Monique
van der Vliet,
onderwij zeres
3p de zaadmarkt
heerst behoorlijke krapte
Spermadonoren niet langer anoniem
zaterdag 29 november 2003
Respect
Rompslomp
Pesten
Laatste mogelijkheid
Ik ben blij dat ik geen ideale leerling was
Zelf was ze een nogal luie leer
ling. „Als mijn leraren horen
dat ik nu voor de klas sta, zullen ze
dat waarschijnlijk niet kunnen
geloven." Want ze was gemak
zuchtig en slordig. „Ik leerde al
leen aan het eind van het school
jaar, als het écht nodig was. En het
was altijd met de hakken over de
sloot."
Achteraf bezien, redeneert Moni
que van der Vliet (28 jaar, Koude-
kerke), is het misschien wel goed
dat ze destijds geen ideale leerling
was. „Daardoor begrijp ik des te
beter dat kinderen soms helemaal
geen zin in school hebben."
Ze staat nu voor het derde jaar voor
de klas. Haar school heet 'Het
Veer'. Het is een knusse dorpsschool
met ongeveer vijfenzeventig leerlin
gen in Zanddijk, vlakbij Veere. Moni
que van der Vliet heeft groep 5 en 6,
zeventien kinderen in de leeftijd van
acht tot tien jaar. „Als ik die kinderen
vergelijk met hoe ik zelf op die leeftijd
was - het is een wereld van verschil. Je
had veel meer respect voor je leer
kracht. Als hij 'ja' zei, was het 'ja' en
als hij 'nee' zei, was het 'nee'. Dat is
heel anders nu. Ik denk dat het met de
opvoeding te maken heeft; d'r is niks
zo leuk als je thuis kleine mondige
kinderen hebt, die een beetje brutaal
en bijdehand zijn, maar op latere leef
tijd wordt dat wat moeilijker, dan zijn
die leuke bijdehandjes een stuk lasti
ger te hanteren."
Monique van der Vliet groeide op in
een gezin waar woorden als respect,
bescheidenheid en beleefdheid met
hoofdletters werden geschreven. Ze
waren met z'n vijven; vader, moeder
en drie meiden Haar moeder bestierde
het huishouden, haar vader werkte als
machinist bij de Vitrite ('Het leuke
daarvan was dat hij overdag veel thuis
was omdat hij in de ploegendienst
zat') in Middelburg.
„De kinderen in mijn klas spreken me
aan met 'juf' of 'juffie'. En het is altijd
'je' en 'jijDat is niet omdat fk dat wil,
nee, zo praten kinderen tegenwoor
dig. Dat is niet erg hoor, maar bij ons
thuis werd heel erg aan beleefdheid en
respect gehecht. Tegen mijn oma bij
voorbeeld zei ik altijd 'u'. En dat zit er
bij mij nog steeds een beetje in. Ik zal
uit mezelf nooit iemand snel tutoye
ren.
„In de klas ben ik er heel streng op; op
taalgebruik. Er mag absoluut niet
worden gescholden. Dat is soms moei
lijk. Want ja, zeggen ze dan: 'Dat doe
ik thuis ook wel eens'. 'Maar', zeg ik
dan, 'thuis is niet de klas. Het is niet
normaal om overal lelijke woorden te
gebruiken'. En ik weet niet of ik daar
mee bereik, wat ik wil bereiken, maar
dan heb ik ze in elk geval wel geleerd
dat het niet normaal is om overal zo te
praten."
Volgens mij willen alle kleine meisj es
school niet veilig voel, kan ik er niet
werken.
„Je veilig voelen in een klas is heel be
langrijk. Dat geldt niet alleen voor de
leerkracht, maar vooral voor de kin
deren; ze moeten zich prettig voelen in
de groep en hun verhaal bij de juf
kwijt kunnen."
Drie jaar staat ze nu voor de klas en ze
geniet er 'waanzinnig' van. „Maar al
les wat er omheen zit, alle papieren
rompslomp; dat is verschrikkelijk en
het wordt alleen maar erger. Je moet
van alles en nog wat bijhouden en re
gisteren Als je weet wat je in één week
aan post krijgt op een klein schooltje
als dit: enquêtes, onderzoeken, for
mulieren."
„Eigen ideeën worden nauwelijks ge
waardeerd. Ik zie het bij de kleuters;
die hebben zulke goeie leerkrachten
met zó veel ervaring. Dan komt er zo'n
man in pak van de Inspectie die nog
nooit voor de klas heeft gestaan en die
vraagt of alles wel volgens de officiële
boekjes gebeurt. Iedereen is hier op
school serieus met z'n vak bezig. En
het enige waar j e op wordt afgerekend
is wat er op papier staat en of alles wel
op de juiste manier is geregistreerd.
