PZC
Vondst archeologisch materiaal kost grondeigenaar geld
Heer Bommel en de Pronen
Casper Hobbes
Pasta met uien en kaas
9
het weer
puzzel
recept
maandag 27 oktober 2003
Beton
Nooit meer overhemden strijken?
Kies dan voor 100% katoen van
in de maten 38 tot en met 48
Plein 1940 - nr. 20 - 4331 LH Middelburg 0118-612508
Verrassing
Vrees
9
Toonder Studio's
Vooruitzichten
M
ök
ju
Zon
Maan
Nautisch bericht
Waterstanden
L
Europa: Wisselvallig
FF
Zeeland: Koude nacht
Melden bodemschat is verplicht
De Nederlandse bodem ligt vol schatten. Veel daarvan is voor het
ongeoefende oog niet herkenbaar als archeologisch materiaal. De
afgelopen halve eeuw is een groot deel verloren gegaan, onder meer
doordat vondsten niet worden gemeld. ,,Het idee leeft dat het tot
enorme vertraging leidt.
door Carel Grol
De archeologen Herre Wynia,
Erik Graafstal en zes ande
re medewerkers van de archeo
logische dienst van Leidsche
Rijn staan apetrots bij een krui
wagen vol scherven en botten.
„Zo veel is écht niet normaal",
zegt Graafstal. „Een pracht
vondst. Dit moet een dump-
plaats zijn geweest."
De mannen van Wynia en
Graafstal hebben zojuist een
deel van een rivierbedding uit
het begin van de jaartelling uit
gegraven. Halve potten hebben
ze gevonden, schouderbladen,
een enkel sieraad. In de kou leidt
dat tot de nodige speculaties.
„Hier moeten verschillende ge
neraties hun afval hebben weg
gegooid." Wynia kijkt nog eens
naar de niet schoongemaakte
scherven, die als modderklon-
ten in de kruiwagen liggen.
„Hebben we al amfora's?"
Hoe groot is de kans dat je in Ne
derland iets waardevols aan
treft als je een schep in de grond
steekt? Wynia weet het niet.
Maar op de Romeinse grenslijn
tussen Wijk bij Duurstede en
Katwijk ligt nog van alles, ver
telt de archeoloog. „In Leidsche
Rijn zijn Romeinse schepen en
wachttorens gevonden. We we
ten bijna zeker dat er tot aan
Katwijk allerlei dingen in de
grond liggen. Ten oosten van
Wijk bij Duurstede is de kans
iets aan te treffen veel minder.
De rivier is daar veel harder te
keer gegaan."
Voor de leek zijn niet alle vond
sten gemakkelijk herkenbaar,
zegt Wynia. Wachttorens waren
van hout en zijn twee millennia
na hun gebruik alleen nog te
herkennen doordat de grond is
verkleurd. „Een archeoloog ziet
dat daar iets heeft gestaan. Ie
mand op een graafmachine
heeft dat misschien helemaal
niet door."
Toen een ondernemer uit Den
Bosch jaren geleden zijn zaak
verbouwde, zag hij in de kruip
ruimte iets dat er heel oud uit
zag. De volgende dag liet hij de
ruimte vol beton storten. Want
fK'
Professionele gravers vinden het slecht, dat projectontwikkelaars in het wetsvoorstel van staatssecretaris Van der Laan zelf archeologen
Advertentie
OLYMP
£B
mode sinds 1900
mogen inzetten.
zouden archeologen zijn vondst
komen onderzoeken, dan zou de
verbouwing veel langer duren
en moest hij zijn zaak gesloten
houden.
Volgens Leonard de Wit van de
Rijksdienst voor het Oudheid
kundig Bodemonderzoek (Rob)
komt er bijna dagelijks een mel
ding van een archeologische
vondst. „Mensen die in hun tuin
of kelder ergens op stuiten zijn
verplicht dat te melden. De Rob
maakt dan de afweging of de
vondst wordt onderzocht." Niet
iedereen meldt een vondst, weet
De Wit. „Het idee leeft dat een
vondst tot enorme vertraging
leidt."
