Op Paleis Het Loo is de tafel vorstelijk gedekt
Zeeuwse jeugdcriminelen krijgen
heropvoeding op Glen Mills School
zaterdag 29 november 2003
Verdienen
Gevoelens
Schok
Linkshandige
Vriendschap bestaat hier niet
De Glen Mills School, aan de
rand van het Overijsselse
dorp Wezepwas vier j aar geleden
een omstreden noviteit in Neder
land. Een open instelling naar
Amerikaans voorbeeld voor
jeugdcriminelen vanaf vijftien
jaar met een strafblad. Die wor
den met discipline, sport en studie
geresocialiseerd en gerehabili
teerd. Weglopen kan. Maar dat
doet slechts een enkeling. En een
op de drie komt terug.
Dit jaar publiceerde de school de
eerste resultaten. Zeventig pro
cent van de GMS-studenten valt bin
nen een j aar niet terug in crimineel ge
drag. Meer dan de helft behaalt op
Glen Mills een diploma, vooral mavo
en vmbo. Nog eens eenzesde haalt
deelcertificaten. Na vertrek van
school krijgt meer dan tachtig procent
een vast adres en legale inkomsten.
Het geheim van Glen Mills is sociale
controle, groepsdruk en respect:
gangprincipes, maar dan positief toe
gepast. Bij de voormalige Willem-de
Zwijgerkazerne, waarin de school re
sideert, lopen de jongens rond als wa
ren ze kadetten. Zonder uniform,
maar de houding klopt. Tien Zeeuwse
jongeren gaan per jaar naar Glen
Mills; vanuit de ondertoezichtstelling
bij Bureau Jeugdzorg Zeeland en van
uit Jeugdreclassering.
De eerste jongen die Sjoerd Ridders-
ma van J eugdreclassering naar Wezep
stuurde, komt eerdaags terug. Rid-
dersma is trots op hem. Sinds zijn
twaalfde is Fatih Zengin onder Rid-
dersrria's hoede. Niks werkte. „Eigen
lijk is-er sinds die tijd van alle kanten
op hem gemopperd. Door ons, door
zijn vader, de buurman, iedereen. Tot
hij naar Glen Mills ging."
Fatih Zengin (19) uit Middelburg is op
Glen Mills een man geworden. Zelf
verzekerd en hoffelijk. Gereserveerd,
geen man van veel woorden. Behalve
als hij over zijn school spreekt. Zijn
school, waar hij verantwoordelijk is
voor het gedrag van honderddertig
studenten die zich proberen op te wer
ken van recidiverend jeugdcrimineel
tot waardig lid van de samenleving.
Fatih is exec, de op één na hoogste sta
tus van de campus. Met zijn vier exec-
collega's bestuurt hij de dagelijkse
gang van zaken op de Glen Mills
School voor Winnaars, zoals de bewo
Het basketbalveld van de Glen Mills School.
foto Cees Baars/GPD
ners zeggen. Behalve de directie en
staf staat enkel de campus-president
boven Fatih. Hij had zelf president
kunnen worden, maar daarvoor is zijn
verblijf van 21 maanden te kort. Ko
mende maand begint Fatih een nieuw,
zelfstandig leven in Middelburg. Nu
zoekt hij een baan en een eigen wo
ning. Hij kan alle kanten op, zegt hij.
„Ik heb bijna mijn rijbewijs. Ik kan
schilderen, daar heb ik een diploma
voor behaald. Ik kan in de horeca wer
ken of in de beveiliging. Ik wil heel
graag met jongeren werken." Over
twee jaar wil hij solliciteren bij de
Glen Mills School. Niet omdat hij ver
knocht is geraakt aan de Zwolse om
geving. Die laat hem koud. „Het is dit,
de school, hier."
Fatih is terughoudend over de jongen
die hij nog geen twee jaar geleden was
„Berovingen, stelen, geweld, noem
maar op, ik heb het gedaan", bekent
hij kort. „Dan zat ik in jeugddetentie,
dan was ik vrijweer vast, vrijvast,
vrijTot Sjoerd me een video van de
Glen Mills School liet zien. Ik vondhet
interessant, vooral omdat de poort
hier open is. Ben ik zo weg, dacht ik. Ik
had geen idee hoe het hier zou zijn",
vertelt hij met een lachje.