Dat werkt demotiverend. Waarom
zeggen ze niet gewoon dat iedereen
hier z'n best doet, dat de sfeer leuk is
en dat de kinderen het naar hun zin
hebben."
Monique van der Vliet heeft zelf geen
kinderen. En ze twijfelt of ze die ooit
wil.
Begrijp haar goed: „Het heeft er niet
mee te maken dat ik kinderen niet
leuk zou vinden. Maar ik geniet heel
erg van mijn vrijheid. Ik zie het bij
vriendinnen om mij heen, ze Aemen
allemaal kinderen. Om mij heen zie ik
wat de minder leuke kanten daarvan
kunnen zijn. Ik weet niet of ik die ver
antwoordelijkheid neem. Want als ik
het doe, wil ik het goed doen."
Willem van Dam
„Met pesten omgaan is heel moeilijk.
Plagen doet iedereen wel eens, maar
stelselmatige treiteraars heb ik geluk
kig niet in mijn klas. En als ze het een
keer doen, neem ik ze even apart. Alle
kinderen vinden het akelig als ze ge
pest worden. Als je aan kinderen
vraagt; 'wat vind je het vervelendst?',
komt het vrijwel altijd op pesten. En
daar probeer ik op in te spelen: 'hoe
voelde jij je toen je werd gepest?' En
dat helpt meestal wel."
„Je heb altijd kinderen in je klas die
net iets schattiger zijn dan de ande
ren, maar een echte oogappel, nee, die
heb ik niet. Daar pas ik ook voor op. Ik
heb het in mijn stage wel gehad, dat ik
bepaalde kinderen helemaal geweldig
vond. Maar ik heb geleerd dat zoiets
absoluut niet kan. Je kunt geen
vriendjes of vriendinnetjes worden
met de kinderen in je klas. Want dan
gaan ze zich te vrij gedragen en als je
dan een keer boos op ze wordt, begrij
pen ze er niets van - je bent anders
toch altijd zo gezellig?"
Natuurlijk, knikt Monique van der
Vliet, haar bekruipen ook wel eens ge
voelens van irritatie. En bij het ene
kind gebeurt haar dat vaker en sneller
dan bij het andere.
„Maar dat heeft vrijwel altijd oorza
ken. En als je daarover met de ouders
praat, ga je zo'n kind dikwijls met an
dere ogen bekijken; je wordt je ervan
bewust hoe zo'n kind thuis is, je voelt
de liefde van de ouders voor zo'n
kind."
Naam:
Monique van der Vliet
Geboren:
17 november 1975, Meliskerke
Opleiding:
Oranje Nassau-Mavo in Middelburg, MDGO (activiteitenbegeleiding) Vlissingen, 5 maanden Hogeschool Leiden (kunstzinnige therapie),
Pabo in Vlissingen.
Werk:
Sinds 2001 onderwijzeres op openbare basisschool 'Het Veer' in Zanddijk
schooljuf worden. Dat gold voor mij
ook. Al toen ik in de zesde klas van de
lagere school zat, leek het me hart
stikke leuk om iets met kinderen te
doen. Dat klinkt niet erg concreet, ik
weet het. Maar ik wil ze iets bijbren
gen."
Ze heeft, zegt ze, aanvankelijk nog
een andere opleiding geprobeerd. Aan
de Hogeschool in Leiden: kunstzinni
ge therapie. „Ik wilde graag studeren
en op kamers gaan wonen in de grote
stad. Dat leek me heel spannend.
Maar het was me allemaal veel te vaag
en na vijf maanden ben ik op hangen
de pootjes naar huis gekomen. Toen
dacht ik: dan ga ik toch lekker naar de
Pabo."
Haar keuze voor het basisonderwijs
was een bewuste. „Het voortgezet on
derwijs lijkt me verschrikkelijk
zwaar, vooral wat het gedrag van
leerlingen betreft." Want Monique
van der Vliet leest de krant ook. En
haar zijn de berichten niet ontgaan
over docenten die zich bedreigd voe
len; over veiligheidsmaatregelen die
op tal van middelbare scholen zijn ge
troffen: plaatsing van camera's, in
voering van schoolpasjes.
Als ze in Zeeland om me zich heen
kijkt - hier valt het wat dat betreft al
lemaal nog wel mee. „Ik vind het on
derwijs een mooi vak. Maar ik weet
eerlijk gezegd niet hoe ik daar over
twintig jaar tegenover sta. Als je ziet
hoe het er in het voortgezet onderwijs
en op basisscholen in de grote steden
aan toe gaat - ik denk niet dat ik daar
zou kunnen overleven. Als ik me op
foto Mechteld Jansen
E aantal spermabanken is schrikba-
nd afgenomen. Paren die via een
Bnadonor een kind willen, zijn meer en
traangewezen op alternatieve circuits,
ar vind maar eens een goede donor,
mimige mannen zijn uit op een goedkope
'ske en haar vriendin zetten een adver
se op internet: 'Wij zoeken een man die
®r wil zijn zonder actieve vaderrol. Wel
•den we het fijn vinden als onze toekom-
Sezoon of dochter kan en mag weten wie
"an is die dit allemaal mogelijk heeft ge-
iakt. Hoe dit precies vorm moet gaan krij -
•hangt ook mede af van jouw wensen als
®r. De donatie kan plaats vinden via
feseminatie of indien dat te belastend is
'het ziekenhuis'.
