Bulgarije
prima
ski-alternatief
S8SS
a
Bont en blauwe snowboarder
>v\ f7
zaterdag 4 oktober 2003 W21
Niet altijd hoefje naar de voor de hand
liggende Alpenlanden om te skiën. Er zijn
ook minder bekende regio's in Europa
waar je als recreatief skiër aan je trekken
komt. Zoals het voormalige Oostblokland
Bulgarije.
Wat Waar
rff
•^--V 5
Hp^* if
Door Gerard Chel
Kun je skiën in Bulgarije,
dan? Vrienden reageren
schamper als ze horen
dat wij in dit voormali
ge Oostblokland de
sneeuw gaan testen. Dat je er 's zo
mers aan de Zwarte Zee kunt badde
ren, dat weet iedereen, maar 's win
ters ook skiën? Wanneer wij ze con
fronteren met sneeuwhoogtes van
anderhalve meter valt het even stil.
'Oké, maar après-ski, daar hebben ze
natuurlijk nog nooit van gehoord. En
er is zeker maar één piste.'
Toegegeven, wie op zoek is naar vele
tientallen variaties in liften, pistes en
afdalingen, moet niet in Bulgarije
zijn. Maar voor de gemiddelde Neder
landse recreatieve skiër bieden de
bergen in het grensgebied met Grie
kenland voldoende voor een weekje
skipret. En neem gerust de kinderen
mee, want ook Bulgarije kent het fe
nomeen van de skischool- en kinder
opvang. Taal is geen probleem, want
met Duits en Engels kom je een heel
eind en een skilerares probeert zelfs
het Nederlands op te pikken. En Bul
garije is goedkoper dan de Alpenlan
den.
Mankeert er dan helemaal niets aan?
Natuurlijk, niks is perfect en zeker in
Bulgarije, na Albanië het armste land
van Europa, moet nog het nodige ge
beuren. Zestig jaar stilstand hebben
hun sporen achtergelaten en dat
merkje ook in de skigebieden. Infra
structuur, liften en hotels gaan ge
bukt onder' achterstallig onderhoud
en nog niet overal is men even servi-
cegericht, maar ook Bulgarije heeft
begrepen dat het toerisme een be
langrijke inkomstenbron is en her
en der wordt dan ook volop geïnves
teerd. 'Er is hier ontzettend veel ver
anderd in relatief korte tijd', zegt in
prima Nederlands Plamen Lazarov
die voor Balkantourist werkt en Ne
derlandse toeristen begeleidt.
Sneeuwmeisje
Duidelijk is dat te zien in het hotel
dorp Pamporovo aan de voet van
bergSnejanka ('sneeuwmeisje'). Gele
gen in de zuidelijke Rodopen, voor
bij Plovdiv, op tweeënhalf uur rijden
van hoofdstad Sofia. Skigebied sinds
de jaren zestig van de vorige eeuw.
Een aantal (particuliere) hotels is in
middels volledig gerenoveerd en res
taurants worden geleidelijk privé-be-
zit en bieden dientengevolge meer
dan ooit tevoren. Ze zorgen er echter
wel voor dat de Bulgaarse sfeer over
eind blijft. Dat merkje aan de inrich
ting met veel hout en lokale attribu
ten, maar ook aan de après-ski.
Waar, behalve de disco en voor later
de nachtclub, traditionele Bulgaarse
muziek en folklore wordt gebracht.
En waar zich de rakia (brandenwijn)
goed laat smaken en de gitaarspeler
op zijn gadulka sferen van melancho
lie oproept met zijn liedjes over de
liefde.
In Borovets is in
de loop der ja
ren een centrum-
pje ontstaan
met restaurants,
winkeltjes, cafee
tjes en barretjes.
Zelfs tot bijna op
de piste.
Foto's GPD
Behalve Borovets en Pamporovo heeft Bulgarije nog twee
skigebieden: Vitosha en Bansko. Hoewel een uitgestrekt
en zonnig skigebied is Vitosha voornamelijk geschikt voor
dagtoerisme omdat er onvoldoende hotels zijn. Anders is
het nabij Bansko, in het Piringebergte, dat zich aan het
ontwikkelen is en Pamporovo en Borovets graag de loef af
wil steken. Tot 2003 alleen bereikbaar via een smal berg-
weggetje, dit jaar wordt een achtpersoons cabinelift in ge
bruik genomen met een capaciteit van 2500 personen per
uur.
