Vgèld roare
fratsen uut-aèle
vö de camera
Riddergevechten op een ruïne
Nachtelijke
rondgang
prikkelt
zintuigen
Nieuwe Raadkaart
ONDERWEG
dinsdag 9 september 2003
NATUURLIJK
ZEELAND
Zintuigen
Velduil
De velduil is een groot deel van het jaar op Neeltje Jans te zien.
Het natuurgebied op het
voormalig werkeiland
Neeltje Jans trekt nog ieder
jaar duizenden bezoekers.
Het gaat zowel om individu
ele wandelaars, als om men
sen die in excursieverband
het gebied verkennen. Voor
al in de beginjaren waren er
soms honderden bezoekers
per dag, die nieuwsgierig
waren naar het resultaat van
het samenspel van mens en
natuur. Inmiddels is de
stormloop veranderd in een
wat bescheidener maar ge
stage stroom van bezoekers.
En dat is goed voor het ge
bied. Om zich te kunnen ont
wikkelen is een zekere rust
noodzakelijk.
Nu is het in natuurontwikke
lingsgebieden altijd mak
kelijker om natuurrecreatie in
te passén als in bestaande na
tuurgebieden. Je kunt immers
van meet af aan rekening hou
den met bezoekers en daar via
inrichtingsmaatregelen op in
spelen, zodat er een natuurlijk
Volle maan brengt
Neeltje Jans tot leven
aandoende zonering komt tus
sen rustige en wat drukkere ge
bieden. Maar juist bij natuur
ontwikkeling zijn er ook altijd
weer onverwachte ontwikke
lingen, die flink roet in het eten
kunnen gooien, voor wat betreft
de oorspronkelijke bedoelin
gen. Als beheerder moet je daar
creatief op inspelen. Zo is er op
Neeltje Jans de zogenaamde
binnenslufter ontstaan, een
door de zee gebaande weg tot in
het hart van het duingebied
langs de Oosterscheldekant. De
meeste kenners vinden deze on
bedoelde en onverwachte sluf
ter een stuk mooier dan de
aangelegde slufter aan de
Noordzeezijde.
Er blijven zich op Neeltje Jans
voortdurend nieuwe ontwikke
lingen voordoen, maar die zijn
voor de gemiddelde wandelaar
niet zo opvallend. Een nieuwe
plant die zich weet te vestigen in
het inmiddels wat minder stui
vende zand; een broedvogel die
een stil hoekje vindt om er zijn
jongen groot te brengen. Voor
wie het allemaal op de voet
volgt, een heel boeiend gebeu
ren. Maar voor het publiek
wordt het tijd om Neeltje Jans
ook eens vanuit een andere in
valshoek te belichten. Daarvoor
De PZC sponsort Het Zeeuwse
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van deze
stichting verslag van wat er speelt
in de Zeeuwse natuurgebieden: on
verwachte vondsten en bijzondere
gedragingen passeren wekelijks de
revue. En natuurlijk ook de succes
sen en mislukkingen in het beheer.
worden regelmatig thema-ex
cursies georganiseerd, die een
bijzonder aspect van het gebied
belichten. Zo wordt er deze
week een volle-maanexcursie
gehouden. Gidsen verzorgen
een nachtelijke rondgang door
het gebied en dat is een heel
apart gebeuren. Je ziet natuur
lijk veel minder, maar juist
daardoor zijn de contouren van
de duinenrijen en het spiegelen
de water van de meertjes en
plassen extra opvallend.
Als je minder ziet, zijn de andere
zintuigen extra gespitst. En
vaak valt er op Neeltje Jans veel
In het kader van de Groene
Maand organiseert het wan-
delplatform-LAW een begelei
de wandeling vanuit Nisse. De
ze wandeltocht op zondag voert
door de Zak van Zuid-Beve
land. De tocht van 8 kilometer,
brengt de deelnemers over het
Grenslandpad, onverharde
weggetjes en bloemdijken. Het
beginpunt is het informatiecen
trum bij de Kamerse Kooi aan
de Nieuwekamerseweg in Hein-
kenszand. De wandeling begint
om 10.30 uur.
