Als je heel hard je ogen dichtknijpt
Heilige Huisj es
woensdag 24 december 2003
KI
Vlamingen zeggen kapelleke. Dan bedoelen ze een
gebouwtje, waar je op elk tijdstip van de dag met
Maria of een andere heilige in gesprek kunt. Als de deur
niet op slot zit tenminste. Aan onze kant van de
grens hebben we ook heilige huisjes. Die ruiken niet naar
kaarsen, maar je kunt er wel tegenaan schoppen.
In deze kerstbijiage: een rondgang door een land vol
heilige huisjes.
Kapel in de omgeving van Sint Pauwels, Vlaanderen
foto Ruden Riemens
ourdesgrot. Dat was de populaire
benaming. Links achterin de kerk in een
die door een handvaardige geestelijke
ingehuurde ambachtsman een-
tochtig voorkomen had gekregen. De
wand was en bleef van plastic, maar
üing om het idee. Maria oogde stereoty
pen wit en hemelsblauw gewaad, de
den devoot tegen elkaar, de blik om-
g.
dgerender en voor mij daardoor ontrege-
:cr waren de dankbetuigingen aan de
'Dank voor genezing' was de stan-
Tdtekst op de kartonnen kaartjes. Waar
naar gezegd was dat Maria er bepaald
'onledigstond te zijn. Sommige herstel-
'nadden attributen achtergelaten. Min-
®twee houten krukken lagen er quasi
™'gop de grond. Niemand wist van wie
geweest waren.
geval niet van Ko. Misschien dat fa-
snoten zijn achternaam hebben ge
en, maar voor ieder ander was het Ko
der meer. Ko pruimde, rookte pijp, had
f een pet op en had een klompvoet,
•tomliep hij met een stok of een kruk.
Sr had elk dorp minstens éénzo'n fi-
mhet Zeeuws-Vlaamse dorpje waar
nuover gaat was dat Ko. Voor de school-
'nde jeugd was hij afwijkend genoeg om
teschelden. Op afstand, uiteraard. Ko
Pe was één van de scheldnamen, Ko
®pedeed het ook goed in een yell. Waar
namen op rijmden weet ik niet meer.
Se zal wel iets met pompe hebben ge-
'Hetdm-r-1-
lis
ais j
blik mee heb geroepen in het koor. Het
schaamtegevoel was er toen, is er nu. Toch
heb ik me in die tijd wel eens afgevraagd:
waarom wordt Ko niet geholpen door Maria
in de Lourdesgrot? Dan kan hij ook zijn
kruk aan de voet van het beeld achterlaten.
De pastoor had een even logisch als niets
ontziend antwoord op die vraag: Ko was
niet van de goede kerk.
Ko heeft de 21 ste eeuw niet gehaald. Hij zou
vandaag de dag ook niet meer in een onbe
waakt ogenblik het godshuis binnen kun
nen hompelen om een godsdienst-overstij
gende vraag te stellen. Tegenwoordig gaat
de kerkdeur alleen van het slot als er een
dienst is. Aangezien dat hooguit één keer in
de week is, met een van elders geleende
priester, kun je de Lourdesgrot niet meer
bereiken op het moment dat je daar behoef
te aan mocht hebben. Hoopgevende stilte
met een vage kaarsengeur moet je op door
deweekse dagen elders zoeken. Het land van
Reintje de Vos. onder Hulst net over de
nder grote tref-
ailing. De plaatsen
hebben er meteen uiterst Vlaamse namen
als Kemzeke, Sinaai, Puivelde en Sint Pau
wels. Vaak lopen de dorpen onmerkbaar in
elkaar over, het gezegde dat elke Vlaming
met een steen in zijn maag wordt geboren is
nog niet achterhaald. Zoals je langs de uit
valswegen van de dorpen in Zeeland dik
wijls karakteristieke elektriciteitshuisjes
treft, kun je bij het uitgaan van die Vlaamse
dorpen kapelletjes tegenkomen.
Kroonjuweel
De heilige huisjes op het Vlaamse platte
land hebben de ontkerkelijking van de afge
lopen decennia op het eerste oog glansrijk
doorstaan. Wie zich even de tijd gunt om te
verdwalen, komt mooie exemplaren tegen,
Puivelde beschikt met de kapel van Maria
Moeder van Smarten over een kroonjuweel.
