Oorlog Atjeh kent geen eindscenario
Israël verlicht greep op Gaza
Uitspraak over joden
brengt Bondsdaglid
in ernstige problemen
Rusland is geïrriteerd
over Amerikaanse
kritiek op Yukos-zaak
Belgen sterven steeds
vaker in eenzaamheid
In afwachting van prins Charles
VS krijgen meer landen
achter zich tegen ICC
Organisatie zoekt aansluiting Baskische PNV
maandag 3 november 2003
Antwerpse politie pakt overvallers
Perspectief
Grondwet China
krijgt passage
s mensenrechten
Einddoel
Virus doodt karpers in Japan
Vrouw geëlektrocuteerd na botsing
Leger claimt dood rebellenleider
Portugal slaat pokkenvaccin in
Indiase bus stort in bergkloof
Rechtmatigheid
Sancties
ETA buigt koers om
naar meer gematigd
ihj
artej
haj
anjt
kee
rlii
di
rai
iedi
nbt
Uolj
ngt'
-fd
le 1 door Henk van den Boom
0 u# BARCELONA - De Baskische
afscheidingsbeweging ETA
lijkt bezig haar radicale koers te
veranderen. De organisatie
zoekt aansluiting bij de gema-
M' tigde nationalisten PNV, die in
W» Baskenland de regionale rege-
n ring vormen.
n®'De koerswijziging is waar
schijnlijk ingegeven door het
fel omstreden onafhankelijk-
...heidsplan voor Baskenland
3 ('Euskadi in vrije associatie met
1 j de staat Spanje') dat premier
Ibarretxe een maand geleden
lanceerde.
Uit een briefwisseling die door
de inlichtingendienst is onder
schept, blijkt dat er in de maan
den augustus en september
druk overleg is geweest tussen
j de kopstukken van de ETA. Een
lraivan de belangrijkste koerswij-
[e5 zigingen zou zijn dat de huidige
terreurpolitiek wordt omgezet
,0U; in 'selectief gebruik van ge
kweld'. De ETA is ook op zoek
8 naar methodes om haar geweld
daden beter aan de achterban
uit te kunnen leggen.
Er wordt gezegd dat de organi
satie in december eenzijdig een
'staakt het vuren' zal afkondi
gen. Het Spaanse ministerie van
Binnenlandse Zaken zegt echter
dat daar geen concrete aanwij
zingen voor zijn, maar sluit de
mogelijkheid ook niet uit.
De gematigde nationalisten van
Xabier Arzalluz zijn in de ogen
van de ETA altijd de grote ver
raders geweest die Baskenland
wilden uitleveren aan de grote
vijand Spanje. Het nieuwe plan
van Ibarretxe biedt voor de lei
ders van de ETA blijkbaar vol
doende perspectief om de
bakens te verzetten. De betrek
kelijke wapenstilte van de afge
lopen twee maanden rechtvaar
digen deze stelling. De laatste
keer dat de ETA op een bloedige
manier van zich liet horen be
trof twee bomaanslagen in Be-
nidorm en Alicante, waarbij een
Nederlandse student zwaar
werd gewond.
De opschuiving van de ETA
richting gematigde koers heeft
alles te maken met de hardere
opstelling van de Baskische re
gering richting Madrid. Ibarret
xe heeft geweigerd de opvolger
van Batasuna, de politieke arm
van de ETA, te ontbinden. Bata
suna werd een tijd geleden door
de Spaanse rechter ontbonden.
Ook heeft de Baskische regering
financiële steun aan de families
van ETA-gevangenen beloofd.
De politieke leider van de Bas
kische radicalen, Arnaldo Otegi
heeft het onafhankelijkheids
plan van Ibarretxe 'een eerste
stap' genoemd die tot 'grotere
doelen' kan leiden.
Niet iedereen in Spanje is ervan
overtuigd dat de koerswijziging,
van de Eta is ingegeven door po
litieke motieven. Het hoofd van
de Spaanse politie, Diaz de
Mera legt de nieuwe opstelling
van de beweging ETA eerder uit
als het 'bezwijken voor de enor
me druk die door politie en poli
tiek wordt uitgeoefend om het
ETA-terrorisme uit te bannen'.
Die mening wordt gedeeld door
de regering Aznar. Maar in krin
gen van de anti-terreurbestrij-
ding wordt ook gezegd dat de
ETA niet zo erg is verzwakt.
