Tweede leven voor pakhuizen in Zierikzee
Heien op de oude manier: met rake klappen
i m
W3 I Rotterdams design in Londen
WOON
:aterdag 4 oktober 2003
-
Kunstenaars
Herberg
advertentie-exploitatie:
Joord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
'eeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Jationaal: 020-4562500.
iedactie: 0113-315680
wvw.pzc.nl
:-mail: redactie@pzc.nl
'ostbus 31,4460 AA Goes.
Ze staan vaak op de mooiste plekken in een stad, ze her
bergen een zee van ruimte, ze zijn vrij wel altij d gebouwd
voor de eeuwigheid en zien er ook nog eens doorleefd uit.
Voor de echte liefhebber is een oud pakhuis een pracht van
een woning, waarin ontzettend veel mogelijk is, maar waarin
ook een aantal beperkingen liggen. Fotograaf Riny Sluys uit
Zierikzee woont sinds twee jaar in een pakhuis dat ooit voor
de opslag van tarwe, meel en veevoeder heeft gediend.Je
kunt in de vloer de putjes van de ingelopen tarwe nog zien
zitten."
Woonkamer in het pakhuis van fotograaf Sluys.
Niet alleen de vorm van de
tarwekorrels is in de vloer
van het pakhuis in de Meel-
straat terug te vinden. Op zolder
staat nog het vervaarlijke hijs
mechaniek waarmee de zakken
meel of tarwe getakeld werden
en in de balken zijn de uitspa
ringen om het takeltouw goed te
laten lopen, nog te zien. Ook lig
gen er de houten goten waarmee
het graan in de zakken werd ge
daan. Verder zitten er in de vloe
ren op de raarste plaatsen resten
van allerlei luiken en luikjes.
„Ik heb het pakhuis vrijwel ge
laten zoals ik het gekocht heb",
legt Riny Sluys uit. „Er zijn en
kele zaken toegevoegd zoals een
keukenblokje, badkamer en een
vloerdeel en ik heb een stuk
vloer dertien centimeter moeten
opkrikken. Maar er is niets we
zenlijks aan het pand veran
derd." De etalage en entree van
zijn fotostudie was al eerder ge
maakt toen de meubelwinkel
Deurloo in het pand zat. Op een
oude foto die Sluys ingelijst
heeft, is goed te zien hoeveel er
in de laatste dertig jaar aan de
gevel verspijkerd is. Roodwit
geblokte gordijntjes op de twee
de verdieping suggereren zelfs
toen al bewoning.
Op de begane grond heeft Sluys
zijn fotostudio en, achterin, de
badkamer. De eerste verdieping
is gereserveerd voor kantoor en
keuken. Opvallend zijn daar de
met stempels versierde binten
en beschilderde dwarsbalkjes.
Een wel erg frivole en luxe ver
siering voor een pakhuis. Op de
tweede verdieping liggen de
woon- en slaapkamer. De g
zolder wordt gebruikt als
opslagruimte. Alle ver
diepingen, behalve de
foto's Dirk-Jan Gjeltema
Ik heb me aangepast
aan het pand
In de serie woonberoepen staat
wekelijks een beroep op het
gebied van wonen centraal. De
meest uiteenlopende personen
komen aan bod: van stucadoor
en architect tot ambtenaar
welstandscommissie of
glazenwasser. Vandaag: de
heibaas
foto Lex de Meester
begane grond, bestaan uit een
grote ruimte van ruim negen
tien meter lang en zo'n 5,5 meter
breed. Op de eerste verdieping
ontbreekt een stuk vloer bij de
voorgevel en is er een soort vide
ontstaan. Sluys: „In tegenstel
ling tot bijvoorbeeld de pakhui
zen in Amsterdam gebeurde het
takelen binnenshuis. Ik heb dus
ook geen balk aan de voorgevel
waar de takel in hing. Maar om
binnen te kunnen takelen, had
elke verdieping een verkorte
vloer. In die open ruimte werden
de zakken naar de juiste verdie
ping getakeld. Ik heb dat op de
eerste etage zo gelaten. Daarbo
ven heb ik de vloeren dicht ge
maakt."
Pakhuizen bestaan er sinds er
handel gedreven wordt. Maar er
is de laatste decennia meer ver
anderd in de bestemming van
pakhuizen dan in alle eeuwen
daarvoor. De overslag en opslag
van ingrediënten voor de le
vensmiddelenindustrie moeten
volgens strenge richtlijnen ge
beuren waar de oude pakhuizen
niet aan kunnen voldoen. Ook
hun capaciteit is te beperkt. Si
lo's hebben deze taak overge
nomen. De centrale ligging
aan oude grachten in hartje
stad werkt deze pakhuizen ook
tegen. De aan- en afvoer over de
weg gaat door het drukke stads
verkeer moeizaam en vervoer
over water is in die oude stads
centra vaak niet meer mogelijk.
