PZC
h
i
y
l
Wie stout was, kreeg de roe
26
Suikersint
Reclameverbod
woensdag 26 november 2003
"f
Brengt sinterklaas louter vreugde?
Neen. Deskundigen doen ons adviezen
aan de hand om de stress van de commercie en
het dichten te verlichten.
Het juk van sint
Door INGRID STIJKEL
Met sinterklaasfeest
moet vooral gezel
lig zijn, maar in
sommige gezin
nen veroorzaakt
het wekenlange stress. Gezins
pedagoog Peter Cuyvers pleit
voor een minder lange periode
van sinterklaasreclame en tele
visieprogramma's. Dat zou in
een aantal huishoudens heel
wat rust met zich meebrengen.
Echt wetenschappelijk onder
zoek naar sinterklaas en stress
binnen gezinnen is nog nooit
gedaan. Maar iedereen zal de
ze situatieschets ongetwij
feld herkennen. Wan-
s neer begin oktober de
•f eerste reclamefolders
voor het sinterklaas
feest in de brieven
bus vallen, begint
s het. Kinderen stre
pen aan wat ze het
liefst willen, ma
ken verlanglijstjes
met daarop de duurste ca
deaus. Ondertussen wachten ze
gespannen - en soms angstig -
af of sinterklaas aan hun ver
wachtingen voldoet.
„Kinderen kunnen in deze pe
riode soms minder makkelijk
slapen, in sommige gevallen
vertonen ze lastig of drukker
gedrag", geeft psycholoog Ta-
mar de Vos-Van der Hoeven
het effect van sinterklaas op de
kleintjes aan. „Sommigen kun
nen ook slecht omgaan met de
verstoorde regelmaat op school
door de voorbereidingen voor
het sinterklaasfeest. Hierdoor
kunnen er ook op school soms
wat problemen ontstaan in het
gedrag of bij het maken van
het schoolwerk."
Maar het zijn niet alleen de
„Ik ben een groot voorstander van een reclameverbod in
een vroegtijdig stadium", meent gezinspedagoog Peter
Cuyvers. „Speelgoedfabrikanten zouden een convenant
moeten afsluiten waarin wordt vastgelegd dat ze slechts
enkele weken voor 5 december de reclamefolders verstu
ren. ,Qok op televisie mogen de sinterklaasprogramma's
pas vlak voor 5 december worden uitgezonden. Jonge kin
deren zitten daardoor veel minder lang in spanning."
2X1- XX,
kinderen die in deze tijd van
het jaar gebukt gaan onder sin-
terklaas-stress. Ouders willen
van het sinterklaasfeest dol
graag een onvergetelijk 'heer
lijk avondje' maken. Ze willen
hoe dan ook aan de wensen
van hun kinderen tegemoetko
men en voorkomen dat ze on
derdoen voor een ander. Aan
de andere kant is het ook zaak
de portemonnee in de gaten te
houden.
Vooral de gezinnen met op
groeiende kinderen zijn in de
sinterklaasperiode extra kwets
baar, zegt gezinspedagoog Pe
ter Cuyvers uit Amsterdam.
„Kinderen van nul tot drie jaar
zorgen nog niet voor proble
men. Maar kinderen van een
jaar of acht gaan vergelijken
wat andere kinderen op school
hebben gekregen. Als een
vriendje dan een piratenschip
van sinterklaas heeft gehad en
jouw kind een blokkendoos,
dan kan dat tot protest leiden.
Ik denk dat daardoor veel ou
ders zich overkopen", zegt
Cuyvers die ooit voorzitter van
de Nationale Gezinsraad was
en tegenwoordig directeur is
van Family Facts, een adviesbu
reau in gezinszaken.
Volgens de gezinspedagoog
gaat het vooral mis in gezin
nen waar het normaal ook al
niet goed gaat. Hij doelt dan op
de huishoudens waar sprake is
van onderhuidse spanningen.
