PZC
Bij aanraking worden de lamellen roodbruin
18
19
19
18
weerwoord
Platteland
is van alle
burgers
Kiek, 'n
balonne
Zegenvissen
lijkt net
een sport
Duindoorn
is Zeeuwse
besdrager
HET TUINTJE
VAN
Vertoont zich
Mauritius klaar,
vele stormen
wacht u maar
-irÏÏ&n* 0113-315520;
{SS- 0114-372770;
Ze !Ll- 020-4562500.
K?«o"°-315680
SPredactie@pic.nl
postbus 31,4460 AA Goes.
dinsdag 23 september 2003
Pompoenen
kleuren
de herfst
Pompoenen zijn in. Als
groente, maar vooral als
siergewas. Zij zijn in en bij
menig huis te vinden en
overal ten plattelande te
koop. In alle maten en kleu
ren. Het verhaal gaat dat al
vele eeuwen voor het begin
van onze jaartelling in Mid
den- en Zuid-Amerika pom
poenen werden gekweekt.
Ze waren gewild onder in
dianen, als zonnesymbool,
als voedsel en als genees
krachtig middel (caroteen,
vitamine C, heilzaam tegen
prostaatontsteking). Uitge
holde pompoenen worden op
Halloween (31 oktober) als
lampion gebruikt; het grie
zeleffect is veel leuker dan
met een suikerbiet.
Hij praat er met duidelijke
genegenheid over. Voor
Hans Hoekman van boomgaard
De Zoete Kers, halverwege tus
sen Serooskerke en Vrouwen
polder, kunnen pompoenen niet
stuk. „Ze geven iets vrolijks aan
de herfst. We krijgen een wat
donkerder tijd en dan al die
kleuren. Die hebben zó'n uit
straling. De mensen worden er
blij van. Het heeft ook iets mys
tieks. Een beetje het oer-achti-
ge. Als je komt aanlopen en er
staat een groepje pompoenen,
dat heeft gewoon iets."
Hoekman teelt voor het vierde
jaar op grotere schaal pompoe
nen. Er is ongeveer vier hectare
voor beschikbaar. De variatie in
zowel kleuren als vormen is
groot. „We hebben nu 72 rassen.
Ieder jaar zeggen we: laten we
het beperken tot vijftig rassen,
maar dat lukt niet. Je ontdekt
steeds weer iets bijzonders." De
meeste zaden betrekt hij van
handelaren die gespecialiseerd
zijn in pompoenen. „In de win
ter zoeken we naar nieuwe ont
wikkelingen. Dan zie je onver
wacht nieuwe rassen."
Partner Cynthia Bal zegt dat De
Zoete Kers nog maar een be
scheiden 'verzameling' heeft.
Laatst hoorden ze van een kwe
ker die maar liefst vijfhonderd
verschillende rassen teelt. Hans
Hoekman probeert wel, als ware
hij een mode-inkoper, in te spe
len op de smaak van het publiek.
„Je weet nooit tevoren wat in is.
Je moet het een beetje aanvoe
len. Dit jaar zijn de groene tin
ten meer gewild. Ik heb nu soor
ten waarvan je voelt: dit is het,
die zal lopen."
De meeste pompoenen schaffen
de mensen aan voor decoratie,
binnen en buiten. Een klein deel
wordt gebruikt als groente.
Hoekman schat dat de verhou
ding ongeveer 80 tegen 20 pro
cent ligt. Bal vertelt dat mensen
soms wel 'n uur rondstruinen
tussen de grote verzamling
pompoenen om de juiste kleuren
te vinden. „Ze nodigen uit tot
creativiteit." Ze is enthousiast
over de culinaire mogelijkheden
van de pompoen. „Het is ge
woon groente. Je kunt ze alle
maal eten. De Duitsers zijn daar
wat verder mee dan Nederlan
ders, maar ik merk dat steeds
meer mensen ze niet alleen als
sier gebruiken, maar ook om op
te eten."
Cynthia heeft speciaal een re
ceptenboekje samengesteld.
Daarbij is ze uitgegaan van de
meest gangbare soort: de oranje,
rondgevormde Hokkaido, die
een wat zoetige nasmaak heeft.
