PZC
De Zwaan houdt nog even
24 I De paus is gesloopt
o
Familie Visser
blijft de
KLM trouw
KLM-pruil aria
zijn zeer gewild
zaterdag 4 oktober 2003
JL I Vloeken in de linkse kerk
29 I Slachtoffers van de vred
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
Redactie: 0113-315680
www.pzc.nl
E-mail: redactie@pzc.nl
Postbus 31,4460 AA Goes.
O T i
Het blauwe
gevoel gaat
nooit over
- 'VlW/vA.
Thijs Visser (tweede van links) en zijn vrouw Inge in gezelschap van KLM-top-
man Abrahamsen. Familiefoto
Het KLM-blauw stroomt door
hun aderen. Familie, vrien
den en kennissen zijn KLM'ers.
De overname van 'hun' Koninklij
ke door Air France is bij de familie
Visser met gemengde gevoelens
ontvangen. „Het blauwe gevoel
wordt afgeknabbeld."
Hij noemt zichzelf 'een grote blau
we rakker'. „Naar mijn gevoel
ben ik KLM'er van het eerste uur."
Thijs Visser is 69 en sinds vier jaar met
pensioen. „Ik heb er 47 jaar gewerkt
en een belangrijk deel van de KLM-
periode meegemaakt. Zelfs oprichter
Plesman heb ik nog gekend. Toen hij
overleed, moest al het personeel langs
zijn baar op het hoofdkantoor in
Scheveningen defileren. Ik ben een
van de weinigen die alle president-di
recteuren hebben meegemaakt."
Thijs is zo'n beetje de pater familias
van de Vissers. Zijn vrouw Inge werk-
tebij KLM, en zijn broer Jaap en diens
vrouw Janny. Ook zijn dochters Ma
deion en Iris snuffelden enige tijd in
het bedrij f rond. En dan zijn er nog
neef Serge en diens partner Winny, die
als respectievelijk gezagvoerder en
purser in de blauwe vogels het lucht
ruim kiezen. Het nieuws dat 'hun' be
drijf wordt overgenomen door Air
France is met gemengde gevoelens
ontvangen. „Maar het kon niet an
ders."
Een carrière bij de nationale trots
stond Thijs Visser absoluut niet voor
ogen. Zijn grootste wens was een op
leiding aan het conservatorium.
„Maar dat zat er niet in. Mijn moeder
was weduwe en kon die opleiding niet
betalen. Op advies van een oom solli
citeerde ik na de Mulo daarom naar
een administratief baantje bij KLM.
Ik ben daar echt begonnen als krul
lenjongen."
Een halve eeuw later kan hij terugzien
op een glansrijke carrière. Als assis-
tent-chef vlieger reisde hij de wereld
rond. Belandde als leidinggevende bij
de werving en selectie van personeel
en gaf leiding aan de vliegtuigafhan
deling. Als kroon op zijn loopbaan
verzocht de directie hem de gezamen
lijke inkoop voor alle aan KLM geli
eerde maatschappijen op poten te zet
ten. „Van de aankoop van ballpoints
en wijnen tot vliegtuigen. Mocht ik
weer iedere dag m'n koffer pakken om
te kijken of de wijn in Zuid-Afrika wel
de beste was."
Zijn echtgenote werkte in de jaren
zestig en zeventig als telefoniste-re
ceptioniste op het boekingskantoor
aan het Leidseplein in Amsterdam.
Sindsdien is een grcot deel van haar
leven blauw gekleurd. „Onze familie,
vrienden en kennissen zitten allemaal
in die KLM-sfeer", zegt Inge Visser
(66). Je vindt het ook altijd weer leuk
iets te horen of zien over de maat
schappij waar je ook zelf gewerkt
hebt."
Op het Leidseplein leerde ze schoon
zus Janny (56) kennen. Die daar op
haar beurt weer Jaap ontdekte, de
broer van Thijs. Toeval of niet, J aap en
Janny trouwden precies op de dag dat
de KLM het vijftigjarig bestaan vier
de. Jaap: „We moesten dat horen van
de ambtenaar van de burgerlijke
stand. Onze trouwfoto heeft nog in het
personeelsblad De Wolkenridder ge
staan."
Jaap Visser (58) werkte dertig jaar bij
de maatschappij. „Dertig jaar blauw
bloed heb ik door m'n aderen stro
men", zegt hij trots. Zeven jaar gele
den werd zijn afdeling overgenomen
door IATA. „Maar je blijft KLM, dat
gaat nooit over. Alle draden zijn nog
met het bedrijf verbonden. Je volgt al
het nieuws, leest over de luchtvaartin
dustrie en alles wat maar met KLM te
maken heeft. Ja, ook in de vakantie.