Website kidkids.nl ('kid' staat voor
Wtmatige inseminatie donorzaad) was
SKet als vraagbaak en steunpunt voor
Aseksuele ouders. Inmiddels loopt het
'Bi met vrouwen die kinderen willen en
"Ben die hun zaad aanbieden. De be
tter krijgt dagelijks ongeveer veertig
ïltjes van zaaddonoren en kinderloze pa-
tdezogeheten wensouders„Er is een be-
wlijke krapte op de markt. Óp de site ko-
Svrouwen die door de spermabank naar
S2ijn doorverwezen. In het reguliere cir-
'tójn de wachtlijsten lang en voor wens-
dffsgaan de jaren gaan tellen. Als je 35
W.moet je iets."
is'teis een alternatief voor spermaban-
j1 Daarmee gaat het slecht. In 1990 waren
nu zijn er nog maar 13. Bovendien
«ben veel banken een wachtlijst, varië-
•dvan enkele maanden tot meer dan twee
it,
®wen zijn ondergebracht in een A-loket
^nB-loket. De eerste categorie bestaat
:®annen die voor altijd anoniem willen
i(®, de tweede categorie heeft er geen
*itemee wanneer het donorkind contact
sbt. Door een wetswijziging hebben van-
M 2004 alle donorkinderen het recht
"vader te ontmoeten.
Die maatregel heeft desastreuze gevolgen
voor het aantal donoren. Dertien jaar gele
den waren er 900 A-donoren, en 20 B-dono
ren. Vorig jaar, toen al duidelijk was dat de
regels zouden worden gewijzigd, was de
groep anonieme donoren geslonken tot 140.
Volgend jaar verdwijnt de A-donor. Er zijn
nu 140 niet-anonieme donoren. Bij lange na
niet zoveel als de 900 anonieme donoren in
1990. Logisch gevolg is een sterke afname
van het aantal zwangerschappen via sper
mabanken: 1390 in 1990 tegen 750 in 2002.
De regionale verschillen zijn groot. Leiden
heeft honderd donoren, de ene actiever dan
de ander. Maastricht heeft er nog maar één.
De wachttijd is hier drie tot vier jaar en de
spermabank verwijst cliënten door naar
Genk. In Zwolle staan zestig mensen op een
wachtlijst van een jaar. In Groningen be
staat een wachtlijst van twee jaar. Iedere zes
weken adverteren de spermabank in de
krant.
De spermabank van het Leids Universitair
Medisch Centrum (LUMC) heeft een wacht
tijd van twee jaar. „Op zich is een wachtlijst
niet zo heel erg. Dat voorkomt het principe
van 'u vraagt, wij draaien'. Een kind krijgen
is geen impuls", zegt Kees de Bruyn van het
LUMC. „Maar onze wachttijd is wel erg
lang. We proberen nieuwe donoren te wer
ven, maar daarvoor zullen we de huidige ac
tiviteiten niet aanpassen." Dus geen adver
tenties in kranten, maar wel via internet.
„Verder houden we lezingen, op HBO's en
laboratoriumopleidingen. Mond-tot-
mondreclame is ook belangrijk.
Secretaris José van der Schoor van patiën
tenvereniging voor vruchtbaarheidspro-
blematiek Freya vreest dat het niet veel
helpt. De wetswijziging is ongunstig voor de
donor, de informatieverstrekking gebrek
kig. „Sommige mannen denken dat ze ook
juridisch ouder van het kind worden. Dat is
absoluut niet het geval. En een rechtszaak
in het buitenland waarin een moeder van de
donor eiste dat hij alimentatie zou gaan be
talen voor de tweeling, heeft de zaak ook
geen goed gedaan."
hem tussen één en drie j aar.,Het doel heiligt
de middelen. Als je jaren moet wachten, is
dit de oplossing."
Wat hij doet is volstrekt legaal, zegt hijWe
brengen de wensouders en een donor met el
kaar in contact. De rest gebeurt in het zie
kenhuis. De wensouders en de donor gaan
naar hun eigen gynaecoloog. Het zaad
wordt in een lab onderzocht. Wij zijn niet
meer dan een intermediair voor iemand die
sperma zoekt."
