We hebben onze integriteit nooit verloren
K's Choice
Japans avontuur van een Zeeuwse componist
donderdag 23 oktober 2003
ga componeerde in opdracht
van Nieuwe Muziek Zeeland
het Piano Concerto. Het
muziekstuk werd zondag
opgevoerd door het Xenakis
Ensemble.in het Japanse Yo
kohama en beleefde daar
mee de première. Douwe
Eisenga reisde met het gezel
schap mee en hield een dag
boek bij.
De Middelburgse com
ponist Douwe Eisen-
Dinsdag:
Welcome in Japan. Het bord
hangt boven de roltrap. We
zijn net gearriveerd op Narita
Airport, vlakbij Tokio. Het al
lereerste wat opvalt is de
betrekkelijke stilte in de aan
komsthal. Een stilte die hele
maal niet past bij een vliegveld
van dergelijke omvang. Het be
valt me wel.
Een meneer van het Kanagawa
Arts Festival staat op ons te
wachten. Een keurig bord met
daarop Xenakis Ensemble in de
handen. In de bus naar Yokoha
ma valt voor het eerst iets van
Japan zelf te zien. 't Is eigenlijk
net België, het eerste kwartier
tje. Dezelfde rommeligheid en
vaak lelijke nonchalance als het
gaat om het inrichten van de
openbare ruimte. Hoe langer we
rijden, hoe grootschaliger de le
lijkheid wordt. Tokio vormt sa
men met de wereldhaven Yoko
hama en nog wat steden één
groot conglomeraat waar 33
miljoen mensen wonen. Nauwe
lijks groen te zien, enkel asfalt
en beton. Japan is een raar land
wat dat betreft. Geef de mensen
een tuin of laat ze cadeautje in
pakken en het wordt prachtig.
Het milieu wordt echter stelsel
matig en uiterst doeltreffend
verpest.
De locatie van ons hotel had
echter niet beter gekund. Het is
gelegen aan een brede laan met
veel bomen en kijkt uit op het
Yamashita Park. Achter het
park begint de baai waaraan
Yokohama ligt. Hier blijkt het
met de verpesting van de eigen
woonomgeving wel mee te val
len. De stad maakt een schone
indruk. In het park dagen kin
deren de roofvogels uit die bo
ven hen in de lucht hangen. Ver
derop zit een grote groep - in
schooluniformen gestoken -
jongens en meisjes gehurkt te
luisteren naar wat hun begelei
der door een megafoon aan het
vertellen is. Achter het hotel, op
nog geen twee minuten lopen,
ligt het levendige en kleurrijke
Chinatown.
's Middags gaat ieder van ons
zijn eigen weg. De meesfen doen
met de jetlag in de benen even
een tukje. Ik besluit nog even
door te ploegen om in ieder ge
val 's avonds goed te kunnen sla
pen. Ik werk een uur of twee aan
orkestmateriaal voor Momo, de
muziektheaterproductie die op
tweede kerstdag in première
gaat in de nieuwe schouwburg
in Goes. Daarna struin ik de
smalle straatjes van Chinatown
door, me vergapend aan de bon
te verzameling van meer dan
vijfhonderd winkeltjes en res
taurantjes.
Woensdag
Ook op loopafstand ligt de futu
ristische wijk Minato Mirai 21
District, mijn doel voor deze
morgen. Yokohama lijkt nog het
meest op Rotterdam. Het zijn
beide havensteden die in de oor
log zijn platgebombardeerd.
Het verschil zit 'm in de rust die
hier het straatleven beheerst. Ik
Het Xenakis Ensemble in Japan. foto's PvH Mediaproducties
De première loopt geweldig
Douwe Eisenga
had een overvolle stad verwacht
-jachtig, smerig en lawaaierig -
maar vindt gelukkig niets van
dat alles. Het verkeer rijdt kalm
door de straten. Automobilisten
wachten geduldig totdat je bent
overgestoken, vriendelijk met
hun hoofd knikkend. De men
sen maken een volkomen relax
te indruk. Het winkelpersoneel
blijft vrolijk tegen je doorbab
belen, ook al beseffen ze dat je er
geen woord van verstaat.
Voor de leden van het Xenakis
Ensemble is dit absoluut geen
snoepreisje. Voorafgaand aan
de reis hebben ze al vier dagen
gewerkt in het Muziektheater in
Amsterdam. Hier wordt elke
dag van tien tot vijf in de kleine
zaal van de nabij gelegen Ken-
min Concerthall gerepeteerd.
Om drie uur is mijn Pianocon
certo aan de beurt. Het is een
spetterend stuk waarin tal van
ritmische lagen op elkaar gesta
peld zijn. De akoestiek van de
zaal blijkt niet erg mee te wer
ken. De verschillende ritmes
versmelten teveel en de lage no
ten verliezen het in deze ruimte
van de hoge. De nodige drive die
in Amsterdam al zeer stevig
klonk gaat hier enigszins verlo
ren. Ik kan er op dit moment
weinig aan doen, temeer omdat
het stuk zondag in een andere
zaal gespeeld gaat worden.
