PZC Ruimtevlucht levert China aanzien op Olie en gas maken Azerbeidzjan tot een kolonie van Amerika Jeugdinrichting luidt noodklok na bezuinigingen van Donner Discussie over hervorming van monarchie laait opnieuw op 17 oktober 1953 vrijdag 17 oktober 2003 Versterkt Low budget Koningshuis naar Zweeds model De LPF vindt de tijd rijp voor hervorming van de monarchie. De partij wil het Nederlandse staatshoofd terugdringen in een louter representatieve, ceremoniële rol 'volgens het Scandi navische model'. Vraag is of dat veel verandert. door Hans Jacobs In zijn pleidooi voor een 'staatshoofd dat niet langer deel uitmaakt van de regering', denkt LPF-leider Mat Herben het meest aan Zweden. Dit voorbeeld keert op gezette tij den terug in de Nederlandse én Belgische politiek. Zweden was in 1975 volgens toenmalig pre mier Olof Palme één penne- streek verwijderd van afschaf fing van de monarchie. In dat jaar, Carl XVI Gustaf was nau welijks twee jaar koning, trad een nieuwe grondwet in wer king. Het was meteen de laatste wet die de vorst nog mocht tekenen. Het staatshoofd werd uit de re gering gehaald en functioneert sindsdien alleen nog als 'sym bool van Zweden'. Bij kabinets formaties, het benoemen en ontslaan van ministers of het te- kenen van wetten staat hij bui- i tenspel. De koning heeft zelf een nieuwe invulling aan zijn eeu wenoude functie moeten geven. Dat is met vallen en opstaan ge lukt. Carl Gustaf (57) ziet zichzelf als 'werknemer' van het Zweedse volk. „Je voelt je vertegenwoor diger van je volk, maar de rol van monarchen is in elk land verschillend. Ik neem niet deel aan politiek. Mijn taak is de we reld te laten zien hoe Zweden is, zijn voorspoed, zijn idealen", aldus de koning. Hij echoot daarmee uitspraken van de voormalige D66-leider Thom de Graaf, tegenwoordig minister van Bestuurlijke Vernieuwing. „De essentie van de monarchie ligt niet in de koning als deel van het bestuur, maar in de koning als staatshoofd", aldus De Graaf eerder. Voor Pim Fortuyn was dat min der belangrijk, zo liet hij in fe bruari 2002 - toen nog als lijst aanvoerder van Leefbaar Nederland, weten. „Als ik pre mier ben, hoeft de koningin geen lintenknipper te zijn. Ze mag best politieke opvattingen hebben, maar of ik er iets mee doe is 'up to me'Politiek gezien zijn de koningin en Willem- Alexander niet van belang", al dus Fortuyn destijds. Thom de Graaf meende dat 'het Zweedse model in de beeldvor ming ten onrechte wordt gezien als het lintenknipmodel'. „De Zweedse koning is goed geïn formeerd, heeft dus inhoud, staat boven de partijen, ver zorgt de representatie naar het buitenland - precies de soort functie die ik een toekomstig koningschap in Nederland toe dicht", aldus de D66'er. Carl Gustaf is overigens nog steeds bij het politieke bedrijf betrokken, al houdt hij over de politiek zijn mond. De koning opent jaarlijks het parlement, niet met een troonrede maar met een korte toespraak. Hij heeft regelmatig ontmoetin gen met de premier, voert drie keer per jaar overleg met het voltallige kabinet en ontvangt indien nodig ministers afzon derlijk. De koning, die de hoogste mili taire rangen in het leger heeft, speelt daarnaast een belangrij ke rol in de adviesraad voor het buitenlandse beleid. Zijn in vloed komt ook naar voren tij dens zijn jaarlijkse kersttoe spraken. „Als je goed kijkt naar dat Zweedse model, dan blijkt ook daar het koningschap echt niet alleen symbolisch te zijn", merkte historicus Cees Fasseur eerder op. De Graaf zwakte zijn voorkeur voor het Zweedse voorbeeld dan ook