PZC
Koffie stimuleert geheugen
Eigen bloed als pleister
21
INCtlIVH ;*et Ifl141
M
woensdag 10 september 2003
Ouder worden, is dat wel zo
vervelend? „Als het
eenmaal zover is, pakt het
niet zo negatief uit als je
verwachtte toen je jonger
was", zegt gerontologe
Erika Timmer van de
vakgroep sociale
gerontologie van de Vrije
Universiteit Amsterdam.
„Mensen compenseren de
fysieke achteruitgang met
tevredenheid over wat ze in
het leven hebben bereikt.
Ouderen hebben minder
energie, maar meer tijd."
Door WILL GERRITSEN
Alleen pure chocolade
Eerder insuline spuiten
Lichamelijk actief: minder impotentie
Overgewicht door grotere porties
Hartaanval
Levensduur
Slechter leren door drugs
Kruidenextract en cholesterol
vana
alens
2»
Succesvol ouder worden
gees
gam
Door CHRISTA VAN DER HOFF
Timmer houdt zich bezig
met de psychologie van
het ouder worden. Men
sen die ouder worden,
leren zich aan te passen
aan de nieuwe omstandigheden:
„Zij vergelijken zichzelf niet met
hoe zij vroeger waren en wat zij
konden, maar kijken naar leeftijd
genoten." De gerontologe noemt
dit de tevredenheidsparadox.
Het 'niet meer hoeven' speelt een
belangrijke rol. Dat bleek Timmer
bij een onderzoek naar spijt onder
ouderen: „Mensen betreuren het
dat ze iets niet aangedurfd hebben,
bijvoorbeeld het opzetten van een
eigen bedrijf. Dat het nu niet meer
kan, vinden ze jammer, maar het
geeft ze steun dat het niet meer
hoeft." Ook de omgeving verwacht
minder van hen.
Het besef dat het leven eindig is,
zet mensen er toe aan om nü te
doen wat straks niet meer kan. Dit
geldt vooral voor mensen uit de
derde en voorlaatste levensfase (55-
75 jaar), die nog tot veel in staat
zijn.
Timmer: „Na het 75ste levensjaar
zet de lichamelijke achteruitgang
harder in. Als het niet meer moge
lijk is je aan te passen, moet je af
scheid nemen van dingen die je
graag deed en proberen er iets voor
in de plaats te zetten dat in het ver
lengde ligt van je vroegere hobby.
Iemand die zich voorgenomen had
om vreemde landen te bezoeken
maar dat niet meer kan, kan bij
voorbeeld landendocumentaires op
video gaan bekijken. Helaas lukt
het niet iedereen om die omslag te
maken."
Uiterlijk
Sommige mensen verzuren daar
door, zo blijkt in de praktijk, en
worden 'psychologisch oud'. Dat
ben je volgens Timmer als je geen
nieuwsgierigheid meer kunt op
brengen voor je omgeving, niet
meer flexibel bent en niet meer
aan de toekomst kunt denken.
„Maar iemand van twintig kan
daardoor net zo goed psycholo
gisch oud zijn als iemand van tach
tig"
Of je last hebt van een ouder wor
dend uiterlijk heeft veel te maken
met zelfwaardering. Wie het uiter
lijk altijd heel erg belangrijk vond
en minder aandacht had voor in
nerlijke groei, kan op een gegeven
moment niet meer terugvallen op
uiterlijk als bron van zelfwaarde
ring. Timmer: „Er zijn in andere
culturen zoals in China en islamiti
sche landen ook vrouwen die hun
functie van opvoedster of schoon
moeder belangrijker zijn gaan vin
den dan mooi zijn. Zij waarderen
zichzelf om andere kwaliteiten dan
louter hun uiterlijk, en worden
daarvoor ook door anderen gewaar
deerd. Maar in onze cultuur is het
uiterlijk nog heel belangrijk."
Dat wordt in stand gehouden door
bijvoorbeeld reclames voor anti-
rimpelbehandelingen en door
films en tv-programma's, die voor
al perfecte lichamen laten zien.
Timmer: „Door de steeds grotere
mogelijkheden om een perfect li
chaam te hebben en te houden,
voel je je bijna verplicht om er
jong te blijven uitzien."
Uit onderzoek blijkt dat mensen
van middelbare leeftijd meer met
de dood bezig zijn dan ouderen.
