Een wapen maakt het verschil
Iedereen wist wie Merientje de Bokkeboer was
Jezus gebruukt'n
toch ook gin
moeilijke woorden
Nieuwe Raadkaart
Werkgroep
Heraldiek
Zeeland
"Sust men ei
Agenda
J g
dinsdag 2 december 2003
In april namen J. Zonder
van en J. Hangoor het ini
tiatief voor oprichting van
de Werkgroep Heraldiek
Zeeland. Doelstelling: het
registreren en beschrijven
van de Zeeuwse heraldiek.
Zeg maar de archieven on
derzoeken op zegels die wa
pens of monogrammen be
vatten, en die vervolgens
thuis proberen te brengen.
Niet alleen van de overheid,
maar ook familiewapens. De
werkgroep, die opereert on
der de vlag van de Stichting
Genealogisch Centrum Zee
land in Middelburg, wil ver
der vraagbaak zijn voor ie
dereen die met wapenkunde
bezig is. Er zijn inmiddels
vijf leden.
Het is een heidens karwei
waarvoor de werkgroep
zich gesteld ziet. Vanaf de Mid
deleeuwen tot in de twintigste
eeuw de archieven uitpluizen,
op zoek naar documenten waar
op zegels terug te vinden zijn.
Vaak met daarin familiewapens
in de rode lak geperst, maar ook
overheids- en kerkzegels in was
(waarmee de rechtsgeldigheid
van decreten en charters werd
bekrachtigd). Aan de herkomst
van die zegels is tot op heden
weinig aandacht besteed, ter
wijl ze toch veel informatie kun
nen bieden.
,,De heraldiek is een zwaar on
ontgonnen terrein", zegt werk
groeplid J. Hangoor. Dat maakt
de onderzoekingen tegelijk
aantrekkelijk, want er valt veel
boven water te halen. Als voor
beeld noemt Hangoor de toeval
lige vondst van een kistje in het
familie-archief Snouck Hur-
gronje. „Daar blijkt een hele
hoop informatie over Zeeuwse
heraldiek in te zitten. Maria Pe-
tronella Schorer, die gehuwd
was met de ambachtsheer van
Ritthem, heeft veel verzameld
binnen de familie. Ik heb inmid
dels de inhoud van het kistje ge
registreerd en die blijkt goed te
zijn vooreen dikke 150 beschrij
vingen van zegels en wapens."
Zo'n meevaller is natuurlijk een
leuke opsteker voor een begin
nende werkgroep. Ook het feit
dat er inmiddels enkele heraldi
sche adviezen zijn gevraagd,
geeft moed. Hangoor noemt een
verzoek van de kerkvoogdij in
Kleverskerke, die advies wil
over de kleuren van vier wapens
in de herenbank en een vraag
van de (hervormde) kerkvoogdij
in Hulst, die meer wil weten
over de twaalf wapens die op
drie kroonluchters uit 1659 prij
ken (destijds geschonken door
de belangrijke protestantse
burgers van de stad).
Hangoor vertelt dat de eerste
wapens ongeveer duizend jaar
geleden verschenen. „Het is be
gonnen met kleurherkenning op
het slagveld. Je wilde toch geen
bondgenoten treffen. Het werd
verder doorgevoerd bij de rid-
dertoernooien, omdat de mens
in een harnas onherkenbaar
was. In de zestiende en zeven
tiende eeuw zie je steeds meer
dat de adel, gegoede burgerij en
de overheden - ook de kerkelijke
- wapens gaan voeren. In de
achttiende en negentiende eeuw
is sprake van een vervalperiode.
Dan krijg je wapens die de re
gels tarten. In de twintigste
eeuw raakt het zegelgebruik uit
en stopt het vrijwel. Alleen de
adel en het patriciaat gebruiken
nog een beetje zegels en wa
pens."
De laatste twintig jaar is er een
opleving te signaleren, consta
teert Hangoor. De belangstel
ling voor (familie)wapens
neemt weer toe. Overigens niet
alleen ten goede, meent hij. Er
zijn bedrijven die voor een luttel
bedrag een familiegeschiedenis
met 'uniek' familiewapen aan
bieden en daarvan blijkt door
gaans weinig te kloppen. Want
een wapen moet aan heel wat
(ongeschreven) regeltjes vol
doen, wil het in orde zijn. „Me
taal mag niet op metaal, geen
zilveren voorwerp op een goud
veld zetten", geeft Hangoor als
voorbeelden.
