PZC
De pleister
Je onreine
hand
25
Medische vindingen
ADHD
woensdag 1 oktober 2003
Charlie kan het zich al bijna niet meer
herinneren. Ook haar ouders moeten moeite
doen. 'O ja, ze viel constant van haar stoel.
En ze was zo ongedurig.' De negenjarige
Charlie was een jaar geleden een druk kind,
kon niet de tijd nemen om te luisteren.
Charlie heeft de verschijnselen van ADHD.
Dankzij een aanpassing van haar voedsel
komt nu het echte leuke karakter
van Charlie naar buiten.
«IMMMHÏIÜl»]
Mobieltje
Broccoli
Multiple sclerose
Spierpijn
Borstkanker
Sint Janskruid
'Wel cola maar
Tomaat mag Door ELLEN VAN DER HART
en jaar geleden zijn
de ouders van Char
lie, Mieke en Guido,
naar drs. Lidy Pelsser
gegaan. „Kinderen
waarvan men denkt dat ze AD
HD hebben, blijken vaak een
intolerantie voor een aantal
etenswaren te hebben. Dat voe
ding invloed kan hebben op ge
drag is al wel aangetoond", al
dus kinderpsychiatrisch onder
zoeker Pelsser. Dankzij de aan
passing van de voedingsge
woonten verminderden niet ai-
leen bij de meeste kinderen de
concentratieproblemen en de
hyperactiviteit, ook lichameiij-
ke klachten als hoofd- en buik
pijn, maagklachten, eczeem en
overmatige transpiratie namen
af.
De kinderen moeten beginnen
met het zogeheten eïirninatie-
dieet van drs. Pelsser, waarbij
ze vier weken lang (korter als
er al eerder resultaten zijn)
zeer streng op hun eten moe
ten letten. Uitgezocht wordt
welke voedingsmiddelen een
verkeerde reactie veroorza
ken. Taboe zijn onder an
dere melk, eieren, sinaas
appels, noten en kleur- en
smaakstoffen. Op het me
nu staan wel rijstwafels,
brood, Chinese kool, rode
bieten, mango, wortel,
lamsbout, kalkoen, bouil
lon, perendiksap en ka
millethee.
„Wij moesten erg creatief
worden in de keuken. Zo
bakten we het stevige
brood in de roomboter,
dan vond ze het wel lek
ker. Ook het boodschap
pen doen duurde in het
begin erg lang. Je moet
elk etiket lezen om te
voorkomen dat er een in-
Charlie verstopt' zich achter een aantai producten die ze niet meer mag eten.
grediënt inzit dat zij niet
mocht hebben", herinnert Mie
ke zich. „ik wist eigenlijk vanaf
het begin dat het iets was dar
ze dagelijks at."
„Ai anaf de tweede dag had
den we een anaere Charlie in
huis", vertelt Guido. „Zelf
noemde ze dat: ik moet nu
niks meer. Het was alsof er een
bepaalde spanning uit haar lijf
verdween. Na vijf dagen was ze
niet meer verkouden en haar
ongedurigheid kwijt. Ze kon
een heie dag thuis blijven zon
der zich te vervelen. Dat was
nog nooit voorgekomen. Na
acht dagen gaf ze zeifs kleine
dingetjes weg aan anderen, dat
was ongekend."
Voorheen was de relatie tussen
ouders en kind wel eens moei
zaam. „We konden moeilijk
contact met haar krijgen. Nu
gaat het allemaal beter. Haar
eigen karakter komt duidelij
ker naar buiten. Ze uit zich
makkelijker, praat meer en
toont haar emoties."
Charlie was ruim acht jaar heel
beweeglijk. Niet dat ze nu heel
stil op een stoel zit. Maar ze
blijft tijdens het interview wel
aan tafel zitten. En dat zou bij
na een jaar geleden niet denk
baar zijn geweest. „Ze liep al
met zeven maanden. Als twee
jarige had ze het slaapgedrag
Cola mag
van een achtjarige. Daardoor
word je wel hyperactief Je
moet jezelf wakker houden. Ik
bleef 's avonds bij haar bed zit
ten om haar te helpen in slaap
te vallen. Dat heb ik een jaar
volgehouden", aldus Guido.
Charlie kijkt alsof ze het zich
al niet meer kan herinneren.
De kleuterjuf kwam destijds
met de opmerking dat Charlie
ADHD heeft. „Daar konden wij
eigenlijk wel mee leven. We
hadden een druk kina in huis
maar we wilden absoluut geen
pillen. Toen we van dit elimi-
natiedieet hoorden, wisten we
dat dit voor ons de manier is."