„Over de dood wordt niet vaak ge
sproken. Het is in deze maatschap
pij een taboe. Wel weten we dat
ouderen banger zijn voor de ma
nier waaróp ze doodgaan dan voor
de dood zelf. Zestigers zijn overi
gens meer met de dood bezig dan
zeventigers. Die laatsten hebben
geaccepteerd dat het leven eindig
is."
Wie ouder wordt, ervaart dat de
tijd steeds sneller gaat. „We kun
nen tijd niet natuurkundig erva
ren. We doen dat via gebeurtenis
sen. Een kind beleeft bijzondere
gebeurtenissen veel intensiever
dan een volwassene. Hoe ouder je
bent en hoe meer levenservaring je
hebt, hoe minder belangrijke din
gen er gebeuren."
Opmerkelijk
Het psychologisch aanpassingsver
mogen blijkt ook uit onderzoek
van gerontologe Dorly Deeg, hoog
leraar epidemiologie van de verou
dering aan de VU en directeur van
LASA, een afdeling die onderzoek
doet naar het verloop van veroude
ringsprocessen.
„Gezonde ouderen hechten meer
aan een goede lichamelijke ge
zondheid dan ouderen met een
chronische ziekte', zegt professor
Deeg. „Opmerkelijk, want je zou
het omgekeerde verwachten. Maar
het is inderdaad beter om iets wat
je niet - of niet meer - hebt niet be
langrijk te vinden."
Deeg toont zich sceptischer over
het succesvol ouder worden dan
Timmer: „Dat mensen gemid
deld steeds ouder worden kun
je een succes noemen. Ook is
de beeldvorming over oude-
ren
de
laatste tien jaar voornamelijk posi
tief geworden: ouderen worden
steeds vaker afgeschilderd als ver
mogend, actief en gezond. Dat is
winst. Maar de positieve beeldvor
ming is doorgeschoten: arme,
kwetsbare of zorgbehoevende
ouderen dreigen zo uit het zicht te
verdwijnen. Succesvol ouder wor
den gaat lang niet voor iedereen
op."
Ouderen hebben vaak hoge ver
wachtingen van de medische we
tenschap. „Op tal van terreinen
wordt vooruitgang geboekt. Men
sen zijn hiervan ook steeds beter
op de hoogte. Zij verwachten voor
zichzelf veel van deze ontwikkelin
gen. Dat kan tot teleurstellingen
leiden. Een hoop ziekten kun je
binnen de perken houden, maar er
zit een grens aan. In de Verenigde
Staten heerst de ideologie 'hoe lan
ger je leeft, hoe beter'. In Neder
land is men realistischer: op een
gegeven moment
moet je je neerleg
gen bij ouderdoms-
verschijnselen, en
s~' s- er het beste van
"jy' zien te maken."
Foto GPD/Evert-Jan Daniels
Dat is nou jammer. Het drin
ken van één kop sterke koffie
activeert het geheugen in geen
enkel opzicht, althans dat van
mensen tussen 45 tot 60 jaar.
Drie koppen koffie trouwens
wel, maar de statistieken wij
zen uit dat mensen bij het
klimmen der jaren steeds min
der bakjes troost tot zich ple
gen te nemen. De ingewanden
spelen op, ze hebben last van
slapeloosheid of misschien zijn
er ook nog andere redenen. Dit
riles is uitgezocht door Jeroen
Schmitt en diens collega's van
de afdeling psychiatrie en neu
ropsychologie aan de Universi
teit Maastricht.
Een verslag van hun onderzoek
's dezer dagen gepubliceerd in
®et blad Journal of Nutrition
Health and Aging. Bij het on
derzoek naar de werkzame stof
eafeïne in de koffie gaat de
aandacht van onderzoekers uit
jaar twee zaken: activeert het
offiestofje 45 minuten na con
sumptie het geheugen en ande-
te cognitieve aspecten van on-
ze grijze cellen (zoals concen-
teatie, inprenting, oriëntatie,
aandacht en plannen)? En doet
ct iets op de lange duur?
er de laatste vraag kan Sch-
•nttt kort zijn: de geleerden
zyn het er riiet over eens.