GPD
van onze redactie buitenland
BRUSSEL - In België gaan
steeds minder nabestaanden
naar de uitvaart van een overle
dene. Enkele jaren geleden
waren er gemiddeld honderd
mensen bij een begrafenis of
crematie, nu zijn dat er meestal
zo'n 25.
Uitvaartondernemer B. Quirij-
nen zei dat gisteren in het VRT-
televisieprogramma De Zeven
de Dag. Volgens hem vragen na
bestaanden ook vaker om de
dienst op zaterdag te houden:
dan hoeven ze geen vrije dag op
te nemen. „Zelfs heb ik al mee
gemaakt dat mensen de uitvaart
kwamen regelen, maar zelf op
vakantie gingen", aldus Quirij-
nen.
Priester S. Nimmegeers
Brussel zei al tweemaal
uit
een
dienst te hebben meegemaakt
waarbij helemaal geen bezoe
kers kwamen: hij stond er alleen
met een kist. Hij ziet dat familie
zich steeds minder bekommert
om ouderen: „In Brussel moet je
stinken, voordat ze in de gaten
hebben dat je dood bent", zei
Nimmegeers.
De priester noemt als oorzaak
dat nabestaanden soms 'te wei
nig geld onder het matras heb
ben nagelaten'. Nimmegeers:
„Dan zeggen de kinderen en
kleinkinderen ineens dat ze toch
al weinig contact hadden en dat
ze hun vakantie niet willen af
zeggen."
Quirijnen vermoedt dat de be
langstelling de komende tijd
verder afneemt. Dat zou komen
door een besluit van de Vlaamse
regering om uitvaartcentra sa
men te voegen. Nabestaanden
moeten dan verder reizen. ANP
K 9"* 3>- gpam»
W- Was
PEKING - De Communistische
Partij van China is ermee ak
koord gegaan dat de grondwet
speciaal en uitdrukkelijk de
rechten van de burgers ver
meldt. Het gaat daarbij om één
zin: „De staat respecteert en be
schermt de rechten van het
5 volk."
3 De vermelding is volgens de
procureur-generaal, Jia
Chunwang, een belangrijke
1 stap vooruit en een expliciete
j grondwettelijke erkenning van
de mensenrechten. Hij noemde
het besluit een grote stap op de
weg naar bescherming van de
mensenrechten en voor de soci-
I ale ontwikkeling van het Chine-
1 se volk.
Volgens de procureur-generaal
heeft het Centrale Comité van
i de partij half oktober ingestemd
met de passage.
De goedkeuring door de Natio
nale Volksvergadering (parle
ment) in maart is slechts een f or-
maliteit. ANP/EFE
JODHPUR - Een koninklijke lijfwacht in ceremonieel tenue houdt, in afwachting van de Britse prins Charles, de wacht voor het fort Mehrangarh in de stad Jodhpur in de In
diase provincie Rajasthan. De kroonprins begon gisteren aan een negendaags bezoek aan de voormalige Britse kolonie. CharleS praat in India over economie, natuurbehoud
en de relatie tussen beide landen. foto Manish Swarup/AP
door Step Vaessen
JAKARTA - Het was een kil cij
fer. De oorlog in Atjeh had vol
gens berekeningen van het leger
aan 304 burgers het leven ge
kost. Er werd niet bij verteld
waarom ze waren gedood, even
min werd een onderzoek aange
kondigd. De rest van de bijna
duizend slachtoffers waren re
bellen, meende het leger te we
ten.
In Atjeh zijn de afgelopen zes
maanden meer burgers gedood
dan in het hele land bij terroris-
door Wierd Puk
BERLIJN - Het christen-demo
cratische Bondsdaglid Martin
Hohmann dreigt door de partij
leiding uit de fractie te worden
gezet wegens antisemitische
uitlatingen. Hohmann stelde in
een toespraak dat de joden ook
als een 'volk van daders' kunnen
worden omschreven.
Dit vanwege de rol die vele jood
se communisten in de Sovjet-
Unie en Oost-Europese landen
speelden tijdens de 'rode ter
reur' onder Stalin.
Homanns uitspraak leidde tot
zeer verontwaardigde reacties
van politici uit alle partijen.