Maar ook de andere rassen zijn
heel goed bruikbaar in de keu
ken. Bal roemt de voedings
waarde; aan mineralen bevat
het vruchtvlees onder meer cal
cium, kalium, magnesium en si-
licum. Pompoensoep is het be
kendst. Ook in stoofpotten is de
groente prima te verwerken. En
wat te denken van een hartige
pompoentaart met gehakt en
broccoli op bladerdeeg.
Rond half april begint Hans
Hoekman met voorzaaien in
bakken. Vanaf de tweede week
van mei worden de plant j es in de
volle grond gezet. „Ik vervroeg
het wat, vanwege de toeristen
die pompoenen mee naar huis
willen nemen." Afhankelijk van
het weer - de pompoen is een
warmteminnende plant - komt
de oogst vanaf augustus goed op
gang en de laatste pompoenen
worden eind oktober gesneden.
Er wordt tijdens de groei niet
gespoten of kunstmest toege
voegd, wel gaat er heel veel
paardenmest op de velden.
Dit jaar oogstte Hoekman de
eerste pompoenen al vroeg: op
21 juli. Aan het begin van de
wijd vertakte ranken zitten de
grootste exemplaren. „Wij gaan
niet zo voor die hele grote. Je tilt
je er een breuk aan en je kunt er
niet zoveel mee. Ik heb ze liefst
van zo'n 50 centimeter doorsnee
en een beetje hoog model. We te
len ook fles-kalebassen. Die
gaan tegen gaas tot twee meter
de hoogte in. Als ze gedroogd
zijn, kun je ze als kruik gebrui
ken."
Hoekman snijdt alleen pompoe
nen die rijp zijn. „Je ziet vaak
dat een pompoen veel te vroeg
gesneden wordt. Dan komt er
een kleurtje en denken de men
sen: we kunnen oogsten. Ze heb
ben geen geduld om te wachten.
Als je te vroeg oogst is een pom
poen binnen enkele weken weg.
Op tijd geoogst kan een pom-
•V
Enige tijd geleden alweer ver
schenen de eerste padde
stoelen in het gazon. Nou stoe
len? Stoeltjes. Getooid met
leemkleurige hoedjes op een
dun breekbaar steeltje. Plotse
ling waren ze er, 's morgens
vroeg, om 's avonds alweer ver
schrompeld en met geknikte
steel letterlijk en figuurlijk het
loodje gelegd te hebben. De an
dere dag was er niets meer van
terug te vinden. Ze kondigden
Adri Karman heeft achter
zijn huis een kleine tuin,
waar toch van alles ge
beurt. In 'Het tuintje van'
schrijft en tekent hij elke
week over de belevenissen
in de natuur rondom het
huis.
echter wel de komst van een an
der seizoen aan.
Hoewel paddestoelen het hele
jaar door wel voorkomen is het
najaar toch bij uitstek het sei
zoen voor deze organismen. Dan
laten de meeste soorten zich
zien. Kort geleden verscheen er
op een tak in de houtvoorraad
een kleine paddestoel met een
geplooide donkere hoed, be
zaaid met witte vezelige stipjes,
wonderbaarlijk symmetrisch
gerangschikt vanuit het cen
trum van de hoed. Geheel alleen
stond het zwammetje daar te
pronken, op een tere witte steel
met aan de voet een wit-donzige
beharing. De lamellen aan de
onderzijde gitzwart.
Ongetwijfeld een inktzwamme-
tje. Na enkele uren al was er van
het stukje schoonheid niets
meer over dan een inktzwarte
vlek en wat vezeltjes. Inkt-
zwammen hebben over het alge
meen maar een korte levens
duur. Welke soort het nu precies
was? De kleine viltinktzwam?
In Nederland komen zo'n hon
derd inktzwammen voor en een
groot deel kan slechts op micro
scopische kenmerken van jonge
exemplaren worden gedetermi
neerd. Dat laten we dus maar
aan de specialisten over. Feit
blijft dat het - voor ons althans -
een juweeltje was om te zien.
Nog een verrassing stond ons te
wachten. De regenval van de
laatste weken heeft de zwam
men blijkbaar geactiveerd om
vruchtlichamen voort te bren
gen. Tussen het - door de droog
te - te vroeg gevallen geelbruine
blad onder de Els, net buiten de
cirkel van de bladerkroon, stui
ten we op enkele paddestoelen
met dezelfde kleur als het dode
blad. De hoeden vertonen lichte
barsten en zijn licht trechter
vormig, onregelmatig gewelfd.