De Groene Maand is een initia
tief van twintig natuur- en mi
lieuorganisaties om de natuur
onder aandacht te brengen van
een groot publiek. Dit jaar is het
de vierde keer. In het hele land
kan men wandelend, fietsend of
fotograferend de natuur ver
kennen. Daarnaast zijn er
tentoonstellingen, informatie
markten, lezingen en discussie
bijeenkomsten. Het complete
programma is te vinden op
www.groenemaand.nl.
te horen. In de eerste plaats zijn
het de vogelgeluiden die opval
len. Meeuwen, maar vooral
steltlopers laten zich volop ho
ren. De steltlopers leven niet
volgens het ritme van dag en
nacht, maar volgens het ritme
van de getijden. Als het laag wa
ter is kunnen ze voedsel zoeken
op de droogvallende slikken. Bij
vloed verzamelen ze zich geza
menlijk op hoogwatervlucht-
plaatsen, waar veren poetsen en
slapen de belangrijkste 'activi
teiten' zijn. Steltlopers die een
groot deel van het jaar te horen
zijn, zijn onder meer scholek
ster, wulp en tureluur. Maar
voor steltlopers uit het hoge
noorden is het ook al volop trek-
tijd. In tegenstelling tot de voor
jaarstrek hebben de vogels tij
dens de najaarstrek geen haast.
Op geschikte plaatsen blijven ze
soms wekenlang pleisteren. Zo
zijn er oeverlopers, groenpoot-
ruiters en witgatjes, die graag
bij het zoete duinmeer verblij
ven, naast bijvoorbeeld zilver
plevieren en steenlopers die
langs het zoute water verblij
ven. Hoewel ze niet afhankelijk
zijn van de getijden, zijn ook de
zoetwatersteltlopers in de
nachtelijke uren actief. Dat
geldt in het bijzonder voor trek
kende vogels. En Neeltje Jans is
als markant punt tijdens de
oversteek van de Oosterschelde
een gewild rustpunt en 'tank
station' voor naar het zuiden
trekkende vogels.
Behalve de dieren die zich ook
overdag laten zien, zijn er na
tuurlijk ook specifieke nacht
dieren op Neeltje Jans. Zo weten
we dat er helaas nogal wat brui
ne ratten leven, die de aanwezi
ge koloniebroedvogels belagen.
Ook muizen en konijnen laten
zich 's nachts veel meer zien dan
overdag en wie weet vertoont
ook hun doodsvijand - de veld
uil - zich.
De velduil is een groot deel van
het jaar op Neeltje Jans te zien.
De laatste jaren zijn er zelfs
meerdere waarnemingen van
deze zeldzame soort gedaan tij
dens de broedtijd. Maar broed-
gevallen zijn (nog?) niet gecon
stateerd. Nu er echter alweer
allerlei wintergasten terug op
het toneel verschijnen is een
ontmoeting met de velduil niet
uitgesloten. Voor zo'n geluks
treffer moet je zeker niet speci
aal op pad gaan, het is hooguit
een toegift op al die andere din
gen die een nachtelijke wande
ling op Neeltje Jans zo leuk ma
ken.
Chiel Jacobusse
De eerste vollemaanwandeling
op Neeltje Jans is morgen om
22.00 uur. Start bij het naam
bord van Natuurmonumenten
en Het Zeeuwse Landschap, aan
de Oosterscheldekant van de
parkeerplaats van Waterland
Neeltje Jans. Op vrijdag 10 ok
tober vindt de laatste nacht
wandeling van het seizoen in het
gebied plaats.
In mien boekekasse staèt 'n
aontal ongeleze boeken. Dat
kon vroeger noait gebeure. Eer
der waere d'r in die tied te wei
nig boeken dan te vee. De func
tie van 't boek is, ok in oöns uus,
gedeeltelijk over-enome deü de
televisie. Ok a wil je 't nie, 't is
saèves kasje kieke.
Op vriedag in zaèterdag bin d'r
soms wè tien oofdfilms tegelie-
ke. D'r is t'r aoltied wè eêne bie
die je graèg wil zie. Dus daè gaè
m'n wï.
As ik verjaère krieg ik aoltied
boekebonnen. Kinders, nichtjes
in neefjes wete precies dat Oom
Joop 'n boekewurm is. Daèrom
bin d'r'r aoltied wè 'n boeke
bonnen bie. As de verjaèrdag
achter de rik is, vertrèk ik mee
vee plezier naè de boekwien-
kels. Dan mö 'k d'r gin eêne bie
m'n Naè uren kom ik wi tuus
mee 'n nieuwe voorraèd. Mien
lees-onger is wï tot de boven
grens opgewèkt in ik duke me
teen in 'n rustig oekje om de
flapteksten van de boeken te le
ze.
Noe 'k in mien leven 'n aontal
boeken eleze van schrievers waè
m'n noe nog mee eerbied over
praète. Ik noeme zó ma even,
A.M. de Jong (Merijntje Gijzen),
Jan de Hartog (Gods Geuzen) in
zö bin d'r nog wè 'n paèr.