Dan denk je toch: gaat het wel goed?"
Zijn vrouw Janny (56) is nuchterder.
Ook zij heeft er zo'n dertig jaar KLM
op zitten en werkt nu als teamleider
passagiersafhandeling op Schiphol.
„Met de KLM ben ik verknocht, ik heb
er m'n hele leven gewerkt. Maar voor
mij is het wel gewoon werk. Zo'n blau
we vogel wekt niets bij me op. Ook on
ze kinderen hebben er niks mee. Nou
ja, mijn zoon woont samen met een
KLM-ster. En ze kozen wel voor een
internationale opleiding. Ze hebben
toch wel zo'n gevoel van de hele we
reld is van ons."
Datzelfde geldt min of meer voor Ma
deion Visser (29). Tegenwoordig
werkt ze als psychologe bij de Univer
siteit van Amsterdam. „Maar dat
KLM-gevoel heb ik mijn hele jeugd
sterk gehad. Dat kwam natuurlijk ook
door het vele vliegen. Nu achteraf be
sef ik pas hoe bijzonder dat was. Om
dat KLM'ers voor een fractie van de
prijs mogen reizen, ging ons gezin
minstens drie, vier keer per jaar weg
met het vliegtuig. Eerst vooral naar
Zuid-Europa, later de Verenigde Sta
ten, Canada, Afrika en Zuid-Ameri-
ka. Je zat regelmatig in de cockpit of
de pantry."
„Het had natuurlijk ook een keerzij
de. Personeel moest altijd maar af
wachten of er nog plek in het vliegtuig
vrij was. Soms vreselijke taferelen,
moest je dagen op het vliegveld wach
ten. Achteraf had dat ook wel weer
iets romantisch. Stond je met wel der
tig KLM-ers te wachten en dat was
ook wel weer gezellig."
Vier jaar geleden studeerde Madeion
af. Haar afstudeeronderzoek ging,
hoe kon het ook anders, over KLM.
Onderwerp: de culturele samenwer
king van het cabinepersoneel van
KLM en Alitalia, de toen beoogde
KLM-partner. Een half jaar lang
volgde ze van zeer nabij de onderhan
delingen op het hoofdkantoor. Haar
conclusie was dat de samenwerking
weinig kans van slagen zou hebben
omdat de culturele verschillen te
groot waren. „De KLM-crew was veel
homogener dan die van Alitalia. Het
cabinepersoneel van KLM werkte be
ter samen, het groepsgevoel was gro
ter en er heerste een sterke KLM-
identiteit."
„Bij Alitalia was dat veel minder. Er
heerste een sterke hiërarchie en er wa
ren veel meer conflicten. Ik denk dat
de Franse werkcultuur van Air Fran
ce dichter bij de Italiaanse ligt dan bij
de Nederlandse. In feite ligt dezelfde
valkuil op de loer."
KLM deed destijds niets met haar be
vindingen, maar toen in 2000 de
onderhandelingen met Alitalia
stukliepen, kreeg Madeion alsnog een
vriendelijk briefje van de directie dat
het onderzoek heel interessant was.
Vader Thijs: „Ik had gehoopt op een
alliantie met Air France of een fusie.
Met die overname heb ik het behoor
lijk moeilijk. Het blauwe gevoel wordt
afgeknabbeld. Om me heen is ieder
een ervan overtuigd dat KLM over
vijf, zes jaar helemaal weg is. Dan is
het echt afgelopen."
Thea van Beek
Elk jaar kijken de verzamelaars reikhalzend
uit naar 7 oktober. Op de verjaardag van de
luchtvaartmaatschappij ziet het nieuwe
KLM-huisje het levenslicht. De Delfts-blauwe
huisjes - aanvankelijk gevuld met likeur, later
met jenever - worden sinds 1952 cadeau ge
daan aan business class- reizigers die inter
continentaal reizen. Door een klein tussen-
sprintje lopen het aantal huisjes en de leeftijd
van de maatschappij sinds 1994 met elkaar in
de pas.
Volgende week wordt in Weert het 84e exem
plaar gepresenteerd. Op internet is onder ver
zamelaars een levendige handel in miniaturen.
Een huisje doet een euro of tien. Het Paleis op
de Dam en de Kaaswaag uit Gouda kosten al
snel een paar honderd euro. Maar die waren
dan ook voorbehouden voor stellen op huwe
lijksreis. Oud-WD-leider en Europees Com
missaris Frits Bolkenstein is een bekend verza
melaar. Ook van de Amerikaanse president
Roosevelt wordt gefluisterd dat hij de miniatu
ren verzamelde.
