;c
De passen winnen aan passie
Eerste solist van
Het Nationale Ballet
Al 66 jaar tenor
Mien Dobbelsteen heeft geen last van plankenkoorts
27
John van
Kesteren
Zeg 'ns AAA
donderdag 18 september 2003
In het Nederlands ballet
begint het talent van de
24-jarige Igone de
J ongh zich steeds
indrukwekkender te
ontwikkelen. Bij Het
Nationale Ballet
binnengekomen als een
verlegen 17 -j arigewerkte ze
zich op tot een danseres van
groot formaat die duidelijk
nog meer in haar mars heeft.
Directeur Ted Brandsen
schuift haar naar voren om
het klassieke ballet weer
spannend te maken.
Igone de Jongh is Carmen bij
Het Nationale Ballet. Spette
ren moet ze. Het publiek moet
ervan worden overtuigd dat zij
die gevaarlijke vrouw is die
mannen gebruikt voor haar ei
gen gewin. Alleen een rode jurk
aantrekken is niet voldoende.
Een excellente techniek even
min, want Carmen is geen pro
totype. Choreograaf Ted Brand
sen, met ingang van september
de nieuwe directeur van het ge
zelschap, maakte van haar een
moderne, maar ook menselijke
vrouw die zo mooi is dat je haar
alles vergeeft.
Hoogst verbaasd is Igone de
Jongh als ze in het voorjaar van
2002 deze hoofdrol van Ted
Brandsen krijgt. De twee ken
nen elkaar dan nog nauwelijks.
Brandsen mag zelf ex-danser
zijn van Het Nationale Ballet,
de jaren ervoor bracht hij als ar
tistiek leider van het West Au
stralian Ballet grotendeels
'down under' door, haar ont
wikkeling heeft hij niet kunnen
volgen. „Toen ik hoorde dat ik
de rol kreeg had ik zoiets van
hé...? En meteen daarna: dat
wordt trekken. Iedere vrouw
heeft wel iets van Carmen in
zich, ik ook, maar als je van na
ture zo anders bent, moet je echt
gaan nadenken hoe je dat over
brengt."
Dat Ted Brandsen juist in deze
Haarlemse danseres een Car
men zag, is niet zo bijzonder. Ig
one de Jongh is mooi en donker,
haar tint geeft haar net dat exo
tische dat een Carmen nodig
heeft. Dat ze benen heeft die tot
aan het plafond reiken en met
haar hoge wreven het klassieke
ideaal dicht nadert, helpt na
tuurlijk ook. Igone de Jongh, die
haar eerste passen in Balletstu
dio Kennemerland van Sonja
Koster zette, is als verlegen 17-
j arige bij Het Nationale Ballet
binnengekomen, maar bedeesd
is ze allang niet meer. In zeven
jaar tijd heeft ze zich van een in
trovert Indisch meisje ontwik
keld tot een danseres die op to
neel alle ogen naar zich toetrekt.
Het is niet meteen duidelijk dat
ze geen doorsnee danseres is als
ze in 1996 bij Het Nationale Bal
let begint. Haar muzikaliteit,
soepele techniek en gediscipli
neerde houding vallen op, maar
haar lengte blijkt een hindernis
bij het vinden van goede dans
partners. Bovendien danst ze
nog te ingekeerd om echt te kun
nen sprankelen. Het is ballet-
lgonedeJongh:„De positie van eerste solist geeft me het gevoel een vaste plek te hebben veroverd
meester Sonia Marchiolli, zelf
ooit soliste bij het gezelschap,
die haar als talent ontdekt en
één van haar belangrijkste pro
motors wordt.
Mede dankzij Marchiolli's aan
dringen bij directeur Wayne
Eagling krijgt Igone de Jongh
rollen in twee belangrijke klas
siekers: als Myrthe in Giselle
springt ze de benen uit haar lijf,
in 1999 krijgt ze 'vanuit het
niets' de hoofdrol in Het Zwa-
nenmeer. De dubbelrol van
Odette en Odile, de witte en de
zwarte zwaan, geldt als één van
de zwaarste en meest begeerlij
ke rollen uit het balletrepertoi
re. Normaal alleen voorbehou
den aan solisten, wordt de rol nu
uitgevoerd door een 'coryphee',
een danseres drie treden lager in
de hiërarchie.