Maar wel een prijzige. Inschrijving kost 150
euro. Als de vrouw na de behandeling zwan
ger wordt, komt daar 1750 euro bijEen do
nor is doorgaans binnen drie maanden ge
vonden. Verder werkt Babydonors als een
gewone spermabank.
Babydonors.com is omstreden. Het bedrijf
zou met zijn sperma-activiteiten 'handelen
in levend menselijk materiaal' en dat is bij
de wet verboden. De vergoeding is hoger
dan bij reguliere spermabanken en boven
dien zou het bedrijf werken met vers zaad.
Dat wil zeggen, zaad dat mogelijk hiv-be-
smet is, en misschien wel van inferieure
kwaliteit. Aldus de critici. Michaels be
strijdt dat te vuur en te zwaard. Volgens Ba
bydonors.com wordt donorsperma zorgvul
dig getest en gaat het minimaal negen
maanden in quarantaine. Waar, wil Mi
chaels niet zeggen.
Kees de Bruyn van het Leidsch Universitair
Medisch Centrum gelooft Michaels niet.
„Er zijn maar een paar ziekenhuizen in Ne
derland die zaad opslaan, en die gaan niet
met hem in zee. Hij heeft mij nog steeds niet
kunnen overtuigen dat wat hij doet legaal is.
In plaats daarvan verandert Babydonors el
ke keer zijn strategie.
Van der Schoor van Freya heeft niets tegen
Babydonors. „Het is gewoon een bemidde
lingsbureau. Al geeft het geen garantie op
succes en vraag ik me af hoe veilig het is."
Zelf een donor zoeken kan ook.,Maar dat is
lastig", zegt Van der Schoor. „Hoe weet je of
het veilig is? En hoe ga je het uitvoeren?
Freya krijgt verhalen van mannen die be
reid zijn te doneren, maar wel op de natuur
lijke manier. Plat gezegd zijn die mannen uit
op een goedkope wip. Je weet nooit wat de
motieven zijn van iemand. En toch is zelf
zoeken vaak de enige mogelijkheid."
Voor alleenstaande vrouwen zijn de proble
men het grootst. „Daarvoor geldt: als ik te
gen een bepaalde tijd geen juiste man heb
gevonden, dan maar op een andere manier
een kind. Dat moment wordt zo lang moge
lijk uitgesteld. Dus zijn het vrouwen van 36
en ouder die via een donor een kind willen.
En de kans dat de bevruchting niet lukt
wordt dan navenant groter.'
Renske en haar vriendin wilden dolgraag
een tweede kind. Via het COC kwamen ze te
recht bij kidkids.nl. Hun laatste mogelijk
heid. „Een commercieel bureau of een volle
dig anonieme donor van de spermabank
zien we echt niet zitten." Ook een niet-ano
nieme donor van de spermabank viel af.
„Via de spermabank kan een kind zijn vader
pas op 16 jarige leeftijd voor het eerst ont
moeten. Wanneer ons kind naar zijn papa
vraagt, moet die hem kunnen zien." Al voegt
ze daaraan toe dat dat niet op vijfjarige leef
tijd zal gebeuren.
Hun oproep kreeg tien reacties. Uiteindelijk
vonden Renske en haar partner een goede
donor. „Iemand die zelf al een gezin had en
tot besluit was gekomen dat hij andere echt
paren ook dit geluk gunde.De man doneert
ook aan een spermabank, dus hij kon een
donorpaspoort laten zien waarin stond dat
hij geen ziektes heeft. Hetklikte. „Uiteinde
lijk moet je toch op je intuïtie afgaan."
Ze hebben geluk gehad, zegt Renske. De op
roep was amper geplaatst of ze kreeg al re
acties. Inmiddels zijn ze overgegaan tot de
eerste zelfinseminatie. „We hopen op spoe
dig resultaat." Want de tijd is niet in het
voordeel van de wensouder. „Voordat je el
kaar een beetje kent en je voelt of het goed
zit of niet ben je wel enkele maanden verder.
Mijn vriendin en ik zijn eind dertig, dus het
is nu of nooit."
Carel Grol
Uitvergroting van menselijke zaadcellen foto GPD/AP
Wat is het alternatief voor een spermabank?
Zelf op zoek gaan. De groep zoekenden
wordt groter, zegt Van der Schoor van
Freya, vooral onder de alleenstaanden. Die
kunnen bovendien niet altijd bij een sper
mabank terecht, omdat er geen medische
noodzaak voor is.
Het in Utrecht gevestigde bedrijf Babydo
nors bemiddelt tussen sperma- en eiceldo
noren en stellen of alleenstaanden die geen
kind kunnen krijgen. Een nobel doel, vindt
directeur en oprichter John Michaels. De
gemiddelde wachttijd van een wensouder
voor een geschikte donor bedraagt volgens
