fZC
Piet Hein kwam, zag, overwon en sneuvelde
22 l Marokkaanse taboes
23 I De typetjes van Kopspijkers
25 I De ijsbeer krijgt het te warm
Foto's om zeeziek van te worden
E.mai|; redactie@pzc.nl
stbus 31,4460 AA Goes.
terdag 11 oktober 2003
Kaapvaart
J
ldvertentie-exploitatie:
j nrd-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Uws-Vlaanderen: 0114-372770;
Jationaal: 020-4562500.
Uctie: 0113-315680
iww.pzc.nl
dembenemende foto's van schepen die worstelen met huizenhoge golven.
^Booreilanden die als in een sprookje opdoemen tussen witte flarden mist op
Noordzee. Bevroren windmolens in een ijzig Markermeer. Kolkend schuim
id de pieren van IJmuiden. Allemaal van boven gefotografeerd door de in sche-
n en zee gespecialiseerde luchtf otograaf Herman IJsseling, oprichter/directeur
Flying Focus.
jeviskotter HD 4 in zwaar weer.
Grote klappen,
veel schuim
en buiswater
De Ierse kustvaarder Arklow Sea op de Noordzee.
In een luchtfoto van een schip moet
je 'power' zien. Beweging in een fo
to, daar gaat het om. Luchtfotograaf
Herman IJsseling (39) van Flying Fo
cus laat in zijn kantoor in Castricum
een serie foto's zien waar je acuut zee
ziek van wordt. Een kotter die door
zware grondzeeën nabij Vlieland heen
en weer wordt geslingerd als een
speelgoedbootje van Playmobil. Het
waait windkracht acht tot negen. De
zee lijkt op slagroom. „Dan hang ik er
toch liever boven", lacht IJsseling.
„Een schip met dit weer fotograferen
geeft een enorme kick. Grote klappen,
veel schuim en buiswater. Dat is ge
weldig."
IJsseling, met een enorme voorliefde
voor vliegtuigen, schepen, zeilen en
fotograferen, begon zijn carrière in
1984 met het maken van luchtfoto's
van bungalowparken en andere ge
bouwen vanuit een gehuurd vlieg
tuigje. Een opdracht van een scheeps
werf bracht hem boven de Noordzee.
IJsseling is sindsdien bijna dagelijks
boven zee te vinden voor het fotogra
feren van schepen. Weer of geen weer.
Dat is hem de afgelopen negentien
jaar zo goed gelukt dat er in het zee- en
havenmuseum De Visserijschool in
IJmuiden vanaf volgende week een
fototentoonstelling is te zien uit een
collectie van dertigduizend door Fly
ing Focus gemaakte luchtfoto's: Bo
ten van boven.
Vrijwel alle scheepsbouwers, werven,
rederijen en schipper-eigenaren in
Nederland hebben een luchtfoto van
hun schepen aan de muur hangen die
is gemaakt door Herman IJsseling.
Noem een registratie van een vissers
schip en hij weet wie de eigenaar is. De
luchtfotograaf laat een serie opnamen
zien van een kotter die door de golven
ploegt tijdens zwaar weer op de
Noordzee. „Dit is de OD 8. Die was
aan het vissen tijdens een van onze
vluchten.Van het schip is soms niet
wel meer te zien dan de brug. De boeg
De ijsbreker Blader Viking baant zich een weg door het ijs in de Finse Golf.
De kotter TX1 trotseert de golven.
foto's Herman Ijsseling/Flying Focus.
en het dek zitten verstopt onder het
schuim van een brekende hoge golf.
„De schipper heeft niet alle foto's af
genomen. Dan krijgt ie ruzie thuis",
lacht IJsseling.
Volgens Herman IJsseling is het foto
graferen van schepen vanuit een
vliegtuig een van de moeilijkste vor
men van luchtfotografie. En dat ligt
niet alleen aan het zeven kilo zware
fototoestel. Herman IJsseling: „Wil je
een schip goed kunnen fotograferen,
dan moet je laag en langzaam vliegen.
Anders zijn de snelheidsverschillen te
groot. Maar ook weer niet te lang
zaam, want dan stort je neer."
