PZC
Kat in huis kan allergie voorkomen
26
Van God Los?
m
m
tr
Epidemie treft konijnen
woensdag 1 oktober 2003
Rel rond asteroïdenpaniek
Frisjes
Beurshandelaar niet slim
Hond voorvoelt aardbeving
Hoe een koe een haas vangt, is vrij algemeen bekend
(ze gaat achter een boom staan en doet een bloemkool
na), maar dat koeien ook iets hebben met konijnen, was
minder evident. Biologe Liesbeth Bakker is erin
geslaagd de relatie tussen herkauwers en knaagdieren
V wetenschappelijk te ontrafelen.
Astronomen hebben zich geërgerd aan de publicaties
over asteroïden Q.Q47 en QQ104 in de krant van wak
ker Nederland en andere media, die meldden dat de
ruimterotsblokken best wel eens met de aarde in bot
sing zou kunnen komen, respectievelijk in 2014 en
2009.
In werkelijkheid bedroeg de kans daarop zelf in de
meest pessimistische schattingen hooguit één op een
miljoen. De botsingskans voor asteroïden is vastgelegd
in de zogenaamde Torino-schaal, die loopt van 0 tot
10. Een waarde van '0' op de schaal betekent dat er
geen kans bestaat dat het betreffende object de aarde
zal raken, een waarde van 8, 9 of 10 daarentegen dat
een botsing zo goed als zeker is.
De asteroïden die de afgelopen weken voor ophef zorg
den, hadden een waarde van 1 op de Torinoschaal. Vol
gens de schaal betekent dat dat 'ze goed in de gaten
moeten worden gehouden'. De kans op een botsing is
in dat geval echter nog steeds verwaarloosbaar klein.
De opsteller van de schaal, Rick Binzel van het Massa
chusetts Institute of Technology, overweegt nu de om
schrijving van klasse 1-asteroïden te veranderen in
'normaal'.
De koudste plek in het heelal bevindt zich niet ergens
ver weg in de interstellaire ruimte van het universum,
maar gewoon hier op aarde, in een laboratorium in
Cambridge, in de Amerikaanse staat Massachusetts.
Dat meldt het weekblad New Scientist.
Wetenschappers van de technische universiteit MIT
zijn erin geslaagd 2500 natriumatomen af te koelen
tot een temperatuur van 0,0000000005° boven het ab
solute nulpunt van -273°C. Zelfs in de ruimte is het zes
miljard keer zo warm (-270°C).
De onderzoekers van het Centrum voor Ultrakoude
Atomen vingen de natriumatomen in magneetvelden
en lieten het gas dat darbij gevormd werd vervolgens
langzaam uitdijen. Hoewel ze met hun experiment het
Guinness Recordboek haalden voor 'laagste door de
mens bereikte temperatuur', was het hun daar niet in
de eerste plaats om begonnen. Ze willen het superge-
koelde gas gebruiken voor het bestuderen van kwan
tumeffecten om te zien of dat nog nauwkeuriger
atoomklokken kan opleveren.
Beurshandelaren zien zichzelf graag als sluwe kooplui
die winst weten te halen uit hun bekwame analyse
van economische trends. Volkomen ten onrechte, con
cluderen Amerikaanse onderzoekers in het weten
schapstijdschrift Nature.
De wetenschappers stelden een theoretisch model op
dat ervan uitgaat dat de handelaren hun orders vol
strekt willekeurig plaatsen. Dat bleek uitstekend over
een te komen met de alledaagse werkelijkheid van de
beurs.
De onderzoekers van het Santa Fe Instituut in Nieuw
Mexico hebben hun bevindingen gepubliceerd onder
de voor de beursgoeroes weinig vleiende titel: 'Voor
spelbaarheid van nul komma nul intelligentie in fi
nanciële markten'. Hun bevindingen leggen ander
maal een bom onder een door economen al sinds de
negentiende eeuw gekoesterde veronderstelling: dat
handelaren alwetende en rationele wezens zijn wier
doel het is om hun winsten ie maximaliseren op basis
van complete kennis van wat de totale markc doet.
Een Japanse arts beweert dat honden aardbevingen
voelen aankomen. Hij denkt dat het observeren van
hun gedrag kan heipen bij het voorspellen van aard
schokken.
