Nieuwe Raadkaart
In de schaduw van de dijk
Het Zwin biedt nog steeds veel verrassingen
Buitenlanders
dinsdag 2 september 2003
Krabben
Prachig gezicht
Colijnsplaat aan de Oosterschelde: meer inspelen op nationaal park. foto Willem Mieras
De regio door het oog
van een buitenstaander
Laat een aantal buiten
staanders met verschil
lende deskundigheden
kritisch kijken naar de leef
baarheid en plattelandsont
wikkeling. Vraag ze vervol
gens om een oordeel en
aanbevelingen over hoe het
beter kan. Dat gebeurt vol
gende week op Noord-Beve
land. Het voormalige eiland
is als eerste regio in Neder
land uitverkoren voor een
zogeheten Countryside Ex
change. De Sociëteit Noord-
-Beveland nam daarvoor het
initiatief. Van 6 tot en met 12
september lichten twee
Amerikaanse, drie Britse en
drie Nederlandse deskundi
gen de regio door.
Ze vindt het hartstikke leuk.
Het enthousiasme is gaan
deweg steeds groter geworden.
Ally Wisse van de Sociëteit
Noord-Beveland hoopt dat de
Countryside Exchange waarde
volle aanbevelingen oplevert
voor de versterking van de eco
nomische ontwikkeling op het
eiland, zowel in de agrarische
als toeristische sector. Daar pro
fiteren ook midden- en kleinbe
drijf en dienstverlening van
mee. Wisse vindt het een goed
idee om daarvoor mensen van
buiten te verwelkomen. „Als we
het zelf allemaal wisten, dan
hadden we ook al gezorgd voor
oplossingen."
Ze constateert dat het in gang
zetten van 'nieuwe economische
dragers' in het landelijk gebied
- en dat is Noord-Beveland bij
uitstek - de laatste jaren steeds
moeizamer verloopt. „Ik denk
dat er teveel gepolderd wordt.
De maatschappij is daardoor zo
ontzettend stroperig, dat er
voor ondernemers weinig meer
te ondernemen valt." Wisse
wijst op het langjarige drama
om op het eiland een of meer
landschapscampings tot stand
te brengen. „Ik ben daar al vijf
mee bezig en het is nog niet
rond. Dat is gewoon belache
lijk."
Hoewel de aanbevelingen van
het Exchange-team er niet voor
kunnen zorgen dat de brij aan
ruimtelijke ordeningsregels
verdwijnt, rekent Aly Wisse wel
op suggesties om dergelijke ob
stakels sneller te slechten of te
omzeilen. „Stel dat eruit komt:
er moeten zoetwaterbekkens
komen. Dat hoeft geen lange
ruimtelijke voorbereidingstijd
te kosten. Hetzelfde geldt voor
voorstellen voor seizoensver
lenging. Ik verwacht aanbeve
lingen, waarbij op ruimtelijk
gebied niet alles op de schop
moet."
De Countryside Exchange is een
voor Nederland nieuw ver
schijnsel, maar wordt in met na
me Groot-Brittanië en de Ver
enigde Staten al langer met
succes uitgevoerd. Daar zijn in
middels zo'n 100 'doorlichtin
gen' achter de rug. Het ministe
rie van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit wil er ook in
ons land ervaring mee opdoen.
Voor de begeleiding is het ad
viesbureau voor duurzame ont
wikkeling ETC uit Leusden in
de arm genomen. Wisse is blij
dat de aanvraag van de Socië
teit is gehonoreerd.
„We krijgen nu advies van men
sen die los staan van het gebied
en niet historisch zijn belast. Ze
moeten natuurlijk rekening
houden met de bestaande situa
tie en mogelijkheden, maar wel
met een glimlach. Het moet een
advies met visie worden, waar
bij als uitgangspunt geldt: de
kenmerkende openheid, rust en
ruimte mogen niet opgeofferd
worden", betoogt Wisse. „We
zitten niet te wachten op nog
meer huisjes en campings, maar
wel op een betere bezetting in
het voor- en naseizoen."
Ook wordt het Exchange-team
gevraagd te kijken naar goede
slechtweervoorzieningen. „Hoe
kun je zoiets het beste opzetten?
We hebben gezegd: stuur ons
een specialist die daar alles van
weet. Schotland heeft een re-
gen-imago, maar toch willen
daar veel toeristen naar toe.