De mooiste luchtfoto's maakt IJsse
ling tijdens zwaar weer: harde wind
en hoge golven. Via de marifoon kan
hij vanuit het vliegtuig contact hou
den met de schepen die hij fotogra
feert. Ook kunnen zo koerswijzigin
gen worden doorgegeven om het
object beter in de zon of de golven te
kunnen vastleggen. „Vooral schipper-
eigenaren van kotters zijn heel gemo
tiveerd", zegt IJsseling. „Ze doen bij
na alles voor mooie foto's."
Tijdens foto vluchten wordt IJsseling
geregeld opgeroepen door schepen op
de Noordzee. Ze hebben gehoord dat
hij aan het werk is of zien hem over
vliegen. „Dan toeteren ze als groet of
vragen of we foto's kunnen maken. Ze
liggen dan bijvoorbeeld zo mooi te
'buizen'."
Flying Focus beschikt over twee een-
motorige sportvliegtuigen, een Ces
sna 152 en 172, die zijn gestationeerd
in Den Helder en Rotterdam. De kis
ten zijn aangepast voor het maken van
luchtfoto's. Extra ruiten, fotodeuren,
GPS en marifoon. De Cessna 172 is
bovendien uitgerust met extra brand
stoftanks. Dat geeft het toestel een ac
tieradius van ruim zeven uur vliegen.
Beide toestellen zijn opvallend ge
kleurd. Bang om met een eenmotorig
toestel boven de Noordzee en soms
zelfs de Poolcirkel te vliegen voor een
foto-opdracht, is IJsseling niet. „De
techniek is erg simpel. Er kan, in te
genstelling tot bijvoorbeeld een heli
kopter, weinig mis gaan. Bovendien
hebben we overlevingspakken, nood-
bakens en reddingsvlotten aan
boord."
Coen Springelkamp
Boten van boven; foto-tentoonstel
ling in zee- en havenmuseum De Vis
serijschool, Havenkade 55, IJmuiden;
18 oktober-11 april 2004; Geopend
woensdag-, zaterdag- en zondagmid
dag 13.00-17.00 uur.
j-Jij behoort tot onze collectieve herinne-
~ing- Ondanks het gestaag afbrokkelen
de historische kennis, kennen we vrij-
ej allemaal zÜn naam: Piet Hein. En we
en één ding van hem: hij veroverde de
Paanse zilvervloot. Die kennis steunt
ooral op het vermaarde liedje, waarvan de
aatste regels nog wel eens klonken vanaf de
1 unes, toen de vaderlandse elf er nog wat
"•an bakten.
fop' "e'n *s zilvervloot en de zilvervloot
'et Hein'schrij ft de Haagse historicus
na'd Prud'homme van Reine in zijn re-
n bij de Arbeiderspers verschenen bio-
mot Van zeeheld- De vereenzelviging
die ene heldendaad is de tragiek van
j ,ln' constateert Prud'homme en hij doet
.r °P goede gronden. Hein beklaagde zich
nu °Ter' begin 1629. 'Siet hoe het volck
I pi' i*eStmerkle hij cynisch op toen hij in
buit6n W0rrï gehuldigd. 'Nu ik veel geld heb
ma ^,maa'd; kennen ze me opeens allemaal
- r al 'k eerder veel heldhaftiger daden
heb verricht weet niemand', zo ongeveer
gaat dat citaat verder.
Er is dus meer. En geen betere kandidaat om
dat boven water te halen dan Prud'homme
van Reine, die eerder lof oogstte met zijn
biografieën van Michiel de Ruyter en van
Maerten en Cornelis Tromp. Ook nu weer
toont de historicus zich een consciëntieus
archiefspitter en ook nu weer heeft hij nieu
we dingen ontdekt, zoals het adres van Piet
Hein in Delft (Oude Delft 187), enige niet
eerder gepubliceerde brieven en een oud
portret van de zeeheld, dat hij vond op de
bekende antiekmarkt van Portobello Road
in Londen. Wat evenmin is veranderd is het
enigszins archaïsche taalgebruik en de
voorliefde om scheeps- en zeil- en vlootjar-
gon te hanteren ('de loefwaarts gelegen
schepen staken bij de wind op' en meer van
dat soort schipperstaal).