Terug in het hotel werk ik zo'n
drie uur aan Momo.
Na het diner drinken we met een
aantal mensen sake in een klein
kroegje in Chinatown. Voordat
je je glas aanraakt word je ge
acht je handen te wassen met
een bijgeleverd vochtig doekje.
Hygiëne is hier het hoogste
goed. Het toilet op onze high
tech hotelkamers heeft meer
knopjes dan een spaceshuttle en
zelfs in de supermarkt veeg je
eerst je handen schoon voordat
je het fruit in een zakje stopt.
Donderdag
Ik heb verschrikkelij k slecht ge
slapen. Na een zeer fitte woens
dag blijkt het tijdsverschil nog
lang niet overwonnen te zijn.
Mijn doel voor de ochtend is de
Sankeien Garden, een van de
mooiste Japanse tuinen van Yo
kohama. Het is veel verder lo
pen dan ik had verwacht en bo
vendien erg moeilijk te vinden.
Langzamerhand kom ik erach
ter dat wanneer een Japanner
'left' en 'light' zegt, hij met dat
laatste even goed rechtdoor als
rechts kan bedoelen. De tuinen
zijn echter zeer de moeite
waard.
's Middags werkt het ensemble
aan Two, het andere opdracht-
werk voor deze concerten, ge
schreven door Lorre Lynn Tryt-
ten. Aan het eind van de middag
zien veel musici er volkomen af
gemat uit. Er zijn er meer die een
slechte nacht gehad hebben.
Een bezoek aan een Noh-thea-
terdat ik voor deze avond in ge
dachten had, gaat niet door.
Deze eeuwenoude Japanse the
atertraditie schijnt een must te
zijn voor iedereen die Japan be
zoekt. Er Is een Noh-theater in
Yokohama, maar die heeft deze
week maar één voorstelling,
juist op de avond dat het ensem
ble een concert geeft.
Vrijdag
Het lijf is nog steeds in de war.
Om vier uur in de ochtend ben ik
klaarwakker. Ik besluit het or
kestmateriaal voor Momo van
daag in één keer af te maken. Als
je om vijf uur begint, kun je een
hoop werk verzetten. In het be
gin van de middag ben ik klaar.
Tijd om cadeautjes en ansicht
kaarten voor het thuisfront te
kopen, al blijkt dat laatste nog
niet zo eenvoudig. Yokohama is
nauwelijks op toerisme inge
steld. Buiten het hotel kom je
slechts sporadisch een westers
gezicht tegen. In heel China
town is geen kaart te vinden,
's Avonds vindt het eerste con
cert van het Xenakis Ensemble
plaats in de kleine zaal van de
Kenmin Hall. Ongeveer twee
derde van de vijfhonderd stoe
len is bezet. Hoewel het pro
gramma, samengesteld door Ad
van 't Veer van Nieuwe Muziek,
beslist niet eenvoudig is, zit het
publiek uitermate geconcen
treerd te luisteren. De bijval,
vooral voor de solisten, is erg
groot.
In de pauze zijn alle bezoekers
aangewezen op één frisdrank
automaat. Concerten hebben in
Japan een andere plek in het so
ciale leven dan in Nederland.
Een concert begint doorgaans
om zeven uur, zodat de luiste
raar meteen vanaf zijn werk
plek - vaak in het centrum van
de stad - kan aanschuiven. Na
afloop blijft hij niet voor een
glas wijn. Geen tijd, want de
weg naar huis, in zo'n immens
stedelijk gebied, is vaak te lang.
Na de pauze is de première van
het stuk van Lorre. Dit vrolijke
slagwerkconcert is bijna een
verademing tussen de complexe
klankerupties van componisten
als Xenakis. Het is zo leuk van
Ad van 't Veer, dat hij ondanks
zijn voorliefde voor dat soort
muziek, toch mensen als Lorre
en mij de gelegenheid geeft een
ander geluid te laten horen.
Zaterdag
Vandaag is het de enige bijna-
vrije dag voor het ensemble.
Daar heeft het ook wel recht op
na negen, intensieve en door het
tijdsverschil door elkaar gehus
selde dagen. Bijna, want zelfs
vandaag wordt er van vijf tot
acht gerepeteerd aan de stukken
waarin klavecimbelspeelster
Elisabeth Chojnacka de hoofd
rol heeft.
