Oude
fruitrassen
De groene specht is een echte
standvogel
weerwoord
Fietsen langs
onbekende
waterwerken
23
Is het 'engst
of'iengst
23
Weervissers
gaan met
afgaand tij
25
De bergeend
zorgt voor
alle jongen
25
dinsdag 14 oktober 2003
Onweer in dood
hout, de hele
winter koud
Trommel
Productie
HET TUINTJE
VAN
Redactie: 0113-315680
(vww. pzc.nl
E-mail: redactie@pzc.nl
Postbus 31,4460 AA Goes.
Advertentie-exploitatie:
Noord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 31.
4460AA. Goes, faxOI 13-315669,
e-mail redactie@pzc.nl.
Al zolang de mensheid be
staat wordt fruit gegeten.
Het bijbelverhaal rept van de
Hof van Eden. Een boomgaard
met een overvloed aan fruit,
waar het voor Adam en Eva een
paradijs was. Tot Eva een appel
van de verkeerde boom - 'die des
levens en der kennis van goed en
kwaad' - proefde. Een boom
gaard, zeker een met hoogstam-
men, wekt nog altijd een sfeer
van rust en goed toeven op. Zo
wel in de lente met bloeiende
bomen, als in de herfst, wanneer
de vruchten geplukt worden.
Fruittelers boffen maar met
zo'n werkomgeving.
Oud-fruitteler Nico Filius kan
zich de boerenbóógerd bij het
ouderlijk bedrijf aan de Kort-
geense Westdijk nog goed herin
neren. Een kleine lap grond, die
vol stond met een grote ver
scheidenheid aan appel- en pe
renrassen. Hoog- en half stam
bomen en enkele rijen snoeren:
bomen waarvan de takken net
als bij leilindes in een bepaalde
vorm werden gesnoeid. Die wa
ren van het perenras Nouveau
Poiteau, weet Filius. Natuurlijk
groeiden er een Sterappel, een
Juttepeer - de hoogste van al - en
een Mispelboom, naast de mis
pit.
,,Er was in een boerenbogerd
van alles wat. Er stonden ook
aardbeien en bessen en onder de
bomen liepen de koeien", vertelt
Filius. Toen waren de bomen
hoog genoeg. Verkopen via de
veiling was er niet bij; de oogst
was voor eigen gebruik, ging
naar de plaatselijke groente
boer en naar particulieren,
vooral de notabelen, die een
wintervoorraadje wilden aan
leggen. Het fruit vertrok met 'n
kist tegelijk en soms kwam er
een opkoper langs.
Het bewaren gebeurde - koel
cellen waren er niet - op natuur
lijke wijze. Filius: „De Bel
lefleur kon je lang bewaren, de
Sterappel trouwens ook. Die
werden onder stro neergelegd,
ook wel gewoon buiten. Zoete
appels als de Ermgaard, werden
in schijfjes gedroogd bij de bak
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie Buitengebied van de
PZC, postbus 31, 4460 AA,
Goes,
fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl
De kweepeer.
verdwenen zijn, ook al had je er
veel minder kilo's van. Je hoefde
ze minder te spuiten, want ze
waren beter bestand tegen ziek
tes", merkt Filius op. „De smaak
was ook beter dan die massa
rassen die we nu hebben als Jo
nagold, Elstar en Golden Deli
cious. De ouderwetse Jonathan
vind ik om te eten heel lekker,
beter dan zo'n Jonagold."
In het Fruitteeltmuseum te Ka-
pelle wordt zaterdag 18 oktober
voor de derde keer een oude ras-
senmiddag georganiseerd, in
foto's Mechteld jansen
samenwerking met de Stichting
Landschapsbeheer. Die pro
moot het in ere houden van de
oude fruitrassen. Tijdens de
middag, van 13.00 tot 17.00 uur,
kunnen bezoekers hun onbe
kende appels en peren meene
men, om ze op naam te laten
brengen door deskundigen on
der meer van de Noordelijke Po-
mologische Vereniging. Er is
ook een proeverij: oude tegen
nieuwe rassen.
