Een eigentijdse kijk
op het landschap
De Leugenboom was een befaamde plek
Het water kwam over Goeree-Overflakkee
De doad waèrt roónd
Nieuwe Raadkaart
Project schetst
digitale inrichting
van Kanaalzone
ld
dinsdag 16 december 2003
Zo'n tien jaar is er ge
werkt aan het Ruimtelij
ke Ordenings- en Milieupro
ject in de Kanaalzone van
Zeeuws-Vlaanderen. Be
doeld om het scheef getrok
ken evenwicht tussen leef
baarheid (wonen, natuur,
landschap) en werken (in
dustrie en andere bedrijvig
heid) te herstellen. Het
scheiden van wonen, werken
en recreeëren en het terug
dringen van geluidoverlast,
stank en stof hinder is ten de
le gelukt. Het ROM-project
kan dus wel een vervolg ge
bruiken.
Of er een tweede Ruimtelijke
Ordenings- en Milieupro
ject in de Kanaalzone komt is
nog niet duidelijk. De Zeeuwse
Milieu Federatie en natuurbe
schermingsvereniging de Stelt-
kluut zijn alvast zelf begonnen
aan een 'doorstart'. De twee or
ganisaties presenteren een cd-
rom over 'rode' en 'groene' ont
wikkelingen in de regio. Daar
mee willen ze bestuurders,
ambtenaren en burgers tot na
denken bewegen over de toe
komstige inrichting van de Ka
naalzone.
„Het ROM-project is klaar. Veel
pax-tijen hebben aangegeven dat
er een vervolg op moet komen.
Dat ligt nu een beetje op z'n gat,
terwijl er inmiddels een hele
boel nieuwe ontwikkelingen
zijn gekomen, zoals de glastuin
bouw, de tunnelweg en de indu
striële invulling van Terneuzen-
West", zegt Geertje van der
Krogt van de ZMF. Ze onder-
streept dat die zaken wel op een
verantwoorde wijze ingepast
moeten worden.
Erbij komt dat in het afgeronde
ROM-project de plannen voor
natuur en milieu er wat bekaaid
van afgekomen zijn. „Er is een
puntje natuur bij Westdorpe ge
realiseerd, maar verder komt
het niet van de grond. Dat vin
den wij gewoon zonde", aldus
Van der Krogt. „Daarom heb
ben we gezegd: voor ons werk
terrein inventariseren we wat
de mogelijkheden voor een ver
dere impuls zijn. Geen blauw
druk van: zo moet het. En zelfs
geen plan. Wel aangeven wat de
kansen zijn."
Gekozen is voor een eigentijdse
aanpak in de vorm van een cd-
rom. Pro-actief inzetten, heet
dat tegenwoordig. Van der
Krogt: „We presenteren een sca
la van mogelijkheden. We dagen
de mensen uit er naar te kijken,
zodat ze zich kunnen afvragen:
waar zijn we mee bezig.Cen
traal staat dan ook burgers en
bestuurders bewust maken van
het belang van het landschap en
de natuur(beleving) voor ge
zondheid en welzijn. De ZMF-
medewerker wijst erop dat de
aantrekkelijkheid van een ge
bied, in dit geval van de Kanaal
zone, meestal samenhangt met
de combinatie van werk en leef
omgeving. Als de mensen stede
lijk wonen en werken ('rood'), is
de vraag naar landschap en na
tuur ('groen') in de omgeving
vanzelfsprekend. Op diesamen-
hang is in het verleden in de Ka
naalzone niet erg gelet. Niet
voor niets werd daarom in 1993
het ROM-project in gang gezet.
Milieufederatie en Steltkluut
zijn bij het samenstellen van de
cd-rom (gemaakt door het ROC
in Terneuzen) uitgegaan van
drie stappen. Eerst worden de
natuurlijke mogelijkheden van
de Kanaalzone (bodem, water)
en de (water)wegen - ofwel de
infrastructuur - in beeld ge
bracht. Ook is aangegeven waar
welke activiteiten (wonen, wer
ken, natuur, cultuurhistorie)
gesitueerd zijn. Die informatie
vormt als het ware de basis voor
het verder bekijken van de cd-
rom.
