PZC
WTO-top eindigt
in teleurstelling
sr
G
Sceptici hebben weinig vertrouwen in pleidooi voor actievere bevolking
16 september 1953
dinsdag 16 september 2003
Fortuyn
Mentale omslag
Vrijwilligers
Slagen
'D
n
Is
zi
den
Bits
1
Kabinet vraagt burgers om hulp
Jarenlang waren burgers onte
vreden over de overheid. Nu lij
ken de rollen omgedraaid. Het
kabinet-Balkenende doet deze
week een dringend beroep op
burgers om eens zelf de handen
uit de mouwen te steken. 'Mensen
moeten meedoen' luidt het motto
van het centrum-rechtse kabinet.
Een schaamlap voor botte bezui
nigingen of gloren er nieuwe tij
denHet appèl van de regering
stuit vooralsnog vooral op scep
sis: „Je kunt ook bidden om mooi
door Paul Koopman en Erwin Tuil
Premier Balkenende mag dan niet
dezelfde uitstraling hebben als de
voormalige Amerikaanse president
John F. Kennedy, zijn boodschap heeft
hij alvast overgenomen. „En dus, mijn
beste Amerikanen. Vraag niet wat uw
land voor u kan doen. Vraag wat u voor
uw land kunt doen!", zei 'JFK' in zijn
beroemde inaugurele rede in januari
1961. De Amerikaanse belastingbeta
lers werden daarmee welbespraakt op
hun nummer gezet. Hou op met klagen
en ga zelf aan de slag, hield de charis
matische president hen voor.
In het wat ambtelijk taalgebruik van
'JPB' klinkt dat tweeënveertig jaar la
ter als volgt: „Het kabinet kan het niet
alleen. Aan het oplossen van de proble
men van de Nederlandse samenleving
zal iedereen naar vermogen en draag
kracht moeten bijdragen. Om dit te
realiseren moet iedereen meedoen. Met
werk, met vrijwilligersactiviteiten, in
het verenigingsleven, op school en in de
buurt. Meedoen betekent niet alles van
één of andere overheid verwachten,
maar zelf verantwoordelijkheid ne
men."
De eerste begroting van Balkenendes
tweede kabinet staat dus in hetzelfde
teken als het begin van Kennedy's pre
sidentschap.
De oproep aan burgers om de hand aan
de ploeg te slaan, is het antwoord van
de centrum-rechtse regering op de
diepgewortelde onvrede die bij de ver
kiezingen in mei vorig j aar aan het dag
licht kwam. Mediafenomeen Fortuyn
kreeg bijna een kwart van de kiezers
mee in zijn aanval op de in zijn ogen fa
lende overheid. Maar Fortuyn combi
neerde zijn kritiek op de 'puinhopen
van paars' ook met ongezoute kritiek
op de kiezers, die in zijn ogen amper een
bijdrage aan zijn ideale samenleving
leverden. „Ik breng het paard naar de
haver en het zal vreten", orakelde de
professor.
'Het paard naar de haver brengen' is
ook één van de heimelijke boodschap
pen in de troonrede deze week. Dat het
onveilig is op straat, is volgens het ka
binet niet alleen de schuld van falende
politiekorpsen. Het komt ook, omdat
gewone burgers te bgroerd zijn om zelf
eerf fietsendief of .tasjesrover bij de
kladden te vatten. Niè't toevallig spoor
de VVD-minister Remkes burgers vo
rig jaar al aan om dergelijke criminelen
een rotschop te geven. Minister Van der
Hoeven (CDA) van Onderwijs kwam
met een soortgelijke boodschap: ou
ders moeten niet al hun opvoedkundige
sores 'over de schoolmuur kieperen',
zei zij onlangs.
Vorige week nog wees WD-minister
Hoogervorst van Volksgezondheid op
de plicht van familieleden en vrienden
om zelf zieke naasten te verzorgen
vóórdat bij de overheid wordt aange
klopt.
Bart-Jan Spruyt, directeur van de Ed
mund Burkestichting, een conservatie
ve politieke denktank in Den Haag,
hoort dit soort geluiden instemmend
aan. Het is de hoogste tijd om burgers
op te porren, vindt hij.