De afgelopen jaren merkte Kiyosjy Shimamura dat zijn
praktijk opvallend vaak werd bezocht door mensen
met hondenbeten ais er een aardbeving was geweest.
Hij spitte de archieven door van twaalf openbare ge
zondheidscentra in het westen van Japan, waar de
aardbeving in Kobe in 1995 meer dan 6000 slachtof
fers eiste.
In de twee maanden voor en na de zware aardbeving
waren er 18 procent meer meldingen van honden die
abnoiinaal veel blaften, beten en afwijkend gedrag ver
toonden. In de maand voor de beving was er op het ei
land Awaji, dat boven het epicentrum lag, zelfs een stij
ging van 60 procent ten opzichte van een jaar ervoor.
Een huisdier kan ook juist goed zijn voor de gezondheid van een kind.
ziekenhuis in Rotterdam mee.
Bijna 1500 kinderen worden
vanaf hun geboorte tot hun
achtste jaar regelmatig onder
zocht.
Het is de bedoeling dat onder
zoekers meer duidelijkheid
krijgen over de invloed van hy
giëne op allergieën. Steeds
meer mensen zijn allergisch
voor bijvoorbeeld huisstof,
huisdieren en grassen.
Het vermoeden bestaat dat dit
komt door omdat mensen door
toegenomen hygiëne te weinig
worden blootgesteld aan mi
cro-organismen.
Onderdeel van het onderzoek
is ook het nut van matrashoe
zen tegen de blootstelling aan
huisstofmijt.
We leven in een goddeloos tijdge
wricht. Penissen worden vergroot,
schaamlippen bijgeschaafd. Met holle
buizen stofzuigen we het welvaarts-
vet onder onze huid vandaan. Erw-
tenborsten worden met siliconenzak-
ken opgepompt tot tevredenheidsfor
maat.
Het idee van een maakbare samenle
ving ligt alweer lang achter ons. Ir
reëel, onbereikbaar, punt uit. Daar
om richt de navelstarende moderne
consument tegenwoordig het oog op
zichzelf. Als de wereld niet wil veran
deren, kun je altijd nog jezelf onder
handen nemen.
Waarom zou je het eigen lijf niet bij
schaven, nu de medische wereld alle
instrumenten voor een herschepping
van het lichaam heeft uitgevonden?
Knip-, snij- en plakwerk doet wonde
ren. Iedereen kan het lichaam krij
gen dat past bij zijn geest. Psychothe
rapie is uit, het scalpel en de vetzuig-
stok zijn in.
Het concept van de mens als bouw
pakket werd nog niet zo lang geleden
vervloekt. De mens, zo filosofeerden
denkers en wetenschappers van for
maat, was een uniek ding. Daar
moest je niet zoveel aan versleutelen,
want anders was hij zichzelf niet
meer. De verbouwde mens wordt een
intieme vreemdeling voor zichzelf.
Dat was geen gek idee. Menig hartpa
tiënt die kon doorleven dankzij het
hart van een ander, voelde zich een
beetje vervreemd van zichzelf. En wat
voor het hart geldt, geldt ook voor
nieren, longen, een getransplanteerd
hoornvlies of de hand van een ander.
Er wordt ook al geëxperimenteerd
Wetenschapspublicist1
met het transplanteren van een baari
moeder, eierstokken en zaadballen.
Menselijke zaadcellen worden al 'uit
gebroed' in het lichaam van muizen.
We kunnen maar moeilijk maat hou
den.
Het vervelende van deze hele ontwik
keling is de ondoorzichtigheid van
problematiek. Veel mensen zijn ge
holpen met lichaamsdelen van een
ander, danken er hun leven aan.
Maar ook de plastische chirurgie met
siliconenkussentjes en andere pro- i
thesen, helpt sommige mensen er
echt bovenop. Dat is prachtig.
Maar de ontwikkelingen gaan zo
enorm snel, dat we geen idee hebben
waar we nog een grens moeten trek
ken. Nu richt de herschepping zich
nog vrijwel uitsluitend op het li
chaam. Onderdelen worden wegge
haald, toegevoegd, vervangen. Klaar.
