Dit is het slechtste
kabinet sinds
mensenheugenis
tl
oogervorstnoemt maatregelen in de gezondheidszorg sociaal
]A0ciale Zaken goed voor helft bezuinigingen
woensdag 17 september 2003
D^sDag
SEpTEMBER
Hoogtijdagen
Obsessie
Anorexia
Zalmiaanse veeg
Staat kleiner
linst pijnlijk
Wachtlijsten
Niet fraai
Er kan niets meer uit ziekenfonds
door Arjen van Witteloostuijn
Om maar meteen met de deur
in huis te vallen: ik heb in
mijn maatschappijbewuste ja
ren (sinds het midden van de ja
ren zeventig) geen slechtere ka
binetten meegemaakt dan
Balkenende-1 en -2. Gelukkig is
nummer 1 verleden tijd, maar
ook van 2 wordt bijna niemand
vrolijk.
Al in de aanloop naar deze
prinsjesdag deed dit kabinet
met een regen aan plannetjes
zijn uiterste best om ons de
mooie zomer zo snel mogelijk te
laten vergeten. Alles en iedereen
die van (of via) de overheid geld
krijgt overgemaakt, moet reke
nen op de 'nullijn'. Van het be
drijfsleven wordt loonmatiging
verlangd. De sociale zekerheid
wordt verder versoberd.
Jarenlange speerpunten van be
leid gaan de ijskast in: op justi
tie en zorg moet bijvoorbeeld
flink worden beknibbeld. Om te
voorspellen wat dit zal beteke
nen voor veiligheid en wacht
lijsten, hoef je niet te hebben
doorgeleerd. Bijna iedereen ziet
zijn of haar koopkracht teruglo
pen.
Nederland moet wel doodziek
zijn om zo'n draconisch beleid
te rechtvaardigen. Wat is hier
aan de hand?
De argumenten van Balkenende
en consorten zijn van ouder
wets, conservatief-economi-
sche snit. Hun redenering: door
de conjuncturele neergang is de
financiële huishouding van Ne
derland uit het lood geslagen.
Mede in het licht van de EU-ver-
eisten en de toekomstige kosten
van de vergrijzing is hard ingrij
pen daarom onvermijdelijk.
Immers, de heilige bovengrens
van een financieringstekort van
3 procent - vastgelegd in het
verdrag van ons eigen Maas
tricht - komt anders snel in
zicht.
Terwijl een verdere stijging van
de staatsschuld toekomstige en
te grijze generaties met een
loodzware last zou opzadelen.
Kortom, om erger te voorkomen
moet Nederland een recordbe
drag van 17 miljard euro bezui
nigen.
Zonder volledig te zijn, kunnen
hiertegen ten minste drie argu
menten worden ingebracht. De
3 procent van het Verdrag van
Maastricht is afgesproken in tij
den van ongekende voorspoed.
Het menselijk geheugen is kort.
In de hoogtijdagen van 'de nieu
we economie' vierde naïef opti
misme hoogtij.
Een enkele goeroe waagde zich
zelfs aan de stelling dat het ver
schijnsel van economische neer
gang definitief tot het verleden
behoorde. Dat is tegengevallen.
Het ijzeren harnas van de Maas
tricht-normen knelt in tijden
van langdurige laagconjunc
tuur. Al ruim voordat de inter-
net-zeepbel knapte en moslim
fanaten de Twin Towers en het
Pentagon doorboorden, had de
mondiale economie de weg naar
beneden weer ingeslagen. Wat
deze recessie vooral vervelend
maakt, is het synchrone karak
ter ervan. Alle hoofdmotoren
van de wereldeconomie staan in
z'n achteruit - Europa, Japan en
Noord-Amerika. Een open eco
nomie als de Nederlandse is
daarvoor extra gevoelig.
Een dergelijke mondiale crisis
vraagt om een georkestreerde
poging tot anti-cyclisch beleid
(extra investeren als het econo
misch slecht gaat) door via oplo
pende financieringstekorten de
mondiale economie extra lucht
te geven. De Amerikaanse,
Duitse, Britse en Franse rege
ring hebben dat begrepen. De
Britse regering van Blair leent
miljarden op de kapitaalmarkt
met het oogmerk diepte-inves
teringen te plegen in onderwijs
en zorg.