Rinus Antonisse
De Bramley's seedling uit 1870.
Pommerooie
klinkt al lekker
Het zijn prachtige na
men. Klapsen,
Oomskinderen, Konferen-
zen. Zeeuws dialect voor ou
de perenrassen. Die zijn er
ook voor appels. Kurke-
duum, Ondsmulen,
Pommerooie, Madeleine,
Ermgaerds. Ze klinken heel
anders dan Elstar, Jonagold
en Temptation. Er is heel ge
makkelijk een frisse smaak
en lekkere geur bij voor te
stellen. Het zijn namen die
vooral horen bij hoogstam-
vruchtbomen. En bij histori
sche boerenerven. Daar wa
ren die rassen met vaak ver
basterde namen te vinden.
Wie goed zoekt komt ze hier
en daar nog tegen. Grote
kans dat ze ook te zien zijn
tijdens de oude rassenmid-
dag op 18 oktober in het
Fruitteeltmuseum te Kapel-
Ie.
ker. Die bewaarde je in een
trommel en at je later als groen
te." Moeiteloos somt Filius de
oude rassen op. Slechts enkele
namen klinken nu nog bekend
in de oren, zoals de Goudreinet-
te (ofwel Schone van Boskoop),
James Grieve en Gieser Wilde
man (een stoofpeer).
Kort na de Tweede Wereldoor
log zette Filius de huisboom
gaard om in een fruitteeltbe-
drijfDe bomen keurig op rij
„Ik ben begonnen met peren.
Triomphe de Vienne, Clapps Fa
vorite, Beurré Alexandre Lucas
en ook al Conference. Tussenin
zette ik zwarte bessen. Dan had
je tenminste, zolang de bomen
nog niet volgroeid waren, een
beetje inkomen. Als je een goed
jaar had gehad, plantte je weer
eens een lap in." Na de peren
volgden de appels, met rassen
als Goudreinette, Lombards
Calville, James Grieve en de
zoete Ermgaard.
Met die zoete appels, geplant te
gen het advies van de voorlich
tingsdienst in, wist Filius aardig
te scoren. „Ze zeiden: zoete ap
pels zijn voor oude mensen, die
worden niet door j ongeren gege
ten, maar die rijen waren soms
de beste wat de financiële op
brengst betreft.Een succes was
ook Bramleys Seedling. „Die
gingen allemaal naar Engeland,
voor in de appeltaart en Marks
Codlin kon je nogal eens kwijt
aan de bakker voor de appelbol
Cox Orange pipin uit 1825.
len. De Early Victoria was ge
weldig vruchtbaar, met veel
meer kilo's dan van andere ras
sen. Maar die waren niet zo ge
wild."
Na de Februariramp 1953,
waarbij de boomgaard aan de
Westdijk onder water kwam te
staan, moest Nico Filius op
nieuw beginnen. Hij plantte
toen ook pruimen aan als Victo
rie, Opal en Reine Claude d'Al-
thane. In een tweede boom
gaard onder Wissenkerke teelde
Filius langere tijd nog oude ras
sen. „De Zigeunerin, een prach
tige appel om te zien, maar om te
eten niet zo bar. Hard en zuur,
meer een moesappel. De Per
zikrode Zomerappel en de No
tarisappel waren lekker om te
eten."
Volgens de oud-fruitteler sma
ken de huidige, nieuwere rassen
zeker niet beter. „Ze worden nu
vooral op productie geteeld en
veel minder op smaak. Ik vind
het jammer dat de oude rassen
Adri Karman heeft achter
zijn huis een kleine tuin,
waar toch van alles ge
beurt. In 'Het tuintje van'
schrijft en tekent hij elke
week over de belevenissen
in de natuur rondom het
huis.
Na een periode, het heetst
van de zomer, waarin de
vogels zich rustig houden, komt
er weer leven in de brouwerijIn
een reusachtige conifeer aan de
overzijde van de straat kwette
ren mussen en een heel spreeu
wenvolk lijkt zich - aan de snap-
pende en klikkende geluiden te
horen - er te hebben verzameld.