Het Mariabeeld laat niets aan de verbeel
ding over: in haar linkerborst is een mes
gestoken. Voor de zijramen prijkt een giet
ijzeren versiering, waarin een hart is te her-
kenr"—
Hoe uitnodigend de gebedshuisjes er ook
staan, die gastvrijheid is slechts schijn. De
Moeder van Smarten houdt de deuren ge
sloten. Evenals O.L.V. Onbevlekt Ontvan
gen, tussen Puivelde en Sint Pauwels. Het is
een kapel met een torentje, een heus kerkge
bouw in het klein. Binnen staan de kniel-
stoelen klaar, maar ze zijn onbereikbaar.
Aan de muur hangen kaartjes 'Voor beko
men gunst'. Die moeten dus uit vroeger tij
den stammen, nu is er geen gelegenheid
meer om een gunst te vragen.
Gelukkig worden er in Vlaanderen veel
straten schoongeveegd. Dat vergemakke
lijkt de mogelijkheid om inlichtingen in te
winnen. Maar echt veel verder kunnen de
informanten me ook niet op weg helpen.
Misschien dat de buurvrouw bij het kapelle-
tjepen sleutel heeft, misschien de pastoor op
het dorp, misschien is het gebedshuisje al
leen op zondag open. Eén van de wegwijzers
brengt me aan het eind van de Grauwe-
steenstraat waar - volgens ziin zeggen - pen
doet, staan twee gebedshuisjes op pakweg
twee meter van elkaar. Niet van die semi-
kerkjes, waar je echt in kunt, maar meer het
formaat kerststal voor. in de huiskamer. Ze
staan, als je dat zo kunt zeggen, met het ge
zicht naar elkaar toe. Volgens mijn straat-
vegende zegsman loopt de gemeentegrens
precies tussen de beide bedehuisjes door: de
één staat in Sint Pauwels, de ander in Kem
zeke.
Kerstmannen
In de kersttijd hebben de streekbewoners
vermoedelijk weinig behoefte aan een aan
de kerk gelieerd toevluchtsoord. Afgaande
op de kerstversieringen kiezen ze ervoor
van hun eigen huis een nepkaarsverlichte
kapel te maken. Ook Uncle Sam laat zich in
die uitbundige versierlust duidelijk her
kennen. Als kerstmannen aangeklede pop
pen, die tegen de buitengevel lijken op te
klimmen, zijn kennelijk 'in'. Voor zover
mi-ir. roiK-t is die rage nog niet
Op de terugweg richting Hulst, langs de
hoofdweg tussen Sint Pauwels en Kemzeke,
stuit ik op een huisje van de Heilige Antoni-
us. Wonder boven wonder: de deur is deze
keer niet op slot. De direqte omgeving met
alleen steen en asfalt en een furieus blaffen
de dobermannpincher verwijst - zoals zo
vaak in België - naar het einde der tijden. In
de kapel branden drie kaarsen, die hooguit
een uur eerder zij n aangestoken. Veel kunst
stof bloemen. Zelfs het beeld van de in een
bruine pij gehulde Antonius heeft een ex
emplaar in één van zijn handen gedrukt ge
kregen. Nee, hier zal de liefde niet verwel
ken.
De raamvlakken in de deuren van het kapel
letje zijn voorzien van gietijzeren construc
ties, zonder glas. Met het geraas van het pas
serend verkeer even hard buiten als binnen,
biedt ook Antonius weinig kans op verstil
ling. Misschien, als je heel hard je ogen
dichtknijpt en in gesprek gaat met de Zalige
Broeder Isodoor de Loor, Passionist 1881-
1916. Zijn afbeelding staat op een bord, dat
een plekje heeft gekregen op de grond voor
het Antoniusbeeld. Er liggen gebedskaart-
jes met een - naar ik aanneem - natuurge
trouwe weergave van de man. Op de achter
kant staat in tekst hoe je om Isodoors
voorspraak kunt bidden. Wie door de Broe
der bijzondere gunsten heeft ontvangen,
wordt gevraagd dat door te geven aan het
Sekretariaat Br. Isodoor in Kortrijk.
Ook al zijn ze vaak op slot: de wonderen van
de Heilige Huisjes moeten wel geadmini-
Jan van Danime