Met een aantal mensen zwerven
we door Kamakura, een stadje
aan de kust op een half uur trei
nen van Yokohama. In de der
tiende eeuw was Kamakura het
politieke en culturele centrum
van Japan. Het stadje herbergt
een groot aantal indrukwek
kende tempels uit verschillende
periodes. De 'Weg naar de Vre
de' van de tempel Sasukeinarij-
inja, het dertig meter hoge Bud-
dhabeeld bij Hesedara en de
duizenden in slagorde opgestel
de beeldjes in het tempelcom
plex Syugenji doen je sterk be
seffen dat je in een volslagen
andere cultuurgeschiedenis
rondloopt.
Zondag
Ook nu weer repeteert het en
semble. Het is de laatste repeti
tie voor het concert dat opent
met mijn stuk. De akoestiek van
de Kenritsu Ongakudo Hall is
prachtig. Opnieuw valt me weer
op hoe ongelofelijk goed de mu
sici van het Xenakis Ensemble
zijn. Binnen de hedendaagse
muziek behoren ze tot de abso
lute top van Nederland. Het is
niet voor niets dat deze mensen,
in allerlei verschillende ensem
bles, voortdurend de wereld
rondreizen. Gerard Bouwhuis
bijvoorbeeld, de solist in mijn
stuk, komt net terug van een
tiendaags verblijf in Sint Pe
tersburg om één dag na dit Ja
pan-avontuur weer voor een
week na Vancouver te reizen.
De laatste doorloop voor het
concert gaat fantastisch. Het
tempo is goed en de balans is in
orde. Ook nu is de zaal yoor
tweederde gevuld, wat in deze
concerthal neerkomt op zo'n
750 mensen. De nationale radio
maakt een opname die in no
vember uitgezonden wordt.
De première loopt geweldig, al
is het tempo een fractie te ge
jaagd. Speciaal voor deze gele
genheid speelt Gerard, pal voor
mijn stuk aan, een oud Japans
kinderliedje. Het is het wijsje
dat hier uit de stoplichten klinkt
wanneer ze op groen springen
en dat ik eerder in de week voor
Gerard noteerde.
De zaal is enthousiast al merk ik
in de pauze dat vooral het jonge
re publiek de ritmische drive
van mijn muziek waardeert. De
oudere generatie lijkt het wat
minder goed te kunnen plaat
sen. De oudere Japanse compo
nisten aan wie ik na afloop
voorgesteld wordt, komen in ie
der geval niét verder dan een
plichtmatig 'pongratulations'.
Dan resteert ons nog een recep
tie met een hoop toespraken. De
leden van het ensemble zijn
langzamerhand te moe om er
goed naar te luisteren. Ook Ad
van 't Veer houdt een rede.
Glunderend van oor tot oor. Hij
is de man die deze concertreis
geïnitieerd heeft én tot een goed
einde bracht. Als hij aan het
woord is, luistert het ensemble
welAan alles merk j e deze week
dat de musici zich het vuur uit
de schenen lopen voor deze man.
En terecht. Ik heb 'm een week
mogen meemaken. Ad van 't
Veer, zo heb ik gemerkt, is ie
mand op wie je zuinig moet zijn.
Douwe Eisenga
Sarah en Gert Bettens
De eerste vraag die je geneigd bent te
stellen aan Gert en Sarah Bettens na
het doornemen van vier K's Choice-albums
een stapeltje interviews is: gaat het nu
weer een beetje? Het ongrijpbare geluk,
twijfel, stress én het gevoel verdwaald te
Z1jn in het leven, komen telkens terug in
vraaggesprekken en in liedjes.Vooral Al
most happy, het laatste studioalbum van de
Belgische band uit 2000, ademt die mild-
droevige sfeer. „Het geeft onze gemoedstoe
stand op dat moment goed weer", zegt Gert.
'»0f ik moet zeggen: mijn gemoedstoestand,
al is het nummer door Sarah geschreven."
Bet is een rare periode geweest, waarin ik
®e redelijk verloren voelde", zegt Sarah
«ttens. „Het gevoel dat je niet goed weet
wanneer je eindelijk gaat thuiskomen. Dat
isnu wel voorbijIk zit nog altij d met dezelf
de vragen als toen, de grote filosofische le
vensvragen. Wat, waarom, wat betekent de
dood, wat betekent de liefde? Maar ze be
heersen mijn leven niet meer. De antwoor
den weet ik nog steeds niet, maar dat houdt
®e niet meer tegen om te genieten van het
0°k met Gert Bettens gaat het 'veel beter'
dan in die hectische tijd, toen de groep op
wt toppunt van haar roem stond en bezig
was met de verovering van Amerika. „Al is
'jfiij altijd dat almost happy-gevoel latent
aanwezig. En dat is gek, want ik ben eigen-
'lk een heel gelukkig persoon. Maar ik pie
ker nu eenmaal veel. Het is gewoon een deel
van mijn persoonlijkheid. Nu ik dat weet,
valt daar ook heel gelukkig verder mee te le
ven."