- ommige onderzoekers con
stateerden wel een positief ef-
eU' maar anderen niet. Ook
WlJ hebben in een eigen studie
geen sterke aanwijzingen hier-
Chocolade is gezond. Het eten van 100 gram chocolade
verhoogt de hoeveelheid anti-oxidanten in het bloed met
20 procent, schrijft M. Serafini (Italiaans Instituut voor
Voedingsonderzoek, Rome) in het wetenschappelijk tijd
schrift Nature. Wel pure chocolade eten, want melk ver
hindert de opname van anti-oxidanten, stelt Serafini. Anti-
oxidanten worden in verband gebracht met een lagere
kans op hart- en vaatziekten en kanker.
Bij mensen met diabetes type 2 moet het spuiten van in
suline eerder worden ingezet. Als patiënten al in een
vroeg stadium insuline gaan gebruiken, blijft hun eigen
insuline-aanmaak langer bestaan en blijft hun bloedsui-
kerspiegel langer goed onder controle dan wanneer zij pil
len slikken. Dat constateert M. Alvarsson (Karolinska Zie
kenhuis, Stockholm) in het vakblad Diabetes Care uit een
vergelijkend onderzoek onder 39 mensen met diabetes ty
pe 2.
Lichamelijk actief zijn vermindert niet alleen de kans op
een hartaanval of beroerte, bij mannen op middelbare
leeftijd vermindert het ook de kans op impotentie. Dat
schrijft C. Bacon (Harvard School of Public Health, Boston)
in het vakblad Annals of Internal Medicine, op grond van
een onderzoek onder ruim 30.000 mannen ouder dan 50
jaar. Onder lichamelijk actieve mannen kwam impotentie
30 procent minder voor dan onder niet-actieve mannen.
Dat de VS koploper is wat betreft mensen met overge
wicht is onder ander te wijten aan de grote omvang van
de porties voedsel. Zo is in vergelijkbare restaurants de ge
serveerde maaltijd in Philadelphia 35 procent groter dan
in Parijs, een chocoladereep 40 procent groter, een glas
frisdrank 52 procent groter en een hotdog 63 procent gro
ter. Ook de Amerikaanse kookboeken gaan uit van veel
grotere porties dan de Franse kookboeken. Bovendien eet
de gemiddelde Amerikaan zijn eten veel sneller op dan de
Europeaan, meldt P. Rozin (universiteit Pennsylvania, Phi
ladelphia) in het vakblad Psychological Science, op basis
van een vergelijkend onderzoek.
De beschermende werking die aspirine heeft op het ont
staan van een hartaanval, kan teniet worden gedaan door
regelmatig gebruik (meer dan 60 dagen per jaar) van ibu-
profen of andere pijnstillers uit de zogeheten NSAID-klas-
se. Dat constateert T. Kurth (Harvard School of Public He
alth, Boston) in het vakblad Circulation, op grond van een
onderzoek onder ruim 22.000 personen.
Zogeheten polyfenolen, bestanddelen van rode wijn en
olijfolie, waaraan een gunstige werking op hart- en vaat
ziekten wordt toegeschreven, blijken ook de levensduur
van cellen te kunnen verlengen. Gistcellen blijven in de
aanwezigheid van deze stoffen 60 tot 80 procent langer in
leven, schrijft K. Howitz (Harvand Medical School, Boston)
in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. Het enzym sir-
tuine, via welke de polyfenolen hun werk doen, is ook
aanwezig in menselijke cellen. Howitz verwacht daarom
dat deze stoffen ook een gunstig effect hebben op de le
vensduur van menselijke cellen.
Drugs als cocaïne en amfetamine verminderen het vermo
gen van het hersenweefsel om als reactie op meegemaak
te gebeurtenissen veranderingen aan te brengen in de ver
bindingen tussen hersencellen.,Dergelijke veranderingen
liggen ten grondslag aan het leerproces en het aanpassen
van gedrag op grond van eerderè ervaringen. Dat conclu
deert B. Kolb (University of Lethbridge) in het wetenschap
pelijk tijdschrift PNAS uit proeven bij ratten.
Het, ook in Nederland in toenemende mate, populaire
kruidenextract guggul, een extract van de plant Commip
hora mukul, werkt niet tegen een hoog cholesterolgehal
te. Dat concludeert P. Szapary (University of Pennsylvania,
Philadelphia) in het medisch tijdschrift JAMA, op grond
van een onderzoek onder 103 proefpersonen.
voor gevonden." Wel staat vast
dat 250 milligram cafeïne - drie
sterke koppen koffie- het ge
heugen en andere cognitieve
functies activeert, althans 45
minuten na het drinken.