In stap twee kan op speelse wij
ze aan een keuzewiel gedraaid
worden. Er komen dan beelden
tevoorschijn die duidelijk ma
ken: is deze situatie in even
wicht of niet.We laten zien wat
er momenteel in het landschap
aanwezig is en hoe het anders,
beter zou kunnen. Om het mak
kelijker te maken is een aantal
thema's uitgewerkt, zoals
Zeeuws, niet-Zeeuws, stads- en
dorpsranden. Achter elk thema
zitten plaatjes."
Stap drie tenslotte vertoont een
kaart met beelden die tot stand
zijn gekomen tijdens een work
shop met mensen uit diverse
geldingen. „Het is geen eind
beeld van: zo zou het moeten,
maar meer een wensbeeld van:
zo zou het kunnen worden"ver
telt Van der Krogt. „We hebben
beelden van situaties uit het he
le land gebruikt. Bijvoorbeeld
een parkeerplaats in een bosrij
ke omgeving, zoals die in de
nieuwe Braakmanbossen toege
past kan worden. En een
opstelling van windturbines
weergegeven die goed in de Ka
naalzone toepasbaar is."
Een cd-rom, het is even wennen.
Heel anders dan een dik rap
port, die gauw in een la ver
dwijnt. „Het is een speels ding",
vindt Geertje van der Krogt.
„Juist in deze tijd zijn er steeds
meer mensen die daar belang
stelling voorhebben. De cd-rom
is ook heel snel. Je hoeft niet vijf
minuten te wachten op een fo
to."
De ZMF-medewerker stelt dat
het uiteindelijk aan de gemeen
te Terneuzen is om wat te doen
met de aanbevelingen die uit de
cd-rom opduiken.
Om daar wat vaart aan te geven
volgt na de officiële doop mor
gen ook een presentatieronde
voor raadscommissies en amb
tenaren. Ook de wijk- en dorps
raden worden erbij betrokken
en iedereen die ideeën heeft, kan
ze spuien. Het cd-romplan
krijgt een vervolg. Na de Ka
naalzone wordt het stadsgewest
Micldelburg/Vlissingen belicht.
Kinus Antonisse
'+A
tAo iets van 'n horrorfilm,
dien tied toen de knienen an
de loapende baand in d'r eige
kotten vermoard wiere. Spoedig
naè de eêste stèrrefgevallen gi-
eng 't veraèl as 'n loapend vuur
tje deü de eêle streek, 'n Myste
rieus wezen droöng in de kotten
binne in doadde de dieren. Aol
wat t'r overbleef was 'n leven-
loas beêst mee 'n paèr kleine vu
rige gaètjes in z'n aols. Wat 't
meêst verwoönderlijke was,
was dat 't wezen eêl dunne mos
weze, want 't kroop zelfs deü
gaès mee maèzen van eên centi
meter. Je begriept wè da m'n a
gauw begonne te dienke an 'n
ge-eimzinnige persoan die mee
't eên of aander apparaotje de
beesten aofmaèkte. 'n Soort se-
riemoordenaèr. Ok m'n edocht
an 'n vampier die m'n op de film
ezien ao, of 'n klein wezeltje, ma
m'n zouwe oöns niet kunnen
voorstèlle dat 'n wezeltje zö
dunne kon weze dat 't deü gaè
tjes van eên centimeter kon kru-
pe in bovendien de aofdekking
vö de nacht wï netjes terug zou
lègge. Neê neê, dat most wèrrek
van mènse-aanden weze in nie
a ores.