Piet Hein, in 1577 geboren te Delfshaven,
begon zijn echte carrière in dienst van de
VOC. Voor die tijd was hij varende op koop
vaardijschepen al twee keer gevangen ge
nomen door de Spanjaarden; de eerste keer
belandde hij als roeier op een galei, de twee
de keer zat hij vast in het fort van Havana,
waar hij een mondje Spaans leerde en zijn
ogen goed de kost gaf, wat later nog van pas
zou komenIn 16 0 7 voerde hij het bevel over
een schip van de VOC-vloot die naar de Mo-
lukken voer om daar de specerijenhandel
voor de compagnie te monopoliseren. Maar
het was in dienst van de West-Indische
Compagnie (WIC), dat Hein zijn grote da
den zou verrichten.
In 1623 vertrok Piet Hein als vice-admiraal
met een vloot naar Brazilië. Daar speelde hij
de hoofdrol bij de verovering van de stad
Sao Salvador op de Portugezen. De stad
ging een jaar later alweer verloren, maar
Heins reputatie was gevestigd. Hij kreeg, nu
zelf admiraal, de leiding over een nieuwe
WIC-expeditie in 1625. Ook toen stond al
een zilvervloot op het programma, maar die
onderneming mislukte doordat Hein niet
genoeg schepen had. Wel hield hij nog huis
op de Braziliaanse kust waar tientallen
schepen werden buitgemaakt. Deze 'kaap
vaart' gold overigens als officieel krijgsbe
drijf en geschiedde ten bate van de WIC en
de Nederlandse Republiek. Het was dus
geen piraterij
In 1628 was het dan zover. Piet Hein vertrok
dit keer met 31 zwaarbewapende schepen
naar de West. Na maanden van kruisen rond
Cuba en een ingewikkeld kat-en-muis-spel
met de Spanjaard was het in september ein
delijk raak. Ten noorden van Cuba voer de
Spaanse St. Jansvloot recht in de valstrik
die Hein had gespannen. Zo'n twintig sche
pen werden buitgemaakt, waarvan vier in
de baai van Matanzas. Daarbij vielen geen
doden of gewonden, want de Spanjaarden
waren te bang om te vechten. De Spaanse
admiraal Benavidez liet zijn vloot voortij
dig in de steek en zou daarom later in Spanje
worden onthoofd.
De buit was enorm. Piet Hein voerde zilver,
goud, parels, huiden en nog meer koopwaar
naar de Republiek ter waarde van 11,5 mil
joen gulden. Na aftrek van de kosten en
schadeposten resteerde een winst van 7 mil
joen gulden voor de WIC. Daarvan profi
teerden de aandeelhouders, maar vooral
stadhouder Frederik Hendrik die 10 pro
cent kreeg. Prud'homme schetst hoe hard de
klap in Spanje aankwam. De hele economie
raakte ontwricht, de troepen in de Neder
landen konden niet meer worden betaald.
Precies een jaar na de zilvervloot heroverde
Frederik Hendrik 's-Hertogenbosch, waar
na de kansen keerden in de Tachtigjarige
Oorlog, die nog steeds aan de gang was.
Piet Hein begon in 1629 aan een nieuw
hoofdstuk in zijn leven. Hij vertrok bij de
WIC en werd luitenant-admiraal van de
oorlogsvloot. En toen was het opeens afge
lopen. In juni sneuvelde de held van de zil
vervloot in een fel gevecht met een aantal
kaperschepen uit Duinkerken. Hij kreeg
een staatsbegrafenis in de Oude Kerk in
Delft, maar het zou nog jaren duren eer het
aan de familie beloofde praalgraf er kwam.
De tragiek van Piet Hein is, aldus zijn bio
graaf, dat hij 'kwam, zag, overwon en sneu
velde'. Aan grote daden met de oorlogsvloot
kwam hij niet meer toe, laat staan aan een
reorganisatie ervan. Het is volgens
Prud'homme aan 'onze' koopmansgeest van
toen en nu te danken dat er zo veel nadruk is
komen te liggen op de zilvervloot.
En dan is er natuurlijk nog dat liedje. Het
staat vast dat in de tijd zelf de kinderen al
liedjes zongen waarin de kleine naam en de
grote daden tegenover elkaar werden gezet.
De dichter Jan Pieter Heye schreef in 1844
het beroemde versje dat wij allemaal zo
goed kennen en J.J. Viotta zorgde in 1857
voor de melodie. Voor Piet Hein zou het alle
maal niet hebben gehoeven.
Herman Rosenberg
Ronald Prud'homme van Reine: 'Admiraal
Zilvervloot. Biografie van Piet Hein'. Uit
gever: De Abeiderspers (Open Domein
41), Amsterdam. Prijs: 24,95.