Spruyt komt met een voorbeeld uit zijn
eigen woonbuurt in Gouda. „Er was
een stormpje en een boompje waaide
om", zegt hij. „Wat gebeurde er? Me
teen ging men de gemeente bellen. En
dan natuurlijk boos worden dat de
plantsoenendienst pas over drie weken
tijd had. Pas in tweede of derde instan
tie dacht men: waarom ruimen we het
zelf niet op? Die mentale omslag wil dit
kabinet volgens mij bereiken. Dat be
grijp ik wel. Want een heel stelsel van
subsidies en regelingen heeft de levens
kracht uit de samenleving weggetrok
ken. De overheid heeft zoveel taken
naar zich toe geharkt dat een zekere le
thargie is ontstaan."
Voormalig VVD-leider en ex-minister
van Binnenlandse Zaken Hans Dijk
stal erkent: „Er is iets fundamenteel
scheefgegroeid in de relatie tussen de
overheid en de burgers. Ook wij als li
beralen hebben te lang gehamerd op de
individuele vrijheden van burgers en
zijn vergeten er op te wijzen dat de
mensen zelf verantwoordelijkheid
moeten dragen. Nederlanders zijn zo
verwend geraakt, dat ze bij vrijwel al
les wat er fout gaat in hun leven de
overheid de schuld geven. Als iemand
met het skiën buiten de piste gaat en in
een kloof dondert, is hij woedend als de
helikopter niet snel genoeg komt. En de
ambtenaar durft dan niet te zeggen:
hoor eens, u heeft het er zelf ook wel een
beetje naar gemaakt. Dit appèl van het
kabinet past in die ontwikkeling: de
overheid is niet overal voor verant
woordelijk te stellen."
Hoog in een kantoortoren van het mi
nisterie van VWS schetst hoogleraar
prof. dr. Hans Adriaansens nóg grotere
verbanden. Volgens de voorzitter van
de Raad voor Maatschappelijke Ont
wikkeling (RMO) is de verzorgings-
Voormalig VVD-leider Hans Dijkstal: „Nederlanders zijn zo Hans Adriaansens, voorzitter van de Raad voor Maatschap-
verwend geraakt, flat ze bij vrijwel alles wat er fout gaat in pelijke Ontwikkeling: „Er worden twintigduizend ambte
hun leven, de overheid de schuld geven."
foto Phil Nijhuis/GPD
naren de laan uitgestuurd. Is dat meedoen?"
foto Rob Keeris/GPD
Bart-Jan Spruyt, directeur van de Edmund Burkestichting:
„Er wordt in één keer een hele bak ellende over de bevolking
uitgestort." foto Harmen de Jong/GPD
staat op zijn retour, omdat de indu
striële revolutie alweer bijna honderd
jaar achter ons ligt. „De verzorgings
staat was daar het bijproduct van. Col
lectieve arrangementen voor mensen
die massaal in fabriekshallen dezelfde
handarbeid verrichtten. Maar inmid
dels werkt 95 procent met zijn hersens
en vaak in kleinere, flexibele, verban
den. Burgers zijn tegenwoordig mondi
ger dan vroeger, hoger opgeleid en wil
len meer ruimte om hun eigen dingen te
doen. Daarbij past een enorme nadruk
op actief burgerschap en maatwerk.
Sociologen noemen dat plechtig: de ci
vil society. De opmars daarvan maken
we nu mee.
Maar na deze grote woorden steekt bij
de politicus D ij kstalde denker Spruyt
en de wetenschapper Adriaansens ook
meteen de scepsis de kop op. Want niet
toevallig, betogen zij, valt het pleidooi
voor 'actief burgerschap' samen met
een recordbedrag aan bezuinigingen
dat het kabinet wil doorvoeren. Een
heel woud aan dure taken en voorzie
ningen wordt de komende jaren wegge
kapt. Dan komt het wel erg goed uit om
van de burgers een grotere bijdrage te
verlangen.
De vraag is echter, zo stellen Dijkstal,
Spruyt en Adriaansens, of de Neder
lander daar anno 2003 wel wat voor
voelt. Heeft hij het niet veel te druk om
zelf de eindjes aan elkaar te knopen?