Op 'n rampzaèlige dag kwam ik
in de vroege oggent bie mien
knienekotten om de beêsten d'r
paèreslaè te geën. Ik was ge
wend da ze mee d'r wittte buken
tegen 't gaès op stienge om de
frisse jonge blaèdjes van tussen
mien viengers wèg te trèkke. Ma
op die dag, stilte in 't stroa. Ach
terin, in 't aolf duuster zag ik in
aolle drie de kotten zielige oap-
jes boónt lègge. 't Droöng pas
langzaèm tot mien deü dat t'r
die nacht 'n rampe ao plaès ge-
voönde. Eêmaè in paniek rènde
ik de keuken van oöns uus bin
ne. „Aolle knienen doad", gilde
ik.
An de overkaante van de vaèrte
die langs oöns uus stroamde sti-
eng buurman Fontijne ver-
woönderd te kieke naè de plot-
selienge opwinding in 't aanders
zö rustige buurtje. „Aol mien
knienen bin doad", schreêuwde
ik opnieuw. „Zö ma van eiges in
ik geve ze toch èlken dag op tied
d'r eten."
Buurman schudde 's mee z'n
oad. ,,t Za wè 'n raèsel bluve oe
of dat mogelijk is", zei t'n. In-
tusse draoide 'n z'n eige om. Ie
pakte de zak mee paèreslaè in
mèllek-wiet in liep naè z'n knie
nekotten om de beêsten eten te
geën.
Op z'n gemak rolde 'n de jute
zakken op die de knienen be-
schèrming tegen de nachtelijke
kaauwe boden. Even was 't stil
an de overkaante. Toen 'n aarde
schreêuw. „Gosternokke, aol
mien kienen doad. D 'r is t'r nie
eêne mïr over. Aol mien kienen",
z'n stemme gienglangzaèm over
in arteverscheurend snikken.
Ik wist dat Fontijne zès knienen
achter 't vèrrekeskot ao. In oe-
wel de beêsten tegen Kerst ver
kocht wiere, ield t'n toch vee van
z'n knienen in kon d'n mee ple
zier d'r bie staè kieke. Z'n
Vlaèmse reuzen waère evenas
die van mien aolf-volwasse.
Noe moste m'n wï eêmaè op
nieuw beginnen, misschien wï
mee zö'n verschrikkelijk ènde.
Ik begon mee de voorfroönten
van de kotten d'r aof te aèlen.
Uut niks bleek dat d'r 'n vrimde
persoan mee zien viengers an
ewïst was in de nacht. Ma deü 't
gaès van mien kotten zou alleên
'n klein slangetje ekrope kun
nen weze in slange waère d'r nie
in Schaauwen. D'r most dus 'n
krankzinnig, bloeddorstig méns
in 't doönker rondslupe. 'n Méns
die bezete was om te moarde. Oe
lange zou 't dure tot 'n z'n eige
an slaèpende jongetjes zou ver-
griepe?
An de overkaante van de vaèrte
was de buurman bezig mee z'n
doaie knienen netjes op 'n rij te
lègge. Of dat zou kunnen èllepe.
Toen d'n klaèr was stieng d'n in
gedachten d'r bie te kieke. „Dat
is mènsewèrrek, dat weet ik wè
zeker. Gin wezeltje, gin
bonslienk, is in staèt om dat te
doen.Mee z'n groate roaie
neusdoek kuuste t'n de traènen
uut z'n oagen. Ok bie mien lie-
pen waèrme traènen over m'n
gezicht.
„Gaè ze ma begraève", zei mien
moeder. „Dan za 'k je drie
kwartjes geve, dan kan je
vandaège nog drie nieuwe kni-
entjes aèle bie Jaop van Doek.
Vö de nacht zü m'n ze opbèrrege
in 't schuurtje, achter slot in
grèndel."
Ik zat nog stees op mien knieën
bie de doaie dieren, ten proai an
'n verschrikkelijk verdriet, 't
Liefste knien dat t'r bie was lag
daè mee 'n bitje bloed an d'r
snuutje. Elke dag nam ik 't beêst
in mien èrremen in dan douwde
ze dat witte neusje zo lékker in
mien aols. As ik daè an docht
liep t'r 'n nieuwe golf van traè
nen over mien gezicht. Ik bleef
zitten tot d'r an mien voorraèd
traènen 'n ènde gekomme was.