Noe wil ik graèg dat aolles wa 'k
nieuw koape van 't zèllefde ni
veau is. 't Za wè an mien lègge,
ma 't lukt mien zèlden om iets te
vinden van de klasse waè 'k in
vroeger tieden mee in mien béd
de kroop. Eêmaè Gods Geuzen,
dat 'k wè vuuf keer eleze. Bie 't
verhaèl van A.M.de Jong over
Kromme Lindert liet ik, as nie-
maand 't zag, mien traènen de
vrieë loap. Joan, wat was dat
toch écht eé. In oe Lindert an z'n
ènde ekommen is. Aèst nog èrre-
ger dan de Jong zèllef
Soms neem ik mien eige vö om
wi meer te gaè leze. Ik lègge an't
begin van de aèvend 'n boek op
taèfel waè de bladwiezer, op de
plèkke waè 'k tweê maènden ge
lee estopt bin, nog in zit.
Even laèter realiseer ik m'n eige
dat ik toch wï naè 't schèrm zit te
kieke. In in de pauzes laèt ik m'n
eige uutgebreid wies maèke
wèlleke cremes in vetten ik oön-
der m'n èrremen mot smère om
fris te ruken. In dat aollemaèle is
t'r de oorzaèk van dat t'r noe 'n
aontal ongeleze boeken in mien
boekekasse staèZou je daè noe
nie verschrikkelijk aard om gaè
brulle?
M'n mee z'n aollen wè 's meer
epraèt over televisiereclames, 't
Gieng over de exploitatie van
aauwe ménsen. As 'k nog goed
wete, was dat over die opa mee
z'n viengers in de muzeklemme
van z'n kleinzeuntje.
Van de weke zag ik 'n nieuwe èr-
gerlijke gebeurtenisse op de te
levisie. D'rzitte twee oudjes
naèst mekaore. D'r loapt 'n vint
verbie die 'n pak superchips laèt
vaole. Oma neemt 'n anloapje
om bie dat pak chips te komme.
Opa wil dat verindere in aèkt
mee z'n waandelstok om d'r en
kel. Oma vaolt mee 'n geweldige
smak mee d'r snute op de tegels
in opa staèt lachend op om 't pak
chips op te raèpe. As t'n z'n eige
omdraoit om 't triomfantelijk
an oma te laète zie, ziet t'n de
grijns van oma, want die eit z'n
kunstgebit weg-epakt.
Noe dienkt die fabrikaant van
die chips dat vanwege die re-
claome alle ménsen die chips
gaè koape. Das natuurlijk 'n
complete misvatting van die
vint. Deü die reclaome griezele
de koapers aollemaèle vö die do-
adgewone aèrrepelschiefjes,
vanwege dat aokelige to-
neêlstikje van die tweê aauwe
mensen.
't Èrregste is nog dat die tweê d'r
eige daè vö leêne. Ik zou d'r toch
nie an motte dienke da ze mien
vee gèld zouwe biede as ik in 'n
aopekoaie zou gaè zitte om ao-
pesmoelen te trèkke in onder
tussen te vertèlle dat de pinda-
kaèze van Hubbeldebub de
lékkerste is. Dat doet 'n méns
toch nie, a biede ze 'n miljoen. Of
toch...?
Die aauwe ménsen van die chips
't wè edaè. Die geve schienbaèr
d'r ziel in zaolig-eid vö 'n paèr
euros. Dat is noe wat mien oof-
zaèkelijk verdrietig emaèkt eit.
Ik krieg 't niet uut mien oad. Die
aauwe vraauwe in die klap waè-
mee ze mee d'r neuze op de te
gels vaolt. 't Bluuft mien ma
achtervolge eé. Zouwe die mén
sen noe écht zö èrrem weze da
dat noadig is? Da ze vö gèld roa
re fratsen uut-aèle vö de came
ra? Dan mot 'r toch eêl wat mis
weze mee oönze ouderenvoor
ziening. 't Is bovendien 'n
schandoal dat die chipsbakker
daè gebruuk van maèktEn 't èr
regste van aolles is wè, dat ik d'r
naè ekeken D'r waère net op
dat oagenblik 'n paèr ménsen
bie ons op visite, die d'r eigen
lètterlijk krom elachen Oe is 't
mogelijk eé, ik d'r juust zö'n
afschuwelijk gevoel bie ekrege.