Hier plaatst Jeroen Schmitt een
belangrijke kanttekening. Dit
geldt voor mensen van middel
bare leeftijd, maar uitgerekend
niet voor jongeren.
Hun geheugenkracht gaat er
juist op achteruit. Een mogelij
ke verklaring is dat het geheu
gen van jongeren al dichtbij
een optimaal niveau zit. Cafeï
ne prikkelt hun brein zodanig
sterk dat het stofje een ave
rechts effect geeft. Teveel van
het goede dus. Voor mensen in
de middelbare leeftijd geldt
echter dat hun geheugen ach
teruit is gegaan, op een lager
pitje staat: die hersencellen
kunnen zo'n cafeïne oppepper
van drie koppen koffie best ge-
Foto Jaques Peeters
bruiken. Schmitt: „Hoe groot
het effect dan is? Nou, dat gaat
in de richting van het prestatie
niveau van jongeren."
Bij zestigplussers blijkt de drie-
koppen-koffie-formule niet te
werken, het geheugen is waar
schijnlijk nog meer achteruit
gegaan. „We denken dat ze
voor een geheugenoppepper
nog meer zouden moeten drin
ken, maar dat is nooit onder
zocht."
Door MARTEN DOOPER
Bloed is een ruim gevulde
apotheek. Zo bevat het onder
meer allerlei stoffen die de
heling van wonden kunnen
versnellen. Mark van Appel-
dorn, hoofd van de afdeling
Extra Corporale Circulatie
van het Amphia Ziekenhuis
in Breda, houdt zich sinds
kort bezig met een nieuwe
bloed-techniek die hij zag in
de Verenigde Staten: wonden
laten helen met een pleister
gemaakt van het eigen bloed
van de patiënt.
Bij deze vernieuwende me
thode wordt bij de patiënt on
geveer een halve liter bloed
afgenomen. Die wordt ge
splitst in een deel met rode
bloedcellen, die meteen weer
aan de patiënt worden terug
gegeven en een deel dat rijk
is aan eiwitten, bloedplaatjes
en witte bloedcellen. Door dit
laatste deel op een bepaalde
manier te behandelen wor
den eiwitten en bloedplaatjes
actief die normaal gesproken
de bloedstolling verzorgen.
Het resultaat hiervan is dat er
een soort van gelei ontstaat
die zeer rijk is aan allerlei
groeifactoren. Volgens Appel-
dorn is die gelei in staat de
genezing van wonden te be
vorderen.
„Bij het invoeren van een
nieuwe techniek begin je
meestal met het toepassen er
van bij patiënten die geen
baat meer vinden bij alle be
staande therapieën." Dit
bracht hem in contact met
patiënten met decubitus of
wel doorligwonden. „Dit zijn
schoolvoorbeelden van won
den die vanwege de slechte
doorbloeding niet of nauwe
lijks meer genezen. Mensen
hebben soms wel al meer dan
een jaar een wond, die niet
meer verbetert en al
leen nog maar verer
gert als de wond
weer eens geïnfec
teerd raakt."
Samen met wond-
Geactiveerde bloed
plaatjes in gelei ais
'pleister' voor de
wonden.
Foto Camile
Schelstraete
en decubitusverpleegkundige
Angela van den Broek heeft
van Appeldorn de bloedpleis-
ters inmiddels bij een hand
vol patiënten uitgeprobeerd.
„We zagen nog niet zulke
prachtige resultaten als ik in
de VS heb gezien, maar dat
viel ook niet te verwachten"
vertelt van Appeldorn. „Het
waren per slot van rekening
onze eerste pogingen en het
ging om patiënten met
wonden die al
lang nergens
meer op reageer
den. Dan kun je
geen wonderen
verwachten."
„Maar, in alle ge
vallen kwam de wond weer
tot leven en was er vooruit
gang te zien", vult Van den
Broek aan. „Interessant is ook
dat de patiënten melden dat
zij na de behandeling minder
pijn hebben van de wond.
Blijkbaar gaat er dus ook een
pijnstillende werking uit van
de gelei."