Tegenwoordig worden alle goe
deren buiten de stad aangele
verd en van daaruit verder ge
distribueerd; de pakhuizen
komen niet meer aan bod. Leeg
stand, verpaupering en sloop
leek de volgorde te zijn waarin
de pakhuizen hun historie zou
den beëindigen.
Toch zijn veel pakhuizen be
waard gebleven. Ambachtelijke
ondernemingen, kunstenaars
en kleine bedrijfjes vonden er
een goedkoop en ruim onderko
men. De historische pakhuizen
die op dure grond staan, zoals in
de grachtengordel van Amster
dam, konden gezien hun monu
mentale waarde domweg niet
gesloopt worden. Zij werden in
de laatste decennia van de vori
ge eeuw omgebouwd tot (luxe)
appartementen. Het succes van
deze nieuwe woonformule zorg
de op bijvoorbeeld het Amster
damse Prinseneiland ervoor dat
daar een hele nieuwe, gemêleer
de bevolkingsgroep kwam wo
nen die de buurt nieuwe econo
mische en sociale impulsen
heeft gegeven.
Ook in Zierikzee is gekozen voor
het behoud van enkele zeven-
tiende-eeuwse pakhuisjes in de
Meelstraat. Zij worden momen
teel verbouwd tot tien apparte
menten voor mensen met een
verstandelijke beperking. Op de
begane grond komen winkel
ruimtes. De oplevering is in fe
bruari 2004. Motor achter de
verbouwing is woningbouwcor
poratie Zeeuwland. „Dit zijn
van die projecten die je vanwege
de enorme kosten maar een keer
doet", weet hoofd Technisch Be
heer en Milieu, Paul Bambelt.
„Maar de combinatie van het
behoud van de vijf historische
pakhuisjes en de doelgroep
waarvoor ze gerenoveerd wor
den, maakt dat we een keer onze
nek uitsteken."
De staat waarin de pakhuisjes
verkeerden was zeer slecht. Nog
enkele jaren en de hele boel zou
in elkaar storten, denkt Bam
belt. Het dak heeft jarenlang ge
lekt, waardoor de dikke balken
op veel plaatsen bijna tot op de
kern verrot waren. „We hebben
in het begin op de verdieping-
De meelpakhuisjes worden verbouwd tot appartementen.
'V
-
Gerestaureerd pakhuis waar nu een woning annex tandartsprak
tijk is gevestigd.
vloeren gelopen om de boel te
inspecteren en het is maar goed
dat we niet wisten hoe slecht de
balken waren", vertelt Bambelt.
Niet alleen de dragende balken
waren slecht. De muren bleken
ongefundeerd te zijn en veelal
slecht gevoegd en de voorgevels
dreigden los te komen van
bouwmuren. Bovendien was elk
pakhuisje anders gebouwd zo
wel in lengte als in breedte en
geen enkele verdiepingsvloer
ligt op gelijke hoogte.
Het is dan ook een hele klus ge
worden om er tien kleine appar
tementen in onder te brengen.
Het middelste pand, een smal
pakhuis van nog geen vier meter
breed, wordt het poortgebouw
voor de toekomstige bewoners.
De originele deuren van de an
dere vier panden gaan toegang
tot de winkels geven. Bambelt:
„We zitten met de beperking dat
het rijksmonumenten zijn en
dat we aan de gevels niets mo
gen veranderen, behalve als bij
voorbeeld een raam er aantoon
baar eerst wel was. Daarom
hebben we weinig armslag om
zaken efficiënt in te delen." Ook
ten aanzien van het bouwbe
sluit heeft de woningbouwcor
poratie op een aantal punten
ontheffing moeten aanvragen
bij de gemeente. Vereiste pla
fondhoogten, deurmaten en iso
latienormen worden niet altijd
gehaald.
Zulke problemen zullen er bij
het voormalige pakhuis aan de
Nieuwe Haven niet spelen. Dit
pand is in de jaren zeventig al
voor een deel omgebouwd tot
woonhuis en herbergt ook een
winkel in olie, scheeps- en wa
tersportartikelen. Van oor
sprong stonden op deze plaats
twee pakhuisjes, een woonhuis-
je en een herberg. Uiteindelijk
werd alles samengevoegd tot
een groot pakhuis, waar onder
meer graan werd opgeslagen.