Bart-Jan Spruyt heeft er een hard
hoofd in. „De discussie gaat vooral
over miljarden en harde ingrepen. Een
hele bak ellende wordt in één keer over
de bevolking uitgestort. Het lijkt de
oorlog in Irak wel. De Amerikanen wil
den het leger van Saddam op de knieën
dwingen met een tactiek van shockeren
en verbijsteren. Hetzelfde gebeurt nu
met de Nederlandse burgers. Ik vrees
dat zij straks murw gebeukt in hun
schulp zullen kruipen. Het punt is: Bal
kenende probeert in wezen met politie
ke middelen een mentale omslag te be
werkstelligen. Maar de vraag is of dat
wel kan." Dijkstal wil geen al te hard
oordeel vellen. „Ach, ik moet een beetje
voorzichtig zijn met mijn kritiek. Het
wordt zo snel goedkoop om als oud-be
windsman je opvolgers af te branden.
Maar ik moet toch zeggen: het beleid
wordt wel héél sterk gemotiveerd door
geld. Of liever: het gebrek daaraan. Mij
ontgaat een beetje wat de inhoudelijke
noties zijn. Of het moet zijn dat het ka
binet behoefte heeft aan een vlag op het
schip. Dus zegt men: meedoen! Dat
klinkt lekker actief. Maar als je als
overheid wilt dat de burger meedoet,
moet je daar zelf wel de voorwaarden
en ruimte voor creëren. En je geloof
waardigheid neemt natuurlijk toe als je
zelf je huis op orde hebt. Ik mis nu nog
een helder idee over wat nu wel en niet
de kerntaken van de overheid zijn."
Ook RMO-voorzitter Adriaansens zegt
een 'visie of doordacht plan' te missen.
Cynisch zegt hij„Om te beginnen wor
den er twintigduizend ambtenaren de
laan uitgestuurd. Is dat meedoen? Het
zou wat anders zijn als het Rijk zei: we
breken de bureaucratie af en zorgen
dat deze mensen aan het werk gaan
voor de klas, aan het ziekenhuisbed of
op straat met een politiepet op. Maar
dat gebeurt niet. Het is wat wrang om
over meedoen te spreken als je alleen
maar mensen aan de kant schuift."
Tineke Lodders-El fferich, voormalig
partijvoorzitter van het CDA en tegen
woordig voorzitter van de Nederlandse
Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV),
bestrijdt dat de Nederlandse burgers
onvoldoende bereid zouden zijn de
overheid een handje te helpen. Bij haar
koepel zijn ruim 320 organisaties aan
gesloten, van het Rode Kruis met
30.000 vrijwilligers tot het Wereldna-
tuurfonds met honderdduizenden do
nateurs.
In totaal, zo wordt geschat, verrichten
in Nederland liefst vier milj oen mensen
onbetaalde arbeid. Blijkens een recent
onderzoek van het Sociaal en Cultureel
Planbureau (SCP) voltrekt zich hier
wel een stille revolutie: het eigenbelang
rukt op.
„Er meldt zich een nieuw type vrijwil
liger. De kortverbander, shoppend,
zappend, meer calculerend en niet
ideologisch georiënteerd", aldus een
SCP-werkdocument van juni 2003.
Tineke Lodders beaamt: „Een vader is
best graag bereid de lijnen op het voet
balveld te kalken zolang zijn zoontje
daar speeltDan heeft hij weinig te zoe
ken op het hockeyveld. Maar in het al
gemeen staat het er helemaal niet
slecht voor. Er zijn toch miljoenen men
sen die hun handen laten wapperen.
Het vrijwilligerswerk is de smeerolie
van de samenleving. Ik geloof niet dat
de individualisering is doorgescho
ten."
Tineke Lodders zou mogen verwachten
dat haar organisatie een gouden toe
komst heeft. Roept het kabinet-Balke
nende immers niet alle burgers op om
vrijwillig aan de slag te gaan in het be
lang van een betere samenleving? Maar
de voorzitster houdt haar hart een
beetje vast. „Ik moet er niet aan denken
dat bij de bezuinigingen ook het mes
wordt gezet in de subsidies die het vrij
willigerswerk mogelijk maken", zegt
zij. „Als dat gebeurt, is het motto van
dit kabinet niet serieus te nemen."
Zal Balkenende slagen in zijn missie?