Maar nee, Balkenende en Zalm
weten het beter: het is volgens
hen juist hoog tijd voor pro-cy
clisch beleid (extra bezuinigen
als het economisch slecht gaat).
Die fixatie op het terugdringen
van de staatsschuld is voor dit
kabinet een obsessie geworden.
Extra treurig is dat dit beleid
aan het volk wordt verkocht met
behulp van drogredenen en on
waarheden. Om te beginnen is
'de staatsschuld' een relatieve
grootheid, en geen absolute. In
de noemer staat het bruto bin
nenlands product (bbp). Als
percentage van het bbp kan de
staatsschuld worden terugge
drongen door het bbp te laten
groeien.
Van het huidige beleid van on
gekende ombuigingen kan veel
worden gezegd, maar niet dat
daarmee de economische groei
wordt gestimuleerd. Ook straffe
inflatiebestrijding werkt ave
rechts, met het gevaar van de
flatie (negatieve spiraal van
aanhoudende prijsdalingen
door overcapaciteit en afne
mende vraag). Dat maakt de
schuldenlast alleen maar groter.
Daarbij komt dat de baten van
investeringen in de samenleving
niet alleen neerslaan bij de hui
dige generatie van belastingbe
talers.
Van bijvoorbeeld verbeteringen
in de kwaliteit van het onder
wijs en de zorg profiteren straks
ook onze (klein)kinderen.
Ten slotte is het verstandiger om
het probleem van de vergrijzing
bij de wortel aan te pakken.
Sinds jaar en dag pleiten econo
men ervoor de pensioenleeftijd
stap voor stap te verhogen.
Daarmee wordt vanzelf het
aantal pensioenontvangers
kleiner en het aantal premiebe
talers groter. Met draconische
bezuinigingen en half manke
pensioenhervormingen is het
waarschijnlijk dat dit kabinet
de ellende slechts vergroot.
In feite geeft minister Zalm
zichzelf een brevet van onver
mogen. Zijn jaren als paarse
minister van Financiën werden
gekenmerkt door ongekende
economische voorspoed. Het
belastinggeld kwam met kar
renvrachten tegelijk binnen. De
ene meevaller werd op de andere
gestapeld. Hoe is het mogelijk
dat na jaren van vetzucht bij het
eerste zuchtje tegenwind een
anorexia-achtig dieet moet
worden voorgeschreven?
Het dieet dat Balkenende en
Zalm voorschrijven is nog
schraler dan dat van de kabinet-
ten-Lubbers, kabinetten die no-
tabene voor herstel moesten
zorgen na de diepe economische
(olie)crises van de jaren zeven
tig. Het lijkt erop dat de reputa
tie van Zalm als 'ijzeren' hoeder
van de schatkist op drijfzand
berust. Zijn paarse beleid heeft
de financiële veerkracht van de
overheid kennelijk volledig on
dermijnd. Achteraf klagen over
de gebrekkige financiële disci
pline van vooral het kabinet
Kok-2 is een zwaktebod. Zalm
zelf zat onder Kok immers aan
het financiële roer.
Balkenende en Zalm zijn slim
genoeg om de validiteit van deze
en andere tegenargumenten in
te zien. Het is daarom alles
behalve ondenkbaar dat een ge
heime (en dus weinig democra
tische) agenda het contrapro
ductieve gedrag van dit kabinet
kan verklaren.
Dat kan langs ten minste drie
wegen van doorslaggevende be
tekenis zijn bij de verklaring
van de koers van het kabinet
Balkenende-2. In de eerste
plaats heeft Nederland - en met
name Zalm - altijd voorop ge
staan om andere landen van an
ti-Maastrichts, laks beleid te
beschuldigen. Duitsland,
Frankrijk en Italië hebben met
enige regelmaat een Zalmiaanse
véeg uit de pan gekregen.
Teneinde de eigen reputatie in
Eiiropa niet' te beschadigen
moet Nederland daarom room
ser dan de paus zijn: een finan
cieringstekort dat boven de 3
procent uitstijgt, moet ten koste
van alles worden voorkomen.