Borovets. Afstand vanaf Amsterdam: 2300 km. Transfer-
tijd vanaf Sofia: 1 uur. Hoogte: 1325-2560 m. Liftinstalla-
ties: 1 gondel-, 6 sleep- en 2 stoeltjesliften. Capaciteit:
10.000 mensen per uur. Wachttijden: 3-4 minuten, in het
weekeinde voor de gondel ca. 30 min. Totaal aantal km
afdaling: 40. Moeilijkheidsgraad: alle niveaus. Langlauf:
ca. 25 km. Snowboard(les): ja. Sportieve ontspanning:
avondskiën, skischans, snowscooter. Avondver-
tier/Après-ski: voldoende, o.m. Bulgaarse avond, bars, dis
co, nachtclub. Prijspeil (6 dagen): liftpas 85 euro; skimateri
aal 60 euro, skiles 65 euro (pakket vooraf besteld bij Bal
kan Ski kost 125 euro). Huur snowboard 100 euro; les 50
euro, kinderopvang 90 euro.
Pamporovo - Afstand van Amsterdam: 2500 km. Transfer-
tijd vanaf Sofia: 3 uur. Hoogte: van 1620 tot 1937 m. Lift-
installaties: 5 stoeltjes- en 9 sleepliften. Capaciteit: 4000
mensen per uur. Wachttijden: max. 10 minuten, in week
einde max. 20 min. Totaal aantal km afdaling: 250. Moei
lijkheidsgraad: alle niveaus. Langlaufmogelijkheden: 30
km. Snowboard(les): ja. Sportieve ontspanning: rodelen,
snowscooter, huski's. Avondvertier/après-ski: voldoende,
o.m. Bulgaarse barbecue, wijnkelders, disco. Prijspeil (6 da
gen): liftpas 70 euro; skimateriaal 45 euro; les 60 euro
(pakket vooraf besteld bij Balkan Ski kost 125 euro). Huur
snowboard 60 euro, les 60 euro, kinderopvang 80 euro.
Ook de gevorderde skiër kan rondom Borovets prima uit de voeten.
li Borovets Plovdiv
K yBansko P^porovo
Y.
7 - Av- i
mmm-.
De kabelbaan die vanuit Borovets naar 'Jastrebets' loopt.
Gebleven zijn vooralsnog de robuus
te hotels Murgavets en Perelik, aan
een verbonden door een ondergrond
se winkelgalerij, waar de stalletjes
met ultragoedkope cd's opvallen (zes
voor 30 euro). Ooit verblijf voor vele
honderden kameraden, nu vooral on
derkomen voor de budget-toerist.
Pamporovo gaat door voor het meest
zonnige skigebied van Bulgarije: van
half december tot half april schijnt
de zon er 120 dagen. Natuurlijk net
niet als wij er zijn, althans aan het be
gin van de ochtend wanneer laaghan
gende mistflarden ons het zicht op
de flanken van de Snejanka drastisch
beperken. De sneeuwkat is ook nog
niet langs geweest zodat de vers ge
vallen sneeuw ons op de hobbelige ro
de en zwarte pistes ook nog eens par
ten speelt.
Gids Dimiter Denev windt er zich,
ook in verstaanbaar Nederlands, be
hoorlijk over op. Duidelijk nog een
uitvloeisel van het communistische
tijdperk waarin het begrip service
niet bestond. Stroomstoringen wil
len er ook nog wel eens voorkomen.
Onderwijl leert skilerares Bobbie Ne
derlands, in de hoop dat het haar kin
deren uit ons land brengt.
Een gratis bus pendelt naar het skige
bied, waar vlakbij de stoeltjesliften
ski's en schoenen in een depot kun
nen worden achtergelaten. Dat
scheelt een hoop gesjouw. Repara
teurs zijn aanwezig om kleine proble
men te verhelpen. De meeste afdalin
gen liggen op het noorden en gaan
door bosrijk gebied. Beneden, halver
wege de berg bij Stoudenets en op de
top rond de tv-toren, zijn er meer
open vlaktes. Aan de andere kant van
de top, op de zuidflank, loopt overi
gens ook nog een afdaling. Vooral
Stoudenets is geschikt voor begin
ners, met een korte en een lange
groene route.