Maar wie het onlangs door de Ge
zondheidsraad uitgegeven advies 'De
toekomst van ons zelf leest, ziet al
weer een andere ontwikkeling aanko
men. Ook het brein zal eraan moeten
geloven. Met elektronica, magneten
en allerlei chemische stofjes, zullen
we ook onze hersenen gaan bijscha-
ven. Nu al experimenteert de jeugd
zich suf met verdovende, oppeppen
de, verdovende en hallucinerende
stoffen.
Hoe moeten we over vijftig jaar be
oordelen of we onszelf nog zijn?
Koe is konijn
van dienst
Door MARTIJN HOVER
b jgpp-onijnen houden
I Mr van koeien, denkt
U^L Liesbeth Bakker, of
I 'n e'k geval van het
Hl IH&gegraas van koei
en. „Konijnen grazen het liefst
op grasland waar koeien zich al
aan tegoed hebben gedaan",
zegt de onderzoekster, die vori
ge week aan de Universiteit
Wageningen promoveerde op
een studie over het Junner Koe-
land. Dat is een uiterwaard
grasland aan de Overijsselse
Vecht bij Ommen.
Het Junner Koeland is door de
overheid aangewezen als na
tuurgebied. De overheid heeft
er koeien uitgezet als 'natuur
beheerders', meldt de organisa
tie voor wetenschappelijk on
derzoek NWO, die de studie
van Bakker heeft gefinancierd.
In het gebied grazen naast
koeien ook konijnen en veld
muizen. Die mogen dan een
stuk kleiner zijn, maar ze eten
samen meer gras dan hun her
kauwende buren, heeft Bakker
vastgesteld.
De voorliefde van konijnen
voor door koeien begraasd wei
land heeft een voor de hand
liggende oorzaak, legt de we
tenschapster uit: „Gras waar
van koeien al gegeten hebben,
is korter en malser, en daar
door smakelijker voor konij
nen. Die eten het gras nog kor
ter en dat blijkt voor de natuur
als geheel erg gunstig te zijn.
In het korte gras zie je name
lijk een grotere verscheiden
heid aan planten. Vooral laag-
blijvende kruiden, zoals brunel
en knolboterbloem, doen het
goed in het korte gras. Dat
komt doordat ze er genoeg
zonlicht krijgen. Als het
gras hoger is, kunnen t\
Natuurliefhebbers zal het misschien zijn opgevallen dat het
aantal konijnen de laatste jaren aanzienlijk is afgenomen.
„Zelf merk ik het in elk geval heel goed ais ik door de dui
nen wandel", zegt de Wageningse bioloog Jasja Dekker.
Onder Europese konijnen woedt al een jaar of tien een
ernstige epidemie die veroorzaakt wordt door het VHS-vi-
rus. Voor een getroffen konijn is de ziekte geen lolletje.
„Je ziet eigenlijk niks aan zo'n dier, tot het opeens een
beetje'raar begint te jlpen en dan dood neervalt", aldus
Dekker. „Als je ze vervolgens opensnijdt, zie je dat ze aan
ernstige inwendige bloedingen zijn gestorven."
Dekker is bezig met eén vervolgonderzoek dat aansluit op
de studie van Liesbeth Bakker. Waar Bakker een wilde ko
nijnenpopulatie bestudeerde, kijkt hij onder meer gecon
troleerde omstandigheden naar de wisselwerking tussen
grazers en vegetatie. „Wij zetten konijnen uit in een afge
sloten gebied, waardoor we kunnen bekijken wat de in
vloed van vastgestelde aantallen konijnen op de vegetatie
is", legt de onderzoeker uit.
Foto FBBr
Roosendaal
zulke planten niet tot ontwik
keling komen."
De konijnen dragen ook bij aan
de soortenrijkdom in een ge
bied als het Junner Koeland
door hun huisvestingsgewoon
ten: „Konijnen graven holen en
woelen daarbij de aarde om. In
de door konijnen omgewoelde
grond zie je de grootste rijk
dom aan plantensoorten."
