PZC
24
Cranberries voor jutters en roodhuiden
Jamie
Tien keer de eerste keer
AllerLekkerst
woensdag 22 oktober 2003
Er is altijd wel een 'eerste keer'. Van man
op de maan, zwemmer over het Kanaal,
harttransplantatie, paperclip tot
atoombom. De Brit Ian Harrison zette
allerlei briljante vindingen en topprestaties
keurig op een rijtje in zijn boek Nummer 1.
Ct] J fcf II ft I Ui? I
Theelichtjes met geurtje
Meedenkende weegschaal
Shoppen op zondag
Allerlekkerst
ffl
IBIAI 2*M 3 W -
m ;fiii h ftva i'j in a a i u
te keer
Boven: een klassieker onder de tele
fooncellen, de Jubilee uit 1935.
Onder: de London Eye, met een
doorsnee van 135 meter, het groot
ste reuzenrad ter wereld.
Door MAARTEN VAN DE RAKT
Het is een tekening
waar je minuten
lang ademloos
naar kunt kijken.
Plus dat onder
koelde bijschrift: „Charles
Blondin draagt zijn manager
over de kloof van de Niagara."
We hebben het over 1859. De
koorddanser kon er geen ge
noeg van krijgen. Hij volbracht
zijn kunstje ook nog eens ge
blinddoekt en maakte hands
tandjes en salto's. Halverwege
zou-ie op zijn dooie akkertje
een omelet hebben gebakken.
Maar het is niet altijd prijs. In
1883 probeert Matthew Webb
onder de Niagara-watervallen
door te zwemmen. Hij ver
drinkt. Acht jaar eerder had hij
zijn plaatsje in de recordge
schiedenis al verdiend. Hij
staat te boek als de eerste die
Het Kanaal overzwom in een
tijd van 21 uur en 45 minuten.
Niagara is zomaar een wille
keurig hoofdstukje uit het
boek Nummer 1, van Ian Har
rison. Een intrigerend partje,
zoals er teveel om op te noe
men zijn. Harrison heeft alle
nummers één encyclopedisch
een plaatsje gegeven in tien ru
brieken zoals Handel Tech
nologie, Kunst Amusement,
Communicatie en Sport.
Nummer 1 is een lekker snuf-
1760 De Belg Joseph Merlin gebruikt rolschaatsen op
een gemaskerd bal en botst tegen een spiegel.
1846 De Belg Antoine Joseph Sax vraagt octrooi aan op
de saxofoon.
1880 De Connecticut Telephone Co. opent de eerste te
lefooncel.
1891 Philips bouwt zijn gloeilampenfabriek in Eindho
ven.
1926 De Noor Erik Rotheim vraagt octrooi aan op de
spuitbus.
1946 Louis Réard lanceert de bikini, genoemd naar het
atol in de Stille Oceaan, waar de VS een atoom
bom uittestte.
1947 Thor Heyerdahl zeilt op een balsahouten vlot de
Stille Oceaan over.
1957 De eerste hond in de ruimte heet Laika. Hij mag
mee met de Spoetnik II.
1958 De Bank of America brengt de eerste creditcard
frit, later omgedoopt in Visa.
1991 De Mars-reep voor het eerst geëxporteerd naar de
voormalige Sovjet-Unie. Klanten mogen er niet
meer dan vier kopen.
Vroeger brachten we met wierookstokjes de gewenste
geur in huis, tegenwoordig moet dat onder meer met
kaarsen. Gouda heeft een heuse geurlijn met geparfu
meerde 'moodlights' (zeg maar geurglazen) en bijbe
horende theelichten. De nieuwe geuren zijn Romance
en Natural. Romance is een heerlijk zacht parfum in
een roze gekleurd kaarsje. Wat doet de geur? Die roept
vriendelijke gevoelens en romantiek op en geeft inner
lijke rust, zo meldt Gouda. Natural biedt een zachte,
frisse en opwekkende seringengeur. Een doos met zes
theelichten kost 1,60 euro. Een geurglas komt op 3,99
euro.
Charles Blondin balanceert in 1859 op een touw boven de Niagara.
felboek met een hoog Wist-u-
dat?-gehalte. Het is een ver
gaarbak vol trivialiteiten, want
echt belangrijk is de ouderdom
van paperclip, theezakje, luci
fer, potlood, post-it-blaadjes,
klittenband, ritssluiting, kauw
gom en chips natuurlijk niet.