Overheids- en adellijke wapens
zijn trouwens wettelijk be
schermd; de Ploge Raad van
Adel bewaakt dat. Hangoor
vindt dat een goede zaak, maar
is er voorstander van dat ook
burgerlijke wapens onder toe
zicht komen te staan. Dat maakt
geknoei minder makkelijk.
Hoeveel 'geldige' wapens erpre-
cies zijn is niet duidelijk, wel
weet Hangoor dat er ongeveer
10.000 adellijke wapens zijn,
voor een deel van uitgestorven
families.
Wanneer iemand een familie
wapen wil gaan voeren, zijn er
geen wettelijke beletselen. Om
zich daarbij geen buil te vallen
(een 'fout' wapen doet toch wat
zielig aan), is het wel zo zinvol
onderzoek te doen en advies te
vragen, stelt Hangoor. „Je moet
aan de hand van stukken probe
ren vast te stellen of er nog niet
eerder een familiewapen was.
En een wapen moet iets van de
familie uitbeelden, hetzij een
beroep, afkomst, een regio." De
werkgroep gaat zelf geen wa
pens ontwerpen, maar kan wel
adviseren. Waarom wil iemand
een (familie)wapen? Hangoors
antwoord is bondig: „Om zich te
onderscheiden. Mensen hebben
een hang naar iets tastbaax-s.
Een wapen is het ultieme sym
bool van de familie."
De door de werkgroep onder
zochte en beschreven zegels
worden opgeslagen in een data
base, zodat ze snel en eenvoudig
te raadplegen zijn. Ook familie
wapens die tot nu toe nog onbe
kend zijn en via het onderzoek
ontdekt worden, komen voor re
gistratie in aanmerking. Pas als
de database enige omvang
heeft, wordt die voor publiek
open gesteld. Het is de bedoe
ling dat de werkgroep regelma
tig publiceert over de ontdek
kingsreis naar de zegels en
wapens. Die beperkt zich niet
tot Zeeland; ook de Zuid-Hol
landse eilanden en West-Bra
bant worden meegenomen.
Rinus Antonisse
Nadere informatie: Werkgroep
Heraldiek Zeeland, 0118-
475320; e-mail info@ngb-nl.
com.
Wist u dat er meer evangeli
ën waren dan die van Mat-
theus, Marcus, Lucas en Johan
nes? Er is een vijfde. Een vuufde
zelfs! Zaterdag 13 december
wordt het gepresenteerd in de
Zeeuwse Bibliotheek om 10.30
uur. U bent er voor uitgenodigd.
't Vuufde evangelie is het evan
gelie van Thomas. Juist ja, die
ongelovige apostel. Misschien
dat het daarom wel verborgen is
gebleven, want Thomas' evan
gelie is nogal anders dan de rest
en past niet zo goed in de theolo
gische bouwsels van de kerk. In
een kernachtige inleiding in het
boekje geeft Hans de Vos tekst
en uitleg over de oorsprong en
de plaats van het vijfde evange
lie.
Hans de Vos moet twee knobbels
hebben. Hij studeerde wiskun
de en vertaalt in zijn vrije tijd
diepzinnige geschriften in het
Zeeuws. Straks kan iedereen
het dus in 'onze eigen taal' lezen
Bijzonder. Vorig jaar vertaalde
hij het boek Prediker en gaf het
uit onder de titel Aol voe niks.
Wat ei een wiskundige toch mie
Thomas, wan je bin nie d'n ees
ten die a z'n eiqen d'r mie beziq
'oudt?
In onvervalst Kwaèdams zegt
de Vos: „Deur de logica die a t'r
in zit. Het gaè dikkels over twï
kanten, bevoorbeeld boven -
onder, binnenkant - butenkant.
Dat brieng logica in een tekst.
Mae los divan zet het j 'n oad an't
werk. En nog es wat. Vee groate
theologische geesten wazze in-
dertied wiskundige. Dat komt
omda daè logisch 'eredeneerd
wier. Dienk mae an Plato, Aris-
toteles en Pythagoras. Het Tho
masevangelie zit ok vol logica.