In de tweede plaats moet voor
uit worden gedacht: uiterlijk in
2007 worden de volgende ver
kiezingen gehouden. Om de
kans op winst te maximaliseren
is het verstandig snel door de
zure appel heen te bijten, zodat
straks in de aanloop naar de
Tweede-Kamerverkiezingen
hopelijk weer financiële lucht
kan worden gevonden voor het
uitdelen van cadeautjes.
In de derde plaats heeft het re
cordbedrag aan bezuinigingen
tot gevolg dat de staat kleiner
wordt gemaakt. Een kleinere
overheid is van oudsher een stil
le wens van veel neo-conserva-
tieven en liberalen. Zij beargu
menteren dat alleen op deze
manier economische groei, in
novatief ondernemerschap en
individuele vrijheid kunnen
worden gewaarborgd.
Niet elke politicus volgt het
voorbeeld van de Amerikaanse
president Reagan en de Britse
premier Thatcher, die in ronde
bewoordingen voor deze finan-
cieel-economische politiek uit
kwamen. Door meer te bezuini
gen dan noodzakelijk is, kan
aan de stille wens van neo-con-
servatieven worden voldaan.
Toegegeven, deze prinsjesdag
analyse is treurigmakend cy
nisch. Ik laat mij graag overtui
gen van de onjuistheid ervan.
Dat zal echter niet leiden tot een
opwaartse bijstelling van mijn
eindoordeel over het beleid dat
ons wordt voorgelegd. Dit is het
slechtste financieel-economi-
sche kabinetsbeleid sinds men
senheugenis! GPD
Arjen van Witteloostuijn is
hoogleraar Economie aan de
Rijksuniversiteit Groningen en
hoogleraar Strategie aan de
University of Durham in Groot-
Brittannië.
jiorAp van den Berg
.cm.ike Houtman
..tl HAAG - Minister Hans
tea oogervorst heeft zich vorige
/oor) ^geërgerd. Gehandicapten-
'is lieten weten dat
69 n leden 'onevenredig hard'
orden getroffen door de bezui
nigen. Ze hebben hun mond
zeni laielopengedaan, vindt de mi-
en vü |ster van Volksgezondheid,
geha itlzijn en Sport.
lad(
shuis Reorganisaties zijn al gaan
ië,Z« Eeuwen voordat ze zagen
tega Btwe werkelijk doen. Heel be-
tikeli] puenswaardig, dat ze hun
'deun Aterban paniek aanjagen,
fiter, ff|jl gehandicapten en chro-
isch zieken van de meeste
opa jatregelen geen last hebben."
•ffl! hogervorst moest de afgelo-
lijkni uweken steeds het verwijt
'ehoel inhoren dat het hem aan visie
ivan preekt. Criticasters vinden
iigvi illiij blind het mes in het zie
kten jfondspakket zette en luk-
'deiui uk heeft geschrapt. Hooger-
®chj Bt hield zich in en reageerde
rtnDi (top de kritiek. De regel is im-
'et I as dat een minister vóór
ïffi jnsjesdag niets naar buiten
aigt. Nu is hij opgelucht zijn
lasterplan' uit de doeken te
innen doen. Want achter de
jatregelen schuilt volgens
ju een visie.
loogervorst en zijn ambtena-
mhebben bij de snoeioperatie
enen Aet ziekenfondspakket steeds
'onra 'afweging gemaakt: wat kan
3 uit zonder dat de mensen die
it s« itziek zijn gedupeerd wor
ld a J? Vanuit deze redenering
is ieft hij de vergoeding voor pil
de tl [spiraaltje voor vrouwen bo-
dati jde21 geschrapt. „Daar is de
len. I teste ophef over geweest, ter
ijl ik dit zelf een van de minst
kijki jnlijke ingrepen vind. Het
rdevi Btniet over zieke mensen."
dan 1 [dezelfde reden verdwijnt de
istevan drie ivf-behandelin-
njnti [(reageerbuisbevruchting)
dati ihet pakket. Hoogervorst ziet
I® ereen eigen verantwoorde
nd! iheid. „Niet dat het een frivo-
>endi wens is om kinderen te krij-
haast hij zich te zeggen,
van Jaar vrouwen beginnen
steeds later na te denken over
zwanger worden en dat brengt
het risico van moeilijke vrucht
baarheid met zich mee. Daar
moeten ze dan zelf maar aan
mee betalen."
