Een film
gaat snel
voorbij
De wereld onder water is bij uitstek driedimensionaal
26 I Het leven van Ramses Shaffy
27 I Popfotografie Bob van Dam
29 I Patricia Beysens in De Wegwijzer
Johanna ter Steege in Verder dan de maan
John Lasseter
jnderdag 27 november 2003
J
factie: 0113-315680
,#w. pzc.nl
.fnail: redactie@pzc.nl
Ijstbus 314460 AA Goes.
ijvertentie-exploitatie:
lDord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
jeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
jationaal: 020-4562500.
iiiii
KSyjK;
\tÊÊÊki JlliH
e was net twee maanden acht jaar
toen Neil Armstrong op 20 juli
1969 met een voorzichtig
jongetje vanaf de trap van de Eagle
lakend uitriep dat zijn eerste contact met
lemaan maar een kleine stap was voor een
nens, maar een reuzensprong voor de
rasheid. Of Johanna ter Steege destijds om
jen voor vier uur 's ochtends de tv-beelden
an de eerste mens op de maan heeft gezien,
an ze zich niet meer haarscherp voor de
Rst halen. „Het was een grote gebeurtenis,
awe hadden net televisie, dus het moet
aast wel. En ik denk dat ik het toen met
jen mond heb gadegeslagen."
Johanna ter Steege: „In het Nederlands kan ik heerlijk uit mijn vel springen.'
foto Phil Nijhuis/GPD
De ophanden zijnde eerste
maanlanding speelt een be
langrijke rol in Verder dan de
maan, de nieuwste film van Jo
hanna ter Steege. Zij speelt Ita
Werner, de moeder in het streng
katholieke gezin van de alcoho
lische varkensboer Mees, met
verve neergezet door Huub Sta
pel. De godvruchtige Mees wil
niets weten van al dat
NASA-gedoe. Aan de tap houdt
hij stug vol dat het lichtgewicht
gehuppel van de astronauten in
een Hollywoodstudio in scène
wordt gezet. Hij vindt zijn 9-ja-
rige dochter Caro, een magni
fieke rol van natuurtalent Neel-
tje de Vree, qua godsbesef aan
zijn zijde. Als ze nu al naar de
maan gaan, zegt ze, wat gebeurt
er dan volgend jaar? Schieten ze
dan een raket naar de hemel,
naar God? Dat vindt Hij vast
niet goed.
Die discussie herinnert Ter
Steege zich ook uit haar jeugd
jaren. „Ik kom dan wel uit een
gereformeerd gezin, opgegroeid
op een boerderij, maar die men
taliteit heerste daar ook wel. Ik
kan me dus Mees' opmerking
heel goed voorstellen." In
Twents accent: „Hoe kan da ooi
nog goe komen. Dit eef God zo
niet bedoeld."
Afkomstig uit een calvinistische
gemeenschap was het zich inle
ven in de rol van een katholieke
moeder niet zo moeilijk voor Ter
Steege. „Want het instituut
blijft toch hetzelfde. Natuurlijk
is er een groot verschil tussen
katholieken en protestanten.
Maar het feit dat God daarbo
ven staat en alles bepaalt, wordt
door beide groepen beleefd.
Persoonlijk denk ik dat katho
lieken veel meer gevoel voor hu
mor hebben. Wij protestanten
hebben dat niet, we ontberen
ook relativeringsvermogen."
Ter Steege karakteriseert de
film, waarin de familie Werner
probeert de tegenslagen en de
veranderingen van de moderne
tijd in hun dagelijks leven te
weerstaan, als een op en top fa
miliedrama. „Een feest der her
kenning voor mensen van mijn
leeftijd. Maar ook echt een film
voor moeders en dochters. Wel
licht is het niet een film voor alle
mannen: er wordt niet in ge
schoten en er zitten veel vrou
welijke aspecten in. Het is een
heel alledaags verhaal, waar
van ik denk dat heel veel men
sen zich er in terug kunnen vin
den. Natuurlijk is het drama dat
boer Mees overkomt uitzonder
lijk, maar de problematiek is
van alledag. Het gaat over de
twijfels die je hebt, de keuzen
die moeten worden gemaakt.
Kies je voor het gezin of voor je
zelf? Het zorgen voor je naasten,
de angst voor de buitenwereld,
ga zo maar door."
Het scenario van Jacqueline
Epskamp deed Johanna beslui
ten om aan de film mee te doen.