Een jaar geleden namen broer en zus Bet
tens voor onbepaalde tijd verlof van K's
Choice en begonnen beiden aan een solo
project. De belangstelling voor de Vlaamse
rockgroep werd warm gehouden met het
dubbele live-album Live en ter gelegenheid
van het tienjarige bestaan - al is dat nu dus
een sluimerend bestaan - zijn nu een compi-
latie-cd en een omvangrijke dvd uitge
bracht.
Op het album 10 staat een bloemlezing van
songs van de vier studioplaten die sinds
1993 werden uitgebracht: The great subcon
scious club (1993), het doorbraakalbum Pa
radise in me (1995) met de inmiddels klas
sieke hit Not an addict, Cocoon crash (1998)
en Almost happy (2000). Verder staan er drie
nummers op die nooit zijn uitgebracht en
een track van het live-album.
Bij beluistering van het verzamelalbum valt
op dat er geen stijlbreuken in zitten en dat
het een logisch geheel vormt. Wie het onaar
dig wil zeggen: er zit muzikaal weinig ont
wikkeling in. K's Choice had zijn definitieve
vorm op Paradise in me al aardig gevonden,
op de rest van de albums werd de formule
steeds wat verder geperfectioneerd. In een
typisch K's Choice-nummer bouwt een stu
wend ritme onvermijdelijk op naar een cli
max, die vaak abrupt wordt afgebroken.
Daar overheen weeft Sarah Bettens op on
navolgbare wijze haar vocalen, met haar
troostende stem van rafelig fluweel. Eigen
lijk altijd liefelijk, in contrast met het gi-
taargeweld dat soms de kop opsteekt. Broer
Gert leent niet alleen zijn stem voor de har
monie, maar speelt ook met zijn gebroken
akkoorden een tegenmelodie. Daarnaast
zijn er de vaak prachtige luisterliedjes, die
met minimale begeleiding worden vertolkt.
Toch is er wel degelijk een ontwikkeling
waar te nemen in de muziek van K's Choice.
Dan gaat het om de verfijning in de muziek
en vooral in de productie. De uitbarstingen
van de elektrische gitaar hebben steeds
meer plaatsgemaakt voor meer verstilde ar
rangementen. Het is een ontwikkeling die
de fans van de stevige rock uit de begintijd
met lede ogen aanzien.
Gert noemt het een logisch gevolg van het
ouder en volwassener worden. „Sarah en ik
hebben altijd muziek gemaakt die we ook
gespeeld zouden hebben als we nooit een
plaat hadden opgenomen. We hebben er
nooit rekening mee willen houden dat er
platen verkocht moeten worden. Ik zou
nooit liedjes willen maken die in een of an
der format moeten passen."
Analyseren is bovendien niet aan het twee
tal niet besteed. Sarah: „We hebben nooit
echt lang stilgestaan bij waar we mee bezig
fotoSony/GPD
waren. We zijn alle twee niet geschoold in de
muziek. We kunnen geen noten lezen. Dat
maakt het soms moeilijk om te communice
ren met andere muzikanten, bijvoorbeeld
als je samen een nummer schrijft. 'O', zeg
gen ze dan, 'dat is één-vier-vijf'. Ik weet niet
wat dat is, maar ik vind het ook wel handig
om er niet te veel van te weten. Want als je
weet dat één-vier-vijf al vaak gebruikt is in
de muziek, ga je misschien proberen iets an
ders te vinden. Terwijl je er nog ongelooflijk
veel prachtigs mee kunt doen."
Sarah is op dit moment bezig met de opna
men van haar solo-album, dat volgend
voorjaar moet uitkomen. Gert is nog niet zo
ver, hij is nog aan het schrijven. Tussendoor
heeft hij zijn eerste album geproduceerd
voor de Vlaamse band Venus In Flames.
Wanneer de volgende plaat van K's Choice
uitkomt? „In 2016", belooft Gert. Sarah
geeft een antwoord dat we al vaker zijn te
gengekomen. „We wérken nog wel samen en
het is vanzelfsprekend dat we ooit weer bij
elkaar zullen komen." Voorlopig zullen de
fans dus even terug moeten kijken in plaats
van vooruit.
Voor Sarah was het zien van de dvd een te
rugblik op de jaren waarin ze volwassen
werd. „Van mijn twintigste tot mijn dertig
ste heb ik in K's Choice gezeten. Er kwamen
veel emoties boven bij het kijken. Wat me
opviel is het enthousiasme, dat eigenlijk
nooit is weggegaan. We hebben onze inte
griteit nooit verloren. Naast de songs en de
harmonieën is dat de belangrijkste aantrek
kingskracht van de groep. We zijn ooit een
groepje begonnen omdat we dachten dat het
plezant zou zijn. En het was plezant."
Kees Groenenboom