„Je krijgt dan situaties waarin
ouders het sinterklaasfeest
gaan gebruiken om gezag af te
dwingen. Of ouders die hun
kind eigenlijk verwaarlozen en
dat met sinterklaas willen
compenseren met veel ca
deaus."
Psycholoog Tamar de Vos-Van
der Hoeven vindt dat ouders
Zodra de reclamefolders in de brievenbus zitten, beginnen de kinderen al met de verlanglijstjes.
sinterklaas nooit als een ex
cuus moeten gebruiken: „Drei
gen dat zwarte Piet stoute kin
deren meeneemt, kan voor
grote angst bij het kind zor
gen."
Opgejaagd
De psychische druk die de
enorme berg reclame veroor
zaakt, is groot. Wekenlang val
len sinterklaasfolders in de
brievenbus, verschijnen adver
tenties in de krant en wordt op
radio en tv aandacht aan het
traditionele feest geschonken.
„Die reclamecampagnes heb-
ben tot gevolg dat ouders
niet willen dat hun kind
onderdoet voor een ander.
Ze worden opgejaagd door
de advertentiedruk en heb
ben een sterk gevoel het
kind vooral gelukkig te willen
maken", zegt Cuyvers.
Dat groter maken van het feest
dan ouders eigenlijk zouden
willen, kan eveneens een be
hoorlijk effect op kinderen
hebben. Sterker, zegt Tamar de
Vos-Van der Hoeven, de mate
van stress bij het kind is sterk
afhankelijk van hoe het kind,
maar ook vooral de ouders te
gen het sinterklaasfeest
aan kijken.
De invloed van de re-
i clamestortvloed is
ispfe vermoedelijk nog vele
malen groter bij kinde
ren dan bij hun ouders.
Doordat ze nauwelijks tijdsbe
sef hebben, weten ze niet hoe
lang ze nog moeten wachten
voordat ze de sinterklaas-ca
deautjes krijgen, zegt De Vos-
Van der Hoeven.
Cuyvers wil niet
'betutte-
lend'
over
komen. Want die sinterklaas
stress is toch voor de meeste
ouders en kinderen vooral een
gezonde kwestie. Je kunt het
vergelijken met de verjaardag
van een kind, meent de gezins
pedagoog. „We moeten ons
niet gaan aanpraten dat sinter
klaas een te zwaar feest wordt.
Straks groeien de kinderen nog
op als kasplantjes. In de meeste
gezinnen leidt het sinterklaas
feest echt niet tot excessen."
De Vos-Van der Hoeven sluit
zich daarbij aan. De angst die
kinderen bijvoorbeeld voelen
bij binnenkomst in de stad van
die
vreem
de man
uit
Spanje,
kan ook
hele
maal
geen
kwaad.
„Voor
kinde
ren kan het best goed zijn op
een veilige manier een beetje
te experimenteren met angst.
Het kind leert zo ook zijn
angst te overwinnen."
Sint is een product van zijn tijd. De
Goedheiligman wordt steeds opnieuw
gekneed door de maatschappij die
hem jaarlijks binnenhaalt. Omdat de
maatschappij verandert, moet de sint
volgen. Als de maatschappij een vin
ger is, is de sint de vingerafdruk.
Op die manier kan je met sint een re
constructie maken van de Nederland
se maatschappij. Lange tijd was sint
bijvoorbeeld een hulpmiddel om de
kinderziel aan een katholiek, christe
lijk geweten te helpen. Sint en zijn
pieten wisten alles. De 'misdaden'
van elk 'ukkie' stonden in het grote
boek van sint. Zijn pietermannen
hielden achter schoorstenen en bo
men alles in de gaten. Het Goddelij
ke, Alwetende Oog in zwart-witver-
pakking.
Volgens Friedrich Nietzsche begint de
mens zonder geweten aan zijn aards
bestaan en moet dat geweten er daar
om al vroeg worden ingeslagen. Met
een hardhandige opvoeding. Sint ge
bruikt wat minder geweld om het
jeugdige geweten te stimuleren. Als
een kind beseft dat het altijd in de ga
ten wordt gehouden - óók als het al
leen is -, dan let het beter op zijn ei
gen daden. Het kind begint zijn ge
drag te zien in goed-kwaad, gewenst-
ongewenst. Ziedaar de geboorte van
het geweten, zegt Nietzsche.