af. „Een vergelijking met de wijze waarop de Duitse bonds president functioneert is mis schien meer op zijn plaats: vol strekt niet inhoudsloos, met gezag en toch op afstand", aldus Thom de Graaf. De Zweedse monarchie staat niet langer serieus ter discussie, zoals dat ook niet het geval is in Denemarken en Noorwegen, de andere 'Scandinavische' mo dellen. „De monarchie is nog steeds actueel, omdat zij deel uitmaakt van onze wortels", verklaart de sinds 1972 regeren de Deense koningin Margrethe II het ontbreken van een serieus debat over de republiek. Haar staatsrechtelijke positie ligt tussen die van de collega's Beatrix en Carl Gustaf in. Maandelijks vergadert ze in de staatsraad met haar kabinet, dat haar daar de wetten en be sluiten ter ondertekening voor legt. Eens in de veertien dagen heeft ze een ontmoeting met de premier en de minister van Bui tenlandse Zaken. De Denen kunnen met hun klachten bij Margrethe terecht op het twee keer per maand gehouden spreekuur. De koningin, die tevens opper bevelhebber van de strijdkrach ten is, houdt zich officieel bui ten de politiek. De opening van het parlement geschiedt door de premier. Bij kabinetsformaties speelt Margrethe (63) alleen een rol wanneer zich in het parle ment geen duidelijke regerings coalitie aftekent. De vorstin laat in haar nieuwjaarstoespra ken altijd stevig van zich horen en heeft de positie van het ko ningshuis versterkt. In Noorwegen staat koning Ha- rald V (66) formeel nog aan het hoofd van de regering, weke lijks zit hij ook het kabinetsbe raad voor. Daarbij zit hij aan het einde van de tafel met de voorzittersha mer voor zich, maar zonder recht van spreken. Hij tekent wel de wetten en besluiten, maar net zoals in Nederland en België zijn die pas geldig na me deondertekening door de ver antwoordelijke minister. De troonrede wordt voorgelezen door de koning. Bij kabinetsfor maties heeft hij alleen invloed wanneer de partijen er onder ling niet uitkomen. De Noorse koning is tevens op perbevelhebber van de krijgs macht en heeft anders dan Carl Gustaf en Beatrix geen stem recht. In het parlement, de Stor ting, wordt evenals in Zweden, bijna jaarlijks een voorstel in gediend om de monarchie af te schaffen. In hun hart is een meerderheid van de parlemen tariërs daar voor, maar ze weten zich niet gesteund door het volk. Ook wat dat betreft is er geen verschil met Nederland. GPD China's eerste bemande ruimtevlucht was een groot succes. De trip betekent een flinke impuls voor het inter nationale aanzien van Chi na, een van de doelen van het ruimteprogramma. Mis schien dat de VS en Rusland vanwege het Chinese succes ook weer meer geld in hun ruimteprogramma's stop pen. door Gert-Jan Broere Waarom zou je, meer dan veertig jaar nadat de Rus Gagarin als eerste de ruimte in werd gelanceerd, nog een mens in een baan om de aarde willen brengen? Analisten wijzen er op dat Europa en Japan het waar schijnlijk ook op eigen houtje zouden kunnen, maar er be wust voor gekozen hebben mee te liften met Amerika en, in mindere mate, Rusland. Dat 'meeliften' is voor China echter nooit een serieuze op tie geweest. Deels was dat een eigen keuze, deels die van het Westen. Na het neerslaan van de studentenprotesten in 1989 stopte het Westen met de overdracht van hoog waardige (militaire) techno logieën. Die boycot bestaat nog steeds en het is onwaar schijnlijk dat er op korte ter mijn een einde aan komt. Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, is ervan overtuigd dat kennis opgedaan met het ruimte programma militair zal wor den ingezet, in navolging van de VS zelf overigens. Het suc ces is slechts een bevestiging van de vermeende dreiging die van China uitgaat. China heeft samenwerking echter zelf ook bewust tegen gehouden. Het paste in de ideologie, die in de jaren ne gentig nog steeds gold, dat China internationaal zijn ei gen broek moest kunnen op houden. De scherpe kantjes zijn in middels wel van dat denken af, onder meer onder druk van de globalisering, waar van China vooral econo misch profiteert. Maar de kans dat China, nu het zich bewezen heeft als ruimtena tie, zich alsnog aansluit bij het internationale ruimte- 1 station ISS is gering. Binnen de leiding van het nog altijd zeer conservatieve leger, be leidsbepalers bij het ruimte programma, zijn daar weinig I voorstanders voor te vinden, I Wat is de consequentie dan van het Chinese ruimtesuc- j ces? Een nieuwe ruimtewed- loop, zoals in de jaren zestig, is onwaarschijnlijk. Maar China's buren Japan en India voelen wel de druk. Onder de Japanse bevolking over heerst het (onterechte) ge voel dat de voorsprong die het had op China, verlorenis gegaan. India heeft ook een programma voor bemande ruimte vluchten en zal er nog meer vaart achter willen zet ten, omdat het niet achterwil blijven bij China. Maar ook bij de grote ruimte vaartnaties Amerika en Rus land zal, ondanks de vrien delijke en lovende woorden voor de prestatie van Yang Liwei, met enige bezorgd heid in de richting van Chi nese Gobiwoestijn worden gekeken. Het Amerikaanse ruimtevaartprogramma heeft door de ramp met de spaceshuttle Columbia een flinke knauw gekregen, en Rusland ontbreekt het voor alsnog aan geld. China heeft met een 'low budget' van twee miljard dollar per jaar nu de eerste klus geklaard, maar Peking is zeker bereid om meer te investeren in het ruimtepro gramma. Die bereidheid ont brak de laatste jaren in Was hington en Moskou. Mogelijk dat Shenzhou V de leiders in die steden nu op andere ge dachten brengt. „Misschien wordt de gehele mensheid wel beter van deze vlucht, omdat er een hernieuwde aandacht voor ruimte-ex ploratie ontstaat", aldus een Amerikaanse analist. GPD In het grote spql om de enorme olie- en gasvoorraden van de 1<aspische zee alles toege staan. De droge steppen van de voormalige sovjetrepubliek Azerbeidzjan zijn het toneel voor politiek gekonkel van in ternationale grootmachten en economische machtsvertoon van 'big oil': de grote oliemulti- nationals. door Frank Hendrickx Manimari Mirzojev heeft de geschiedenis van de 'lang ste en duurste oliepijpieiding ter wereld' al geschreven voor dat de aanleg goed en wel be gonnen is. Trots legt de histori cus het werk 'Bakoe-Tiblisi- Ceyhan: Van visie tot realiteit' op de tafel van zijn rommelige werkkamer. Het is een succes verhaal, want Mirzojev is in dienst van Socar, het even machtige als omstreden staats- oliebedrijf van Azerbeidzjan. Mirzojev heeft het graag over 'het grandioze project van onze eerbiedwaardige president Alijev', maar waag het niet kri tische kanttekeningen te plaat sen bij de pijpleiding van Bakoe naar de Turkse Middellandse zee. Greenpeace maakt zich zorgen over de ecologische ge volgen en Amnesty Internatio nal vreest dat kwetsbare min derheden moeten lijden onder de aanleg, maar Mirzojev wijst dat ziedend van de hand. Het zijn fabeltjes, in de wereld ge holpen door Armenië, het geha te buurland. „De Armeense lob by in de VS doet er alles aan om de pijpleiding in diskrediet te brengen. Maar wij gaan door." Op vijf plekken wordt inmid dels gewerkt aan het project, dat lange tijd te