Bij zijn aantreden besloot Hoo
gervorst de vergoeding voor
maagzuurremmers en choleste
rolverlagers juist overeind te
houden. „Het voorstel om die te
schrappen heb ik eigenhandig
uit het regeerakkoord verwij
derd. Je kunt tegen mensen die
een cholesterol verlagend mid
del gebruiken, zeggen: 'eigen
schuld dikke bult, je eet te veel'.
Maar dit soort medicijnen is
voor een grote groep een bittere
medische noodzaak. En daar
houdt het voor mij op." Hooger
vorst zegt wel te voelen voor een
methode waarbij de verzeke
raar de premiehoogte laat af
hangen van bijvoorbeeld het
feit of iemand rookt.
Het ministerie blijft hoog inzet
ten op het terugdringen van de
wachtlijsten. „Het bedrag dat
we daarvoor uittrekken blijft
groeien: 500 miljoen euro, alleen
al voor volgend jaar." Volgens
Hoogervorst gaat het met de
wachttijden de goede kant op.
„Lange tijd was dit een alge
meen probleem. Nu doen zich
alleen nog problemen voor bij
specifieke ziekenhuizen of be
paalde ingrepen als staaropera
ties. Gemiddeld genomen be
draagt de wachttijd voor niet
acute operaties vijf weken, ter
wijl zeven weken als acceptabel
wordt ervaren."
Gehandicapten en chronisch
zieken gingen vorige week de
barricaden op door het schrap
pen van de vergoedingen voor
fysiotherapie en ziekenvervoer,
terwijl het ministerie juist
maatregelen bedacht om deze
groepen te ontzien. „We willen
voorkomen dat de bezuinigin
gen bij hen te hard aankomen.
Fysiotherapie blijft voor chro
nisch zieken na negen behande
lingen vergoed en voor zittend
ziekenvervoer (taxi's bijvoor
beeld, red.) hebben we een potje
van 70 miljoen euro, als achter-
vang."
illustratie Ronald Blommestijn/GPD
In 2 010 telt Nederland naar ver
wachting 1,1 miljoen 75-plus-
sers. Deze forse groei van het
aantal ouderen doet de zorgkos-
ten evenredig stijgen. „Een heel
fors probleem. Het stelsel komt
onder zware druk te staan",
voorspelt de minister. Een in
grijpende modernisering van
het zorgstelsel is volgens hem
nodig om de kostenexplosie te
beteugelen. Nederlanders moe
ten af van het idee dat altijd al
les collectief verzekerd is. „We
moeten sleutelen aan het sys
teem. De patiënt betaalt via zijn
ziektekostenpremies uiteinde
lijk altijd de rekening. Maar in
vergelijking met andere landen
wordt in Nederland heel weinig
direct betaald, in de vorm van
eigen bijdragen. De patiënt
krijgt weinig directe prikkels
om voorzichtig met zorg om te
gaan. Dat moet anders."
Een van de maatregelen om de
burger meer eigen verantwoor
delijkheid te geven is het beta
len van 1,50 euro per doktersre
cept. „Ik vind dat nog aan de
lage kant voor een prijsprikkel.
Maar de patiënt kan zichzelf
straks ten minste de vraag stel
len: heb ik dat medicijn wel no
dig? Moet ik nu echt naar de
huisarts of niet?"
Het moet allemaal wel betaal
baar blijven. „De afgelopen vijf
jaar is de gemiddelde wettelijke
premie van een modale werkne
mer met 200 euro per maand
netto gestegen. Dat is zeer veel.
Dat kan zo niet door blijven
gaan."