Die dag verscheen d'r 'n artikel
in de Zurrikzeêse Nieuwsbode
over de mysterieuze knienemo-
ardenaèr van Schaauwen. D'r
was 'n faobelachtige beloaning
uuteloofd van oönderd gulden
vö degene die 'n tip kon geve die
tot de oplossing van 't raèsel zou
leide. Vanaof dien dag liepe vee
jonges in 't pikkedoönker langs
paèden in wegen om te perbere
de moardenaèr te betrappe.
't Is nie gelukt. Even geëimzin-
nig as 't was begonne is 't ok ge
ëindigd. 't Gebeurde aomaè om
streeks 1933. As t'r nog iemand
is die de waèrheid kent, mag t'n
dat 's in vertraauwen tegen mien
vertèlle.
Joop van Zijp
De ouders van Jan Malie
paard namen nooit deel aan
de stille omgang in Oude Tonge,
die jaarlijks op 1 februari naar
het massagraf van de slachtof
fers van de watersnoodramp
1953 werd gemaakt. Niet omdat
die dag zijn moeder jarig was en
de kamer vol visite zat. Nee, ze
konden hun herinneringen aan
de ramp - waarbij een dochter
en een zoon omkwamen - moei
lijk met anderen delen.
Ze verwerkten als zovelen hun
verdriet in stilte. „Als de klok
ken gingen luiden, verliet mijn
vader de kamer en ging naar bo
ven. Als klein ventje ben ik hem
toen een keer stilletjes gevolgd
en zag hem liggen op zijn bed,
snikkend met zijn hoofd in het
kussen. Op de achtergrond het
geluid van de doodsklokken.
Dat beeld is ontuitwisbaar",
vertelt Jan Maliepaard in het
boek Zoals het is gebeurd, over
de watersnoodramp van 1953
op Goeree-Overflakee.
De titel geeft simpel de inhoud
van het boek weer. David Hoog-
zand uit Sommelsdijk tekende
verhalen van eilandbewoners
op en zette ze zonder opsmuk in
zijn in eigen beheer uitgegeven
boek. Een oproep van Hoogzand
aan de lezers van streekblad Ei
landen Nieuws om mee te wer
ken aan een serie over de ramp,
leverde een groot aantal reacties
op. Goed voor 34 wekelijkse af
leveringen en nog lang was niet
alles verteld. Daarom besloot
Hoogzand alsnog zijn plan voor
het samenstellen van een boek
uit te voeren. Een menselijk do
cument over de verschrikkingen
op Goeree-Overflakkee, waar
490 doden vielen. Alleen al in de
Julianastraat in Oude Tonge
kwamen 65 mensen om (in het
hele dorp 304).
Op een geheel andere manier
wordt terug gekeken op de ramp
in het boekje Brabant onder Wa
ter. Het bevat foto's uit 1953 en
2003, gedichten en enkele oog-
getuigeverhalen. Leidraad zijn
drie wandelingen door gebieden
in West-Brabant, die getroffen
werden door de watersnood: het
Markiezaat van Bergen op
Zoom, de Dintelse Gorzen en de
omgeving van Willemstad. Sa
menstellers Ellen Altenburg en
Goof Rutten kozen als thema de
veerkracht van mens en natuur.
Rinus Antonisse
D. Hoogzand: Zoals het is ge
beurd. De watersnoodramp van
1953 op Goeree-Overflakkee -
Eigen beheer (Hyacinthen-
straat 8,3245 CN Sommelsdijk),
317 pag., €27,-.
Ellen Altenburg en Goof Rut
ten: Brabant onder Water - Cos-
miczebra Eindhoven, €14,95.
De Markt in Hoek is wijd en
zijd in Zeeland bekend.
Tenminste, afgaande op de gro
te hoeveelheid juiste reacties op
de raadkaart van vorige week.