Volgens Bild am Sonntag zal
CDU-leidster Angela Merkel
vandaag Hohmann ter verant
woording roepen en hem opdra
gen de fractie te verlaten. Des
noods wil Merkel haar collega
via een stemming dwingen om te
gaan. Merkel noemde Hoh-
manns uitspraken 'volstrekt on
aanvaardbaar'.
Martin Hohmann weigerde
aanvankelijk om zich van zijn
uitlatingen, gedaan op 3 okto-
tische aanslagen. Toch hebben
alleen de slachtoffers van ter
reur veel aandacht gekregen
van de internationale gemeen
schap. Over Atjeh blijft het stil,
en dat wil het leger graag zo
houden.
Het Indonesische kabinet be
sluit vandaag of de noodtoe
stand in Atjeh wordt verlengd.
Op 19 november loopt het presi
dentiële decreet af dat zes
maanden geleden de operatie
inluidde. De regering had be
halve troepen ook economische
vooruitgang, een beter lokaal
bestuur en gerechtigheid be
loofd. Maar het is bij soldaten
gebleven, en daarmee kunnen
de 'harten en zielen' van de
Atjeeërs niet worden gewonnen.
De Atjeh-oorlog speelt zich af in
de kleine dorpen op het platte
land, ver uit het zicht van jour
nalisten en zelfs de meeste in
woners zelf. De enige waarne
mers die toestemming hebben
om de situatie in Atjeh te onder
zoeken, zijn de leden van de Na
tionale Commissie van Mensen-
ber tijdens festiviteiten rond de
'Dag van Nationale Eenheid', te
distantiëren.
Hohmann had in zijn toespraak
in Neuhofbij Fulda, gesteld dat
de joden historisch niet alleen
maar als 'slachtoffers' kunnen
gelden. Grote aantallen joodse
bolsjewieken hadden leidingge
vende functies in de Sovjet-
Unie, en waren daardoor mede
verantwoordelijk voor de exe
cutie van miljoenen tegenstan
ders. „Op grond hiervan zou
men de joden met enig recht als
'volk van daders' kunnen type
ren", aldus Hohmann. „Dit mag
vreselijk klinken, maar met de
zelfde logica worden de Duit
sers als 'dadervolk' aangeduid."
Nadat vrijdag onmiddellijk een
storm van kritiek opsteeg,
haastte Hohmann zich te ver
klaren dat hij niet de eenmalig
heid van de holocaust wil ont
kennen. Ook zou hij de joden
niet als 'daders' hebben willen
aanduiden. Maar volgens Groe-
nen-parlementariër Volker
Beek volgt Hohmann met zijn
gelijkschakeling van 'bolsje
wieken' en 'joden' de 'stereotype
nazistische logica'. GPD
Palestijnen uit de Gazastrook op zoek naar werk wachten in een vijfhonderd meter lange gang bij de
controlepost Erez op doorlating. foto Mohammed Saber/EPA
van onze redactie buitenland
GAZA - Het Israëlische leger
heeft gisteren zijn greep op de
Gazastrook enigszins verlicht.
Meer dan zesduizend Palestij
nen kregen voor het eerst in
meer dan een maand weer toe
stemming om in Israël te gaan
werken.
De grens was na een zelfmoord
aanslag op 4 oktober in Haifa
gesloten. Bij die aanslag blies
een Palestijnse vrouw zichzelf
en twintig anderen op in een res
taurant. Overigens werden al
leen getrouwde mannen van 35
jaar en ouder toegelaten, omdat
die groep volgens de Israëlische
autoriteiten minder vaak be
trokken is bij zelfmoordaansla
gen.
De Israëliërs hebben gisteren
voorbereidingen getroffen voor
de massale stakingen in de pu
blieke sector die vandaag naar
verwachting grote delen van het
land lam zullen leggen. Er on
stonden daardoor lange rijen bij
tankstations en geldautomaten.
Zelfs de aanloop naar de stakin
gen, een protest tegen de bezui
nigingsplannen van de Israëli
sche regering, had al gevolgen
voor het dagelijks leven in Isra
el. Op de internationale lucht
haven Ben Goerion strandden
gisteren honderden reizigers als
gevolg van een twee uur duren
de staking van het luchthaven
personeel. ANP/RTR/AP
rechten. De voorzitter van het
Atjeh-team riep de regering een
aantal dagen geleden op de mili
taire operatie te staken en terug
te keren naar de onderhande
lingstafel.