Maar Hoogervorst houdt vol dat
niet alleen de burger moet bloe
den. Bij zijn ministerie verdwij
nen 250 van de 1200 banen. Bij
na de helft van de 2,3 miljard
euro aan bezuinigingen wordt
opgebracht door de zorgaanbie
ders zelf. Apothekers moeten
hun bonus afromen, de lonen in
de sector worden gematigd en
zorginstellingen (ziekenhuizen,
verpleeghuizen en dergelijke)
worden gekort. „Als je ziet wat
voor groei die hebben gehad de
afgelopen twee jaar, dan moet
dat ook echt kunnen. Ik laat het
aan hun eigen fantasie over hoe
ze dat oplossen."
Veel Nederlanders breken zich
het hoofd over de vraag waarom
pijnlijke maatregelen juist nu
worden genomen en niet in tij
den van voorspoed. In de kabi
netsperiode dat Els Borst bij
Volksgezondheid de scepter
zwaaide, zwom het ministerie in
het geldBorst wist het roer ech
ter niet om te gooien.
„In de tijd dat de miljarden ons
om de oren vlogen, was het heel
moeilijk om hervormingen door
te voeren. In een gemiddeld
huishouden gaat het niet an
ders Wanneer ga j e j e t i j dschrif-
tenbestand opschonen en ont
dek je dat je twee van de tien
bladen nooit leest? Dat doe je als
je moet beknibbelen op je huis
houdgeld. Het is niet fraai, maar
ik kan nu dingen doen die de af
gelopen jaren onacceptabel wa
ren." Maar aan de snoeimoge-
lijkheden komt een eind, weet
Hoogervorst. „Wat betreft het
pakket zit ik nu redelijk dicht
bij de grenzen van wat je kunt
doen. Ik zie niet zo snel wat er
nog makkelijk uit kan."
De bezuinigingen vormen de
opmaat voor het vraaggestuur
de zorgstelsel dat 1 januari 2006
ingaat. Iedere Nederlander
krijgt dan een basisverzekering:
het verschil tussen Zieken
fondswet en particuliere ziekte
kostenverzekering verdwijnt.
Het toekomstige zorgstelsel
stuurt aan op betere marktwer
king. De patiënt kan zijn keuzes
baseren op een goede verhou
ding tussen prijs en kwaliteit.
„Vanaf volgend jaar gaan we de
prestaties van ziekenhuizen met
elkaar vergelijken, om meteen
al prikkels te introduceren. De
resultaten worden dan via het
internet gepubliceerd."
Wat koopkracht betreft wordt
2004 een 'hartstikke moeilijk
jaar', beseft hij.
„Maar de bezuinigingen van
mijn ministerie dragen daar
niet sterk aan bij. Dat geld gaat
terug naar de premies, het blijft
niet in de schatkist hangen. Ik
vind dit zeker geen hard beleid
GPD
e Geus ziet de
rens naderen
oor Hans van Soest
ram rei
bril
iersi IEN HAAG - De helft van de
eZaï tzuinigingen slaat neer in de
em Ddalezekerheid. Voor minister
a™ e Geus van Sociale Zaken is
laarinee 'de grens dicht gena-
trd van wat nog kan'. Het
aieri omend jaar is volgens de oud-
btelij W-bestuurder een keerpunt
de sociale zekerheid. Ingrij-
oninjende wijzigingen in WW, WAO
ij,® nbijstand staan op stapel,
oord
tokt u dat ik niet weet wat de
fiecten zijn van de maatregelen
voor jtoj voorstellen?" Aart Jan de
meri leus veert op uit zijn stoel. „De
ifl leeste mensen gaan er volgens
«plaatjes volgend jaar op ach-
®iit. Maar we hebben er alles
gefc angedaan om de zwakste groe-
r,aiifen te ontzien."
door
Ie Geus is nu anderhalf j aar mi-
lslervan Sociale Zaken. In die
an ""''«eft de oud-vakbondsman
:inig vreugdevolle bood-
ctappen voor de bevolking ge-
isd. Onder druk van de recessie
«zuinigt dit kabinet ingrij-
®d. .,0ns sociale-zekerheids-
's dringend aan sanering
j* Er staan te veel mensen aan
lekant: ouderen, gehandicap-
Met de vergrijzing voor de
eur wordt ons stelsel onhoud-
aar."