Dat is uiteindelijk de hamvraag. Tine
ke Lodders houdt zich op de vlakte:
„We mogen blij zijn als we het huidige
aantal vrijwilligers kunnen vasthou
den", zegt zij. Adriaansens meent:
„Een oproep is wel mooi, maar wat le
vert het op? Het is net zoiets als bidden
om mooi weer. Het krijgt pas echt bete
kenis als de overheid de samenleving zo
organiseert dat mensen zich ook geroe
pen voelen om verantwoordelijkheid te
dragen. Je zou om te beginnen de enor
me schaalvergroting, zoals in het on
derwijs, moeten terugdraaien. In klei
nere verbanden voelen mensen zich
vanzelf verantwoordelijken Maar daar
zie ik nog weinig van."
Bart-Jan Spruyt aarzelt. „Ik heb Bal
kenende als politicus erg hoog zitten",
zegt hij om te beginnen. Maar dan
plaatst hij, onverhoeds, zijn dolkstoot:
„In zijn poging om een koers uit te zet
ten, blijft het tot nu toe helaas nogal
schraal en armoedig. Als blijkt dat in
het wilde weg wordt gesneden en de
pijn ook nog oneerlijk wordt verdeeld,
raakt het hele beleid in diskrediet. Hij
moet nu laten zien dat hij niet is leegge
zogen en opgebrand. Dat hij nog reser
ves heeft. Of hij zal slagen? Ik geef hem
zestig procent kans." GPD
door Maurice Wilbrink
Minister Brinkhorst is
bitter gestemd, enkele
uren nadat de wereldhandel
stop in het Mexicaanse Can-
cun is mislukt. „Op deze top
is er niet één discussie ge
weest over hoe de belangen
van armen kunnen worden
gediend. De WTO is een podi
um geworden voor niet-wes-
terse landen om de tegenstel
ling tussen arm en rijk te
benadrukken", vindt hij.
Brinkhorst was één van de
vice-voorzitters op een
WTO-top waar het Westen
voorzichtige concessies zou
doen op met name het gebied
van landbouw. Dat moest de
weg vrijmaken voor een
nieuw handelsakkoord voor
alle 146 lidstaten in de we
reld. Maar de rijke westerse
landen werden meteen ge
confronteerd met zware te
genstand, die bestond uit
wisselende coalities. Deze
coalities werden gedomi
neerd door grote, opkomende
economieën zoals Brazilië en
China die de westerse domi
nantie niet meer pikken.
Waarom verzandde deze top
onmiddellijk in een gevecht
tussen arm en rijk?
„Arme landen worden vol
wassen. Ze eisten een eigen
plek op in deze handelsronde
en dat is op zich positief. Ze
daagden de twee grote oli
fanten, de Verenigde Staten
en de Europese Unie, uit.
Maar hun coalitie was er één
van ongelijken.
De belangen van de arme
landen die zich nu verenig
den, lopen sterk uiteen. Ze
hebben elkaar puur gevon
den uit afkeer van de wester
se dominantie. De belangen
van hun eigen, arme bevol
king kwamen daarbij hele
maal niet aan bod."
Was deze wereldhandelstop
wel goed voorbereid?
„Wisselende groepen landen
gebruikten de WTO-top om
maximalistische eisen te
W
ho
stellen zonder enige bei#
heid tot een compromise
rest van de wereld had deP
en de EU gevraagd mete;-
gezamenlijk landbour'
SP
De
te komen om op de topsnej
zaken te kunnen doen. 1^-nE
toen dat plan er lag, kwam
een oncontroleerbaar pi^
op gang. Allerlei arme lal
den, onder aanvoering r£
Brazilië, begonnen zich ert
gen af te zetten. De ontevn-
denheid over de Europe®.
Amerikaanse opstelling j
onderschat. Met name bij4
Afrikanen kwam een
van onbehagen los die
verrastte."
De
il
iet
rai
fa
1 IA
en
del
Is de Wereldhandelsorgti [6
satie nog wel het instrumt
om meer vrijhandel te orpc
niseren?