In Atjeh demonstreerden de af
gelopen weken geestelijken en
burgers juist voor de verlenging
van de noodtoestand. Maar vol
gens sommigen is een deel van
de betogingen door het leger zelf
georganiseerd. In Jakarta be
ginnen steeds meer politici zich
namelijk af te vragen of de mili
taire operatie wel de beste op
lossing is.
Een hulpverlener in Atjeh ver
telt dat veel mensen de militaire
operatie niet willen laten voort
duren omdat ze er zo blij mee
zijn, maar omdat ze bang zijn
dat de situatie heel slecht wordt
als de legeractie ophoudt. „Het
leger heeft veel burgers ge
dwongen om rebellen te verra
den. De angst is groot dat die
wraak nemen als het leger zich
terugtrekt", vertelt de man, die
niet met zijn naam in de krant
wil.
De grote vraag is wanneer de
militaire operatie als een succes
mag worden beschouwd. Ner
gens staat het einddoel beschre
ven. Volgens schattingen van
het leger waren er aanvankelijk
vijfduizend rebellen van de on
afhankelijkheidsbeweging
GAM actief, en beschikten zij
over ongeveer tweeduizend wa
pens. Slechts eenderde van de
wapens is in beslag genomen.
Bijna de helft van de rebellen
zou zijn opgepakt of vermoord.
De vraag is of de rest eerst moet
worden opgepakt of gedood
voordat' het leger de macht uit
handen geeft. Bovendien komen
er tussentijds nieuwe rekruten
bij en lukt het maar niet om de
kopstukken van de beweging te
pakken te krijgen.
„Er is geen eindscenario, nie
mand heeft nagedacht over wat
er na de militaire operatie moet
gebeuren", zegt Hasballah M.
Saad de voormalige mensen-
rechtenminister afkomstig uit
Atjeh. GPD
ANTWERPEN - De Antwerpse politie heeft een bende ge
welddadige overvallers opgerold. De groep wordt ondermeer
verdacht van de overval een week geleden op een nachtwinke
lier in Antwerpen. De protesterende winkelier werd door zijn
hoofd geschoten en overleed enkele uren later.
Twee van de vier bendeleden bleken minderjarig. ANP
TOKIO - Ongeveer 860.000 kilo aan gekweekte karpers is
sinds oktober doodgegaan door een herpesvirus in verschei
dene meren in de Japanse regio Ibaraki. De schade voor de
karperkwêkers bedraagt 1,2 miljoen euro.
Mensen kunnen het virus niet van de vis krijgen, ook niet door
consumptie. Het virus is eerder aangetroffen bij karpers in
Amerikaanse en Europese wateren. Japan heeft de karperim
port daarom aan banden gelegd. ANP
EGHEZEE - Een 54-jarige Vlaamse vrouw is zaterdagmor
gen in het Belgische Eghezée op een bizarre manier om het le
ven gekomen.
Na een restaurantbezoek was de vrouw in haar auto met hoge
snelheid aangereden. De klap was zo hevig dat ze zeven meter
omhoog werd geslingerd. In de lucht raakte ze een hoogspan
ningskabel en werd geëlektrocuteerd.
Haar lichaam viel daarna terug op de weg, waar ze nog eens
werd aangereden. ANP
KAMPALA - Het Oegandese leger zegt de tweede man van de
rebellenbeweging LRA, Charles Tabuley, te hebben gedood.
Tabuley kwam volgens het leger afgelopen woensdag om het
leven bij een gevecht van een half uur bij het dorp Kabalanga,
dat aan nog vier rebellen het leven kostte. Het leger beschikt
niet over het lichaam van Tabuley. „Maar ons verstand zegt
ons dat hij niet meer leeft", aldus legerwoordvoerder Shaban
Bantariza.
Het LRA (Verzetsleger van de Heer) voert in het noorden van
Oeganda al zeventien jaar strijd tegen de regering van presi
dent Yoweri Museveni, een zuiderling. AP
LISSABON - Portugal bereidt zich voor op een eventuele ter
roristische aanslag met biologische wapens tijdens de Euro
pese Kampioenschappen voetbal volgend jaar. Het land heeft
het vaccin tegen het pokkenvirus ingeslagen, meldde het Por
tugese ministerie van Volksgezondheid gisteren.
Hoewel de dodelijke ziekte niet meer voorkomt, zei minister
Carlos Martins dat Portugal op alle mogelijkheden wil zijn
voorbereid.
