loodswater
Graffiti-expert spoort daders op via unieke databank
PZC
RUDEN RIEMENS
zaterdag 6 december 2003
Babooil en Evil, Carve en Junk, ze
willetr'maar één ding: hun naam zo
vaak mogelij k op een treinwagon. Want
naamsbekendheid, daar draait het om
in de wereld van graffiti. Zo vaak moge
lijk je tag zetten bij je mooiste pieces.
Een eenheid van de spoorwegpolitie
van het Korps Landelijke Politiedien
sten (KLPD), onder leiding van graffi
ti-expert Jos Frissen maakt slim ge
bruik van deze ij delheid in de steeds
harder wordende strijd tegen de zelf
verklaarde kunstenaars. Een unieke
databank linkt daders aan tags.
Jos Frissen geldt in Nederland als de abso
lute top op het gebied van graffitibestrij
ding. Gevreesd en gehaat, maar ook een be
denkelijke muze voor 'grafiteurs' zoals hij
de graffitispuiters noemt. Frissen zag zijn
afbeelding al meerdere keren terug op pie
ces. Achter zijn bureau hangt het sprekend
ste voorbeeld in een lijstje: een cartoon van
Frissen, het poppetje uitgerust met een
enorme penis.
Ingelijst of niet, graffiti is geen kunst, zegt
Frissen stellig. De immense verzameling
plaatjes van pieces in zijn computerbestand
is ook geen kunstcollectie. Natuurlijk, de
stukken zijn soms heel erg knap gemaakt,
zeker als je bedenkt onder welke omstan
digheden, in het pikkedonker op een ran
geerterrein met de altijd aanwezige drei
ging Om betrapt te worden. Maar de vol-
gëkladde treinwagons bezorgen reizigers
een gevoel van onveiligheid en de Neder
landse Spoorwegen handen vol werk.
Dgérom is de strijd ertegen geen kinderspel
maar pure criminaliteitsbestrijding. Hard
tégen hard, waarbij de spoorwegpolitie
steéds zwaardere middelen inzet en droomt
van toestemming om de daders niet langer
op basis van artikel 141 te vervolgen (open
lijke geweldpleging) maar met artikel 140,
het veel zwaarder wegende 'deelname aan
eén criminele organisatie'.
De kans dat deze toestemming er komt is
vooralsnog klein. En bovendien, is dat niet
wét óverdreven? Het gaat immers om verf.
Frissen vindt van niet. „Het gaat om heel
grote'belangen en serieuze misdrijven."
Vólgens hem is het een kwestie van inleven.
„Stel je hebt een mooie middenklasse-auto
gekocht en iemand spuit in het holst van de
nacht een prachtige piece met vier kleuren
op de motorkap. Daar ben je toch niet blij
mee. Neem dan de NS. Eén treinstel, één en
kele bak van de NS kost 500.000 euro." Dat
is nog even iets anders dan een middenklas-
sertje.
Kinderporno
Het paradepaardje van Frissen is de data
bank die hij twee jaar geleden in het leven
riep. Deze databank buit de geldingsdrang
van graffitispuiters uit in hun nadeel. De
tags waarmee de verfspuiters hun stukken
ondertekenen, vormen keihard bewijsma
teriaal in een steeds verbetener strij d van de
spoorwegpolitie tegen de vervuilers. Fris
sen begon met zijn zes man sterke team in
Utrecht twee jaar geleden met het opzetten
van deze databank. Als basis gebruikte hij
het gangbare computerprogramma Edison,
dat onder meer wordt gebruikt in de strijd
tegen kinderporno. „Ik stond op het punt
naar Australië te gaan om daar een systeem
te bekijken, toen ik door een collega op Edi
son werd gewezen. Daar moet iets van te
maken zijn, wist ik meteen. Ik ben met een
blanco versie aan de slag gegaan en het
werkte." De graffitiversie van de databank
bevat inmiddels 3600 'feiten', wat zoveel
betekent als 3600 foto's van pieces, inclusief
tag, plaats en omvang van de schade. Ook
houdt het programma bij of de schade wel of
niet te verhalen valt op de dader en of deze
heeft bekend.
De studie van een gefotografeerde piece, die
Frissen en zijn collega's van de NS krijgen,
maar ook vaak zelf van het internet plukken
(graffitispuiters maken dankbaar en zeer
professioneel gebruik van het www), is een
zeer secuur werkje. De tags worden daarom
alleen door de vakspecialist zelf gelezen en
benoemd. „Niet iedereen leest hetzelfde.
Als het fout gaat, raakt het hele systeem in
de war. Als ik een tag verkeerd lees, doe ik
dat consequent fout, waardoor het in ieder
geval wel in het systeem is terug te vinden."
Ook het Bombersblad, lijfblad van de graf
fitispuiters, is vakliteratuur voor het poli
tieteam. „Moeilijk te lezen tags worden
daarin uitgelegd, heel handig."