Glen Mills is geen boot camp, geen
drilschool met geschreeuw en gemar-
cheer. Het gaat hier om respect, zegt
Fatih. Dat wordt duur verdiend. „Het
begip is klote. Niets gaat zoals je wil.
Ik had het anders verwacht; dat ik
dingen op mijn manier kon doen.
Maar dat kan niet. Je moet elke dag
werken, alleen dan krijg je meer privé
en uiteindelijk salaris. Ik word be
taald voor mijn werk als bestuurder.
Bellen, een eigen kapsel, kleding,
schoenen, een frisdrankje 's avonds of
zelfs het mogen zitten op een stoel; het
zijn privileges die een student verdie
nen moet. Nieuwkomers worden op
badslippers, met geschoren haar en
zittend op de grond gewezen op hun
status', concern, oftewel 'zorg'. Ieders
zorg, welteverstaan. Iedereen om de
concern heen, medestudent of staflid,
bemoeit zich intensief met hem. De
hele dag, zeven dagen in de week. Ze
leren in een streng gedisciplineerd
programma van sport, studie en socia
lisering zichzelf omhoog te werken
door zich positief en opbouwend te
gedragen.
Zo'n houding worden ze geacht ook
af te dwingen bij hun medestudenten.
Gaan die in de fout onder hun ogen,
dan dient dat 'in proces'gebracht te
geld en zakgeld en toegang tot de
Bull's Club, de grote recreatiezaal met
een bar vol frisdranken, biljarttafels
en widescreen-televisie. Bull's die ex
celleren worden rep en uiteindelijk
exec. Dat is de elite, met een eigen ap
partement met kookgelegenheid. Zij
mogen ook het terrein af, voor een
boodschap in het dorp of een avondje
stappen.
De Glen Millsdag heeft geen gaatjes
voor gelummel: half zeven opstaan,
tussen zeven en acht ontbijt, van acht
tot kwart voor negen groepstaken: de
schoonmaak van het complex en de
worden; publiek uitgesproken en be
straft door medestudenten. Niet mel
den komt ook de getuigen op verlies
van status en privileges te staan. Dat
is geen klikken. Dat is elkaar helpen,
legt Fatih geduldig uit. „Met niks zeg
gen help je jezelf en de ander niet.
Daarmee bouw je niets op.
Een student kan status winnen door
zich in te zetten voor studie, sport en
groep. Dan kan hij aspirant-buil wor
den en na een proeftijd buil (stier), lid
van de studentenclub met een eigen
recreatiehuis en vrijheden als privé-
tijd, belrechten en verlof. De bull's
houden de studenten op het rechte
pad en bij de school. „De buli's zijn ons
hek", noemt Fatih het. „De bulls zijn
het hart van onze school."
Als buil ben je rolmodel en bewaker
van het gedrag van je medestudenten,
kan je verlof aanvragen, krijg je reis-
eigen was. Dan is er een uur groepsge-
leide interactie. Gevoelens uiten, legt
Fatih uit. „Wat je dwars zit, wat je ir
riteert, alles wordt uitgesproken.
Maar niet je verleden. Dat hou je voor
je coach." Dan volgt een uur studie en
drie kwartier lunchtijd in de mensa.
Daarna zijn er groepstaken, studie en
persoonlijke afspraken. De bull's
sporten of beoefenen creativiteit van
drie tot half vijf. Van vijf tot zes is het
avondmaal. Tot zeven uur is er tijd om
te bellen of te schrijven. Om zeven uur
is het sporten of handvaardigheid tot
de snack van negen uur. Om half tien
volgt de dagbespreking in de groep.
Om 23.00 uur gaat het licht uit.
De studenten slapen met zessen op
zaal. Als Fatih de deur van een slaap
zaal opent, is de walm van de volle
wasmanden aan de voeteneinden van
de afgehaalde bedden vrij stevig.
„Da's niet goed, die wasmanden",
merkt Fatih op. Hij trekt een van de
zes stalen kasten open die tussen de
bedden staan. Die bevat weinig meer
dan een verfrommelde badjas en een
paar sportschoenen. „Deze is van een
nieuwe jongen. Die wil nog weglopen.
Niet goed, dus." Hij wijst op een inde-
lingslijst bij de deur, met naam en sta
tus van elke bedeigenaar. „Deze kast
is van een buil", kondigt hij een twee
de inspectie aan. De kastinhoud is
aanmerkelijk uitgebreider én pico-
bello opgeborgen. „Zie je", is Fatih's
droge commentaar.