,De Amerikaanse handè
gezant Zoellick heeft het
aangekondigd: de Verenigd
Staten gaan desnoodshune.
gen weg door aparte afspra
ken te maken met landenir
Centraal- en Zuid-Amenki L
De EU zal zich meer richte
op Afrika en in Azië zuljem [K
meer onderlinge akkoordet l
zien. Als je de WTO wil red- 3'
den, moeten er nieuwe
nities worden gemaakt: bij
voorbeeld over de vraag wie
tot de armste landenbehooit u'
Nu werd het verzet tegenhe J
Westen aangevoerd door es: jal
land als Mexico dat nota bi
ne lid is van de Oeso, decli
van geïndustrialiseerde ni
ties! Moldavië wordt alsee
Europees land beschouw w
maar behoort tot de arms:
landen ter wereld."
Is het Westen ver genoeg
gaan?
„Er lagen verreikende coi-
promissen. De EU hadvoorLni
gesteld om de armste lande f j.
over enkele jaren vrij teste!- K[.
len van een aantal handelsta lj
rieven. Maar daar ging he:
hier niet meer over. We heb
ben vijf dagen pirouettesge
draaid. Een minister vanKe
nia zei: dit is een zwarteda
voor de armen in de werelde 0(a
zo zie ik het ook." GPD offi
iet
WEGEN - De rijkswegen van
de Belgische grens bij Aarden
burg naar het veer in Breskens
zijn dringend aan onderhoud
toe. Deze wegenkrijgen45.000
passanten per dag te verwer
ken, wat haar tol heeft geëist
van de verbinding. Met beton
nen wegdelen zijn sommige
stukken van de Zeeuws-
Vlaamse noord-zuidverbin
ding al aangepast aan de eisen
van het moderne snelverkeer,
andere delen wacht nog een
dergelijke aanpak.
IJZEREN LONG - Voor het
welzijn van een patiënt in een
ziekenhuis in Heerlen moest
een luitenant-ter-zee in zijn
Lockheed-vliegtuig een flinke
snd
pok
far
ara
me
afstand afleggen. Het toe
vertrok vanaf de basisVal
burg eerst richting SchipiJ^
waar de motor voor een ijze
long werd ingenomen. Ver
gens ging het naar Leeuw)
den, voor de rest van deapta
ratuur. En tenslotte
Heerlen, om alles af te leven (et
De patiënt kan niet overlei Jcj
zonder het enorme apparaat
itelc
SAMENZWERING
Egyptische regering heeftv-
klaard een samenzweringa |00j
dekt te hebben om de lei
van de regering-Naguib
vermoorden en koning Fan |e -
terug op de troon te zetten E
heel Cairo is de noodtoests jjn
afgekondigd.
PZC
Hoofdredactie:
A L Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 264
4380 AG Vlissingen
Tel (0118)460116
Fax: (0118) 472404
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
T erneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Temeuzen
Tel (0115)645769
Fax (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114)372771
E-mail redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30-17.00 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concent^
u aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt ke SU-ur-S
2e (abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2,00
per maand 20,50
per kwartaal €55,10
per jaar: 209.90
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maandvw
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk.
maandag t/m vrijdag 1,10
zaterdag: 1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6%B'"
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig
de Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de
Regelen voor het Advertentieweze
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag: tijdens ka™-
zondag: van 16 00 tot 18 00uur
Tel (0113)315555
Fax(0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel. (0113) 315540
Fax(0113)315549 a
Rubrieksadvertenties (klei
Tel. (0113)315550
Fax: (0113)315549
Voor gewone advertenties-
Noord- en Midden-Zeeland
Tel: (0113) 315520
Fax: (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114) 372770
Fax:(0114)372771
lnternet:www. pzc.nl/adverteren
producten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons z0^^1-gjftenK
teerde derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijK
PZC. afdeling lezersservice, Postbus 3229,4800 MB Breda.
Behoort tot LUGQGnGr
Wn_
JER
rege
te te
Aral
men
van
Shal
terei
colli
Aral
Shal
Han
soon
Het
done
koor
Aral
de re
weg
pen
lord
volg,
te ve
wild
Deb
vani
Siste
Tribi
gin j
Mg,
tië
heeft
Volg,
Waai
voor
die e
Tineke Lodders, voorzitter van de Nederlandse Organisaties
Vrijwilligerswerk: „Het vrijwilligerswerk is de smeerolie
van de samenleving." foto Cees Zorn/GPD