Op de sint als Goedgewetenman is
weinig kritiek geweest. Wel op de
'terreurmiddelen' die hij voor de pro
ductie van dat kindergeweten inzette,
zoals het dreigen met de roe en het
meenemen van ongehoorzame kinde
ren naar Spanje. Om daar eventueel
zeep van hen te maken.
Eind vorige eeuw kreeg de sint te ma
ken met emancipatoire krachten.
Machten in de samenleving vonden
bijvoorbeeld dat de oude sint een
overdreven aandacht aan de dag leg
de voor jonge kinderen. De Tabber-
man werd een anti-pedofiel mikpunt.
Tegelijkertijd ontstonden vragen over
de klassieke rolverdehng. Sint was
blank, zijn Pieten zwart. Dat leek ver
dacht veel op discriminatie en rassen
haat. Kinderen kregen met de paple
pel het mensbeeld 'de-blanke-is-de-
baas-en-de-zwarte-is-de-dienaar' inge
goten. Racisme? On-ver-teer-baar!
Het sintracisme hjkt goeddeels over
wonnen, want de Amsterdamse Sin
terklaascentrale meldt dat bij hen
één op de zes zwarte Pieten van Suri
naamse afkomst is. Ze vinden het
best geinig om te doen. Maar - teken
des tijds! - momenteel worden Sint
Piet volgens diezelfde Sinterklaascen
trale vooral lastig gevallen door Tur
ken en Marokkanen. Omdat ze in sint
een christelijk symbool zien.
Is nu al in te schatten hoe Sint en Piet
in 2010 worden beoordeeld en beje
gend? Jazeker! De Nederlander maakt
zich steeds drukker om zijn gezond
heid. Steeds meer Nederlanders wor
den - vaak al op jonge leeftijd - suiker
patiënt. Diabetes is een uitdijende
volksziekte en wordt een 'hot item'.
De komende jaren ontstaat het beeld
van de sint als Spaanse Suikeroom
die met pepernoten, chocoladeletters
en marsepein de niertjes en alvlees-
kliertjes van kleine kinderen op
springen zet. Nu al verspreiden de
Pieten rond sint's verjaardag bijna
tien miljoen kilo verslavende zoet
stoffen. Dat zijn wagonladingen vol
vetvormers en diabetesdrugs.
De komende jaren verandert Klaas in
een Suikersint, een diabetesdealer die
met zijn mierzoete snoepinjecties
kleine kinderen chronisch ziek heeft
gemaakt. Ouders, formuleer nu alvast
uw aanklacht.
Door MARTIJN HOVER
Sinterklaas arriveert elk jaar
halverwege de maand novem
ber op zijn stoomboot uit Span
je in Nederland. Hij wordt ver
gezeld door zwarte Pieten die
lekkers strooien in een of ande
re hoek en hem bijstaan in het
verdelen van kadootjes onder
de brave kinderen van ons
land. Dat is algemeen bekend.
Maar zoals bij zoveel dingen
die algemeen bekend zijn, zit
het met het echte verhaal van
Sint Nicolaas een beetje anders.
Dat hij met een stoomboot vol
Pieten in Nederland aankomt,
moet wel kloppen, want dat
kunnen we elk jaar op de tele
visie zien. Maar of hij echt uit
Spanje komt?
Oorspronkelijk in elk geval
niet. Over het leven van
Sint Nicolaas is welis
waar niet veel bekend,
maar vast staat wel dat
hij in de vierde eeuw
bisschop was van het
stadje Myra in wat toen
nog Klein-Azië heette, en
tegenwoordig Turkije
Zijn ouders heetten mis
schien Euphenios en Anna en
lieten hem een grote erfenis
na, waar hij, als een echte sin
terklaas, zeer vrijgevig mee om
sprong.