Drenthe heeft geen zee en
strand en trekt veel bezoekers.
Waarom daar wel en wij niet -
dat willen we graag weten", legt
Wisse uit.
Het liefst had de Sociëteit alleen
buitenlandse deskundigen ver
welkomd. „Het is de eerste keer
dat het project wordt uitge
voerd in een niet-Engels spre
kend gebied. Mede vanwege de
taalproblematiek zijn er daar
om drie Nederlandse specialis
ten in het team opgenomen. Ze
zijn misschien wel besmet met
het poldervirus, maar kunnen
ook een stuk realiteit inbren
gen'. Ze komen uit Groningen,
Wageningen en Den Haag en
staan ver genoeg af van Noord-
-Beveland", stelt Wisse.
De teamleden arriveren 6 sep
tember op Noord-Beveland (ze
verblijven in De Kroon te Wis-
senkerke). Lanterfanten is er
niet bij. Er moet een vol pro
gramma afgewerkt worden, met
veel werkbezoeken aan onder
nemers in verschillende secto
ren. Tijdens een openbare bij
eenkomst op 11 september (in de
studio van Zeelandnet te Kam
perland, aanvang 19.30 uur)
presenteren de deskundigen
hun bevindingen en gaan ze
daarover in discussie met de be
zoekers. De dag erna moeten ze
hun eindrapport al afleveren.
Er wordt door de provincie al
een gebiedsgericht project
Rondom het Veerse Meer opge
tuigd. Zijn er nog wel nieuwe
aanbevelingen voor de platte
landsontwikkeling op Noord-
-Beveland te bedenken? Aly
Wisse erkent dat er al veel is ver
zonnen, met meer en minder
succes. „Mijn gevoel is dat er
voor het toerisme meer uit kan
komen dan voor de agrarische
sector. Die kan wel meeliften,
mits men een andere kant op wil
dan alleen akkerbouw." Als het
gaat om nieuwe initiatieven,
dan verwacht ze van het project
Rondom het Veerse Meer niet
zoveel. „De Coutryside Exchan
ge is veel concreter en gaat over
heel Noord-Beveland, ook de
Oosterscheldekant. Vraag is bij
voorbeeld: hoe kunnen we de
aanwezigheid van het Natio
naal Park Oosterschelde omzet
ten in ons voordeel?"
Rinus Antonisse
i
Al tien jaar lang is september Fortenmaand. Dan
wordt aandacht besteed aan verdedigingswerken
in den lande. Daarvan zijn er in Zeeland veel te
vinden, soms in goede staat, soms vervallen.Van
dat laatste getuigt de ongeveer 100 jaar oude an
sicht en de vraag is: in welke plaats stond deze ru-
ine?
Nadere informatie over de foto is welkom. Oplos
singen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 6 sep
tember worden gezonden naar: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31,4460 AA Goes; fax
nummer 0113-315669; e-mailadresOnder in
zenders van goede oplossingen worden drie waar
debonnen vergeven.
Het is een beetje een vergeten
dorp. In die zin, dat het
ruim buiten de doorgaande rou
tes ligt. Al sinds het begin van de
dertiende eeuw. Vergelijkbaar
met Hoedekenskerke, ook in de
schaduw van de Westerschelde-
dijk. Het gaat om de Reimers-
waalse kern Waarde. Gezien
vanaf den Oprit, vermeldt de
prentbriefkaart van vorige
week.
In november 1915 verstuurd
door C. Overbeeke aan militair
J. W. Reijnierse, gelegerd bij het
derde regiment infanterie, eer
ste bataljon, vierde compagnie,
derde divisie veldleger te IJzen-
dijke. De afzender informeert
naar het welzijn van de kenne
lijk pas uitgezonden Reijnierse
en of die al gewend is aan zijn
nieuwe kwartier aan de over
kant.
Het was het midden van de Eer
ste Wereldoorlog, waarbij Ne
derland een neutrale positie
nnam (al werden wel Duitse
troepen via Limburg doorgang
verleend naar België en ging de
handel met de Oosterburen
door). Om die neutraliteit veilig
te stellen werd de mobilisatie
afgekondigd en bewaakten sol
daten de grenzen en andere mi
litair-strategische plaatsen.