Hierdoor en door onwetendheid
is sinds de Tweede Wereldoorlog
naar schatting veertig procent
van het bodemarchief ongezien
verloren gegaan. Om te voorko
men dat er nog meer verdwijnt
heeft staatssecretaris Van der
Laan (Cultuur) ruim een week
geleden een wetsvoorstel inge
diend. Voordat ergens gebouwd
mag worden, moet er eerst ar
cheologisch onderzoek worden
verricht. Als daaruit blijkt dat
er interessant materiaal in de
bodem ligt, kan worden overge
gaan tot opgravingen. De kos
ten zijn voor de partij die de
vondst doet.
Bij grote bouwprojecten is de
afgelopen jaren al gewerkt in de
geest van het voorstel van Van
der Laan. Voorafgaand aan de
bouw van de grote woonwijk
Leidsche Rijn aan de rand van
Utrecht werd het hele terrein
door proefboringen archeolo
gisch in kaart gebracht. In to
taal werd er op meer dan veertig
plekken ook opgravingen ge
daan.
Wynia toont het archeologische
magazijn van Leidsche Rijn.
Een tweeduizend jaar oude
plank waarin door een soldaat
grof 'assi' is gekerfd, een Ro
meinse visfuik, een potje van
rond het begin van de jaartel
ling. Elke doos, elke zak heeft
een archeologische verrassing.
Als j e van tevoren wist wat hier
allemaal gevonden zou worden,
had je hier eigenlijk nooit mo
gen bouwen."
Stadsarcheologen staan nega
tief tegenover het wetsvoorstel
dat de kosten van archeologisch
onderzoek worden verhaald
worden op de vinder. Ze vrezen
dat dat particulieren ervan
weerhoudt om een vondst te
melden. Bovendien dreigen
bouwprojecten in binnensteden
te duur te worden.
Edzard Kylstra van de archeo
logische dienst van de gemeente
Utrecht, zegt dat de beoogde
nieuwe wet voor de historische
binnensteden te duur is. „Bij
een miljoenenproject maakt het
onderzoek gewoon deel uit van
de begroting. Maar in de stad
Niet het gevraagde woord
invullen, maar een woord
dat bestaat uit de letters van
het gevraagde woord in
dezelfde volgorde min 1 let
ter. (B.v. Omschrijving "die
renverblijf". Antwoord zou
zijn "stal", maar ingevuld
moet worden '.'s^a"of "tal".
Welke van die twee het moet
worden, moet bh/ken uit de
kruisende woorden.)
Horizontaal: 1. Houten beleg
stuk; 4. barst; 7. plakker; 9. kle
dingstuk; 11. kettingraadje; 12.
vluchtige stof; 13. vleesgerecht
a.e. stokje; 15. goudstaaf; 16.
radkrans; 18. ijverig; 19. vracht
rijder; 20. voorschoot; 22. drink
gerei; 25. uitstapje; 27. kleur op
de wangen; 28. verdwenen; 29.
diepe snee; 31. lofdicht; 32. wel
riekende zalf; 34. vreemde taal;
35. omlijsting.
Verticaal: 1. Kerkgezang; 2. val
lei; 3. toegankelijk; 4. loofboom;
5. Europeaan; 6. delfstof; 8. pluim; 10. steiger; 12. gazon; 14. heidemeertje; 15. zat;
17. materie; 18. vogelbek; 20. ontvreemden; 21. pel; 23. stremsel; 24. troep herten;
26. kerkvorst; 29. sukkel; 30. plaats; 32. withandgibbon; 33. gedwee.
Horizontaal:
I. Geen grote stap voor dit
identiteitsbewijs (5); 3.
Substantie om vader te stoppen
(5); 4. Ze kijken wel uit op dob
belstenen (4); 7. Wachtmeester
in het hooi (5); 10. Pool (9);
IIExtra klappen voor een
insect (8).
Verticaal:
1. Het eten van vader (7); 2.
Voornaam vliegtuigje (5); 5.
Nasleep van schaduwen (6); 6.
Pluisjes onder sportschoenen
(6); 8. Hoeveelheid om te kie
zen (5); 9. Er zit wel lijn in deze
lat (5).