Later werd hij een vrome bis
schop, wat hij 50 jaar zou blij
ven. Al snel na zijn dood werd
hij als heilige vereerd, maar in
welk jaar hij precies is gestor
ven, is niet bekend. Misschien
was het 340, maar ook de jaren
341, 342, 343, 345 en 351 wor
den genoemd. Gek genoeg zijn
de verschillende bronnen het
mSSmtZ* - - - -
Xgj>
Sint Nicolaas met zijn zwarte Pieten op het Eindhovens Kanaal.
wel eens over de da
tum van zijn overlij
den. 6 december, de dag
waarop tot op de dag van van
daag zijn feest wordt gevierd.
Over zijn leven doen vele legen
den de ronde. Zo zou hij eens
drie scholieren tot leven heb
ben gewekt, die om hun geld
door een boosaardige herber
gier waren vermoord en inge
pekeld in een ton. Ook zou hij
drie maagden van de prostitu
tie hebben gered door op drie
opeenvolgende nachten zakjes
met goud voor hun onmisbare
bruidsschat door hun venster
naar binnen te werpen. Aan de
ze verhalen heeft hij waar
schijnlijk zijn reputatie van
gulle kindervriend te danken.
Sint Nicolaas werd in heel
West-Europa een geliefde heili
ge nadat Italiaanse zeelui in
1087 zijn gebeente, een krach
tig relikwie, uit Klein-Azië had
den geroofd en meegenomen
naar de Zuid-Italiaanse stad Ba-
ri, waar het nog altijd begraven
ligt. De veronderstelling dat de
sint uit Spanje komt, is waar
schijnlijk terug te voeren op
het feit dat zeelui om in Bari te
komen om Spanje heen moes
ten varen.
In de Middeleeuwen werd het
Sint-Nicolaasfeest aanvankelijk
vooral op kloosterscholen ge-
Foto Vincent Wilke
vierd. De sint verscheen in een
zogenaamd 'mirakelspel' aan
de kinderen. Hij beloonde ijve
rige leerlingen met geschenken
en sprak luie scholieren be
straffend toe. Vanuit de kloos
terscholen verspreidde het
feest zich verder, waarbij het
ook wel voorkwam dat als bis
schop verklede kinderen zelf de
straat op gingen en om geld en
lekkernijen bedelden. Ook
schonken verliefde jongelui el
kaar harten van suikerwerk en
taaipoppen die 'vrijers' en
'vrijsters' moesten voorstellen.
Het gebruik sloeg vooral in de
Lage Landen aan, zozeer zelfs
dat na de Reformatie pogingen
van de
protes
tantse ker
ken om het sin
terklaasfeest te verbieden jam
merlijk faalden. Wel slaagden
de autoriteiten erin de vierin?
van het feest naar de huiselijk
kring terug te dringen, waarbij
de nadruk kwam te liggen op
de opvoedkundige aspecten:
wie zoet was kreeg lekkers, wie
stout was de roe.
In 1845 verscheen het boekje
'Sinterklaas en zijn knecht'van
de Amsterdamse schoolmeester
Jan Schenkman. Die gaf in dal
boekje, dat verhaaltjes, prenten
en liedjes bevatte, vorm aan
het sinterklaasfeest zoals wij
dat nu nog kennen. Hij bedacht
ook de naam zwarte Piet. Voor
heen waren in Nederland
lei regionale benamingen voor
het knechtje van de sint in c
loop geweest: Nicodemus, As-
siepan, Hans Moef of Jan d«
Knecht.
De positie van Sint Nicolaas
lijkt in Nederland voorlopig on
aantastbaar. Een offensiefs
de uit Amerika overgewaa
kerstman werd in de jan11
tachtig en negentig met succes
gesmoord. Dat is maar
ook, want 'Santa Claus' is maar
gewoon een door Coca Cola ver
zonnen, mislukte Sinter
klaas.
Zelfs
zijn
naam
heeft
hij van
onze
goedhei
ligman
gestolen.