Het bulls-voetbalteam van GMS is
geducht in de Overijsselse competitie.
„We staan tweede in de A-klasse",
zegt Fatih trots bij het nieuwe voet
balveld, geschonken door een spon
sor. Oude bushokjes vormen de
dug-outs, de gammele tribune wordt
binnenkort vervangen door een in ei
gen huis gemaakte zitinrichting. Ze
ker zestig supporters gaan mee in de
gele Amerikaanse schoolbus waar
mee het GMS-team uitwedstrijden
bezoekt. „We supporteren fanatiek",
lacht Fatih. „Dat imponeert wel.
Maar wie ook verliest, geven wij ap
plaus. 'Goed gespeeld', zeggen we
dan."
Hoe intensief de jongeren samenleven
en elkaar opvoeden, er is geen plaats
voor vriendschap. Fatih, ernstig:
„Dat bestaat hier niet. Dat kan ook
niet. Dat ondermijnt de sfeer. Ziet ie
mand vriendschap, dan worden die
jongens meteen in proces gebracht. Je
krijgt dan andere belangen. Het is hier
ieder voor zich. En voor de school."
In de filmzaal, waar de belangrijke
evenementen als de installatie van de
nieuwe bull's plaatsvinden, wijst Fa
tih de stoelen aan waar zijn ouders za
ten toen hij buil werd. En waar Sjoerd
Riddersma zat. „Hij maakte allemaal
foto's", geniet hij nog na.
Zijn ogen worden zacht als hij over
zijn ouders praat. Zij zijn tevreden
met de verandering die hij heeft on
dergaan, knikt hij. „Ze kunnen het
haast niet geloven. Toen ik de eerste
keer met verlof terugging naar huis
had ik een pak aangedaan. Mijn moe
der herkende me niet. Het was een
grote schok voor haar. 'Waar is die ou
de Fatih gebleven', riep ze."
Hij heeft een vriendin. Toekomstplan
nen hebben ze samen nog niet. „Ik
denk alleen aan het moment dat ik vrij
kom." Zijn relatie is heel belangrijk,
vindt hij„Het is een extra prikkel om
mijn best te doen, om zoveel mogelijk
bij haar te kunnen zijn."
Er zijn tegenslagen geweest. „Na
tuurlijk. Je komt, in het begin zeker,
overal tegenslagen tegen. Als je geen
verlof krijgt terwijl je naar huis wil,
bijvoorbeeld. Dat zijn grote teleur
stellingen. Dan kan je alles kort en
klein slaan, maar dat helpt je niet.
Zijn tegenslagen die door andere stu
denten veroorzaakt worden extra
zuur? Fatih kijkt niet-begrijpend. El
kaar dekken is negatief bij Glen Mills.
„Je moet een ander helpen. Daarmee
help je jezelf. Dat gaat hier automa
tisch."
Anderen corrigeren zal hij ook in de
buitenwereld blijven doen, denkt hij.
„Als ik jongeren de fout in zie gaan,
zal ik zeker ingrijpen. Ik zal me ze pra
ten, ze vertellen dat ze daar niets mee
opschieten. Daar hebben ze geen toe
komst mee. Van gestolen geld kan je
geen kind opvoeden."
Met een hoofdknik wijst hij op een
groepje jongens dat buiten op de bin
nenplaats overlegt bij grote plastic
bakken met verpakt brood. „Kijk, dat
is eigen initiatief. Ze vervoeren samen
het brood naar de mensa opdat ze
straks kunnen eten. Dat heeft nie
mand ze gezegd. Dat is goed. Samen
werken", zegt hij tevreden.
,Ik heb hier leren besturen, delegeren,
controleren. En beoordelen. De coa
ches worden hier door de studenten
aangenomen", vertelt hij enthousiast.
„Wij moeten hecht met ze samenwer
ken, dus wij bepalen wie het wordt.
Wij selecteren degene die voor een ge
sprek naar de directeur gaat om aan
genomen te worden. We vragen ze:
wat kan j e me biedenWat is j e waarde
voor Glen Mills. Wij komen allemaal
van de straat. Ons vertel je niets. Je
houdt hier niemand voor de gek. Er is
geen truc die we niet kennen. Hier
heeft iedereen je door. Dat is de
kracht."