:n.® Bdieanderhalf jaar noemde De
I3 solidariteit regelmatig als
'draad bij de verandering van
Vs'e'sel- „Solidariteit is voor
et delen van de welvaart;
"ebereidheid om offers te bren-
n, ^et alleen voor j ezelf maar
.etójokvoorjebuurman
on»*» j K er s°tidair aan dat ie-
die wordt ontslagen en
°Protpremie meekrijgt
jjj gekort op zijn WW-
j?e,^~Premie wordt opge-
liiu boor iedereen. Als er
J aar geld is voor een dure
ïlllngsreseling. hoeft er
L ,roeP te worden gedaan
nol J„ alSemene kas. De praktijk
ntspoord. Mensen kunnen
alleen ontslagen worden
d»4Xi"bak meekrijgen.
torri parkeerstrook ge-
,noP kvlT even een üid;ie niet
- e boeven werken, of een
vorm van vervroegd pensioen
op kosten van de samenleving.
Dat is geen solidair gedrag.
Daar is de WW nooit voor be
doeld."
„Overigens moet de regeling
nog worden uitgewerkt. Maar ik
wil bereiken dat een werkgever
geen zak geld meegeeft, maar
dat geld besteedt aan scholing
als hij bijvoorbeeld zijn secreta
resse wil ontslaan. Geef haar
een taalcursus Ests, zodat ze als
tolk aan de slag kan als dat land
straks toetreedt tot de EU."
- Wat is er solidair aan bezuini
gen op de bijzondere bijstand?
„Dat is een kwetsbaar punt.
Naar ons beste weten moet het
budget dat overblijft toereikend
zijn om maatwerk te leveren
voor de armsten die het echt no
dig hebben. Dat kan, doordat er
tegelijkertijd een regeling
wordt ingevoerd die er op neer
komt dat mensen die langer dan
vijf jaar op het minimum zitten
een hogere uitkering krijgen.
Die zal voor velen soelaas bie
den. Maar of het resterende
budget voor de bijzondere bij
stand voldoende is, moet blij
ken."
- Wat is er solidair aan dat ieder
een moet inleveren, maar de
topinkomens in het bedrijfsle
ven buiten schot blijven?
„Het is niet zo dat we daar niets
aan doen. We zijn wel degelijk
van plan opties fiscaal te belas
ten, net als excessieve ontslag
regelingen. We weten alleen nog
niet precies hoe. Het zou kunnen
dat als meneer Moberg moet
vertrekken bij Ahold en een
enorme zak geld meekrijgt, we
die flink te pakken nemen. Maar
de overheid heeft geen zeggen
schap over de beloning op de
vrije markt. Dat hebben we niet
bij Pierre van Hooijdonk, niet
bij Hennie Huisman en ook niet
bij de bedrijfstop. Maar de over
heid legt wel een solidariteits-
claim op hun loon: ongeveer de
helft daarvan leveren ze in aan
loonbelasting."
„Wat ik kwalijk vind is dat on
dernemers zich altijd vergelij
ken met collega's in Amerika,
nooit met die in Afrika. Dat is de
ethiek van de golfbaan: zoeken
naar gelegenheidsargumenten
dat je te weinig verdient. Maar
hoe zit het met de werknemers
in je bedrijf? De beloningsver-
schillen binnen een onderne
ming zijn in decennia niet zo
groot geweest als nu. Er worden
loonoffers gevraagd aan de
werknemer terwijl er in de top
royale regelingen worden afge
sproken."
- Wat is er solidair aan de manier
waarop u de koppelingswet uit
legt?
„Het gaat om gelijke inkomens
ontwikkeling. Die willen we
realiseren door de ambtenaren
salarissen en de uitkeringen ge
lijk op te laten lopen. Daarnaast
doen we een appèl op de vakbe
weging om daar in het bedrijfs
leven bij aan te sluiten. Nu kun
je zeggen: iedereen niks erbij is
ook solidair, iedereen arm is ook
gelijk. Dat geldt misschien voor
volgend jaar, maar niet voor de
hele kabinetsperiode. Vanaf
2006 kan er weer ruimte zijn
voor automatische koppeling.