Als een graffitispuiter op heterdaad wordt
betrapt, kijken de bestrijders meteen in de
databank. Frissen: „In één oogopslag is dui
delijk wat we van die persoon hebben." Als
daar genoeg bewijsmateriaal uit rolt, volgt
meestal een huiszoeking, waarbij soms hon-
k\
Hi
—a:li
Het schoonmaken van bekladde treinstellen kost de Nederlandse Spoorwegen kapitalen.
derden spuitbussen worden gevonden. En
als de speurders echt een goede dag hebben
ook een blackbook, de portfolio vol pieces
die de meeste professionele spuiters bijhou
den, waardevol bewijsmateriaal.
Klos
Wie gepakt wordt en te plukken valt, is
zwaar de klos. Voor het spuitvandalisme
staat een boete van veertig euro per bevlekte
vierkante meter. En volgend jaar wordt het
bedrag zelfs opgetrokken naar honderd eu
ro per vierkante meter. De schade loopt
daardoor per geval al gauw in de tiendui
zenden euro's. Frissen: „Als het lukt, ver
haalt de NS de vaak torenhoge kosten.Me-
delijden heeft hij zelden. „Graffitispuiters
zijn over het algemeen oudere jongeren. Ze
zijn meestal goed opgeleid, hebben vaak een
goede baan, waardoor ze goed te plukken
zijn."
Frissen kan de meest gangbare loopbaan en
de drijfveren van de grafittispuiters inmid
dels wel dromen. „De spuiters werken bijna
altijd 's nachts op een emplacement, in het
donker tussen de slapende treinen. Door de
hoge pakkans staan ze stijf van de adrenali
ne. Als je treinen bespuit, tel je pas mee."
foto Mark van der Cort/GPD
Maar de weg daar naartoe is lang, weet de
specialist. „Je loopbaan begint meestal in
de eigen woonwijk. Iemand die net begint,
spuit zijn naam een paar honderd keer op de
muren, alleen maar om naamsbekendheid
te krijgen. Zodra je enige bekendheid hebt,
zoek je contact met een of meer andere tag
gers om samen mee door te gaan. Dan heb je
een crew."
Tientallen crews lopen er rond in Neder
land. Frissen: „Je hebt crews van twee per
sonen maar ook crews van honderd. Zodra
je bent aangesloten bij zo'n bende begin je
weer onderaan als Toy. Dat is het laagste
van het laagste. Bovenaan staat del
een spuiter die ontzettend veel maal
heel erg goed is. Een Toy maakt zel!;-
stukken maar mag de pieces van del
helpen inkleuren. Puur om spuitere
te doen, om te groeien."
Horen bij een crew is horen bij eengo
organiseerde gemeenschap. Ze hebbf
eigen kledinglijn, een eigen postorde
drijf en sites op internet waarop jek
NS-materieel op schaal kunt vinder:
die manier kunnen ze thuis oefenen!
sen en meten voordat ze op pad gaar.
De crews lijken niet te stuiten, graffc
onverminderd populair, maar de ci|
wijzen dat de Frissen-aanpak wel wr
Dit j aar is in het eerste kwartaal een';
cante' daling van het aantal vierkan'
ters graffiti te zien. Frissen: „Een k*
minder dan het eerste kwartaal van:
jaar." Eenmaal voor de rechter lijkei
ders vooralsnog kansloos. Frissen tn
„Van alle zaken die wij gedraaid heb!
er nog nooit een op vrijspraak uitgefo
Dankzij de databank is het aantal sd
gemaakte vierkante meters inmidde!
dubbeld, tot 100.000 vierkante mete:
per jaar. Voor een graffitispuiter ge!:
langer de versierde trein rondrijdt, k
status dit oplevert. Voor de bestrijde cl
geldt: hoe sneller de trein schoon is>c
ter. Frissen: „Het streven is om de tri el
te laten rijden en binnen 48 uur scho ei
hebben." Dit schoonmaken gebeurt; ffl
plaatsen in Nederland en kost de NS rt
lijks ettelijke miljoenen.
Hoewel Frissen en de zijnen zichnofl
dwongen alleen op serieus vol gespo:
treinen concentreren („Meer zou nik
happen zijn") en niet op muurtjes en
keersborden, is er vanuit het hele laf
langstelling voor de aanpak. „Steedi
krijg ik uit diverse regio's het verzot!
een presentatie te geven. En regel®
landen er foto's op mijn bureau mei: 3
zoek of ik er een dader bij kan vinde:
Voorlopig blijft zijn dienst de enigf :J
soort, denkt Frissen. „Binnen dereijj
tie heeft graffiti geen prioriteit en zei
de softwax-e niet in huis.Maar eengn
te of een politieregio die met het prob
worstelt, zou het systeem heel gemat
zelf kunnen oppakken, denkt hij.
zorgt dat mensen de foto's maken eni
wordt geregistreerd, ben je al eenhf'
RivkaGip
'•tei
>lo