Wie Het Zwanenmeer 'doet',
weet wat het is om een voorstel
ling te dragen, maar met die
vaardigheid kan Igone de Jongh
een tijd niets doen. Er volgt een
stille tussenperiode vol kleinere
rollen waarin de danseres wel
gestaag in de ballethiërarchie
stijgt, van coryphee via 'grand
sujet' naar tweede solist, maar
waarin Wayne Eagling de druk
weerstaat om haar echt te laten
doorbreken.
De directeur, die na ruzie met
bestuur en dansers in 2003 het
veld moet ruimen, vindt haar
goed, maar ze is nog niet de all
round danseres die hij zoekt. Ig
one moet haar rollen spannend
leren maken. Want uiteindelijk
is niets erger, zegt hij in 2000,
dan een mooie, getalenteerde
danseres 'who doesn't know
how to excite you'. Francis Sin-
cerettidan nog de directeur van
de Nationale Balletacademie
waar ze is opgeleid, prijst Igone
de Jongh in die tijd om haar ta
lent, maar zegt tegelijk: „Ze is
niet wat je noemt een pittige
danseres, maar dat is een kwes
tie van ontwikkelen."
Wat voelt als een zwart gat,
blijkt later een vruchtbare pe
riode waarin het talent de kans
krijgt zich verder te ontwikke
len. De eerste grote klassieke rol
volgt pas in oktober 2002, wan
neer Eagling Igone de Jongh
laat debuteren als Julia in Rudi
van Dantzigs versie van Romeo
en Julia. Tijdens een repetitie is
dan al te zien hoe ze is gegroeid.
Met haar inmiddels vaste dans
partner Raphaël Coumes Mar-
quet weet ze zelfs in een kale
balletstudio de sfeer van het
dat hij je mooi vindt, dat plezier
wil je hem doen. Hij is zo'n grote
inspiratie voor me, er komt zo
veel energie uit hem", zegt ze
over de voorbereidingen van het
ballet Live. „Hans is geen ge
makkelijke man, de voorberei
dingen van dit ballet zijn inten
sief, maar het is bijzonder als je
samen met elkaar bezig bent om
het zo te krijgen dat het goed is."
De moderne klassieker, ge
maakt op de lange Amerikaanse
ballerina Coleen Davis, is haar
dierbaar geworden. Het ballet
over eenzaamheid met slechts
één danseres en een cameraman
op het toneel, danst ze het liefst.
liefdesdrama op te roepen. De
manier waarop ze het gezicht
van de Franse danser met kus
sen overlaadt en hem als een
klein kind heen en weer wiegt
als ze ontdekt dat hij dood is, is
zo levensecht dat het moeilijk is
om geen brok in je keel te krij
gen.
Hoewel er die herfst meerdere
Romeo's en Julia's zijn, worden
Raphaël en Igone het poster-
paar. Zij zijn het, die overal in de
stad hangen, bevroren in een
bijna-kus.
Choreograaf Hans van Manen
wist haar ook dat beetje verder
te krijgen. „Ik weet niet precies
wat het is, maar als je in de stu
dio met Hans staat, dan wil je
„Het is een ongelooflijk mooi
ballet, bijzonder om te mogen
dansen. Hans gaf het aan me en
ik ben nog nooit zo nerveus ge
weest als toen ik dat voor het
eerst deed. Ik mocht het type
zijn dat hij zocht, hij wist na
tuurlijk niet wat ik ermee zou
doen."
Met ingang van dit seizoen is ze
eerste solist en staat er met Ted
Brandsen een nieuwe man aan
het roer, die een einde moet ma
ken aan de kritiek dat het reper
toire van Het Nationale Ballet
niet meer van deze tijd is.