Zo'n dertig jaar geleden liet de
toenmalige eigenaar Geluk zon
der problemen een deel van de
zolder tot appartement verbou
wen. „Die meneer ging vaak
naar Italië, vandaar die opval
lende pilaren en het balkonne
tje", weet mevrouw J. Bouw
man- van den Berge. Zij woont
al weer ruim 16 jaar in het voor
malige pakhuis waar weinig
nog herinnert aan de vorige
bestemming. Haar zoon heeft
onlangs van de gemeente toe
stemming gekregen om ook het
andere zolderdeel te verbouwen
tot woonhuis.
„De gemeente heeft geen alge
meen beleid op het gebied van
pakhuizen", vertelt beleidsme
dewerker Monumenten, Wilco
Lievense. „Wel gaat behoud
voor leegstand. Per pakhuis
wordt bekeken of een woonbe
stemming nog de enige oplos
sing is voor het behoud van het
pand. Want bij een woonbe
stemming gaat vrijwel altijd een
deel van de gevel en het histori
sche binnenwerk verloren en
dat weegt zwaar mee."
Ook Riny Sluys ondervond geen
problemen toen hij in 2001 in de
Meelstraat ging wonen. Hij
huurde de begane grond van het
pakhuis al een jaar of zes als fo
tostudio; de eigenaar woonde
boven de studio. „Op een gege
ven moment kon ik het van hem
kopen en ik ben blij dat ik het
gedaan heb. Het pakhuis heeft
een tweede leven gekregen. Dit
pand bestaat uit mooie grote
ruimtes, heeft sfeer, is door
leefd. Het is niet aangepast aan
mijik heb me aangepast aan het
pand. Ik mis alleen een tuintje."
Inge Heuff
Naam: Kees Maasland (50)
Woonplaats: Stolwijk (ZH)
Beroep: heibaas
Belangrijkste gereedschap:
een heimachine van 21 meter
hoog
Heien is geen sinecure. Palen met een lengte
van dertien meter, per stuk zo'n achttien ton
schoon aan de haak, moeten kaarsrecht de grond
in worden gestampt. En dat op een aantal lokaties
die vooraf op de centimeter nauwkeurig zijn be
paald. Vandaar dat de heiploeg met drie man te
werk gaat: één medewerker bedient de heimachi
ne en een ander bepaalt aan de hand van docu
mentatie waar de palen de grond in moeten. Een
derde medewerker zorgt ervoor dat de palen op de
juiste manier voor de machine komen en de grond
in gaan. Zwaar en nauwkeurig werk. En dat doet
Kees Maasland uit Stolwijk.
Dagelijks pendelt hij anderhalf uur in de auto op
weg naar de nieuwbouwwijk Lammerenburg in
Vlissingen. Dat betekent: iets na vijven 's och
tends op weg, en rond de klok van zeven uur aan de
slag. Sinds een kleine twee weken zijn Maasland
en zijn collega's van het Woerdense heibedrijf ac
tief in de Vlissingse nieuwbouwwijk. Niet omdat
er in het Zeeuwse geen goede heibedrijven zijn,
maar omdat de palenfabriek de betonnen kolos
sen inclusief het heien verkoopt. En zo komt de
heiploeg door het hele land. „Van Groningen tot
aan Limburg. De volgende keer gaan we naar
Harmeien in Utrecht. Hiervoor komen we van een
nieuwbouwlokatie in Nootdorp."
De dertien meter lange palen zijn volgens Maas
land en consorten nog kleintjes. „Hier worden al
leen woningen gebouwd waardoor de palen niet al
te lang hoeven te zijn. Maar er zijn ook kantoorge
bouwen waarbij palen van dertig meter de grond
in moeten. Dat kan niet meer met deze heimachi
ne."Hij wijst naar de heikraan van21 meter hoog
die palen van maximaal achttien meter de grond
in kan stampen. Bij grotere gebouwen komen er
ook andere technieken aan te pas zoals schroeven
of storten. Maasland en zijn medewerkers heien
nog op de aloude manier: met rake klappen.
En dat zorgt voor nogal wat herrie. Maasland
heeft dan ook oordoppen om de meeste overlast
buiten te houden. „Ik heb nergens last van. Bo
vendien wen je eraan." Maar voor omstanders is
dat wat lastiger. „Mensen zijn altijd blij als we ko
men", legt Maasland uit. Dan begint de bouw van
de woningen immers. „Maar ze zijn ook wat blij
als we weer weggaan." Voor de omwonenden is er
wat dat betreft goed nieuws: de heiploeg is nog
maar ruim een week in Lammerenburg actief.
Daarna is Harmeien aan de beurt.
Ron Magnée