Het ei 114 vèzen, en da's nie voe
niks, wan die 114 zit bevoor
beeld ok in de Koran. Dat is een
heilig getal uut het Midden
oosten. A je dat getal in bepael-
de reeksen in een zeskant zet,
krieg je een magische zes'oek.
Bie de presentatie van 't boeksje
gaè 'k dat aol uutlegge."
Wat is de lol van het vertalen ei
genlijk
De Vos: „Zeêuws is een eenvou
dige taal, mae het is en bluuft je
moedertaal, dus je kan je gevoel
daè het beste in uutdrukke. Het
is wè 's jammer dat het alleêne
gebruukt wordt voe praatjes
over 't weer. En noe bliekt toch
da je d'r ok diepzinnige gedach
ten in uut kan drukke en dat is
precies de lol die a 'k 'r in Het
mö wè diepzinnigheid bevatte.
Filosofere in 't Zeêuws doe je
bienae nooit. En doende mie die
teksten doe je dat dan toch. Ik
een gedachte pas goed begrepe,
a 'k het goed kan zegge in het
Zeêuws."
Vertaal je naè de letter ofnaè de
geest?
„Je mó in 't Zeêuws kunne zegge
wat a t'r bedoeld wordt en dat
mö Zeêuws weze wat a me zelf
gebruke. A je precies vertaalt
uut het Nederlands, dan gaè je
verzeêuwse, mae echt praat-
zeêuws krieg je dan nie. Ik bin
voe het Thomasevangelie uut'e-
gae van het Engels en het Kop
tisch. Wat a soms nog tegenvaolt
is dat 'r in het Zeêuws weinig
woorden bin om emoties uut te
drukken. Die mö je omschrieve.
Mae het mooie bie Thomas is dat
'r gin moeilijke woorden in stae,
sint at het toch diepzinnig is.
Thomas lit Jezus zelf prate. Dat
is dus spreektaal, en Jezus ge
bruukt'n gin moeilijke woor
den."
Begun je ok nog an een zesde
evangelie?
„Datbestaè ok! Datis het evan
gelie van Philippus, mae dat is
nie zö moöi as dat van Thomas.
Dat ei nie zö 'n moöie structuur.
Misschien bin d'r wè sprookjes
die a te vertalen bin. Dat bin ok
diepzinnige, zingevende tek
sten. Een Griekse tragedie zou
ok nog kunne."
Tenslotte een paer vèzen uut 't
Vuufde Evangelie, dat a nae de
presentatie te koop is in de
Zeêuwse boekwienkels.
Jezus zei: A 't lief bestaèt van
wege de ziel, dan is dat een won
der. Maer a de ziel bestaèt
vanwege 't lief, dan is dat een
mirakels wonder. Ik stae der vee
van te kieken da aol die riekdom
in zukken aerremoee kan zitte.
Z'n leêrliengen gienge van aoles
an z'n vraege: Wil jie da me vas
te? En oe motte me bidde? Motte
me vee an d'aerme mensen geve?
En wat magge me noe percies wè
en nie ete? Jezus zei: Je mö nie
doee wat a je nie wil, en je mö nie
liege, wan 't za aolemaèle uut-
komme. Onder den emel is ter
niks versluierd dat a nooit ont
sluierd za worre, en der is niks
wig'estoke dat a nooit voe den
dag za komme.
Jezus zei: A de twi beweuners
van eên uus mie mekare vrede
slute, en ze zegge tegen een berg:
Omme! Dan gaè ten omme.
Jezus zei: Je mö ter eên in j 'n ei
gen gebore laète worre. A die der
komt, dan za ten je redde. Maer
a die der nie komt, dan ontbreek
ter wat van binnen, en dat wor je
dood.
Engel Reinhoudt
Zondag 7 december. 14.30 uur,
't Kerkje van Ellesdiek, meezi-
engmirreg met een intermezzo
van het kersverse, jonge duo
Eveline Vroonland en Ruben
van Domburg, 3,50.
Zaterdag 13 december. 10.30
uur, Zeeuwse Bibliotheek, pre
sentatie van 't Vuufde Evange
lie, symposium van de Spiri
tuele Sociëteit Zeeland, met
Boudewijn Koole, Hans de Vos,
enHuib Eversdijk, €7,50.
schrijft A. A. Bustraan uit Mid
delburg.