Bakker heeft ook ontdekt dat
de ontwikkeling van een na
tuurgebied dat door koeien en
konijnen wordt begraasd, in
feite wordt 'gestuurd' door de
konijnen. „Koeien eten niet al
leen gras, maar versmaden ook
jonge boompjes niet", legt ze
uit. „Als er weinig konijnen
zijn, kunnen in het grasland
struiken opschieten. Struiken
als bramen en sleedoorn heb
ben stekels, waardoor ze voor
koeien niet aantrekkelijk zijn.
In dat struikgewas kunnen ver
volgens eikenboompjes tot ont-
wikkeling komen. Als er veel
konijnen zijn, vreten die de
struiken weg, waardoor de
eiken geen plek hebben om
zich te vestigen."
„Je ziet dan ook dat de vege
tatie op het Junner Koeland
«Én
bestaat uit een lappendeken
van grasland, afgewisseld met
struikgewas en door doorns
truiken omgeven stukken ei-
kenbos. Zo'n afwisselend land
schap biedt levenskansen aan
een groot aantal dier- en plan
tensoorten en draagt dus bij
aan de natuur als geheel."
De onderzoekster moest voor
haar studie uiteraard weten
hoeveel konijnen in het door
haar bestudeerde landschap ac
tief waren. „Konijnen tellen
valt niet mee, omdat ze vooral
aan de randen van de nacht ac
tief zijn", legt ze uit. „In het
donker hebben ze weliswaar
minder te duchten van roofdie
ren, maar het maakt ze voor
biologen ook moeilijker zicht
baar."
Gelukkig is er een indirecte
manier om konijnen te tellen:
„Aan de hand van de keutels.
Die blijven liggen als het ko
nijn vertrokken is, dus die la
ten zich wel tellen.
Andere wetenschappers
hebben lang geleden ai
keuteltabellen opgesteld
aan de hand waarvan je een
betrouwbare schatting kunt
maken van het aantal konijnen
in een bepaald gebied." Lies
beth Bakker moest voor haar
promotie terugkeren uit Ame
rika, waar ze voor een jaar een
baan heeft aan de universiteit
van Nebraska. „Daar doe ik een
soortgelijk onderzoek", vertelt
ze. „Alleen met wat andere
diersoorten. Op de immense
prairie daar heb je eveneens
grote en kleine grazers, waar
onder ook koeien en konijnen.
Maar daarnaast heb je ook anti
lopen en prairiehondjes, die in
'miljoenensteden' onder de
grond leven. Toch zijn de eco
logische effecten er in grote lij
nen hetzelfde als op het in ver
gelijking piepkleine Junner
Koeland."
->
mirt ïW1
-
De konijnen op hei Junner Koeland eten meer gras dan de koeien.
Door FRITS POELMAN
De kattenbak schoonmaken is
voor een zwangere vrouw uit
den boze. Ze kan infecties op
lopen die slecht zijn voor haar
kind. Maar een huisdier kan
ook juist goed zijn voor de ge
zondheid van een kind. Dat
blijkt uit de eerste resultaten
van een groot onderzoek van
de Groningse promovenda
Marjan Kerkhof onder bijna
vierduizend kinderen die in
1996 en 1997 zijn geboren.
Jonge kinderen, die zijn gebo
ren in een huis waar tijdens de
zwangerschap
een kat aanwezig was, lopen
volgens Kerkhof minder risico
op allergische aandoeningen.
Zo ontdekte ze uit de eerste ge
gevens van haar promotie-on
derzoek.
Ze vindt het nog te vroeg voor
een advies om huisdieren aan
te schaffen, om te wennen aan
micro-organismen en weer
stand op te bouwen. „Er zitten
twee kanten aan het verhaal,
want je kunt inderdaad ook in
fecties oplopen. Door contact
met micro-organismen hebben
kinderen die als baby naar een
kinderdagverblijf gaan, een
verhoogd risico op eczeem als
ze één jaar zijn. Maar we
hebben nu alleen gege
vens van heel jonge
kinderen. Als ze
wat ouder zijn,
ontstaan er mo
gelijk negatie
ve effecten.
Dat moet later
duidelijk wor
den."
Aan het zoge
heten Piama-
onderzoek naar
allergie doen on
der meer de uni
versiteiten van
Groningen en Utrecht
en het Sophia Kinder-
