Dat landschap, die luchten, dat licht!
VI
Wil
Vraag antwoord
Reis hoeken
Valluik
zaterdag 6 december 2003
Worpswede ligt circa 25 km ten noordoosten van HTV
Bremen Vanaf de Weyersberg, een kleine heuvel
aan de rand van Worpswede, heb je een prachtig mJÊL
uitzicht over het Teufelsmoor. Het Teufelsmoor
heeft niets met de duivel te maken. Het vlakke land tussen de
riviertjes Wümmen en Oste was wat de Duitsers noemen een
'doves' land: saai en onvruchbaar. Halverwege de achttiende
eeuw werd het gebied ontgonnen en in cultuur gebracht. En
dat was duvels hard werken en weinig verdienen. Van doves
Moor (moeras) naar duvels Moor werd het al gauw Teufels
moor. Door de kanalen en de paden die het doorkruisen, is
het gebied een waar eldorado voor kanoërs en toerfietsers die
kunnen kiezen uit een reeks bewegwijzerde routes. De lengte
van de tochten varieert van 12 tot 45 kilometer.
Meer informatie Worpsweder Touristik, Bergstrasse 13,
27726 Worpswede, Duitsland, tel. 0049-479 295 012 1,
e-mail info@worpswede.de.
Avontuur bestaat nog
Toeristen verkennen het bos bij Worpswede.
Door de kanalen die het doorkruisen, is het gebied een waar eldorado voor kanoërs.
Foto's JOOST KRÜGER
Dankzij het scherpe licht kijkje,
zover het oog reikt, over een
vrijwel boomloos landschap met
daarboven prachtige
wolkenpartijen. Puur natuur. Zelfs
windmolens, die in Duitsland als
paddestoelen uit de grond
schieten, of hoogspanningsmasten
zijn in Worpswede in de verste
verte niet te zien.
In het museum hangen verschillende werken van kunstenaars die door de jaren
heen in het dorp Worpswede hebben gewoond.
DoorRINDERT PAALMAN
Het moet een onoog
lijk dorp zijn ge
weest, eind 1800,
troosteloos en ar
moedig, en ook zo dicht tegen
de rand van het veen. Een dorp
van kleine boertjes en turfste
kers. Maar Heinrich Vogeler,
jong kunstenaar uit Düsseldorf,
was er meteen helemaal weg
van toen hij er op uitnodiging
van een vriendin voor het eerst
kwam. Dat eenzame vlakke
landschap! Die prachtige luch
ten! Dat scherpe licht! 'Es ist be-
zaubernd', schreef hij aan vrien
den. Niet veel later vestigde hij
zich metterdaad in Worpswede.
In zijn kielzog volgden andere
kunstenaars, aanvankelijk
nieuwsgierig door zijn verhalen
maar al snel even enthousiast
als hij. Onder aanvoering van Ot
to Modersohn sloten ze zich aan
een tot tot een groep: de Worps
weder schilderskolonie. Hun
eerste grote gezamenlijke ten
toonstelling in Bremen, in 1895,
werd als matig beoordeeld.
maar dezelfde expositie later
dat jaar in München was een
groot succes. Vanaf dat moment
was de naam van Worspwede
als kunstenaarsdorp gevestigd
en had het een magische aan
trekkingskracht op andere kun
stenaars. 'Worpswede, Worsp
wede., Worpswede...het is een
wonderland', schreef de kunste
nares Paula Becker in haar dag
boek, toen ze er schilderlessen
volgde. En de dichter Rainer Ma
ria Rilke die er een tijd lang
woonde en een speciaal boek
over Worspwede schreef, had
het over 'een hemel van onbe
schrijfelijke veranderingen en
grootte.'