1
2
3
5
6
7
8
1
1
10
11
In deze charadepuzzel zoeken we een woord dat bestaat uit drie lettergrepen.
Elke lettergreep én het woord zelf zijn hieronder min of meer cryptisch omschre
ven. Wat is het gezochte woord?
De eerste kun je niet meer vinden
De tweede klinkt heel doordringend
De derde is een voorwerp
En al met al hoef je je hierna niet meer schuldig te voelen
Oplossingen van zaterdag:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal:
1. Wel; 5. els; 7. beambte; 10. na; 12. atm;
14. lo; 15. tuil; 17. Adam; 19. es; 20. ne; 21.
acre; 23. eend; 25. ra; 26. mir; 28. Rl; 31.
sigaret; 33. dia; 34. gijn.
Verticaal:
2. Eb; 3. lek; 4. smet; 5. eta; 6. Ie; 8. ont
aard; 9. komedie; 11. au; 12. alsem; 13.
maner; 14. ia; 16. Ier; 18. Dee; 22. ca; 24. nr;
27. imam; 29. via; 30. leg; 31. si; 32. tij.
Doorloper:
modepopbisdom
aleerplantape
liesepostaats
eelttemergrit
rasterproeven
sagoxeresalbe
prentrobeloog
ideeritemoede
terrasslieren
Visitekaartje:
K.L. Verduin uit Goes is
verloskundige
©JFS.NL
foto Roland de Bruin/GPD
moeten wij het vaak hebben van
toevalstreffers. Als iemand een
schuurtje wil bouwen voor vijf
duizend euro en er ligt iets in
zijn tuin, dan kost de operatie
tonnen. Die zijn op hem te ver
halen."
De gemeente is verplicht de 'ar
cheologische markt' open te
stellen voor meerdere partijen.
Archeologen vrezen dat dit ten
koste gaat van de kwaliteit. De
stadsarcheoloog van Den
Bosch, Hans Janssen, schrijft
daarover in Malta Magazine:
„Tot nu toe kon de gemeentelij
ke archeologische dienst zelf de
prioriteiten stellen bij opgra
vingen, ook al waren dat bijna
allemaal noodopgravingen. Als
een projectontwikkelaar met
zijn eigen archeologische be
drijfje komt aanzetten, moet de
gemeente dat accepteren." Mal
ta Magazine is genoemd naar
het Europese Verdrag van Malta
over het beheer van het archeo
logisch erfgoed. GPD
Hij bukte zich om een paar knollen uit de grond te trekken
en heer Bommel keek verbaasd toe. „Het lijkt me onzin",
sprak hij. „Hoe kan men nu bang voor rapen zijn? Ik denk,
dat Pee Pastinakel je voor de gek gehouden heeft."
„Pee niet", zei Tom Poes. „Die maakt geen grapjes, dat ziet
u aan deze kale boel. Ik neem deze knolrapen mee om ze te
laten onderzoeken, want ik wil weten wat erin zit."
„Vooruit dan maar", gaf heer Ollie toe. „Ik moet zeggen,
dat de kaalgegeten natuur hier me te denken geeft. Ik be
doel, het is mogelijk, dat pronen schadelijk zijn en een we
tenschappelijk onderzoek kan nooit kwaad."
Zo pratende klommen ze in de Oude Schicht en even later
reden zein de richting van het stadslaboratorium, dat on
der leiding stond van een zekere professor Prlwytzkofski.
Deze geleerde had een grote naam, maar hij had het niet ge
makkelijk, want sinds kort had men hem enige assistenten
gestuurd, die gebrekkig geschoold waren en bovendien bij
alles inspraak eisten."
Op deze middag waren ze bezig met een proef en omdat de
hoogleraar het stumperen niet kon aanzien, had hij het toe
zicht overgelaten aan zijn eerste assistent, Alexander
Pieps.
„Niet doen, niet doen!", riep deze nerveus tot zijn helpers.
„Dat is gevaarlijk!"„Praw", smaalde de vierde assistent.