„De positie van eerste solist
geeft me het gevoel een vaste
plek te hebben veroverd, het
'wel of niet op de lijst staan' is
foto Lex van Rossen/GPD
afgelopen. Maar verder is er
weinig veranderd. Ik heb nog
steeds dezelfde vrienden binnen
het ballet, de verhouding tot
mijn collega's is niet echt an
ders. Eenzamer is het wel, je
staat vaker alleen in de studio.
Ik heb altijd graag alleen ge
werkt, maar mis soms de gezel
ligheid en het rumoer van zo'n
hele groep in de studio."
De danseres is zich er niet zo van
bewust dat de nieuwe directeur
Ted Brandsen juist haar naar
voren schuift om het klassieke
ballet weer spannend te maken,
het predikaat klassieke 'ballet-
babe' dat ze van een theatervak
blad kreeg opgeplakt, zegt haar
niets. „Het mooie van Carmen is
dat het veel mensen aanspreekt,
dat ze zien dat ballet minder
stoffig is dan ze denken. Je
hoopt dat ze door Carmen een
volgende keer makkelijker naar
een Zwanenmeer komen kij
ken."
Igone de Jongh is in korte tijd
volwassen geworden, zeggen
veel mensen binnen het gezel
schap. Na de zomer van 2003
staat er inderdaad een veel
krachtigere danseres, met haar
24 jaar beschikt ze ineens over
de 'duende' die een Carmen no
dig heeft. Ook buiten het toneel
komt ze sterker over, als iemand
die weet wat ze wil. Zelf heeft ze
het gevoel dat het nu pas écht
begint:Als danseres ben ik nog
lang niet waar ik zijn wil. Na
tuurlijk ben ik gegroeid, dankzij
rollen als Julia en Carmen heb ik
me kunnen ontwikkelen. Maar
Carmen was de eerste keer nog
lang niet goed. Door er veel over
te praten met Ted, lukte het me
het personage uit te bouwen. En
Julia zal er over een paar jaar
met meer levenservaring heel
anders uitzien."
Irene Start
Sir John van Kesteren (82) is
al 66 jaar tenor en nog niet
van plan te stoppen. Hij is even
terug in Nederland, bereidt een
optreden voor in een Duitse ga
la-televisieshow en organiseert
voor de tweede keer een zang
concours voor het goede doel.
Zijn leeftijd lijkt hem niet te de-
„Ik moet iets verkeerds gedaan
hebben. Ik zing nog steeds. Nor
maal is je stem weg als je 82 jaar
bent. ik mankeer ook niets en
daarover verwonder ik me, om
dat vele oude vrienden klachten
hebben". Tenor John van Keste
ren, die al jaren bij Palm Beach
in de Amerikaanse staat Florida
woont, is een tijdje in Neder
land. Hij is alleen gekomen deze
keer, omdat zijn 71-jarige
vrouw door de ziekte van Par
kinson moeilijk kan reizen. In
Café De Posthoorn in Den Haag
- dat in al die jaren dat hij weg
geweest is, niet is veranderd -
vertelt de zanger over heden,
verleden én toekomst.
Binnenkort gaat hij bijvoor
beeld naar München. „Johan
nes Heesters wordt 5 december
100 jaar en hij heeft me ge
vraagd of ik een duet in het Ne
derlands met hem wil zingen in
het twee uur durende 'Geburt-
stag'-gala' dat de Duitse ARD
de dag ervoor uitzendt. Ik ga dat
nu voorbereiden, regelen wie
wat gaat zingen." Van Kesteren
weet dat de in Amersfoort gebo
ren filmlegende Heesters, die
nog steeds gastrollen vervult in
Duitse televisieseries, in Neder
land omstreden is. „Ik ken
Heesters al 45 jaar. We hebben
veel in Wenen gezongen. Zes
weken achter achtereen 'Die
lustige Witwe'. Daar hebben we
elkaar leren kennen. Hij is een
schuchtere, wat naïeve man, die
toen al de kritiek uit Nederland
niet begreep. Ik zou tijdens de
oorlog denk ik ook voor de Duit
sers hebben opgetreden, want
als je geen lid was van de Kul-
turkammer kon je niet werken,
kreeg je geen voedselbonnen en
ging je dood."