„Het café werd vooral in het na
jaar druk bezocht, het was dan
bietentij d en de wagens stonden
bij de haven in de rij om te los
sen", weet S. Priester-Remijnse
uit Kortgene. „Van de wachttijd
werd door de knechts gretig ge
bruik gemaakt om een borrel te
halen. Mevrouw Verburg schoof
dan het raam naar boven en zo
werd dan het glaasje aange
reikt, dat genoteerd werd voor
de baas."
G.C. Dingemans uit Middelburg
merkt op dat de foto is genomen
vanaf de coupure naar de haven.
„Vóór de huizen is duidelijk de
muur te zien, die in geval van
nood moest voorkomen dat bij
extra hoogwater de Veerweg en
omgeving onder zouden lopen.
De opening waarin zonodig de
vloedplanken konden worden
geplaatst, is goed te iien.P.A.
Wilderom uit Vlissingen voegt
eraan toe dat de huizen aan de
Kaaidijk dan wel onder water
stonden, maar het dorp bleef
droog.
Er waren erg veel reacties. Een
maal werd Zonnemaire ge
noemd. De waardebonnen gaan
naar: N.F. de Back, Terneuzen,
H. Luijk, Goes en M.G. van de
Kreeke, Kamperland.
Rinus Antonisse
Van het eiland Noord-Beveland naar een ander
eiland is via de collectie van Hans Linden-
bergh een kleine stap. Om welk dorp gaat het? Het
water op de kaart had een typerende naam; infor
matie daarover is welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
6 december worden gezonden naar: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31,4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Er zijn weer drie waardebonnen beschikbaar voor
goede oplossingen.
De man in de bokkenkar was
op Noord-Beveland in de
eerste helft van de 20ste eeuw
een opvallend en bekend figuur.
Niet alleen vanwege zijn handi
cap, maar ook omdat hij op het
eiland altijd bij festiviteiten,
verkopingen, en dergelijke, te
vinden was. En natuurlijk ver
toefde hij ook regelmatig op de
Westhavendijk in Kamperland,
waar café Havenzicht bij de
veerdam een ontmoetingspunt
was, waar de dorpelingen de
laatste nieuwtjes uitwisselden.
Veel inzenders op de raadkaart
van vorige week herinneren aan
de man in de bokkenkar, ofwel
Marinus Verburg. J.W. Beghtel
uit Goes kende hem als
Merientje de Bokkeboer. „Zijn
echte naam was me niet eens be
kend, zoals dat vroeger op een
dorp normaal was." Over de
handicap van Merien worden
verschillende lezingen gegeven.
Hij was zo al vanaf zijn geboorte
en hij werd getroffen door kin
derverlamming, zijn de meest
genoemde verldaringen.
J. de Smit uit Oost-Souburg
geeft een andere reden voor de
handicap van zijn oudoom. „Bij
een bezoek aan Kamperland
door de toen nog zeer jonge ko
ningin Wilhelmina zag zij hem
over de weg voortkruipen, zijn
benen meeslepend. Ze ging er
direct op af en vroeg wat hem
was overkomen. Hij was met
vriendjes aan het slootje sprin
gen en daarbij verkeerd terecht
gekomen. Hij heeft nooit meer
kunnen lopen." De bokkenkar
werd gemaakt door wagenma
ker M. de Looff en was een gift
van de diaconie van de gerefor
meerde kerk.
Nu de situatie op de raadkaart
zelf. Links op de foto dus café
Havenzicht, met op de gevel een
bord met de tekst 'hier waar
schuwt men voor den veerman.'
Iemand die naar Veere wilde,
moest zich daar melden, weet
W. van de Kreeke uit Kamper
land. „Als sein naar Veere moest
men een mand hijsen. Veerman
Schippers kwam dan al roeien
de de passagiers ophalen tegen
betaling van 40 cent. De luiken
van Havenzicht zijn nog be
schilderd met het zogenaamde
zandlopersmotief -
Volgens J. Nelisse uit Kamper
land was de weduwe Verburg
uitbaatster (later schoonzoon
J.C. van der Vreugde). Ernaast
woonde schoenmaker M. Bus-
traan en daarnaast stond de
bakkerij en winkel in kruide
nierswaren van A. Buijze (thans
keurslager L. Koster). „De
vrouw tegen het muurtje is de
grootmoeder van Jan en Saar
Verburg. Die woonde in het ho
gere huis rechts op de foto",