„Men kan het ja verzoeken om der bewijs te leveren. Dat is
goed voor onzer ontplooiing."
door Bill Watterson
IK HOUD VAN MIJN SCHOOL
BOEKEN. STEL JE VOOR:
BINNENKORT HEBBEN WE
DIT ALLEMAAL GELEZEN
IK KIJK ALTIJD VOORUIT
OM TE ZIEN WAT WE NOG
KRIJGEN. LEREN IS TOCH
HET MOOISTE DAT ER IS
ALS JE EEN BOEK HEBT
HEB JE VOOR ALTIJD
EEN GOEDE VRIEND
ALS JE IN
MIJN BOEK
LANGS DE
PAGINA'S
RITST, ZIE JE
BATMAN
VLIEGEN
Hans Belterman
/egetarisch hoofdgerecht waarin uien, papri-
V ka en, indien u dat wenst, knoflook een be
langrijke rol spelen.
Het is een gerecht waarmee je alle kanten uit
kunt. De paprika kan eventueel worden vervan
gen door in smalle reepjes of minuscule blokjes
gesneden bleekselderijstengels.
Hoofdgerecht voor 2 personen:
150 - 175 gram orecchiette (trafila in bronzo -
Grand'ltalia) zout
31/2 eetl. olijfolie, traditioneel 400 gram blanke
uien, grof gesnipperd
125 gram dop- of tuinerwtjes, diepgevro
ren
2 - 6 knoflookteentjes, ragfijn gehakt
1 kleine rode paprika, vruchtvlees in smalle
reepjes gesneden
1/2 rode Spaanse peper, vruchtvlees ragfijn ge
hakt
1 1/2 dl rode wijn, zoals Chianti
1 dl gezeefde tomaten, uit pot, pak of blik
zwarte peper uit de molen
ca. 60 gram fijngeraspte Parmezaanse kaas
Kook de pasta in water waaraan wat zout is toe
gevoegd zoals op de verpakking is aangegeven.
Laat de gekookte pasta uitlekken en doe ze daar
na terug in de pan waarin ze werd gekookt.
Sprenkel 1 eetlepel olijfolie er over en schep al
les enkele malen om. Kook de dop- of tuinerw
tjes zoals op de verpakking is aangegeven in wa
ter waaraan wat zout is toegevoegd. Laat de erw
tjes na het koken op een zeef uitlekken. Schep ze
daarna door de pasta.
Verhit een pan met dikke bodem en laat de rest
van de olie er even in rond walsen. Voeg de uien
toe en laat ze, onder voortdurend roeren en om
scheppen, zolang zachtjes fruiten tot ze wat kleur
hebben gekregen. Schep knoflook, paprika en
Spaanse pepererdooren laatallesdan nog 1 mi
nuut zachtjes fruiten.
Voeg wijn en gezeefde tomaten toe en laat alles
10-12 minuten zachtjes sudderen. Voeg er wat
zout en peper aan toe.
Presentatie: verdeel de pasta met de erwtjes
over voorverwarmde diepe borden. Schep de
saus met de uien er over. Bestrooi de gerechten
met enkele eetlepels geraspte kaas.
Geef de rest van de geraspte kaas apart in een
kommetje er bij. Dien er eventueel een gemeng
de groene salade met radijsjes en/of komkom
merbij op.
weer
dinsdag
woensdag
mm
donderdag
vrijdag
max.
8°
10°
10°
9°
min.
0°
3°
7°
6°
wind
Z 3
ZW 5
W 5
W 5
vandaaj
op 7.2
onder!'
vandaao
op 10.l)i
onder II
De wind is oostelijk, kracht 2 tot 4 Beaufort. Het zicht is goec
de temperatuur van het kustwater is een graad of 10 a 11.
MAANDAG
Hoog
water
Laag wat
27 OKTOBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm i
Vlissingen
02.43
283
15.01
281
09.05
20121
Terneuzen
03.03
308
15.19
307
09.36
21322
Cadzand
02.16
280
14.34
278
08.42
19821
Roompot Buiten
02.37
222
14.56
218
08.45
13521
Roompot Binnen
04.20
163
16.36
158
10.00
10721
Zierikzee
04.30
189
16.45
182
10.15
Wil
Krammersl. West
05.06
197
16.06
192
10.21
13222
Hansweert
03.33
310
15.49
310
10.03
22822.