Er werken nu vier oud-studenten bij
de school, vertelt Stefan Teders, Fa-
tih's coach. Enkelen gingen zelfs naar
Glen Mills instituut in Amerika ge
weest om opgeleid te worden. Teders
weet van Fatih's voornemen om terug
te komen als werknemer van GMS.
Prima, toch? Jongens als Fatih weten
uit de eerste hand hoe het leven op
straat in elkaar steekt en wat ze hier
doormaken. Die ervaring en deskun
digheid is waardevol."
Het gevaar bestaat dat jongens, uit
vrees voor de vrijheid en verlokkingen
van de grote buitenwereld, zich ver
schuilen op Glen Mills, erkent hij.
„Heel wat jongens hechten sterk aan
de regelmaat en de relatieve veilig
heid van de school. Wij adviseren ze
eerst twee jaar buiten de school te le
ven, gewoon lekker werken. De erva
ring leert dat de meesten de eerste
maand volledig los gaan. Daarna pik
ken ze de draad weer op."
De overstap naar 'buiten' is span
nend, erkent Fatih. Hij ziet uit naar
zijn familie, vriendin en vrienden.
„Glen Mills is me erg goed bevallen.
De leiding van Glen Mills gaf me ver
trouwen en geld. Hier, ik krijg zeven
tig euro voor de reis naar Middelburg
en daar kan ik nog koffie nemen en zo.
Ik ben hier volwassen geworden.
Claudia Sondervan
gin van de negentiende eeuw en behoorde waar
schijnlijk aan de Frans-Nederlandse koning Lode-
wijk Napoleon. Zijn monogram staat niet meer op de
lepels en vorken. Zijn opvolger, de zuinige 'koning
koopman' Willem I liet dat wegwerken en vervangen
door zijn eigen koninklijke wapen.
Zo had de koning wel meer kostenbesparende oplos
singen voor de problemen waarmee hij kort na het be
gin zijn koningschap werd geconfronteerd. In de uit
gebreide uitzet ontbraken bijvoorbeeld passende
grote vazen en andere gebruikelijke zilveren tafel
versieringen. De hofmaarschalk moest die dan maar
huren wanneer er een groot diner werd gegeven op het
paleis, maar toen de koning de rekening kreeg en
hoorde dat kopen op den duur voordeliger uitpakte,
was dat besluit snel genomen.
Aan het kleinste detail is aandacht besteed, zoals je
dat van een vorstelijk diner natuurlijk ook verwacht.
De hofmaarschalk heeft samen met de museumstaf
de tafel opnieuw gereed gemaakt voor het diner - ook
dat is centimeterwerk, zoals nog duidelijker wordt in
de andere zalen waar de meetlat eveneens zijn werk
heeft gedaan.
Adembenemend is de tafelschikking in de Audiëntie
zaal voor een diner ten tijde van koningin Wilhelmi-
na, waarbij de tafel is gedekt met cadeaus van haar
ouders Willem III en Emma. Duidelijk is dat een
linkshandige hier in grote problemen komt omdat al
het bestek (zeven stuks) keurig in het gelid aan de
rechterkant van het bord ligt. In aparte vitrines gunt
het museum de bezoekers een nadere blik op het ser
vies, glas en bestek.
Opvallend is daarbij, zo legt conservatrice Wies Er-
kelens uit, dat de Oranjes bij de monogrammen een
afwijkende traditie hebben vergelijken met die van
andere koninklijke families. Daar wordt doorgaans
alleen de gestileerde eerste letter van de naam ge
bruikt, desnoods met een cijfer, maar bij de Oranjes
Koningin Beatrix ki j kt niet op een zilverën lepel of
vork meer of minder. Dat blijkt uit de nieuwe
tentoonstelling in Paleis Het Loo. Verspreid over de
verschillende zalen van de oude zomerresidentie van
de Oranjes zijn zeven tafels gedekt met een schat aan
zilver, porselein en linnen uit de koninklijke verza
melingen. Het levert een uniek inkijkje in het formele
en informele paleisleven.
Wie zelf voor het eerst bij een koninklijk diner is uit
genodigd, raakt wellicht in lichte paniek bij het zien
van de tafelschikking voor het avondeten dat konin
gin Beatrix en prins Claus in de zomer van 1988 in de
Nieuwe Eetzaal op Het Loo aanboden aan de Britse
koningin Elizabeth en haar man. Zoveel pracht en
praal op één tafelZoveel kostbaarheden, als dat
maargoed gaat!