En nu blijkt dat een voedselin-
tolerantie de oorzaak is van de
problemen.
Intolerantie
„Tot nu toe blijkt ze een intole
rantie te hebben voor koemelk
(kwark, kaas, yoghurt etc.) en
citrusproducten (sinaasappel,
grapefruit, mandarijnen). Dat
betekent dus ook geen oranje
ijsje, oranje ranja of dubbel-
drank. Dat valt dus ontzettend
mee. We zijn nu bezig
met de laatste weken
van de test, zo
moeten we nog de
E-nummers tes
ten. En ze lust nu
veel meer dan een
Friet mag
melk'
jaar geleden", vertelt Mieke.
Charlie beaamt dat knikkend,
al drinkend uit haar colablikje.
„Ik weet wat ik niet mag. Als er
getrakteerd wordt op school,
let ik altijd zelf goed op. Als ik
het wel eet, weet ik dat ik weer
zo druk wordt. En dat wil ik
niet."
De intolerantie betekent dat
Charlie ook geen melkchocola
de kan eten, maar wel pure.
Geen 'gewoon' brood maar wel
koemelkeiwitvrijbrood. Er
blijft genoeg over. Geitenkaas,
feta, sojaproducten. „Charlie
corrigeert ons nu zelfs bij het
boodschappen doen. Laatst
kocht ik paté voor haar. Zij zag
zelf dat er melk in zit. Je merkt
het ook meteen als ze iets ge
geten blijkt te hebben waar ze
Foto Ton de Hond
niet tegen
kan. Vooral
haar zusje
Bess kan daar
over mee praten. Die
heeft ook regelmatig tijdens dit
afgelopen jaar gewezen op
reacties in Charlie. 'Geef haar
dat maar niet meer, dan maakt
ze ruzie met me', hoorden we
regelmatig."
Als Charlie nadenkt over de
veranderingen in haar leven,
wordt na even nadenken trots
gemeld dat haar rapport nu
veel beter is. „Ik voel me nu
veel beter. Heb minder buik
pijn, en bijna geen groeipijnen
meer. En ik heb veel meer
vriendinnetjes nu. Vroeger
maakte ik steeds ruzie maar nu
gaat dat veel beter."
Banaan mag
Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) wordt ver
oorzaakt door (vaak erfelijk bepaalde) stoornis in de herse
nen. Over de oorzaak is nog weinig bekend.
Drs. Pelsser voert in haar Onderzoekscentrum voor Hyper
activiteit en ADHD in Eindhoven gesprekken met de ou
ders en leerkrachten, niet met de kinderen zelf. Via een
eliminatiedieet probeert zij te achterhalen welke voe
dingsmiddelen een verkeerde reactie veroorzaken. De
ouders moeten een dagboek bijhouden waarin alles
genoteerd moet worden, zowel positieve als negatieve
reacties op een nieuw voedselproduct.
De mobiele telefoon blijkt een uiterst gunstige plek te
zijn voor de overleving van de bacterie Acinetobacter
baumannii. Vooral medisch personeel moet hierop be
dacht zijn, want voor zieke mensen kan besmetting met
deze bacterie fataal aflopen, waarschuwde J. Gilad (Soko-
ra Ziekenhuis, Beer-Sheva) tijdens de jaarlijkse Inters-
cience Conference on Antimicrobial Agents and Chemo
therapy in Chicago. Gilad trof tijdens een onderzoek Aci-
nobacter aan op 12 procent van de mobieltjes van zie
kenhuispersoneel. Een deel van de bacteriën bleek resis
tent tegen veel antibiotica.
Een bestanddeel van broccoli en andere koolsoorten
voorkomt (althans in de reageerbuis) dat
het herpes simplex virus, onder ande
re verantwoordelijk voor de koortslip
en genitale wratten, zich kan verme
nigvuldigen. Dit meldde T. Stoner
(Ohio University College of Medicine,
Rootstown) tijdens een congres over
antibiotica in Chicago. Als dit bestand
deel van broccoli, indol-13-carbinol gehe
ten, ook in de praktijk werkt kan op basis
hiervan mogelijk een nieuw medicijn te
gen herpes simplex worden ontwikkeld,
meent Stoner.
Het meemaken van stressvolle gebeurtenissen als een
sterfgeval in de familie vergroot bij mensen met de ziek
te multiple sclerose (MS) de kans dat de ziekte tijdelijk
verergert. Dit concludeert D. Buljevac (Erasmus MC, Rot
terdam) in het medisch tijdschrift British Medical Jour
nal op grond van een onderzoek onder 73 MS-patiënten.