In Duitsland is Worpswede -on
geveer 25 kilometer ten noord
oosten van Bremen- een begrip
en heeft het een status vergelijk
baar met die van Barbizon in
Frankrijk en Bergen in Neder
land. Het is tot op de dag een
dorp gebleven waar kunste
naars, vooral schilders, etsers
en beeldhouwers, wonen en
werken, ook al hebben die nooit
meer de faam bereikt van de eer
ste generatie als Vogeler, Fritz
Schilderskolonie
bracht
Noord-Duitse
Worpswede roem
Maclcensen, Hans am Ende,
Fritz Overbeck, Paula Becker en
Modersohn.
Jaarlijks bezoeken meer dan
een half miljoen mensen het
plaatsje vanwege de talrijke mu
sea en galeries die het herbergt.
Maar het zijn niet alleen de
kunst en de bijzondere architec
tuur waar ze op afkomen. Ook
de omgeving, het schilderachti
ge en magische Teufelsmoor,
trekt veel bezoekers. Het gebied
is een paradijs voor kanoërs,
fietsers en natuurliefhebbers.
Fascinerend landschap
Worpswede is niet synoniem
voor een bepaalde schilderstijl
of-school, zoals Bergen en Barbi
zon dat waren. Daarvoor ver
schilden de schilders uit de eer
ste periode te veel van elkaar in
ideeën, overtuigingen en ambi
ties. Maar ze waren allen gefasci
neerd door hetzelfde thema:
het landschap. De samenhang
van de groep brokkelde ook al
vrij snel af. De een na de ander
ging zijn eigen weg en al voor
het uitbreken van de Eerste We
reldoorlog hield de kolonie in
feite op te bestaan.
Heinrich Vogeler en Otto Mo-
dershon gelden als de beroemd
ste vertegenwoordigers van de
groep. Vogeler, vaak afgeschil
derd als een romanticus en dro
mer, woonde en werkte op de
Barkenhoff, een boerderij even
buiten Worspwede waarvan hij
de voorgevel in Jugenstil-stijl
had laten veranderen. Het huis
was het trefpunt van vele kun
stenaars. Hoewel hij een van de
grondleggers was van de kunste
naarskolonie, paste hij eigenlijk
helemaal niet in de groep. Hij
schilderde weliswaar, maar ont
wierp daarnaast ook serviezen,
meubels en decors. Vogeler
trouwde de piepjonge Martha.
Martha was zijn favoriete muze,
zijn inspiratiebron en werd
vaak op zijn schilderijen afge
beeld. Ze ontwikkelde zich tot
een geëmancipeerde vrouw. In
1920 verbet ze Vogeler en ver
huisde ze met haar dochters
van de Barkenhoff naar Haus im
Schluh, een paar kilometer ver
derop. Ze nam bijna al het werk
van Vogeler mee -schilderstuk-
ken en meubilair- als ook werk
van andere kunstenaars. Het
huis werd al gauw een nieuwe
ontmoetingsplaats voor kunste
naars.
Logeren in museum
Tegenwoordig is Haus im
Schluh, waar twee achterklein
kinderen van Martha Vogeler de
scepter zwaaien, een museum,
deels kunst- deels Heimatmu-
seum. Ook dient een gedeelte
als hotel-pension. De gast ont
bijt er in een kamer behangen
met schilderijen van Vogeler,
waaronder diens beroemde
Frühling, een portret van Mart
ha. Met de Barkenhoff, waar het
hele jaar door grote wisselende
exposities worden gehouden,
behoort Haus im Schluh tot de
oudste en mooiste musea van
In museum Am Moder-
sohn-Haus zijn van de belang
wekkendste schilders van de
groep vele werken onderge
bracht, zodat men een goed
overzicht krijgt.
Worpswede. Van artistiek gro
ter belang echter is het museum
Am Modersohn-Haus aan de
hoofdstraat van Worpswede.
Vanaf de straat is de moderne
nieuwbouw nauwelijks zicht
baar, zo geraffineerd is het ach
ter het historische huis gekop
peld. Hier zijn van de belang
wekkendste schilders van de
groep vele werken onderge
bracht zodat men een goed over
zicht krijgt.