Met name het markante gebouw
midden-rechts blijkt voor velen
een herkenningspunt. Hoewel
er sinds het uitgeven van de an
sichtkaart vele jaren zijn ver
streken, is de situatie anno 2003
nog grotendeels hetzelfde,
schrijft J. C. van Roeyen-de
Graaf uit Hoek.
„Alleen het huis aan de rechter
kant voor het witte huisje is ver
dwenen. De drogisterij, tabak
en slijterij links was voorheen
fietsenfabriek Transavia van de
gebroeders Kaan. Daarna dro
gisterij en later Spar-winkel.
Hierna werd het een kapsalon
van Dellaert en vervolgens Rons
Hairfasion, die later verhuisd is
naar Oud-Vlissingen in Hoek.
Hierna is het een particuliere
kinderopvang geworden."
Deze inzender geeft aan dat het
markante gebouw nu eetsalon
De Molenhoek is, voorheen ho
tel-restaurant-café De Molen
hoek, auberge De Molenhoek en
daarvoor heette het 's Lands
Welvaren. „Op de markt zelf is
ik zo goed, om dat mijn schoon
moeder sinds 35 jaar aan dit
plein woont. Ook mijn vrouw
heeft er ruim tien jaar gewoond.
De foto moet eind jaren twintig
gemaakt zijn vanaf het kruis
punt Noordstraat/Molen-
dijk/Langestraat." Deze inzen
der noemt de horecagelegen
heid café De Leugenboom (ook
anderen noemen die naam).
Het gangetje naast het café heet
volgens B. Goossen uit Hoek al
jaren het spokengangetje. „Ik
weet niet waarom, waarschijn
lijk lekker spannend voor de
kinderen, omdat het tussen de
huizen doorloopt en soms erg
smal is." M. Lechner-van de
Velde uit Terneuzen noemt als
namen van de uitbaters van het
café Van Glansbeek, Roffel, Ver
steeg en Van Balen. P. Laun-
spach uit Kortgene herinnert
zich dat op de eerste verdieping
een danszaal was, compleet met
orgel.
Alleen maargoede oplossingen.
De waardebonnen gaan naar:
T. A. Haijes, Middelburg, M. van
der Slikke, Biervliet en M. van
de Broeke-de Jonge, Hoek.
Rinus Antonisse
De nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans
Lindenbergh is er opnieuw een van een
Zeeuws dorp. Met een echt, typisch dorpshart.
Om welke plaats gaat het?
Als altijd is nadere informatie over de situatie
toen en nu welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
20 december worden gezonden naar: Redactie
PZC Buitengebied, postbus 314460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzcnl. Onder in
zenders van goede oplossingen worden drie waar
debonnen verloot.
nu parkeergelegenheid en er
staan enkele bomen. De palen
met de kettingen voor de huizen
zijn verdwenen. De takken aan
de zijkant van de foto, rechts,
zijn van de befaamde Leugen
boom. Hieronder kwamen de
grote en sterke verhalen voor de
dag, onder het genot van een si
garetje of een pruimpje."
R. de Jonge uit Terneuzen weet
dat er ook een muziektent heeft
gestaan. Voor K. den Hamer uit
Philippine is het een terugkeer
naar zijn jeugd. Hij werd in 1957
in café 's Lands Welvaren gebo
ren, Noordstraat 7. „Mijn ou
ders hebben het café open ge
houden van de jaren vijftig tot
zeventig. Ze zijn wel bekend on
der de namen Jan en Saar. Op de
voorgrond het winkeltje van
Louis de Blaey, ofwel Dikke
Tonne, later een kapperszaak.
Waar de drie mannen op de foto
staan te praten zien we de weg
naar de Noorddijk."Direct aan
de Noorddijk ligt het plein Oud-
Vlissingen, meldt E. Slabbe-
koorn uit Terneuzen. „Dat weet
beelden van de cd-rom
De Kanaalzone.