In ondertussen staè die nieuwe
baanden van de boeken van
mien laoste verjaèrdag mien
mar an te kieken. Noe op dit
ogenblik, waèrop ik dit vö jul-
der neerschrieve, neem ik mien
eige eilig vö om die boeken te
gaè leze. Oe kan ik noe verwach
te dat de ménsen mien veraèlen
leze as ik zélf nie an leze toe
kom? Ik toevallig 'n prachtig
uitziend boek lègge. D'r zit 'n
moaie ge-aèkte boekelègger op
de plèkke waè 'k de laoste keer
ebleve bin. Ongeveer op d'n eit.
An mien vraauwe za 't dus nie
lègge as ik nie leze. Die verstaèt
de kunst om tegelieke te aèken,
in de Libelle te lezen in naè de
televisie te kieken.
Joop van Zijp
Agenda
Open dagen in 't Kerkje van El-
lesdiek (Ellewoutsdijk), 12 - 14
sept.
Vrijdagavond 19.30 uur ope
ning gobelin tentoonstelling en
harpconcert door Anna van
Avalon.
Zaterdag van 10 - 16.30 uur in
formatie en elk half uur een
Zeeuws verhaal of muziek. Om
14. 30 uur De Meissen. Om 16.00
uur presentatie van verhalen
bundel.
Zondag van 13.30 - 16.30 uur
verhalen en optreden PickNick.
Toegang gratis.
Welke echte Sluizenaar kent
hem niet: De Stenen Beer
in Sluis, aan het kanaal van
Sluis naar Brugge. Hij is gelegen
aan de westkant op de hoek van
de wallen. Aan de rechterkant
loopt de watergang tussen de
binnenwallen en de buitenwal-
len.
Op de foto van vorige week
stond het bastion afgebeeld als
een ruïne, ideaal als speelplaats
voor kinderen, die er hun fanta
sieën konden uitleven. „In mijn
jeugd was het een geliefd terrein
voor onze riddergevechten,"
herinnert G. Crooijmans uit
Sluis zich. Hij wijst er op dat op
de voorkant, in het kleine vier
kant, de huidige beer is te her
kennen. Ook J. Almekinders-de
Rooij uit Breskens speelde er
zo'n veertig jaar geleden als
meisje. De ruïne was haar kas
teel. „Helaas; kleine meisjes
worden groot," verzucht zij.
„Maar nu heb ik mijn eigen pa
leisje."
Aan de overkant van deze wa
tergang lag het land zo laag en
groeide er vroeger zelfs nog zee
kraal en lamsoor. Dat was in
1938, aldus S. Adriaansen-Cap-
pon uit Oostburg.
Er loopt een mooie fietsroute
voorbij, schrijft Mark Foc-
quaert uit Nieuwvliet. Je komt
er ook langs als je in een strenge
winter deelneemt aan de
schaatswedstrijd Sluis-Brug-
ge-Sluis, meldt de heer J. Roel-
vink uit Middelburg, ongetwij
feld uit eigen ervaring.
Sluis werd omstreeks 1280 ge
sticht aan het Zwin, als voorha
ven van Brugge. Het verwierf in
1290 stadsrechten. De naam is
ontleend aan een uitwaterings
sluis ter plekke. De oorspronke
lijke nederzetting was genaamd
Lamminsvliet.
Lodewijk van Male liet na de
slag van Westrozebeke in 1382
in opdracht van de Franse ko
ning de stad versterken met
grachten, wallen en poorten. In
1573 begonnen de Spanjaarden
de vestingwerken te modernise
ren. Na de verovering in 1604
werden de werken verbeterd en
verrezen acht bastions, waaron
der de Stenen Beer. Inmiddels is
het voormalige vestingswerk
gerestaureerd, namelijk in
1967.
Sommige inzenders hebben zich
in de juiste locatie vergist. Ge
dacht werd aan de oude stads
poort in Hulst en de Sassepoort
in Terneuzen. De waardebon
nen voor de goede oplossingen
gaan naar: de heer J.J. Roelvink
uit Middelburg, mevrouw J. Al-
mekinders - de Rooij uit Bres
kens en S.A. Adriaansen - Cap-
pon uit Oostburg.
Hans Tabbers
Een groots pand in een prachtig natuurgebied.
Aan de lezers de vraag welk gebouw betreft
het en waar is het gelegen?
Inzendingen moeten uiterlijk zaterdag 13 sep
tember binnen zijn bijRedactie PZC Buitenge
bied, postbus 314460 AA, Goes,
fax 0113-315669, e-mail redactie@pzc.nl.
Lezers die wat meer kunnen vertellen over de ge
schiedenis van de afgebeelde straat, worden van
harte uitgenodigd dat erbij te vermelden.
In Buitengebied van volgende week de uitslag met
nadere informatie.