„Ik was eind jaren dertig elek
trotechnisch tekenaar bij de
PTT in Den Haag. Ik hield me
bezig met de automatisering
van het telefoonnet. Op een ge
geven moment zeiden ze tegen
mij: ga maar naar de hei, naar
Radio Kootwijk, een zender
bouwen. Tijdens de oorlog kon
je daar nog eieren en brood krij
gen. Ik heb er gewerkt met Duit
se ingenieurs. Het enige dat we
konden doen om ze dwars te zit
ten was af en toe een verkeerd
draadje spannen. Een van ons
was nogal handig en had een
verbinding gemaakt waardoor
we de BBC konden ontvangen.
Achteraf bleek dat die Duitsers
dat wisten, er over hadden ge
sproken, maar hadden besloten
niets tegen ons te ondernemen.
Ze waren bang de aandacht op
zich te vestigen, omdat ze dan
misschien wel naar het Oost
front moesten."
Van Kesteren, die inmiddels 66
j aar tenor is en dus rond zijn zes
tiende met zingen moet zijn be
gonnen, geeft nog steeds con
certen. Hij trekt zich sowieso
niets aan van zijn biologische
leeftijd. „Als ik naar Nederland
kom koop ik altijd een auto, die
ik weer verkoop als ik wegga. Ik
heb hem nu ergens voor een am
bassade neergezet, want ik kon
geen parkeerplek vinden. Ik
vind wel dat Nederlandse auto
mobilisten geen geduld hebben.
Als je even langzamer rijdt om
te kijken waar je heen moet, toe
teren ze al."
In de Verenigde Staten zet de
Nederlandse staatsburger zich
in voor het goede doel. „Mijn
vrouw en ik wonen nu zo'n twin
tig jaar in het steenrijke Florida
en we hebben ontdekt dat op 20
kilometer afstand veel mensen
leven die uit Midden-Amerika
komen. Ik heb zelf Guatemal
teekse tuinmannen in dienst om
het park achter mijn huis te on
derhouden. Ze moeten soms van
weinig rondkomen. Daarom
heb ik het project Help the
Hungry at Home opgezet: con
certen ten bate van het goede
doel. Het gesponsorde Blowing
Rocks Music Festival, direct aan
de Atlantische Oceaan, is een
groot evenement geworden met
de beste orkesten. Ik heb dat al
lemaal zelf geregeld. Ik ben in
Houston, Texas, officieel door
prinses Margriet geridderd en
mag me in Amerika Sir noemen.
Dat gooit deuren open, waar
door ik makkelijker geld kan in
zamelen."
„Vorig jaar is de cd 'The art of
John van Kesteren in opera' uit
gebracht en door Opera News in
Londen uitgeroepen tot de beste
cd in zijn categorie van 2002. Er
zijn hele discussies over op het
internet, want niet iedereen
kent John van Kesteren meer. Er
zijn al duizenden exemplaren
verkocht via amazon.com, dat is
zo'n erkenning. Voor 11,98 dol
lar." Lachend: „Die dubbelcd
zou 29 dollar moeten kosten."
Jacques Geluk
Tenor John van Kesteren
foto JacquesZorgman
Deze week is vrijwel de gehele oorspron
kelijke cast van Zeg 'ns AAA in de
Twentse Schouwburg in Enschede om de
laatste hand te leggen aan de theaterversie
de succesvolle comedy-serie uit de jaren
Whig. De eerste try-outs zijn vrijdag en
zaterdag, tot eind maart volgend jaar volgt
een uitgebreide tournee.
russen 1980 en 1993 zond de VARA 212 afle
veringen uit van de comedy Zeg 'ns AAA.