Door de huisjes met sterke drank te vullen, om
zeilde KLM in de jaren '50 handig het verbod
om met cadeautjes passagiers te trekken. Als er
klachten van concurrenten binnenkwamen,
luidde het verweer steevast dat de maatschap
pij toch zelf mocht weten hoe ze haar reizigers
een drankje voorzette.
Ondanks de grote vraag naar huisjes betwijfelt
Gees-Ineke Smit, kunsthistorica van de KLM,
of de huisjes de meest gespaarde KLM-prulla-
ria zijn. „Het varieert van zakjes die in de jaren
'20 aan boord werden uitgedeeld aan mensen
die zich niet lekker voelden, tot speldjes, vlieg-
tuigstoelen uit vliegtuigen of zelfs uniformen",
weet ze. Met name de reclame-affiches worden
steeds meer geld waard. „Die zijn zeer kwets
baar. Als ze bij een reisbureau van het raam ge
trokken worden, blijft er natuurlijk niet veel
van over." Ook het bekende KLM-koffertje is
op rommelmarkten nog steeds gewild.
Regelmatig wordt Smit gebeld door verzame
laars met de vraag of de KLM nog iets aardigs
voor ze heeft. Maar uit het eigen archief staat
de maatschappij niets af. De historica verwijst
ze vrijwel altijd door, bijvoorbeeld naar beur
zen die een paar keer per jaar in het Aviodrome
worden gehouden.
Verzamelaars zijn te vinden in alle lagen van de
bevolking, vertelt Smit. „Het zijn ook niet al
leen Nederlanders. Er zitten ook Amerikanen,
Engelsen en Fransen tussen. Die sparen vaak
spullen van meer dan een luchtvaartmaat
schappij, hoewel de KLM als oudste vaak het
meest tot de verbeelding spreekt."
Angela de Jong
Een zwaan die haar jongen, bescher
mend onder haar vleugels, met zich
meevoert. Een andere die gracieus landt
op het water tegen een helblauwe lucht.
Het zijn beelden die door veel mensen on
middellijk worden geassocieerd met
KLM. Dat gaat zelfs zover dat De Zwaan
tegenwoordig een bekend synoniem is
voor de luchtvaartmaatschappij.
De begin jaren '90 gelanceerde reclame
campagne van het Amsterdamse bureau
PMSvW/Y&R was een schot in de roos.
Het marktaandeel KLM steeg en de be
denkers van de campagne sleepten de ene
na de andere prijs in de wacht.
Bedenkers Eddie Greenwood en Marcel
Groen kwamen op het idee na het zien van
een natuurfilm. De zwaan symboliseert
volgens hen precies het gevoel dat de
luchtvaartmaatschappij wil uitstralen:
elegantie, betrouwbaarheid en koninklij
ke allure. Dat vond ook de KLM, die direct
enthousiast was.
Voor de eerste spot sneden de reclamema
kers gewoon een beeld uit de natuurfilm
van een over het water scherende zwaan.
Later toog een eigen cameraploeg naar
The Swannery, een beroemde broedplaats
voor zwanen in Zuid-Engeland, om opna
mes te maken.
De laatste tijd zijn de spotjes minder te
zien op de Nederlandse zenders. Volgens
Frank Houben, woordvoerder van de
luchtvaartmaatschappij, richt de KLM
zich meer op de buitenlandse markt. „In
Nederland zijn we al heel sterk. Daar zit
geen groei meer in. Daarom proberen we
reizigers uit het buitenland te halen."
Ondanks het samengaan met Air France
blijft De Zwaan de komende tijd het ver
trouwde logo van de KLM. Maar Houben
sluit niet uit dat het in de toekomst gaat
veranderen. „De KLM en reclamebranche
zijn steeds in beweging. Je moet je niet
blind staren op één ding."
Dat de commercials echt geslaagd zijn,
bewijzen de parodieën die erop zijn ge
maakt. Prijsvechter Easyjet kwam enkele
jaren geleden ook met een zwaan op de
proppen in haar reclamespots. Natuurlijk
leverde dat een klacht op bij de Reclame
Code Commissie. Die wees die echter af.
Hoewel er volgens de RCC onmiskenbaar
aan de KLM werd gerefereerd, werd geen
vergelijking getrokken en omdat spots
duidelijk humoristisch bedoeld waren,
achtte ze de filmpjes niet in strijd met de
goede smaak.
Angela de Jong