grandioos leek voor de werkelijkheid. Politieke intriges hebben er toe geleid dat de 1760 kilometer lange pijplei ding een bizarre route aflegt door de Kaukasus. De VS wil den niet dat Iran profiteerde. Azerbeidzjan eiste dat aartsvij and Armenië overal buiten bleef. Daarom zal de pijpleiding nu met een enorme omweg door het pro-Amerikaanse Georgië en daarna dwars door Turkije kronkelen. Makkelijk wordt het niet. Op de route liggen berg toppen van 2800 meter en gebie den die gevoelig zijn voor aard bevingen. Zo'n 30.000 mensen moeten hun woonplaats verla ten voor het olietransport. Tota le kosten: 2,95 miljard dollar. En dat terwijl er al een pijpleiding loopt vanuit Bakoe richting de Zwarte Zee. Maar die loopt dwars door Rusland, wat poli tiek gevoelig ligt. Niemand wil dat Moskou te veel macht krijgt in de regio, zeker de VS niet. De Amerikanen hebben in de olierepubliek Azerbeidzjan een dominante positie opgebouwd, maar niet iedereen is daar blij mee. De vooraanstaande analist Ilham Sjaban schetst in zijn kantoor in de binnenstad van Bakoe een grauw beeld van de Amerikaanse betrokkenheid in Azerbeidzjan. De twintig mil jard dollar die internationale oliebedrijven de afgelopen ja ren in het land pompten, hebben tot enorme corruptie geleid. Re cent werd Azerbeidzjan één van de corruptste landen ter wereld genoemd. „Het regime en de oliebedrijven zijn zo sterk met elkaar verstrengeld dat ze am per nog uit elkaar te houden zijn", zegt Sjaban. „Een bedrijf als BP is de tweede regering van Azerbeidzjan." De regering Bush heeft de macht om het regime tot de orde te roepen, maar sluit volgens Sjaban bewust de ogen. Voor aanstaande Amerikaanse politici hebben persoonlijke be langen in de republiek. Vice- president Dick Cheney was top man van Halliburton, een be drijf dat wil meewerken bij de aanleg van de pijpleiding. Bush' rechterhand, Condoleezza Rice, was directeur van Chevron, dat grote belangen heeft in Azerbei dzjan. Richard Armitage, on derminister van Buitenlandse Zaken, was vice-voorzitter van de Amerikaans-Azerbeidzjaan- se Kamer van Koophandel. Bush-vertrouweling James Ba ker treedt op als belangenbe hartiger voor de belangrijkste oliebedrijven. „Die Amerika nen zien Azerbeidzjan als hun eigen kolonie, zegt Sjaban. Gelijksoortige gevoelens leven bij de oppositie. 'Big oil' houdt een corrupt regime in het zadel, meent oppositieleider Etibar Mamedov. „Overal waar die oliebedrijven opduiken, gaat het slecht." De belangrijkste speler in de regio, BP, wijst alle verwijten van de hand. „Wij doen er juist alles aan om de re gering te helpen transparanter te opereren", zegt manager Ta- mam Bayatly. GPD Als het aan minister Donner van Justitie ligt, wordt er 240 miljoen euro bezuinigd op particuliere jeugdinrichtingen. Die luiden de noodklok. Vol ongeloof en in verwarring. De veiligheid van de sa menleving staat op het spel als criminele jongeren niet goed worden opgevangen, vinden ze. gaan volledig door het lint. Gaan met elkaar op de vuist of met de begeleiders. Je wordt op gesloten, ook al heb je niets ge daan. De meesten vinden dat ze niet dieper kunnen zinken, dus verzetten zij zich." Bang dat het in De Sprengen tot een opstand komt, is Van Rijkom niet. Maar door de bezuinigingen houdt hij wel zijn hart vast, zegt hij. Algemeen directeur Johan Krist ziet met lede ogen aan dat er ca paciteit moet worden ingele verd, terwijl er juist behoefte is aan meer opvangplaatsen. „Ja ren geleden was er vanuit de politiek nog grote behoefte aan instellingen als de onze. Instel lingen