terwijl het buiten stil was, werd er in de
huiskamers gegrinnikt om de wederwaar-
digheden van huisarts Lydie van der Ploeg,
partner chirurg Hans Lansberg, de
snderen en vooral om huishoudster Mien
helsteen en haar immer klussende echt-
i;°0°t Koos. Binnenkort wordt er ook
wt gezegd in de theaters,
c kunnen bij het impresariaat niet eens
zeggen of hij het zelf wel weet. Maar het feit
La'Zeg 'ns AAA nu avondvullend in het
te zien is, is uiteindelijk te danken aan
out Oerlemans. Hij was het die voor
h)htv-pr0gramma getiteld 'Typisch Tach-
'8 oe cast van Zes 'ns AAA na bijna tien
W weer bij elkaar had voor een korte scè-
e spelers vonden het weerzien zo leuk,
er plannen werden gesmeed opnieuw
k samen te werken.
Presario Ruud de Graaf zag het helemaal
ten. Hij moest alleen Chiem van Houwe-
:^n°g over de streep trekken als schrij-
Maar Van Houweninge was zo enthou-
n°g niet, toen hij werd gevraagd,
aarzelde of ik het wel wilde", zegt Van
B 'weninge. „Een toneelstuk van twee uur
- wat anders dan afleveringen van een half
/rije En wat men inmiddels vergeten was,
JKAAA leefde een beetje van de actua-
- zat altijd een duidelijk satirische
De cast van Zeg 'ns AAA, met (vlnr) Hans Cornelissen, Kiki Claessen, Carrie Tefsen, Manfred de Graaf
en Sjoukje Hooymaayer. foto Govert de Roos/GPD
kijk in op actuele ontwikkelingen. Uitein
delijk was het mijn vrouw die me overtuig
de."
De cast hadden ze heel snel bij elkaar, zegt
Van Houweninge. „Ze waren direct enthou
siast. Alleen John Leddy, die de rol van
Koos Dobbelsteen speelt, was niet beschik
baar. Hij had al afspraken met zijn dochter
om samen een stuk te gaan spelen." Maar
Van Houweninge kan melden dat Koos
Dobbelsteen toch in de theaterversie van
Zeg 'ns AAA zit. En wel op een bijzondere
manier. „Mien voert een telefoongesprek
met hem. Het staat al op band. Dan wel niet
lijfelijk, Koos Dobbelsteen is wel nadruk
kelijk aanwezig."
Samen met Alexander Pola heeft hij de serie
de serie begin jaren tachtig opgezet. En in
een vroeg stadium voegde ook Van Houwe-
ninge's echtgenote Marina de Vos zich bij
het schrijversteam. „Mijn vrouw heeft een
heel grote fantasie. Ze is altijd bezig met
plotjes."
Na het overlijden van Pola in 1992schreven
van Houweninge en zijn vrouw samen de
laatste afleveringen van Zeg 'ns AAA. En
daarna kwam het echtpaar met de zeker
niet minder populaire serie 'Oppassen!
Maar Zes 'ns AAA was een tv-hit. De lotge
vallen van de serieuze huisarts Lydie van
der Ploeg (Sjoukje Hooymaayer) die samen
woont met chirurg dokter Lansberg (Man
fred de Graaf). En dan zijn er nog kinderen.
En uiteraard is er die huishoudster Mien
Dobbelsteen (Carry Tefsen) en haar man
Koos.
De vorm van de serie hadden de schrijvers
niet direct. „Het eerste jaar hadden we een
wachtkamer in de afleveringen, met een
mopperende patiënt. Daar hadden we een
soort running gag van willen maken. Het
gekke is dat het niet bleek te werken. Terwijl
het heel goed werd gedaan. Piet Hendriks
speelde die rol heel erg leuk. Maar wat
structuur betreft, hielden die scènes in de
wachtkamer verschrikkelijk op. In het
tweede jaar hebben we het eruit gelaten."