De Europese Kampioenschappen beginnen op 12 juni en du
ren drie weken. ANP/AFP
BOMBAY - Bij een ongeluk met een touringcar in het westen
van India zijn zaterdag 24 doden en dertig gewonden geval
len. De bus stortte kort voor middernacht in de buurt van het
vakantieoord Mahabaleshwar in een zestig meter diepe berg
kloof. Het ongeluk gebeurde toen de chauffeur bij het nemen
van een bocht de macht over het stuur verloor. AP
van onze redactie buitenland
MOSKOU - De arrestatie van
oliebaron Chodorkovski heeft
geleid tot irritatie tussen Rus
land en de Verenigde Staten.
Moskou heeft de westerse be
schuldiging als zou de aanhou
ding een politieke achtergrond
hebben afgewezen. Intussen be
kritiseerde president Poetins
nieuwe stafchef de maatregelen
van Justitie tegen het oliecon
cern Yukos.
Het Russische ministerie van
Buitenlandse Zaken liet dit
weekeinde in duidelijke be
woordingen weten dat de aan
houding van Chodorkovski een
puur juridische aangelegenheid
is. De idee dat er politieke mo
tieven aan ten grondslag zouden
kunnen liggen getuigt niet van
tact en respect, aldus het minis
terie.
Moskou reageerde daarmee op
bezorgdheid die eind vorige
week door de Amerikaanse
regering was geuit. Een woord
voerder van het Russische
ministerie van Buitenlandse
Zaken zei dat de Amerikanen
met twee maten meten. Verder
zei hij dat de Amerikanen
zelf boter op hun hoofd hebben
omdat ze de mensenrechten
in Irak en op de basis Guantana-
mo Bay in Cuba zouden schen
den.
Ook Duitsland heeft laten we
ten niet blij te zijn met de arres
tatie. Volgens een woordvoerder
van de regering in Berlijn mag
er geen onzekerheid ontstaan
over het toepassen van de wet in
Rusland. Het land zou daarmee
zijn integratie in de wereldeco
nomie op het spel kunnen zet
ten, was de boodschap. Duits
land is Ruslands grootste han
delspartner.
Dimitri Medvedev, de nieuwe
stafchef van Poetin, bekriti
seerde gisteren de handelwijze
van justitie. Hij zet vraagtekens
bij de rechtmatigheid om aan
delen van Yukos te bevriezen.
Bovendien zei hij dat de aankla
gers meer oog moeten hebben
voor de economische gevolgen
van hun maatregelen. Medve
dev volgde vorige week Alek-
sander Volosjin op die aftrad uit
onvrede over de arrestatie van
Chodorkovski. ANP
van onze redactie buitenland
GULFPORT - De Amerikaanse
regering heeft weer aange
kondigd dat een serie landen
niet worden gesanctioneerd
in verband met het Internatio
nale Strafhof (ICC). De zeven
landen hebben volgens een
communiqué akkoorden met
Washington getekend die 'de
Amerikaanse regering tevreden
stelt'.
De VS pogen onder de regering
Bush op allerlei manieren het
bijna anderhalf jaar oude Inter
nationale Strafhof te ondermij
nen. Dat gebeurt onder meer
door landen met name militaire
hulp te ontzeggen als ze voor het
ICC tekenen en niet beloven
geen Amerikanen aan dat hof
uit te leveren.
Voor landen die overeenkom
sten tekenen waarin ze beloven
geen Amerikanen uit te leveren,
valt die dreiging weg. Het com
muniqué van zaterdag meldt
dat Antigua en Barbuda (Cari
bische eilanden), Botswana,
Ghana, Malawi, Nigeria, Oost-
Timor en Oeganda Washington
ten aanzien van het ICC tevre
den hebben gesteld.
Op de eerste verjaardag van het
ICC, op 1 juli, kondigde Was
hington aan dat 35 landen geen
militaire hulp meer krijgen om
dat ze wel voor het ICC hebben
getekend en niet voor immuni
teit voor Amerikanen inzake het
ICC. Een aantal landen heeft
vervolgens alsnog getekend
voor onschendbaarheid van
Amerikanen ten aanzien van
het ICC, uit vrees voor de sanc
ties.
Het ICC moet wereldwijd volke
renmoord, misdaden tegen de
menselijkheid en oorlogsmisda
den berechten waar de direct
betrokken justitie dat nalaat of
daartoe niet in staat is AFP