Terug naar het dal voor de lunch
hoeft niet. Op vrijwel alle afdalingen
is een eettentje. In een ervan lopen
we Nederlanders tegen het lijf. De
mannen fanatieke skiërs, de dames
ietsje minder. Ze komen al jaren in
Pamporovo en roemen de kleinscha
ligheid en de rust. 'Heel anders dan
Zwitserland of Frankrijk.'
Borovets, gelegen in het zuidwestelij
ke Rila-gebergte op een uur van So
fia, is met bijna honderd jaar het
oudste vakantiegebied van Bulgarije.
Ooit begonnen als een herstel
lingsoord voor de aan tbc lijdende
burgemeestervrouw van het nabijge
legen Samokov en wat later het bui
tenverblijf van de koninklijke fami
lie, werden de heuvels omgetoverd
in een hotel- en villadorp, waar in
het begin vooral de heersende klasse
op vakantie kwam. Vooral in het
oude deel, ietsje naar beneden op
zo'n kwartiertje lopen van de skilif
ten, bevindt zich een aantal hotels
dat dringend aan een grondige op
knapbeurt toe is.
Imposante hotels
Anders is het bij de skipistes naar
Martinovi, waar de imposante hotels
Rila en Samokov de skyline beheer
sen, naar Frans voorbeeld begin ja
ren tachtig gebouwd. Een paar dui
zend toeristen kunnen er verblijven.
In de lounge is het dan ook drukker
dan in de vertrekhal van menig vlieg
veld. Geliefd onder vakantiegangers
omdat de pistes letterlijk tot aan de
voordeur lopen, zij het dat de laatste
paar meters sneeuwmachines moe
der natuur een handje helpen. Wat
verder weg, maar zonder problemen
te belopen, ligt de vier kilometer lan
ge cabinelift naar Jastrebets.
In Borovets zijn meer pistes, die een
fractie steiler zijn, en het gebied ligt
net iets hoger, dan in Pamporovo. Re
den waarom dit gebied meer in trek
is bij gevorderden. Maar wat ons be
treft zijn de verschillen niet zo groot,
eigenlijk moesten we in Pamporovo
harder werken dan in Borovets, maar
dat kan aan de sneeuwkwaliteit van
die dag hebben gelegen. Ook in Boro
vets ski je hoofdzakelijk op door den
nenbossen afgeschermde pistes. Kaal
wordt het pas op de flanken van Mar-
koudjik. Langs de pistes genoeg res
taurants waar je voor schappelijke
prijzen kunt eten.
Anders dan Pamporovo heeft Boro
vets in de loop der jaren wel een
soort van centrumpje gecreëerd met
een drietal winkelstraatjes waaraan
ook cafés, bars en restaurants, 's
Avonds sfeervol verlicht, zoals overi
gens ook de piste - waar echter
slechts weinigen gebruik van maken.
Drukker is het bij de nabijgelegen
skischans waar jonge Bulgaren deze
avond hun sprongen demonstreren.
Live is het schouwspel vele malen
spannender dan op tv. En meiden die
zich door TaTu. hebben laten inspire
ren - qua muziek dan - tonen in de
sneeuw hun kunsten. Als je wilt kun
je met de sneeuwscooter door het
bos. We doen het, maar spijt krijgen
wij wanneer we met een hoop kabaa
en stank wandelaars passeren die
ons niet al te vriendelijk gadeslaan
Nee, erg milieuvriendelijk is dit niet
Excuses. Ook in Borovets een hand
vol Nederlanders van wie de meeste
er al jaren komen. Ze prijzen de ge
moedelijke sfeer en de persoonlijke
benadering: vertederend toch dat de
receptioniste moeite doet onze taa
te leren? En ach, dat er hier wat min
der pistes zijn dan in de Alpen, dal
maakt niet uit. 'Het is elk jaar toch
weer anders.'