Het wat zagende geluid van
koolmezen klinkt vanuit de be
groeiing in de omringende tui
nen. Kauwen vormen groepen
en uit hun roepen naar elkaar
blijkt een duidelijke verbon
denheid. Typische najaarsge
luiden.
Veel vogelsoorten gaan buiten
het broedseizoen zwerven en
sluiten zich aan bij soortgeno
ten. Ze houden contact met el
kaar door het geluid dat ze
voortbrengen wat de sociale
band van de groep versterkt.
Hoewel er onderling soms aar
dig wat ruzie wordt gemaakt,
schijnt het groepsverband toch
aantrekkelijk te zijn. Voor som
mige soorten althans. Er zijn
ook eenlingen die onze tuinen
regelmatig bezoeken. Wie kent
niet het karakteristieke geluid
van de roodborst, typisch voor
de vogel in het najaar en winter
seizoen? Met zijn heldere tik-tik
rikketik - alsof twee kiezel
steentjes tegen elkaar worden
De groene specht.
geslagen - laat de vogel weten
dat hij of zij een voedselterrito-
rium heeft bezet en hier de baas
Illustratie Adri Karman
is, soortgenoten worden niet ge-
duldt.
Een andere solitair levende vo
gel is de groene specht. Hoewel
minder frequent dan kauwen en
spreeuwen horen we het dier
toch regelmatig. En die roep is
onmiskenbaar. Ze lijkt nog het
meest op een luide heldere lach
of, zoals het ook wel beschreven
wordt, op het hinniken van een
paard. De groene is een echte
standvogel en het komende sei
zoen ook regelmatig waar te ne
men. Qua kleurenpracht kan hij
wat ons betreft wedijveren met
de ijsvogel. Een middelgrote,
geelgroene vogel die in golvende
vlucht passeert, is onmisken
baar een groene specht. Zo nu en
dan steekt hij het weilandje
achter onze tuin over, of ver
toont hij zich rustend op één van
de palen van de afrastering. In
onze tuin laat hij zich maar zel
den zien, die is te klein van af
meting voor 'de groene', te eng.
Wie echter een grotere tuin be
zit, liefst met een flink gedeelte
gazon, heeft duidelijk meer
kans de schitterend gekleurde
vogel op eigen erf aan te treffen.
Gras trekt de groene specht aan.
Niet dat hij een vegetarier is,
maar in een weiland of gazon
komen nogal eens insecten voor
en niet zelden heeft een mieren
volk zich er gevestigd. En daar
gaat het onze kleurrijk geveder
de vriend om. Hij is een echte
miereneter.
Spechten leven in bomen en
zoeken daar hun voedsel is de
algemene mening. Maar de
groene specht zoekt, behalve in
het winterseizoen, het liefst de
mierennesten op. Wie een wan
deling door het bos maakt heeft
grote kans een gehavend nest
van bosmieren tegen te komen.
Soms verraden grote gaten in
braak en gegarandeert dat hier
de vogel zich heeft verlekkerd
aan een flinke maaltijd. Het dier
hakt het nest open en steekt zijn
zeer lange kleverige tong naar
binnen. De aanval van de mie
ren wordt terstond afgestraft,
want ze verdwijnen in de maag
van de vogel. Het mierezuur
heeft klaarblijkelijk weinig ef
fect op de inbreker.
In onze omgeving moet het dier
genoegen nemen met de wat
kleinere soorten mieren en an
dere insecten. Wat we maar zel
den zien is het overige gedrag
van de vogel. Dat speelt zich in
een wat minder open omgeving
af. Des te leuker is het als je het
dier dan plotseling in de drink
bak voor de vogels tegenkomt,
zoals enkele weken geleden ie
mand verhaalde. Niet om te
drinken, maar voor een flinke
wasbeurt. Een gespetter van je
welste was het in de eigenlijk te
kleine waterschaal. Na de reini
gingsbeurt was het dier weer
snel verdwenen. Tussen het
groen ongetwijfeld toilet aan
het maken.
Adri Karman