Als de lonen gematigd worden,
trekt de economie eerder aan,
neemt de werkloosheid af en
kunnen de uitkeringen weer
evenveel stijgen als de lonen in
de marktsector. Dat automatis
me is er nu even uit."
- Zijn er voor u eigenlijk wel
grenzen aan de bezuinigingen?
„Ja, maar je moet uitkijken met
het aangeven van grenzen.
Daarmee geef je in onderhande
lingen de ruimte prijs tot waar
de ander kan gaan. Ik heb deze
zomer gezegd dat 3 miljard ex
tra bezuinigingen voldoende
was. Ik ben uiteindelijk ak
koord gegaan met 3,9 miljard.
Dat was dus geen grens, maar
een inzet bij de onderhandelin
gen. Ik heb wel grenzen gesteld
aan verdere bezuinigingen op de
WW. Achteraf denk ik: net op
het juiste moment. Maar per de
finitie moet je grenzen nooit
vooraf vastleggen. Ik heb altijd
gezegd dat solidariteit en kop
peling voor mij een grens was.
Dat is uitgelegd als het afschaf
fen van de automatische koppe
ling. Dat heb ik nooit bedoeld."
- Is er voor u een grens bereikt in
Minister De Geus: „Er staan te veel mensen aan de kant."
wat er nog bezuinigd kan wor
den op de sociale zekerheid?
„Ik heb het gevoel dat we de
maximale grens dicht zijn gena
derd van wat een samenleving
in één kabinetsperiode aankan.
Je kunt als overheid wel regels
maken, maar de veranderingen
moeten hun beslag krijgen in de
samenleving. We hebben het ge
luk dat over veel wijzigingen in
ons stelsel - de WAO, ouderen
langer aan het werk, de bijstand
- al jarenlang gediscussieerd
wordt. We zijn nu toe aan con
clusies."
„Maar er kunnen niet veel ver
anderingen meer bij. De uitvoe
ringsorganisatie krijgt veel
nieuwe taken en er wordt fors
gesneden in het personeel. De
uitvoering loopt dus ook tegen
een grens aan. En ook aan de so
ciale kant is dat zo. Op de werk
vloer moeten mensen eraan
wennen dat er een gehandicapte
meedoet. Het moet weer nor
maal worden dat iedereen werkt
en niet alleen de 'topsporters',
jong en gezond. We hebben ou
deren en zieken massaal wegge
saneerd. Er is tijd nodig voor dat
acceptatieproces
- Wordt er nog verder bezuinigd
op de uitkeringen?
„Het gaat om gewenste veran
deringen in het sociale stelsel.
Als de vervolguitkering-WW
wordt afgeschaft, heeft dat na
tuurlijk een financieel motief.
Maar zeker zo belangrijk is dat
die vervolguitkering voor oude
re werknemers een soort door de
staat gefinancierd vroegpensi-
oen was geworden. Dat is op den
duur onverstandig. Wat nu
voorligt is in principe het pro
gramma. Ik zeg niet dat we er
nooit op terug zullen komen."
- Toen er onder de kabinetten-
Lubbers flink werd gesnoeid in
de sociale zekerheid, heeft u uw
foto Harmen de Jong/GPD
CD A-lidmaatschap opgezegd.
„Sociaal beleid is niet alleen
doen wat mensen leuk vinden.
Waar het om gaat, is dat je voor
stellen naar de menselijke maat
rechtvaardig en aanvaardbaar
zijn. Ik vind een sollicitatie
plicht voor bijstandsmoeders
rechtvaardig en aanvaardbaar,
omdat mensen amper aan de
slag komen als ze te lang thuis
zitten. Maar veel mensen die het
betreft zullen die sollicitatie
plicht als niet prettig ervaren."
„Achteraf heb ik bewondering
voor de aanpak van het eerste
kabinet-Lubbers. Dat had de
moed om ondanks veel maat
schappelijke tegenstand de
zaak op orde te brengen. Als de
seinen op rood staan, moet je
niet aarzelen om in te grijpen.
Daar dacht ik destijds, twintig
jaar geleden toen ik bij het CNV
begon, inderdaad heel anders
over. Maar ik heb er wel lessen
uit getrokken." GPD