Mogelijk stimuleren de vrijkomende stresshormonen
het ontstekingsproces dat de basis vormt van de ziekte
MS, oppert Buljevac.
Een paar koppen sterke koffie drinken voorafgaand aan
een stevige lichamelijke inspanning, vermindert de
spierpijn tijdens de inspanning. Dit schrijft R. Motl (Uni
versity of Georgia, Athens) in het vakblad Journal of
Pain op grond van proeven bij 16 vrijwilligers. Of de
pijnstillende werking van cafeïne zich afspeelt in de
spieren zelf of in de hersenen (waar de gewaarwording
van pijn plaatsvindt) is nog niet duidelijk.
Geregeld sporten of 2,5 uur per week stevig wandelen is
niet alleen goed voor hart en bloedvaten, maar vermin
dert bij vrouwen boven de 50 jaar ook nog eens het risi
co op borstkanker met bijna 20 procent. Dit concludeert
A. McTiernan (Fred Hutchinson Cancer Research Center,
Seattle) in het medisch tijdschrift JAMA op grond van
een onderzoek onder ruim 74.000 vrouwen. Lichaamsbe
weging leidt tot een afname van vetweefsel en daarmee
tot een verminderde aanmaak van hormonen die de
groei van bortstumoren bevordert (bijvoorbeeld oestro-
geen), geeft McTiernan Als mogelijke verklaring voor het
gunstige effect van beweging.
Eeuwenlang moest de gezondheidszorg het stellen zonder
een aantal medische vindingen die vandaag de dag als
vanzelfsprekend worden gezien. Wie waren de bedenkers
en hoe verging het hun vinding?
Door MARTEN DOOPER
Al in de klassieke oudheid
maakten artsen gebruik van
pleisters. Deze leken echter
weinig op de rolletjes Leuko
plast en pakjes Hansaplast die
onze medicijnenkastjes nu vul
len. Pleisters waren destijds
een manier om genees
middelen toe te die
nen. Het waren
mengsels van
was, hars, gom,
olie - soms
zelfs brood - en
geneeskrachti
ge stoffen.
Voor gebruik
werden de pleis
ters opgewarmd,
gekneed en op de
gewenste plaats op het
lichaam aangebracht. De har
sen in de pleister leverden
daarbij de benodigde kleef-
kracht om de pleister op zijn
plaats te houden. De genees
krachtige stoffen trokken ver
volgens vanuit de pleister via
de huid of de wond waarop de
pleister was aangebracht, in
het lichaam. In latere eeuwen
werden de pleisters aan de bui
tenzijde voorzien van een laag
textiel of zeemleer.
Aan het einde van de 19e eeuw
veranderde de functie van de
pleister. Niet langer de medici
nale werking ervan stond
voorop, maar de mo
gelijkheid er ver
band en andere
zaken mee vast
te hechten of er
een wond mee
te bedekken. De
gom van de
klassieke pleis
ters werd hiertoe
vervangen door
rubberachtige kleef
stoffen als caoutchouc en
gutta percha. Deze hadden ech
ter als nadeel dat ze de huid
flink irriteerden en zo sterk
kleefden dat de pleisters nau
welijks meer waren te verwij
deren.
In 1901 deed de Duitse apothe
ker Oscar Troplowitz (1863-
1918), die in 1890 de pleisterfa-
briek van Paul Beiersdorf in
Hamburg had overgenomen,
een belangrijke ontdekking.
Door aan de kleefstof zinkoxi-
de toe te voegen, ontstond een
pleister die geen irritatie ver
oorzaakte en zonder proble
men van de huid te verwijde
ren viel. Vanwege de helder
witte kleur die de kleurstof
door de zinkoxide kreeg, doop
te Troplowitz zijn nieuwe pleis
ter Leukoplast, naar het Griek
se 'leukos' hetgeen 'wit' bete
kent. Het werd een daverend
succes, mede door Tropowitz'
grote zakelijke kwaliteiten. La
ter ontwikkelde Tropowitz nog
de lippencrème Labello, de
huidzalf Nivea en de eerste
tandpasta. Ook het doorzichti
ge plakband, Tesafilm, zag in
de Hamburgse fabriek het le
venslicht.