Daarnaast stuiten we op serieu
zere wapenfeiten. Van alles
passeert de revue: ontdekkings
reizigers, astronauten, Nobel
prijzen, elektriciteit, compu
ters, wolkenkrabbers en satel
lieten. Met al die jaartallen sla
je automatisch aan het reke
nen. Dat Brillo-sponsje blijkt 90
jaar te bestaan. De eerste poli-
tie-auto dateert van honderd
jaar geleden - Boston had toen
de primeur.
Links en rechts duiken warem
pel ook Nederlanders op in het
boek. Wie kent Cornelius Dreb-
bel bijvoorbeeld? Hij bouwde
de eerste onderzeeboot, in
1624, van hout. Philips demon
streert in 1963 op een grote
beurs in Berlijn de compactcas-
sette - weer een jubileum. Ver
der hebben 'wij' het gipsver
band (1850) en de kunstnier
(1943) uitgevonden. In een
hoekje vinden we Richard
Krajicek, als eerste Nederland
se Wimbledonwinnaar. Pal er
onder de eerste Belg, Justine
Henin. Tja, zo loopt het aantal
'eersten' wel erg lekker op.
Het boek ruikt erg naar het be
faamde Guinness Book of Re
cords, al is dat stukken bizar
der dankzij curieuze
items als navelpluis en neus-
haar. Het is ook niet vreemd
dat Harrison bij zijn geraad
pleegde bronnen enkele wer
ken van Guinness opvoert. Ook
treffen we daar Valérie-Anne
Giscard d'Estaing, de dochter
van de oud-president van
Frankrijk. Dat zou ook een
mooie 'eerste' kunnen zijn, de
eerste presidentsdochter die
een Almanak van Uitvindingen
samenstelt.
Nummer 1, van Ian Harrison, Fon
taine uitgevers, prijs 29,50 euro, IS
BN 90 5956 042 6.
Augustus Caesar staat te boek als
de eerste Romeinse keizer.
Gouda zorgt voor aangename geuren.
De personenweegschaal die met u meedenkt. Het idea
le hulpmiddel voor het behalen van het ideale ge
wicht. Beweert Tefal die zijn weegschaal Progress voor
ziet van een los afleesvenster (met een infrarode ver
binding), datje op ooghoogte bekijkt. De Progress kan
van vier man het streefgewicht onthouden en brengt
met een mooi grafiekje de kilootjes erbij of eraf in
beeld. Het is een slimmerik: hij herkent automatisch
de persoon die op hem gaat staan. De Progress kost
99,95 euro.
De 'koopzondag' rukt op. Want we moeten steeds va
ker de kans hebben om te kunnen shoppen - alsof er
geen economische dip is. Voor de 'fervente shoppers'
en consumenten die gericht zoeken, biedt de website
shoppenopzondag.nl soelaas. Die bevat meer dan
60.000 zondagopenstellingen: allerlei warenhuizen,
autodealers, kledingwinkels en complete winkelcentra
en woonboulevards. Zoeken kan onder meer op da
tum, rubriek, plaats en/of winkelnaam.
Van oer-Hollands
tot trendy Noord-
Afrikaans, vanaf
1983 schotelt de
AllerHande de con
sument smakelijke
suggesties voor. De
twintigste verjaar
dag van dit gratis
AH-magazine gaat
gepaard met een
boek: AllerLek
kerst. Dat neemt
de lezer in vijftig
gerechten mee
door de recente ge
schiedenis. Van Ka
beljauw in witte
wijnsaus (oktober
1983) tot Klassieke kaassoufflé (februari 2003). De his
torie wordt gelardeerd met wetenswaardigheden en
achtergronden over trends, ingrediënten en kooktech-
nieken. Het boek kost 5 euro.
De 50 beste recepten uit
20 jaar AllerHande
De voorkant van AllerLekkerst.
Jamie Oliver heeft ook in mijn keu
ken zijn intrede gedaan. Onlangs
kreeg ik van een vriendin het boek
The naked chef is terug cadeau. 'Met het
oog op de toekomst', was de bood
schap. Want als ook Jongste over een
tijdje hele dagen naar school gaat,
zou ik weer tijd genoeg hebben om te
kokkerellen, recepten uit te proberen
en mijn gezin te verrassen met exqui
se diners.