i
•Balkan Ski uit Nijmegen biedt geheel ver
zorgde skireizen aan naar Borovets, Pam
porovo en Bansko. Met ter plekke Neder
lands sprekende gidsen. Vliegen met Ma-
lev van Amsterdam via Boedapest (korte
stop) naar Sofia en vervolgens per busje
naar de skioorden. Basisprijs voor een
week (7 nachten) halfpension vanaf 465
euro p.p. voor Borovets en-449 euro p.p.
voor Pamporovo. Balkan Ski biedt ook de
mogelijkheid van te voren een compleet
skipakket te reserveren, bestaande uit ski
materiaal, les en liftpas voor zes dagen
voor 125 euro p.p. Informatie: tel. 024 -
36 62 595, www.balkanski.nl.
•Reisgids: 'Bulgarije' van Elmar, ISBN
90-389-1337-0.
Snowboarden in een maagdelijk wit landschap. Overduidelijk een snowboarder met
een gouden speldje. Foto's GPD
Door Harold Schuil
Het uitzoeken van het huurmateriaal in een
sportwinkel in het Zwitserse dorpje Wen-
gen begint met het passen van de schoenen.
Die zijn niet zoals skischoenen keihard,
maar lijken meer op snowboots. Een snow
board voor beginners moet tussen je kin en
borst reiken.
Een belangrijke vraag: welke voet zet je
voor? Rechtse poot voor noemen boarders
'goofy'links voor is 'regular'. Om dat te tes
ten, pakt de jongen van het verhuurbedrijf
een aluminium kinderstepje. 'Rij maar eens
dit hellinkje af, zegt hij. 'De voet die je op
de step voorzet, moet ook voor op het
board.' Links blijkt de goede voorste voet te
zijn. Regular dus. Gelukkig verhuurt de
sportzaak ook polsbeschermers. Dezelfde
die je gebruikt bij het in-lineskaten. Zo klap
pen je polsen niet dubbel als je er op valt.
Een gouden greep die zeker een gipsvlucht
voorkomt.
Kleding in orde, board klaar? Dan kan het
échte boarden beginnen. Lerares Willemijn
wacht al. In de zomer is ze stewardess, 's
winters geeft ze in Wengen ski- en snow-
boardles. We beginnen met een war-
ming-up. Je wilt je koude spieren niet in
eens aan het werk zetten. Na wat springen
en een partijtje schoptikkertje zijn we
warm.
De eerste oefening: met alleen de voorste
binding vast, proberen al glijdend te step
pen. Dat valt niet mee. Je voorste voet zit
muurvast en voor je het weet sta je met je
achterste voet op het board. De waterdichte
broek blijkt een prima idee. Om je voorste
been gaat een band die aan je board vastzit.
Handig: mocht je uitje bindingen schieten,
dan ligt je board niet onder aan de helling.
Eenmaal een beetje aan het board gewend
gaan we de oefenpiste op. De helling is zo
steil dat een lopende band geen overbodige
luxe is.
Boven legt Willemijn uit dat naar beneden
glijden met de neus van je snowboard rich
ting dal voor een beginner geen goed idee
is. Dat gaat veel te hard. Snowboarden is ei
genlijk continue remmen. Eerst leren we
hoe je met je gezicht naar de berg - en je
board haaks op de helling - naar beneden
kunt glijden. Sliden heet dat. Met je gezicht
naar de berg heet frontside. Wil je niet di
rect op je gezicht of op je achterhoofd lig
gen, dan moet je met je tenen de rand van
het board in de sneeuw duwen. Door een
beetje druk te minderen, glij je een stukje
naar beneden. Weer remmen? Tenen in de
sneeuw.
Om de haverklap
Onderwijl krijg je heel veel oefening in het
opstaan, want zeker in het begin lig je om
de haverklap op je achterste. Opstaan kan
op twee manieren. Zitten, met je rechter
hand het midden van je board pakken en
met je linkerhand jezelf omhoogduwen. Als
dat te zwaar is kan je ook op je buik gaan lig
gen en zo overeind klauteren. Als het 'front
side sliden' na heel veel vallen een beetje
lukt, draaien we om. Rug naar de berg, ge
zicht richting dal: backside zoals boarders
het noemen. Met je hakken in de sneeuw
houd je nu de controle.