„In de eerste plaats ging het om
het verhaal, maar ook om het
feit dat Stijn Coninx de regie
had. Wij hoefden geen auditie te
doen. Hij wilde per se Huub en
mij in de film hebben. Wij heb
ben elkaar ontmoet, Huub,
Stijn, ik en producente Els Van-
devorst, en het ging perfect. Nog
nooit zo veel lol gehad op de
set."
Verder dan de maan komt over
als een puur Hollandse film,
maar zo'n nationaal product is
het volgens de hoofdrolspeel
ster ook weer niet. „Stijn is een
Belg, cameraman Walter Van
den Ende ook, en we hadden
make-upmensen uit Duitsland.
Het was een mooie mix." Het
grootste genot van haar deelna
me aan deze productie was dat
ze weer eens in haar eigen taal
mocht acteren. „Ik heb in meer
Engelse en Franse producties
gespeeld dan in Nederlandse. In
je moerstaal is het makkelijk te
improviseren. In de film sta ik
bijvoorbeeld de spinazie te
spoelen, terwijl ik razend ben op
die alweer dronken Mees. Daar
mocht ik heerlijk over uit mijn
vel springen: 'Lui! Lamzak!
Zaadlozer!Met een andere taal
ligt dat toch wat moeilijker. Het
kost je namelijk heel veel ener
gie om je bevrijd te weten van de
angst om over vreemde woorden
te struikelen. Enerzijds geeft
zo'n vreemde taal je wel het ge
voel dat je meteen verandert in
je personage, maar anderzijds
belemmert het je omdat je nooit
even uit de band kunt sprin
gen." Ze roemt de kwaliteiten
van cineast Stijn Coninx, regis
seur van onder andere de met
een Oscar genomineerde film
'Daens'. „Iemand zei eens: 'Als
er één persoon is die de Israëli's
en de Palestijnen nader tot el
kaar kan brengen, dan is het
Stijn wel'. En dat klopt. Hij
zorgt ervoor dat dingen niet ex
ploderen. Hij kan zo goed de
vrede bewaren dat iedereen er
tevreden mee is. Uitermate
flexibel, gaat erg van zijn ac
teurs uit. Er zijn ook heel nare
regisseurs die vinden dat je je
precies aan het script moet hou
den. Die hebben geen interesse
in hun spelers, weten niet wat
acteren is. Da's heel lastig, hoor.
Want de mooiste dingen ont
staan pas als mensen samen
werken."
„Ik hou er niet van om in mijn
eentje te werken omdat het dan
heel moeilijk is om in een 'onze
ker gebied' te stappen. Uit angst
en uit zelfbescherming durf je
dan niet je grenzen te verleggen.
Een regisseur kan je over die
streep trekken." Vol superlatie
ven is ze over de rol van de jonge
Neeltje de Vree, die dochter Ca
ro gestalte geeft. „Fantastisch,
zij draagt de film. Die gaat het
heel ver schoppen."
Ze is een beetje een einzelganger
in de film- en toneelwereld,
vindt ze zelf. Dan weer in het
buitenland, dan weer in Neder
land. ,Ik word graag uit mijn
omgeving getrokken. Ik kom
ook graag mensen tegen die dat
doen." Maar Verder dan de
maan gaf haar wel het gevoel
dat ze 'thuiskwam'.
„Tot mijn twaalfde hebben we
op de boerderij gewoond. En ik
had in de film de kleding aan
waarin mijn moeder liep. Mijn
moeder, die inmiddels niet meer
leeft, en ik hebben dezelfde han
den, even lange vingers. Ik her
inner me dat ik in de kostuum
ruimte zat, een bloemetjesjurk
met schort aantrok en toen opzij
keek naar mijn handen. Ik
schrok: ik dacht dat ik mijn
moeders hand zag. Je gaat ge
woon terug in de tijd."
„Ik speelde dus eigenlijk mijn
moeder. Wij hadden ook zo'n
soort boerderij als in de film,
met net zo'n schuur en zo'n deel.
Als ik in de film snikkend met
mijn zus aan de keukentafel zit
en uit het raam kijk is net het
alsof ik ons erf zie."
Met intens genoegen trok ze
voor elke opname de 'boeren
kostuums' aan. „Heerlijk. Je
hoefde niet op te letten of je rok
vies werd. In kostuumdrama's
moet je altijd heel netjes gaan
zitten, want anders komen er
kreukels in je drieduizend euro
kostende jurk." Over drama ge
sproken: twee jaar geleden
speelde Johanna ter Steege een
naar lesbische liefde hunkeren
de gravin in het toneelstuk Lu
lu, opgevoerd in zowel Londen
als Washington. Het was in die
rol dat ze merkte dat ze heel lang
geen toneel meer had gedaan.