Stavenisse/Yers.
04.36
193
16.34
186
10.16
12822
DINSDAG
Hoog
water
Laag wil
28 OKTOBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm i
Vlissingen
03.26
275
15.43
278
09.52
20222
Terneuzen
03.44
299
16.04
304
10.20
21422
Cadzand
02.58
272
15.16
275
09.26
19921
Roompot Buiten
03.20
214
15.38
216
09.25
13721
Roompot Binnen
05.05
157
17.25
160
10.45
11121
Zierikzee
05.20
182
17.25
183
10.55
13121
Krammersl. West
05.46
190
16.47
193
11.06
13521
Hansweert
04.16
300
16.33
307
10.46
22921
Stavenisse/Yers.
05.21
186
17.25
188
10.54
13221
H Hogedrukgebied
-AA—
Koufront
Warmtefront
—MlA
Samengesteld front
zonnig
licht bewolkt
zwaar bewolkt
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
V7
matige regen
1035
zware regen
isots
IK DENK DAT
BOEKEN
DE ENIGE
VRIENDEN
ZIJN DIE ER
TOE DOEN
VERWACHTING VOOR MAANDAGMIDDAG 27
OKTOBER
Lagedrukgebieden hebben het weer in grote delen van Europs
in de greep. Vooral in Scandinavië en in vrijwel het gehele
Middellandse Zeegebied worden flinke hoeveelheden neers»
verwacht. Alleen Turkije ontspringt nog de dans. De neersM
Scandinavië en in het westen van Rusland valt op de meeste
plaatsen als sneeuw. Daarbij blijft het met name in Finland®'
het westen van Rusland ook overdag op veel plaatsen vrief®?
In Noorwegen stroomt zachtere lucht binnen. In het Middel
se Zeegebied zijn het regen- en onweersbuien die de wate®1'1
raden na de warme en droge zomer van dit jaar weer wat^
vullen. Droger weer met zon en koude nachten treffen vre»
in West- en Midden-Europa aan.
Meteo Consult
Antwerpe
Als oktober de bepalende factor is Door: Grieta Spanneit
voor wat er ons in het winter
seizoen te wachten staat, dan kunnen we uitkijken naar eenp®
hele koude maanden. Tot nu toe verloopt deze wijnmaand nai^
onder de maat voor wat betreft de temperatuur. Ook vandaagi
morgen is het aan de koude kant. Daarna gaat de atmosfeerPs
lijk herfstachtige condities bewerkstelligen met wind en regen.
Neerslag was vooral afgelopen zaterdagavond en gedurende^
nacht naar zondag aanwezig (met plaatselijk stevig onweer).
Ook gisteren vielen er in Zeeland een paar buien, maar het groo
deel van de zondag verliep droog. De komende 48 uur blijft hel
droog. In eerste instantie zijn er vanochtend nog wat losse wol)
velden, maar over het algemeen is er vandaag flink wat zon,
Bij een zwakke tot matige oostelijke wind wordt het amper 7gn
den. Vanavond en vannacht blijft het uitermate kalm en ondere
behoorlijk heldere hemel gaat de temperatuur terug richting hei
vriespunt. Beschutte plekken,
op enige afstand van onze
wateren, kunnen tot onder
het vriespunt afkoelen. Mor
gen overdag is er opnieuw
zeer geregeld zon. De wind is
dan zuidelijk, maar het blijft
een bescheiden briesje. Na
morgen gaat die bries vanuit
het westen waaien en stevig
aantrekken. De atmosfeer
komt in beroering en vanaf
woensdagochtend vallen er
geregeld buien. Sneeuwval
zoals afgelopen vrijdag zit niet
meer in de pijpleiding. De lucht
is daarvoor te zacht. Dit zien
we terug in de middagtempe- Maxjmmiempmtu„vMrvMteg M
ratliren die vanaf woensdag Minimumtemperatuur voor de komende nacht J
rond 9 a 10 graden uitkomen VERWACHTING VOOR o-~J [5
1 MAANDAG 27 OKTOBER 2003
Flink wat zon
N0 3
Oostburg