Het huis was van 1897 tot 1921
de woon- en verblijfplaats van
Otto Modersohn. Na de dood
van zijn eerste vrouw trouwde
Modersohn in 1901 met Paula
Becker, die zich enkele jaren
daarvoor in Worpswede had ge
vestigd om schilderlessen te ne
men. Het paar heeft er niet lang
gewoond.
Paula Becker stierf in 1907 in
het kraambed. Ze liet een enor
me productie na: zevenhonderd
olieschilderijen en duizend teke
ningen. Bij leven had ze maar
drie schilderijen verkocht, aan
onder anderen Vogeler en Rilke.
Nu hangen haar werken in mu
sea over de hele wereld. In het
Modersohn-Haus zijn er vijftien
te zien; een groot deel van haar
collectie hangt in de Kunsthal
in Bremen.
Modersohn verhuisde na
Beckers dood naar Fischerhude,
vijftien kilometer van Worspwe
de, maar keerde regelmatig te
rug. In Fischerhude, dat authen
tieker en intiemer is dan Worps
wede, is het Otto Moderso-
hn-museum gevestigd.
Het werd in 1974 op initiatief
van de nazaten opgericht. In de
loop der jaren is het tweemaal
uitgebreid. Het museum toont
niet alleen werk uit de tijd dat
Modersohn in Noord-Duitsland
woonde - tot halverwege de ja
ren twintig - maar ook uit de pe
riode dat hij Beieren leefde, tot
zijn dood in 1943. Ook van Pau
la Becker-Modersohn zijn schil
derijen tentoongesteld.
F'
Avontuur bestaat
nog, zo blijkt tel
kens weer. Twee Bel
gische vrienden bes
luiten per auto door
Afrika te rijden. Na
het nodige sponsor
geld bijeen gesprok
keld te hebben, ver
trekken Gert Duson
en Chris Portman in
september 2002 rich
ting Kaapstad. Onder
weg komen ze veel 1-t™
Europese toeristen
tegen, vooral Neder
landers, die een soortgelijke reis maken. Per
moderne terreinwagen of motor, en niet in
een twintig jaar oude eend (in Vlaanderen
'geit' genoemd), zoals de Belgen. Het duo ont
moet mensensmokkelaars, verdwaalt in de
Sahara, beklimt de Kilimanjaro en logeert in
Namibië in een dure privé lodge. Zes maan
den reizen blijkt ook anderszins een openba
ring: Duson en Portman merken hoe corrup
tie hoogtij viet, blanke toeristen worden afge
perst en misbruik wordt gemaakt van interna
tionale hulporganisaties.
'Ik ben geen Paul Theroux' verontschuldigt
Gert Duson zich bij voorbaat. Maar 'Een
vreemde eend in Afrika' laat zich prima le
zen. Duson vermijdt dagboekfragmenten en
te veel technische details, waardoor het boek
ook goed te verteren is voor wie niet in een
oude auto door Afrika crost.
Gert Duson: Een vreemde eend in Afrika. Uitgeverij
Terra-tannoo, 17,95 euro, ISBN 9020954164.
Ijskoud de beste
Wat doe je als stadsvrouw van midden der
tig, na een leven vol mislukte relaties,
sigaretten en drank? Dan ga je op zoek naar
jezelf. Het liefst onder extreme omstandighe
den, lopend naar de zuidpool bijvoorbeeld.
En dat, terwijl haar wintersportervaring niet
verder reikt dan een georganiseerde skivakan
tie in Bulgarije. Hoewel de Britse Catherine
Hartley niet bepaald het prototype van de
stoere poolreiziger is, wordt ze toch geaccep
teerd als lid van een Antarctica-expeditie
voor amateurs. Met veel humor beschrijft ze
haar ervaringen, het eentonige landschap en
het gebrek aan afleiding, maar ook de triomf
als ze het einddoel haalt. Om zich vervolgens
in een tweede avontuur te storten, namelijk
de noordpool. Interessant is het te lezen hoe
verschillend de beide polen zijn, zowel qua
temperatuur (de noordpool is veel kouder),
qua landschap (de noordpool is drijvend ijs)
en wat betreft het middelpunt. Dat is er na
melijk niet, althans niet gemarkeerd, zodat
het zelfs nog enig zoeken kost om het echte
'noordpoolpunt' te vinden.