waar criminele jongeren door Micha Jacobs Gabor (19) kijkt niet begrij pend uit zijn grote, bruine ogen. In het Justitieel Pedago gisch Centrum De Sprengen in Zutphen zit hij zijn straf uit voor enkele geweldsdelicten. Hij snapt niets van de bezuini gingsplannen op particuliere jeugdinrichtingen. Korten be tekent voor Gabor geen bezoek meer aan bekenden die in het ziekenhuis liggen. Als hij naar buiten wil, moeten er twee bege leiders mee. Die zijn er niet als minister Don ner van Justitie de bezuinigin gen doorvoert. Biljarten of com puteren in de 'game-tempel', zoals de bewoners van De Sprengen de recreatieruimte noemen, kan Gabor dan ook wel vergeten. En er komt zeker geen Sinterklaas, kerstviering of is lamitisch slachtfeest. Het geld is op. Door het personeelstekort wor den de jongens van De Spren gen, die vrijwel allemaal agres sieproblemen hebben, nu al vaak noodgedwongen opgeslo ten in hun kamer. Geen begelei der in de buurt. Terwijl ze juist moeten worden voorbereid op een terugkeer in de maatschap pij. Gabor wordt alleen maar agressiever als hij 'onnodig' wordt opgesloten, zegt hij. „Het is een vicieuze cirkel"zegt Bert van Rijkom, directeur pedagogische zorg van De Sprengen. „Als wij minder geld krijgen, moeten we korten op personeel. Dat betekent dat we steeds vaker jongens moeten in sluiten, omdat er geen begelei ding voor hen is. Dat verhoogt de agressie. De werksituatie van de begeleiders wordt daardoor onveilig", vindt Van Rijkom. Volgens hem vergroot dit het ziekteverzuim onder het perso neel waardoor er nog meer be geleiders uitvallen. „Het leven hier is een vulkaan die elk mo ment kan uitbarsten", voegt hij eraan toe. Gabor, die al in meerdere in richtingen heeft gezeten, geeft toe in het verleden mee te heb ben gedaan aan een groepsop- stand. „Het is hard tegen hard", zegt hij. „Sommige jongens Jeugdinrichting De Sprengen in Zutphen door intensieve begeleiding hun plek in de maatschappij terug verdienen", zegt Krist. Volgens hem is De Sprengen al het 'putje van de maatschappij', waar ie dere criminele jongere wordt toegelaten. Als Krist de plannen van minister Donner mag gelo ven, had de staat beter een nor maal cellencomplex kunnen bouwen. „Net als bolletjesslik kers zoveel mogelijk criminelen opstapelen om ze vervolgens weer vrolijk vrij te laten. Dat kan toch niet met deze j ongens?" Donner krijgt de rekening over vijf jaar gepresenteerd, zo ver wacht Juliska Venmans, direc teur van inrichting Ottho Ger hard Heldring in Zetten. Samen met de zeven andere particulie re jeugdinrichtingen in Neder land biedt Venmans vandaag een brandbrief aan minister Donner aan tegen de bezuini gingsplannen. Edwin (20) volgt het reïntegra- tietraject bij De Sprengen. Dat is na de gesloten en de open fase het laatste stadium van zijn straf. Hij woont samen met zijn vriendin in Lelystad, maar heeft elke week contact met zijn coach. Die helpt hem met zijn studie en, als hij over twee maanden volledig vrij is en niet meer onder justitiële verant woordelijkheid valt, met het vinden van een baan. Hypo theekadviseur wil hij worden en een cursus heeft hij al bij De Sprengen gevolgd. Dat perspec tief hield hem tijdens zijn ge vangenschap op de been, zegt hij. Als hierop gekort wordt, laat zich volgens hem raden wat er gebeurt. „Jongens komen agressiever uit de bak dan zij er in gekomen zijn." GPD De voornamen Gabor en Edwin zijn om privacy-redenen gefin geerd. ONTPLOFFING - Bij een ont ploffing aan boord van het Amerikaanse vliegdekschip Leyte zijn 27 mensen omgeko men en 40 