Het bezoek van de Britse vorstin vond destijds plaats
in het kader van de viering van de 300ste verjaardag
van de 'Glorious Revolution'. Dat was toen 'onze'
stadhouder Willem III zijn katholieke Engelse
schoonvader James een schop onder zijn achterste
gaf en met zijn vrouw Mary de Engelse kroon in bezit
nam. Voor Elizabeth de eer om van een zilveren bord
te eten dat in opdracht van 'William Mary' is ge
maakt en dat hun monogrammen draagt.
Voor de Britse gasten is werkelijk alles uit de kast ge
haald - en dat laatste moet letterlijk worden geno
men Geheel in de sfeer van de bijzondere gebeurtenis
werd een toepasselijke tafelversiering gekozen, met
stukken van het voor koning Willem II gemaakte zo
genoemde 'Engelse plateau'. En prominent in de
eetzaal staat nu ook weer een vergulde bokaal die ko
ningin Wilhelmina van het toenmalige Britse ko
ningspaar cadeau kreeg bij haar gouden regeringsju
bileum in 1948.
Bestek en borden - porselein en zilver - zijn overigens
een ratjetoe. Dat wil zeggen dat ze uit verschillende
perioden afkomstig zijn, tot de visvorkjes van Beatrix
en Claus aan toe. Het grote bestek dateert uit het be
De tafelschikking van het diner (1988) ter gelegenheid van een bezoek van de Britse vorstin Elizabeth.
foto's Cees Baars/GPD
werd in het verleden ook de titel gebruikt. Het bestek
van de Prins van Oranje is gewaarmerkt 'PvO' en
prinses Marianne krijgt van haar vader koning Wil
lem I vorken, messen en lepels met 'PM'. Voor zijn j on-
ge dochter bedacht Willem III het monogram PWN,
prinses Wilhelmina der Nederlanden.
Voor het diner staan de stoelen verleidelijk klaar en
de lakeien in origineel livrei maken het geheel zeer
geloofwaardig. De tafelschikking voor het souper
van Willem I's eerste vrouw Wilhelmina van Pruisen
is wat ingetogener. Hier is het uit 1791 stammend
serviesgoed bijzonder omdat er de wapens opstai
van Oranje en Pruisen. Dat was gezien de nauwel)
den tussen beide vorstenhuizen ook niet zo verfflj
derlijk. Het kostbare servies is binnen de familie'
hand tot hand gegaan en kwam in 19 01 via de Pr'
sche kant weer terug bij de nieuwe koningin Wil
mina, die het als huwelijksgeschenk kreeg.
Het Loo geeft ieder van de zeven koninginnen die
derland sinds 1813 heeft gekend één tafel. Voort
ningin Anna Paulowna (vrouw van Willem II)s'a;
een tweede ontbijt klaar, met voor die tijd heel bi;
zonder, kleine banaantjes. Op Het Loo werden®
wel meer exotische vruchten in kassen gekweekt
tuinman was trots op de vijftig kleine ananassen'
hij had.
Schoondochter koningin Sophie kwam ooknata
scheiding van tafel en bed van Willem III nogop»
Loo, zo stelde Erkelens vast op basis van de oude
journalen van de hofmaarschalk. Daarin staatda
koning at in de rode salon en de koningin in de ge
Voor Sophie is in haar oude vertrek een tweedede]
ner gedekt.
Het vrolijkste onderdeel is ongetwijfeld de uitstal
in Wilhelmina's salon voor 'de thee als bij mijn®
der'. Voor de hofhouding van koningin Juliana®'1
dat een begrip. Vaste richtlijnen daarvoor best»
niet, daarvoor was het kennelijk te vanzelfsprek'
Juliana had de koekjes, taart, cake en andere»
nijen klaar staan, net zoals haar moeder dat ken®
deed. Ook hier heeft de bezoeker het idee dat deo
koningin en haar gezin ieder moment binnen k®
lopen voor 'een moment voor henzelf'.
Hans»
Aan tafel bij zeven koninginnen, twee eeuwen®
dekken aan het Nederlandse hof. De tentoong®
stukken behoren tot de Koninklijke Verzamel®!
en worden voor een groot deel nog steeds gebru®
Paleis Het Loo, t/m 31 januari 2004
Fatih Zengin (19) uit Middelburg:
„Het is ieder voor zich."