Met een spiegeltje bekijken we
de onderkant. De lichtgelige la
mellen lopen langs de steel af en
worden bij aanraking rood
bruin. De hoedrand is sterk naar
binnen gekruld. De korte brui
nige en vezelige steel is naar de
basis toe versmald. We hebben
deze soort nooit eerder gezien.
Ze staat daar opeens. Maar de
lectuur hierover hebben we niet
voor niets in de kast staan. Even
kijken of we deze organismen op
naam kunnen brengen. Sommi-
Elzekrulzoom, op de voorgrond een inktzwammetje.
illustratie Adri Karman
ge paddestoelen groeien in een zwammen in de nabijheid van
samenlevingsverband - symbi- de Els groeien, kijken we bij
ose - met bepaalde planten of soorten die als voorvoegsel 'Els'
bomen. Gezien het feit dat de in hun naam hebben. En we vin
den er inderdaad enkele zoals:
Elzeboleet, Elzebundelzwam,
Elzekatjesmummiekelkje en
ook Elzekrulzoom. Gezien de
gekrulde rand van de hoed is dit
mogelijk de soort die we zoeken.
Van de groep van de Krulzomen
komen er maar vier soorten in
ons land voor. Het moet dus niet
zo moeilijk zijn om de zwam op
naam te brengen. De determi
natietekst bij Elzekrulzoom
komt zeer sterk overeen met on
ze bevindingen en we wagen het
erop onze paddestoel die naam
te geven.
Het leuke komt echter als we
verder lezen. Zoals gezegd leven
veel paddestoelen samen met
bepaalde planten of bomen of
liever met hun wortels. Ze vor
men een schimmelvormig net
werk dat de wortels van de
boom omgeeft en tegen uitdro
ging en parasieten beschermt.
Het wortelgestel van de boom of
plant wordt door deze mycor-
rhizavorming stabieler en het
fijne netwerk bevordert de aan
voer van water en in water op
geloste voedingsstoffen naar de
boom. Via datzelfde netwerk
voorziet de schimmel zich van
(Sint Mauritius is op
22 september)
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 31,
4460 AA. Goes, fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl.
poen zes maanden tot wel een
jaar meegaan. Wanneer je ze
echt lang wilt bewaren, moet je
ze invetten met bijvoorbeeld
bijenwas, vaseline of ledervet.
Dan rolt het vocht eraf als het
regent en ze blijven langer op
kleur. Bij ons wordt iedere ge
oogste pompoen gewassen,
want er zit altijd een beetje stof
op."
Traditioneel is de Turkse muts
een van de meest gangbare ras
sen. Als mensen pompoenen
willen eten, beveelt Cynthia Bal
de Hokkaido aan. Dit seizoen is
op De Zoete Kers het ras Festi
val favoriet. Hoekman: „Daar
van heb ik er dit jaar wel 12.000
exemplaren. Er gaat bijna nie
mand de deur uit zonder een
Festival. Het is ook een erg
mooie."
Rinus Antonisse
Op zaterdag 4 oktober wordt op
boomgaard De Zoete Kers, hal
verwege tussen Serooskerke en
Vrouwenpolder, van 10.00 tot
17.30 uur een pompoenenfestijn
gehouden. Naast het bekijken
van de bonte verzameling kan er
ook geproefd worden (Cynthia
kookt 100 liter pompoensoep),
er zijn workshops en een gra
fiektentoonstelling. De boeren-
kapel uit Serooskerke en de kle-
derdrachtgroep Mooi Zeeland
verzorgen optredens.
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie Buitengebied van de
PZC, postbus 31, 4460 AA,
Goes,
fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl
suikers en zetmeel die door de
boom geproduceerd zijn. Beide
organismen hebben dus profijt
van elkaar. Veel bomen en plan
ten zouden zonder het uitge
breide beschermende schim
melnetwerk niet overleven en
omgekeerd zijn de mycorrhiza-
vormende schimmels afhanke
lijk van botanische organismen.
Sommige soorten zijn zelfs ge
specialiseerd en komen maar
onder een bepaalde boomsoort
voor. Onze Elzekrulzoom is er zo
een. Het blijkt ook nog eens een
zeldzame soort te zijn die op de
rode lijst van bedreigde soorten
wordt vermeld.
Adri Karman