Nou, dat laatste zal ik niet al te vaak
presteren, maar kokkerellen en re
cepten uitproberen doe ik nu al veel
meer dan pakweg drie, vier jaar gele
den, toen ik nog midden in de kleine
kinderen zat. O, mijn God, wat vond
ik koken toen een opgave. En wat
vond ik het een prestatie als het me
's avonds weer was gelukt om een
warme maaltijd op tafel te zetten. Be
reid tussen het verschonen van de
luiers, het binnenlepelen van de
fruithapjes en tig andere (vaak onver
wachte) karweitjes die het leven van
een jonge moeder zo hectisch maken.
Wat heb ik toen vaak mijn toevlucht
gezocht tot het hedendaagse gemak:
geschilde aardappeltjes, gewassen en
geschrapte worteltjes, ontpuntte
boontjes en verder heel veel zakjes en
pakjes.
Maar die periode ligt alweer een tijd
je achter me. Op drukke dagen koop
ik nog steeds geschrapte worteltjes
en ontpuntte boontjes, maar veel va
ker doe ik dat werk weer zelf. Ik heb
er de tijd voor. Oók om nieuwe ge
rechten uit te proberen. En daarom
was ik blij met the naked chef, naar wie
ik graag mag kijken als hij op televi
sie snijdt, roert, kwakt, mikt, steekt,
frommelt, driftig draait (met de pe
perbus) etc, etc. 'Geen bal aan', denk
ik dan. 'Dat moet toch iedereen kun
nen.'
Nog diezelfde avond zocht ik een re
cept uit voor de volgende dag. Wat te
denken van gebakken venkel met
Door Susanne Groeneveld
redacteuren moeder van drie dochters
knoflookboter en vermout? Of gepof
te bietjes met balsamicoazijn, marjo
lein en knoflook (liefst tien teentjes)?
Of misschien maar allebei? Waarom
niet?
Volgende dag ingrediënten gekocht,
en vervolgens gaan snijden, roeren,
kwakken, mikken, steken etc. etc. De
tien teentjes knoflook bij de rode
bietjes - gewikkeld in aluminiumfo
lie, uurtje in de oven - bezorgden de
keuken een aroma, dat de moeder
van een vriendinnetje van Middelste,
de wenkbrauwen deed fronsen. 'Wat
ben jij toch aan het koken?'
Het rook allemaal verrukkelijk. Maar
smaken? Man prikte uit beleefdheid
een vorkje mee uit het dampende
aluminiumfolie. De bietjes waren nog
veel te hard - hadden nog zeker een
halfuurtje langer moeten sudderen.
En datzelfde gold voor de venkel.
'Bah', vonden de dochters eensge
zind. De venkel is in de groenbak ge
kieperd - vanwege de vermout heb ik
het maar niet aan de konijnen gege
ven. De bietjes heb ik zelf opgegeten.
Voor het eerst in hun leven hoefden
de dochters 's avonds geen nachtkus
je. 'Want je stinkt naar knoflook,
mam.'
De entree van Jamie in mijn keuken
was geen succes.
Maar hij krijgt een herkansing. Van
avond eten we zalmfilet in prosciutto
met kruidige linzen, spinazie en yog
hurt.
voor 6 muffins
250 gram bloem
1 theelepel zout
1 theelepel bakpoeder
65 gram zachte boter
120 gram kristalsuiker
1 zakje vanillesuiker
1 groot ei
75 ml volle melk
12 theelepels cranberry compote
Verwarm oven voor op 200 gra
den. Vet bakplaat voor muffins
in of plaats 6 papieren cake
vormpjes (gebruik dubbele, dan
zijn ze steviger) op een bakplaat.
Vermeng bloem, bakpoeder en
zout en laat rusten.
Klop suiker en zachte boter twee
minuten met de mixer tot een
gladde zalf. Voegi. al mixend, ei.
melk en vanillesuiker toe. Goed
doorkloppen. Roer rustig met
een lepel het bloemmengsel er
door. Voeg op het laatst cran
berrycompote toe, zorg dat het
kloddertjes in het beslag blijven.
Giet of schep de vormpjes voor
2/3 vol. Bak in ca. 20 minuten.