Na twee uur zit de eerste les er op, heb je
pijn in schenen en vooral kuiten en zijn je
broek en jack drijfnat. Van de sneeuw maar
niet minder van het zweet. Na de lunch
neemt leraar Tom het stokje over. Tom
leert ons te draaien. Je glijdt schuin de berg
af en stuurt met je gewicht. 'Doe alsof je een
doos van de linkerkant naar de rechterkant
van je board tilt', legt Tom uit. Doordat je je
gewicht verplaatst, draai je een half rondje
en sta je ineens met je gezicht naar de berg.
Tom: 'Evenwicht! Tenen in de berg!' Te laat.
Plof, daar lig je weer. Na een middagje ploe
teren lukt het om een paar bochtjes achter
elkaar te draaien. Dat gaat best hard. Hé dit
is toch wel leuk. Doodmoe van vallen, op
staan, bindingen vast, bindingen los, weer
het liftje op, bergje af, gaan we wat drinken:
de après-ski.
Superenthousiast
De volgende ochtend - nog een beetje duf
van de wat uitgelopen après-ski - geeft de
Zwitserse Vroni les. Ze is superenthousiast
en neemt ons direct mee een kleine piste
op. Het duurt even voor het gevoel van giste
ren er weer is, maar na een paar keer vallen,
sta je zowaar langer dan dat je ligt. Tijd om
de échte piste op te gaan, vindt Vroni.
Het snowboard gaat mee de cabinelift in en
even later staan we op de top van de Manli-
chen. Het uitzicht is echt mooi, maar er is
weinig tijd om er van te genieten: naar bene
den moeten we. Eerst maar weer een war-
ming-up. Dan gaan we naar het begin van
de piste. Die is eigenlijk te steil voor begin
ners. Heel voorzichtig slidend redden we
het tot een wat vlakker gedeelte. Een beetje
draaien, wat op de oefenpiste best aardig
lukte, maar dan ineens wordt de piste weer
steiler en... plof! Daar is de grond al weer.
Vroni blijft enthousiast: „Super! Excellent
Speed macht spass!" Snel afdalen is inder
daad erg leuk, maar dat tegen de piste smak
ken steeds... De polsbeschermers doen hun
werk prima. Halverwege de piste, gaat het
ineens lekker. Bochtje links, bochtje rechts,
links, rechts. Dit gaat hard! De wind suist
langs je oren. Dan doemt het einde van de
piste op. Remmen? Daar had Vroni het nog
niet over gehad. Dan maar een hele scherpe
bocht. Auw! Onder aan de piste is de
sneeuw keihard, meer ijs eigenlijk.
Met een stoeltjeslift gaan we weer omhoog.
En direct weer naar beneden. Het begin van
de piste blijft ongelofeüjk steil. Met hulp
van Vroni gaat het. En hard ook. Op het vlak
kere deel gaat het opnieuw voor geen me
ter. Doordat het hard is gaan sneeuwen, zie
je alleen maar wit. Op een zeker moment is
zelfs niet meer duidelijk wat onder en bo
ven is. Je snelheid inschatten is enorm moei
lijk. Aan de klap te voelen ging het best
hard.
Vroni komt erbij zitten en vertelt dat het bij
haar net zo ging. 'Ik was al jaren skileraar
en wilde leren snowboarden. Ik vroeg me
na een middag uitproberen bont en blauw
af: wil ik dit eigenlijk wel? Maar als je door
zet, krijg je het na een dag of drie onder de
knie en dan wordt het echt leuk.' Zo halver
wege de piste gaat het ineens weer beter en
komt ook de lol terug. Want als het goed
gaat, gaat het hard en dat geeft een kick. Na
drie dagen krijgen we een paspoort en een
speldje die het behaalde niveau aangeven.
Blauw voor beginners, rood voor gevorder
den, zwart voor experts, goud voor toppers.
Als je deze pas bij een andere skischool in
Zwitserland laat zien, weten ze direct welk
niveau je hebt. Volgend jaar op naar het ro
de speldje dan maar.