zwaargewond ge raakt. Het schip ligt in een droogdok in Boston. Na de ex plosie brak brand uit, de oor zaak is nog onbekend. De Ley te biedt plaats aan negentig vliegtuigen en heeft in oor logstijd 2500 man aan boord. VERPLEEGSTERSHUIS - In de tuin van het Rooms-Katho- lieke St. Joannaziekenhuis in Goes is een nieuw verpleeg stershuis geopend. Het moder ne gebouw is bedoeld voor de lekenverpleegsters om na het werk buiten de ziekenhuis sfeer te kunnen verblijven.Het. huis heeft vijfentwintig slaap kamers, een eetzaal met keu ken en een zitkamer. Op de bo venverdieping bevinden zich nog een leskamer en badcel- len. LOONSVERHOGING - De re gering voert een algement loonsverhoging van vijf pro cent door. Dat blijkt uit eer verslag van de Commissie vat Voorbereiding uit de Tweede Kamer over een aantal wets ontwerpen. Ook verlaging van de accijns op suiker, een vrij stelling van omzetbelasting op huisbrand en schoeisel en een wijziging van de huurwet wor den in het verslag genoemd. foto Phil Nijhuis/GPD PZC Hoofdredactie: A. L. Oosthoek D Bosscher (adjunct) A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113) 315500 Fax: (0113)315669 E-mail. redactie@pzc.nl Vlissingen: Oostsouburgseweg 10 Postbus 264 4380 AG Vlissingen Tel. (0118)493000 Fax:(0118)493009 E-mail redwalch@pzc.nl Goes: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113)315670 Fax. (0113)315669 E-mail: redgoes@pzc.nl Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45 Postbus 145 4530 AC Terneuzen Tel. (0115) 645769 Fax. (0115) 645742 E-mail: redtern@pzc.nl Hulst: Baudeloo 16 Postbus 62 4560 AB Hulst Tel. (0114) 372776 Fax. (0114)372771 E-mail: redhulst@pzc.nl Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax (0111) 454657 E-mail: redzzee@pzc nl Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17.00 uur Internet: www.pzc.nl Internetredactie: Postbus 31 4460 AA Goes E-mail: web@pzc.nl Bezorgklachten: 0800-0231231 op maandag t/m vrijdag gedurende de openingstijden: zaterdags tot 12.00 uur Abonnementen 0800-0231231 (bij acceptgirobetaling geldt een toeslag) per maand. 19,45 per kwartaal: 56,60 per jaar: €2/7,00 Voor toezending per post geldt een toeslag. E-mail: lezersservice@pzc.nl Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode. Losse nummers per stuk: maandag t/m vnjdag:€ 7.20 zaterdag: 1,70 Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW 1 Bankrelaties ABN AMRO 47.70.65.597 Postbank 35.93.00 Advertenties Alle advertentie-orders worden uitgevoerd overeenkomstig de Algemene Voorwaarden van Wegener NV en volgens de Regelen voor het Advertentiewezen. Overlijdensadvertenties: maandag t/m vrijdag: tijdens kantooruren zondag: van 16 00 tot 18.00 uur Tel. (0113)315555 Fax(0113)315549 Personeelsadvertenties: Tel. (0113)315540 Fax(0113)315549 Rubrieksadvertenties (kleintjes) Tel. (0113) 315550 Fax:(0113)315549 Voor gewone advertenties: Noord- en Midden-Zeeland Tel: (0113) 315520 Fax:(0113)315529 Zeeuws-Vlaanderen Tel: (0114) 372770 Fax (0114)372771 lnternet:www pzc.nl/adverteren j Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. Dedoor uaan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen ineen bestand dat wordt gebruikt vooron- ze (abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante dienstenen producten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselec teerde derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij. PZC, afdeling lezersservice, Postbus 3229,4800 MB Breda. Behoort tot LUGQGDGr

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2003 | | pagina 4