Serveer ze warm uit de oven bij
een grote pot thee. Schep er tij
dens het eten nog wat extra
cranberrycompote op.
Dit is het verhaal van een temperamentvolle
jutter, die ons, zonder dat hij het besefte, aan
een fantastische culinaire lekkernij heeft ge
holpen: de cranberry of veenbes.
Zijn naam is Pie ter Sipkes en het verhaal
speelt zich af op Terschelling, rond 1840, in
de tijd dat de grote zeilschepen pendel
den tussen De Nieuwe Wereld en het
oude Europa. Of het allemaal klopt? Ik
zou er m'n hand niet voor in het vuur
steken, want je weet hoe dat gaat met
juttersverhalen. Maar feit is wel dat re
gelmatig zo'n indrukwekkend zeilschip
vastliep op de beruchte zandbanken
voor Terschelling.
Na een zware storm lag het strand
weer eens vol met wrakhout. Pieter
Sipkes was er al vroeg bij en vond tus
sen de rotzooi een gesloten ton. In de
hoop dat het om whisky of rum ging,
sleepte hij zijn zware buit zo snel als
hij kon over de eerste duinenrij. Het
was immers zaak om uit de handen van de
strandvonder te blijven, die de kostbare
vondst zeker zou opeisen en de jutter zou af
schepen met een schamel bergersloontje.
Veilig verstopt achter de duinen opende Sip
kes het vat om alvast een klein voorproefje te
nemen. Je kunt je voorstellen hoe teleurge
steld hij was toen het niet vol bleek te zitten
met geestrijk vocht, maar met bitterzure ro
de bessen. Woedend trapte hij de ton aan
barrels en schopte de inhoud in het rond.
Wist hij veel dat die onbekende Amerikaanse
bessen, daar in de venige grond achter het
duin precies de juiste voedingsbodem von
den om wortel te schieten. Zo ontstonden de
eerste Europese cranberryvelden. Vogels
zorgden voor de verdere verspreiding. Zo
dankt Terschelling haar kenmerkende cran-
berryverwerkende industrie aan een jutter.
De Amerikaanse scheepskoks namen cran
berries op hun reizen mee omdat de besjes
lang houdbaar zijn en barstensvol vitamine C
Heerlijk bij een grote pot thee, ovenverse muffins met cranberrycompote.
Foto Karei de Vos
zitten. Ze vormden een uitstekend middel
gen de gevreesde ziekte scheurbuik. De i
nen kenden de cranberry (sassanamesh
hun taal) al als probaat middel tegen
ontsteking en maagzweren. Ze geb:
hem ook om kleding te verven en om
ding langer houdbaar te maken. Boven:
maakten ze hun huid er rood mee, als ze
oorlogspad gingen. Misschien om de vij
af te schrikken, maar zeker ook omdat
berrysap gif uit wonden trekt.
Cranberries groeien uitbundig in de mi
sige kustgebieden
van de Noordelij
ke Staten van
Amerika en Ca
nada. De oogst is
nu, in oktober,
in volle gang.
Dat moet een
spectaculair ge
zicht zijn. De te
lers zetten hun
land simpelweg
onder water. De
knalrode besjes,
die luchtkamer-
tjes bevatten,
gaan met mil
joenen tegelijk
drijven en vor
men zo een
bloedrode zee.
Ze hoeven de
besjes dan al
leen maar bij elkaar te
vegen en in grote tankwagens te zuigen.
Je koopt tegenwoordig in elke supei
potjes cranberrycompote. Maar zelf hebf
het ook razendsnel zelf gemaakt. Profess®
nele koks bereiden in oktober al hun er®
berrycompote voor Thanksgiving en de kers'
Waarom? Omdat de besjes nu volop word®
aangevoerd en misschien wel de helft SP'
koper zijn dan in december, wanneer ieder
een ze opeens wil hebben.
500 gram cranberries
met 3 dl water, 1 dl ro
de port en 300 gram
suiker rustig koken ge
durende 6 tot 8 minu
ten. Deksel erop en
niet teveel roeren.
Lekker door de rode
kool, bij kalkoen, wild,
varkensvlees, roomijs,
of in een warme ap
pelbol. Of in zo'n geu
rige muffin natuurlijk
(zie recept).