Catherine Hartley: Een ijskoud avontuur. Uitgeverij
BZZTÓH, 18,50 euro, ISBN 9045300435.
ALICE PLEKKENPOL
Verrassende accommodatie
Wij willen met de hele familie een weekend
weg. Weten jullie een verrassende accommo
datie?
Rien van den Anker, hoofd Pers PR TRN:
'Het was een tijdje tuttig maar cocoonen met
vrienden of familie kan weer helemaal.
Voor de ene groep telt het bij elkaar zijn, ter
wijl anderen er even helemaal uit willen in
een aparte locatie. Tegenwoordig kan je bij
voorbeeld met de hele club overnachten in
een kerk, zoals de Kerkuil in Gasselternij-
veen. Ook leuk is slapen in een tjalk of een
éénmastklipper. En in het monumentendorp
Orvelte ligt De Borckerhof. Stapje hier naar
buiten dan lijkt het alsof je terug in de tijd
bent gegaan. Men loopt hier in klederdracht
en het vervoer gaat per koets.'
Deze en andere groepsaccommodaties zijn te
vinden op www.nlqroepsaccommodaties.nl.
De uitdrukking werd geboren tij
dens een eerste bezoek aan Boe
dapest. Nadat we de koffers in
het hotel hadden achtergelaten,
trokken we de stad in. Zo liep ik samen
met mijn vriend Dennis door de straten,
zonder plan, gewoon hier links en daar
rechts en we zien wel waar we uitkomen.
Als verse toerist heb je vaak nog die welwil
lendheid om een onbekende plek mooi of
bijzonder te vinden. Hoopvol wijs je elkaar
op dingen die anders zijn dan thuis. Na een
uur wandelen waren we op een wat hoger
gelegen plein beland, met uitzicht op een
stukje Boedapest. We gingen op een muur
tjezitten en keken naar beneden.
Kijk', zei ik. 'Een tram.'
En wat een bijzondere kleur. Het lijkt wel
vanillevla.'
Het voertuig stak in elk geval goed af tegen
een rij door schoorsteenrook en luchtver
vuiling beroete gevels. De volksdemocrati-
sche industrie nam het niet zo nauw met
de uitstoot van gassen.
Het begon zachtjes te regenen.
"Wat vind je ervan, tot nu toe?' vroeg ik.
Dennis dacht na.
Het heeft een hoog Luikgehalte', zei hij
tenslotte.
Ik begreep wat hij bedoelde. Als er een ver
kiezing was voor de Meest Ongezellige Stad
van Europa, zou Luik mijn stem krijgen.
Dat is niet gebaseerd op diepgaand onder
zoek. Ik ken Luik alleen van het er door
heen rijden, op weg naar andere oorden. In
mijn herinnering is de lucht dan altijd
loodgrijs en de wolken wenen. Luik huilt
vaak. Er valt ook weinig te lachen, als je
naar de bebouwing langs het water kijkt.
Maar ik vrees dat Luik grote oren heeft en
een lang geheugen. Op de één of andere
manier weet de stad dat ik onaardige din
gen over haar gedacht en gezegd heb. Zij
zon op wraak. Ik zou anders niet kunnen
verklaren hoe het komt dat ik er vorige
weëk zo vreselijk verdwaald ben. Via Maas
tricht was ik met de auto onderweg naar Pa
rijs.
Tegen de tijd dat ik Luik bereikte was het
vijf uur 's middags en het werd snel don
ker. Ook deze keer hadden mijn ruitenwis
sers heel wat hemelwater te verwerken. Pa
rijs of Lille, dat was de goede richting, onge
twijfeld zou dat ergens aangegeven staan,
dacht ik optimistisch.
Maar nergens een bord te bekennen. Luik
lachte in haar vuistje. Vooral toen ik uitein
delijk op de snelweg naar Aken terecht
kwam en besefte dat er iets heel erg ver
keerd was gegaan. Ik nam de eerste de bes
te afslag.