„Zolang je het niet doet, weet je
niet wat je mist. In film heb je
heel weinig tijd om diep te gaan.
Je kunt niet al te lang repeteren.
Met Lulu speelde ik acht voor
stellingen per week. Wel zwaar,
maar het verbazingwekkende
eraan was dat je het stuk bleef
vernieuwen. Dat je pas in de
laatste voorstelling ontdekt:
o, betekent die zin dat? In de
film ben je ook wel aan het zoe
ken, maar is de scène eenmaal
opgenomen, dan moet je het
achterlaten."
Ze verlaat zich bij het spelen op
de techniek van 'emotional me
mory'. Leidraad daarbij is het
boek 'Directing Actors' van Ju
dith Weston, dat Ter Steege ook
gebruikt bij masterclasses die ze
geeft. „Daarin staan allerlei oe
feningen voor hoe je je spel kunt
verbeteren en hoe je tot emotio
nele verdieping komt. Belang
rijk is het gebruik van je zintui
gen. Als je een bepaalde scène
moet spelen ga je je inbeelden
hoe je zintuigen erop reageren.
Hoe de ruimte waarin je speelt
eruit ziet, hoe het ruikt, enzo
voort. Omdat je zo intens met je
zintuigen bezig bent, genereert
het altijd 'het gevoel'. Vaak zet
ik de walkman op, met klassieke
muziek, als ik me op moeilijke
scènes moet voorbereiden. Af en
toe draai ik een popnummertje,
als ik heel blij of vrolijk moet
zijn."
Ze zou nog zo graag eens de rol
spelen die mannen zo vaak spe
len: een intelligent karakter,
maar ook nog sexy, komisch en
met macht. Dat laatste komt in
haar volgende productie, een
film van de Duitse cineaste San
dra Nettelbeck, wel ter sprake.
Daarin speelt Johanna ter
Steege namelijk de rol van een
vrouwelijke dirigent die een or
kest naar haar hand mag zetten.
Ze is nu al stevig op haar Duits
aan het oefenen en kreeg les in
dirigeren van Ed Spanjaard, op
het podium van het Concertge
bouw. „Of ze sexy wordt? Vast
niet. Er zijn bijna geen sexy diri
genten."
Op dus naar weer een buiten
lands avontuur. Maar voor de
critici blijft ze een diva uit
Twente. Of zoals NRC Handels
blad ooit verwoordde: 'Ze is het
complement van de blanke dui
nen, een omafiets op een Am
sterdamse brug, koek en zopie
op het ijs.' Ze schatert het uit:
„Wat een compliment, ik wil
best koek en zopie zijn hoor."
Peter Kuijt
Verder dan de maan, een film van
Stijn Coninx, gaat vandaag in Ne
derlandse première. Hoofdrollen:
Johanna ter Steege en Huub Stapel.
et de afgelopen zomer een opbrengst
van 320 miljoen dollar in Amerika al-
al, werd Finding Nemo de meest suc-
ssvolle animatiefilm aller tijden. Zeker als
aankomt op driedimensionale compu-
ïanimatie staat John Lasseter, het genie
iter de Pixar Studio's, eenzaam aan de
'P- Hij had de wereld al veroverd met de
>ee 'Toy Story'-films, 'A Bug's Life' en
Monsters Inc.'. Daar is nu dus Finding Ne-
to overheen gekomen als een productie die
'commercieel opzicht alles overtreft wat
Haatste jaren bij Disney vandaan is geko-
Ironisch genoeg beleeft Disney toch
Stopjaar, als coproducent en distributeur
joNemo.
'®af vandaag is de hilarische vissenfilm
i in Nederland te zien en kan er gekeken
'Wden naar de avonturen van een oranje
■jpa-vis die bij een Australisch koraalrif
'Pi zoontje Nemo kwijt raakt en dan het
?oor volgt naar Sydney waar de ukkepuk
"Tijd moet worden uit het aquarium van
standarts. Daarbij is allicht hulp nodig,
^ijk zijn onderweg de avonturen waarbij
«een sprekend op Jack Nicholson lijken-
:foaai betrokken raakt.