„In het eerste jaar hebben we acht afleve
ringen gemaakt. Het tweede jaar ook. Maar
de Vara wilde nog even wachten met uitzen
den. Toen hebben ze zestien afleveringen
achter elkaar uitgezonden, althans elke
week eentje. En toen is het ernstig gaan lo
pen."
Het succes van Zeg 'ns AAA had ook te ma
ken met het feit dat het werd uitgezonden in
de tijd dat er maar twee netten waren, geeft
Van Houweninge toe. „Maar wat nu natuur
lijk erg leuk voor ons is, dat iedereen in Ne
derland weet wat Zeg 'ns AAA was."
„Dat de rol van Mien Dobbelsteen zo be
langrijk zou worden, hadden we wel ver
wacht. Door Mien werd ook de rol van Lydie
als serieuze hardwerkende dokter ook dui
delijker. We hebben vanaf het begin al geen
grappen gemaakt over patiënten of over ge
neesmiddelen. Ook daarmee wordt de rol
van de dokter veel serieuzer dan die van de
huishoudster. Toen we het schreven wisten
we wie de rollen zouden krijgen. We konden
dus op de acteurs schrijven. Carry Tefsen
kenden we van een vorige comedy van ons:
Teder z'n deel'. Dat was met André van den
Heuvel en Kitty Jansen. Daarin speelde
Carry Tefsen ook een huishoudster: Truus.
Dat vonden we zo leuk dat we haar hebben
gevraagd Mien Dobbelsteen te spelen."
Hij zei het al, een avondvullend toneelstuk
over een doktersgezinnetje is natuurlijk
heel wat anders dan een tv-aflevering van
een half uurtje. „Je moet een grotere boog
zetten." En daar heeft Van Houweninge er-
varingmee. „Mijn wortels liggen bij het gro
te toneel. Van 1971tot 1984 zatik bij het Pu-
bliekstheater. Heb ik tweehonderd keer per
jaar gespeeld. Ik heb stukken geregisseerd,
ik heb alle Tsjechovs uit het Russisch ver
taald en ik was lid van de artistieke leiding
van het Publiekstheater. Mijn toneelstuk
ken worden nog steeds over de hele wereld
gespeeld. Vijftien jaar van mijn leven ben ik
bij het grote toneel geweest, waarvan twaalf
bij het Publiekstheater. Samen met Ton
Lutz en Hans Croiset was ik lid van de artis
tieke leiding."
Als student culturele antropologie begon hij
te acteren bij de Amsterdamse studenten to
neelvereniging. De studie was hij begonnen
met in z'n achterhoofd ooit films te gaan
maken in het Amazonegebied. Maar het ac
teren had hem bij de strot. Hij deed toela
tingsexamen bij de toneelschool om te kij
ken of hij het echt kon. Hij bleek het te
kunnen en belandde in 'de klas van '64', bij
onder anderen Helmert Woudenberg en
Joost Prinsen. De studie ging niet verder
dan het 'kandidaats'. En acteren doet hij
nog steeds. „In Nederland niet veel meer.
Maar in Duitsland speel ik elk jaar nog in
twee of drie films. En ik ben altijd nog een
van de commissarissen in de Duitse krimi
Tatort."
Deze week zit Van Houweninge in Enschede
om de laatste hand te leggen aan het avond
vullend Zes 'nsAAA. „De teksten zijn klaar.
Ruimte voor improvisatie? Ach, als er tij
dens de repetities een leuke grap ontstaat,
ben je wel gek als je 'm niet gebruikt. Maar je
moet er wel voorzichtig mee zijn. Je moet al
tijd oppassen voor de slechte goede ideeën."
Ton Ouwehand
Zeg 'ns AAA, door Chiem van Houweninge en
Marina de Vos. Met: Carry Tefsen, Sjoukje Hooy
maayer, Hans Cornelissen, Manfred de Graaf, Ki
ki Classen, Coby Timp en Perry Dosset. Regie: An
dy Daal. Te zien 25 en 26 nov. in De Maagd Bergen
op Zoom, 4 en 5 maart 2004 in de Stadsschouw
burg Middelburg.