Enkele jaren na Troplowitz'
dood kwam een volgende door
braak. Gelijktijdig ontstond in
Europa en in de Verenigde Sta
ten het idee hechtpleister al in
de fabriek te voorzien van een
laagje verband. In Europa was
het, bijna vanzelfsprekend, de
firma Beiersdorf die deze prak
tische vorm van wondverzor
ging onder de naam Hansaplast
(een verwijzing naar de status
van Hamburg als Hanzestad)
vanaf 1921 van de band liet rol
len. In de Verenigde Staten
kreeg ene Earle Dickson het
zelfde lumineuze idee. Naar
verluidt omdat zijn vrouw Jose
phine zich bij het koken voort
durend in de vingers sneed.
Dickson, katoen-inkoper bij de
firma Johnson Johnson, voor
zag stroken hechtpleister van
wondgaas, zodat Josephine
daar in geval van nood snel een
stukje van kon afknippen.
Toen Dickson dit aan zijn baas
vertelde, was het slechts een
kwestie van tijd voordat, even
eens in 1921, de eerste rollen
Band-aid, zoals de merknaam
in de Verenigde Staten luidde,
de fabriek verlieten.
Thuis hadden we vroeger stukjes
krantenpapier, die aan een draadje
waren geregen, in de wc hangen. Na
het poepen moest je er een velletje af
trekken en je billen ermee schoon
poetsen. Ik herinner me, dat ik dat
als kind geen gemakkelijke opgave
vond.
Toen ik wat ouder was, logeerde ik
wel eens bij Indonesische mensen.
Mijn eerste oezoek aan de wc was
even schrikken. Er hing geen kran
tenpapier. Hoe moest ik nu mijn bil
len schoon krijgen? Vragen stellen
over dit soort intimiteiten durfde ik
niet. Dus besloot ik zonder poetsen
mijn broek maar op te hijsen.
Later hoorde ik dat er een fles met
water in de wc stond, een zogenaam
de bottol tjebok. Het water moest ik
tussen mijn billen laten lopen en met
mijn blote hand de poep wegwassen.
Zo deden alle mensen dat in Indone
sië.
Het schoonmaken na een toiletbe-
zoek gebeurt in Azië en Afrika op al
lerlei verschillende manieren, met
water, met bladeren van planten,
maar ook bijvoorbeeld met schelpen.
Wat echter in vrijwel alle culturen ge
lijk is, is datje alleen je linkerhand
gebruikt om schoon te maken. Dit is
je onreine hand. Daarmee mag je niet
eten en ook geen mensen begroeten.
Toiletpapier op een rolletje zoals wij
dat nu gebruiken, bestaat sinds 75
jaar, meldde de krant onlangs. Ter
ere van dit jubileum liet de Duitse
toilet-papierfabrikant Hakle een on
derzoek instellen naar de manier
waarop wij onze billen afvegen. Man
nen vouwen de papiertjes eerst een
paar keer dubbel voor ze het gebrui
ken. Vrouwen maken er meestal een
propje van. Een Nederlander gebruikt
per dag zo'n 25 velletjes, een Span
jaard de helft, maar bij een Ameri
kaan is alles groter. Die verslijt ge
middeld 57 stukjes papier.
Wat heeft een arts nou te maken met
hoe iemand zijn billen schoonmaakt?
Het onderwerp komt met enige regel
maat in de spreekkamer ter sprake.
Mensen komen soms ongerust op het
spreekuur omdat ze een paar bultjes
bij hun anus hebben ontdekt. Bij on
derzoek blijkt het dan om aambeien
te gaan. Een onschuldige maar soms
lastige kwaal. De adviezen zijn bij de
meeste dokters hetzelfde. Zorg dat je
ontlasting niet te hard is, houd de
ontlasting niet te lang op, zorg voor
voldoende lichaamsbeweging, koop
zalf bij de drogist en... bij voorkeur
geen toiletpapier gebruiken. Toiletpa
pier kan zorgen voor een voortduren
de irritatie van de aambeien.
Maak je billen schoon met een nat
washandje, sponsje, vochtig toilet
doekje of gebruik een bottel tjebok.
Artsen geven geen advies over welke
hand je daarbij moet gebruiken,
maar bij vrijwel alle Nederlanders is
dat rechts.
Een Aziaat of Afrikaan gruwelt alleen
al bij de gedachte.
AessH'1
Bestanddelen van Sint Janskruid, onder
andere populair als kruidenmiddel tegen
depressies, bevorderen de activiteit van
een enzym, cytochroom P450 geheten,
dat van groot belang is voor de afbraak
van veel reguliere medicijnen. Op die ma
nier vermindert het gebruik van Sint
Janskruid het effect van reguliere medi
cijnen, schrijft J. Markowitz (Medical Uni
versity of South Carolina, Charleston) in
het medisch tijdschrift JAMA op grond
van een onderzoek bij 12 proefpersonen.