Na een eindeloze tocht door grauwe buiten
wijken kwam ik weer in Luik terug. Met de
neus plat tegen de voorruit speurde ik naar
aanwijzingen. Inmiddels had de stad alle
andere borden die voor mij van belang wa
ren ook verstopt. 'Ik zal nooit meer iets le
lijks over Luik zeggen', prevelde ik schuld
bewust, 'hand op mijn hart.'
Het moet gezegd. Luik ïs niet haatdragend.
Parijs rechtsaf, wees mij opeens een piep
klein bordje.
'My preciousmiljoenen
er voor de laatste keer op
te wijzen dat het overwel
digende landschap, de re
gisseur en vele spelers
Nieuw-Zeelands zijn hangt
op Wellington Airport een
enorme verbeelding van
('My precious') Gollum,
een karakter uit de boe
ken.
De film Lord of the Rings
van Peter Jackson heeft
meer toeristen naar
Nieuw-Zeeland gehaald
dan welke miljoenencam
pagne ook. Zo velen, dat
men bij Tourism New
Zealand ldjkt of hier en
daar de rem er niet op
moet worden gezet. Op 18
december gaat het
laatste deel - 'The
return of the King'
- van het majestu
euze Tolkien-drie-
luik overal ter we
reld op het doek.
Uiteraard ook in
Wellington, dat vo
rig jaar de verzeke
ring kreeg van de
première van de
première. Daarna
zullen overal ter
wereld weer miljoe
nen naar de biosco- De goede tovenaar Gandalf uit 'Lord
pen stromen. Om of the Rings'.
Slagharen in de prijzen
Het al vele keren onderscheiden at
tractiepark Slagharen heeft weer
een bekertje erbij in de kast. In Or
lando Florida besliste de juiy van
de IAAPA, de overkoepelende orga
nisatie van attractieparken (5000 le
den) dat het Nederlandse park uit
Overijssel zilver had verdiend. Slag
haren met 5000 bedden en 1,2 mil
joen bezoekers moest de Enchan
ted Kingdom van de Filippijnen la
ten voorgaan.
Curagao ziet ze vliegen
In oktober 2003 vlogen meer Neder
landers dan ooit naar Curasao voor
een vakantie. Het aantal toeristen
uit ons land nam toe met 68,9%,
van 5153 bezoekers in oktober
2002 tot 8703 in dezelfde maand
dit jaar. Het gaat trouwens hele
maal goed met het ABC-eiland als
bestemming voor de relaxende
mens, in totaal kwamen er in okto
ber bijna 21.000 toeristen, een stij
ging van 18,2 procent. De Europese
markt pluste met bijna zestig pro
cent. De lage vliegprijzen en de ster
ke euro hielpen zeer. Ook Aruba
meldde voor dezelfde maand een
fikse stijging, ruim 43 In de eer
ste tien maanden van dit jaar heb
ben in totaal 29.409 Nederlandse
toeristen vakantie gevierd op Aru
ba, ten opzichte van vorig jaar is dit
een stijging van ruim 27%. In totaal
werd Aruba tussen januari en okto
ber 2003 door meer dan 531.000
toeristen bezocht.
Kerstcircus op het web
Op veel plaatsen in Nederland zijn
in de komende weken kerstcircus
sen te vinden, klein en groot, maar
altijd vol bezieling. Om nu een beet
je uit te vinden waar in eigen omge
ving een circus neerstrijkt of welke
bij voorbeeld zijn uitverkocht heeft i
Gera de Leeuw, die een eigen tekst- I
bureau heeft samen met webmas
ter Ricardo van der Blom www.cir-
cus-web.nl door de telefoonlijnen
gestuurd, een leuk initiatief. Wantf
de belangstelling voor het feno
meen kerstcircus groeit enorm, i
Nog meer weten? Tel:
010-591.10.08 of 06-51.46.29.53 enj
ook qera@circus-web.nl