Him ziet er verbluffend mooi uit. Door
ovendien de enorme speelsheid waarmee
"verhaal wordt verteld, valt er voor zowel
)ng als oud enorm plezier aan te beleven.
Scène uit Finding Nemo
Volgens John Lasseter is het overrompelend
succes van Nemo vooral te danken aan de
originaliteit van het onderwerp en een bij
zondere gevoel voor wat bij uitstek met
driedimensionale computeranimatie tot
zijn recht kan komen. Hij haait de herinne
ring op aan vier jaar geleden, de dag dat An
drew Stanton - die uiteindelijk de film ook
mocht regisseren - zijn idee bij de collega's
van de Pixar-staf uit de doeken deed.
„Ik geloof dat hij wel twee uur heeft staan te
vertellen. Hij had het zelfs over autobiogra
fische elementen, zoals het tropisch aquari
um dat vroeger bij zijn tandarts in de behan
delkamer stond. En over zijn eigen angst als
jonge vader om ergens in een druk park zijn
zoontje uit het oog te verliezen en kwijt te
raken. Toen Andrew eindelijk klaar was,
wilde hij weten wat ik van zijn idee vond. Ik
heb hem geantwoord dat hij me al in de al
lereerste minuut overtuigd had, met het
woord 'vissen'. Ik doe zelf aan duiksport en
herkende ogenblikkelijk de mogelijkheden:
Natüürlijk! De onderwaterwereld is bij uit
stek driedimensionaal. En daar is geen
zwaartekracht. Alle bewegingen kunnen
alle kanten uit."
Elke film die ze hebben gemaakt bij Pixar,
bracht volgens Lasseter altijd ook specifie
ke problemen mee. In 'Monsters Inc.' was
het de grote uitdaging om de pels van het
hoofdpersonage overtuigend te imiteren. In
Finding Nemo vormde het met de computer
creëren van 'water' het voornaamste pro
bleem.
Bij de totstandkoming van Finding Nemo is
Lasseter overigens alleen betrokken ge
weest als creatief producent. „Ik kan na
tuurlijk niet alle Pixar-films zelf regisseren,
aangezien je voor elke productie nu een
maal vier jaar nodig hebt en we toch elk jaar
met een nieuwe film willen komen. Dus die
andere drie kan ik hooguit superviserendat
is ook mijn taak, terwijl ik intussen aan mijn
volgende eigen productie doorwerk."
Dat project zal 'Cars' heten en gaat over au
to's. „Als je mijn werk een beetje kent, weet
je dat ik me altijd aangetrokken heb gevoeld
tot het tot leven brengen van eigenlijk dood
se objecten, van schemerlampen tot en met
aardappels. Voor mij heeft ieder object een
eigen persoonlijkheid.Ik ben altijd stapel
gek geweest van auto's."
Maar voor 'Cars' in de bioscopen komt, zul
len we eerst nog kennismaken met 'The In-
credibles', een film waarvan John Lasseter
eveneens zeer hoge verwachtingen koestert.
„Hij wordt geregisseerd door Brad Bird. Hij.
was een van de jongens achter 'The Simp
sons'. Maar hij heeft ook 'The Iron Giant'
gemaakt, een van de beste animatiefilms
van de afgelopen 20 jaar."
Lasseter gelooft niet dat de traditionele
tweedimensionale animatiefilm in Disney-
stijl ten dode is opgeschreven. „Het heeft
weinig met stijl of techniek te maken dat die
films het de laatste jaren veel minder heb
ben gedaan dan de voorgangers. Het is mis
gegaan door weinig aansprekende hoofd
personages en de zwakke manier waarop
verhalen worden verteld. Niemand heeft
ooit van een 'live action' film gezegd dat hij
flopte omdat hij gedraaid was op 35 mm in
plaats van op 70 mm. Succes of geen succes
heeft bijna nooit iets met de techniek te ma
ken. Kijk naar 'Spirited Away': Dat is een
Japanse tweedimensionale animatiefilm
die een enorm succes heeft gehad, wereld
wijd. Maar die zag er dan ook niet alleen rijk
en schitterend uit maar had tevens een ver
haal dat briljant werd verteld. En als wij bij1
Pixar een verkeerd onderwerp zouden kie
zen of een verhaal krakkemikkig zouden
vertellen, dan gingen wij op onze beurt drie
dimensionaal de mist in."
Pieter van Lierop
Finding Nemo draait vanaf vandaag in de biosco
pen in Vlissingen, Hulst, Bergen op Zoom, Rotter
dam en Vlaanderen.