Zo waren er, getuige de ansicht,
ook in Waarde leden van de
krijgsmacht aanwezig. „Naast
de soldaten en de twee meisjes is
rechts de grote boerenschuur
van M. H. J. Weststrate te zien",
schrijft C. van den Bovenkamp
uit Waarde. „Het land liep toen
gü&f d;n Opr»t
nog door tot aan de voet van de
opril. Een klein stukje verderop
heette dat het 'stekelweitje.' Nu
bevindt zich naar de rechter
kant toe nieuwbouw, met onder
meer de Prins Willemstraat, de
Christinastraat en de Claus
straat."
Het heet nu de Havenstraat,
weet W. Westveer-Schrier uit
Waarde. „Op de kaart is het niet
te zien, maar de staat loopt van
af de dijk het dorp in. Voor mij
zelf heel duidelijk, want alle
schooljaren liep ik vier keer per
dag heen en weer over de dijk.
De grote woning links staat er
nu nog en die midden ook. De
kleinere huisjes zijn vervangen
door nieuwe woningen."
J. S. Cijsouw-Blok uit Waarde
meldt dat de schuur van Ko
Schrier te zien is en rechts steekt
de toren van de hervormde kerk
(uit de veertiende eeuw) er bo
venuit. „Links gelijk naast de
sloot woonde tot 1973 mijn
grootmoeder S. van der Weele-
Verlare, daarna mijn oom en
tante met him gezin, de familie
J. Ruissen", aldus S. van der
Giessen-Bom uit Hoek. „Links
was ook het winkeltje van Jane
Stroop (de werkelijke naam
weet ik niet meer)."
Het meest rechtse huis voor de
schuur van Weststrate, is dat
van de familie De Waard, met
ernaast de woning van Jikke
Koeman, geeft A. A. van Weele
uit Krabbendijke aan.
Er waren alleen goede inzendin
gen. De waardebonnen gaan
naar: J. Zoeteweij, Wilhelmina-
dorp, P. van Houte, Waarde en C.
M. van Koeveringe, Kapelle.
Rinus Antonisse
Het Zwin is een heel ander
gebied dan Het Verdronken
Land van Saeftinge. Het is een
slufter. Dat is een strandvlakte
die met de zee verbonden is via
een gat in de duinenrij, zodat
het water er vrij in en uit kan
stromen. Aan de randen, tegen
de dijk en de duinen is begroei
ing, waar zout-water planten
groeien. Aan een excursie deel
nemen betekent een interessan
te tocht door de duinen, een
zwerftocht over het strand, even
modderen bij de geul en een
wandeling door de begroeiing.
Heel afwisselend. Een vergelij
king met Het Verdronken Land
van Saeftinge is eigenlijk niet
mogelijk. Saeftinghe is een
brakwater gebied, het Zwin een
zoutwatergebied. Saeftinge is
ruw en dynamisch, een echt oer-
gebied. Dat is het Zwin niet,
maar de natuur is er minstens zo
rijk.
Beide gebieden hebben terdege
te maken met eb en vloed. Twee
keer in de 25 uur is het vloed,
twee keer is het ook eb. Eb en
vloed ontstaan door de aantrek
kingskracht van de zon en de
maan op het water van de aarde.
Eén keer in de maand staan de
zon, de maan en de aarde op een
lijn, in deze volgorde. Dan is het
nieuwe maan en zien we de
maan dus niet. Eén keer in de
maand staat de aarde tussen de
zon en de maan in, dan is het vol
le maan. Beide keren is het
springtij. Dan is er een groot
verschil tussen eb en vloed.
Twee keer in de maand staan de
aarde, de maan en de zon in een
driehoek ten opzichte van el
kaar. Dan is de maan een smal
boogje. Het is dan dood tij. Er is
dan weinig verschil tussen eb en
vloed. Als je wilt weten of de
maan opkomt of afneemt moet
je proberen de letter a van het
boogje te maken. Kan dat, dan
neemt de maan af en gaat het
dus richting nieuwe maan.
Wanneer vloed overgaat in eb en
eb in vloed spreken we van ke
rend tij of de kentering. De ken
tering wordt vaak dood tij ge
noemd, maar dat is niet goed.
Bij de kentering staat het water
ongeveer een half uur stil, alvo
rens weer op of af te gaan. Voor
alle duidelijkheid: in vier weken
is het één keer nieuwe maan, één
keer het tweede kwartier, één
keer volle maan en één keer het
vierde of laatste kwartier.
Het strand lijkt op het eerste ge
zicht alleen maar zand, waar je
lekker kan zonnen. Maar ga je
op onderzoek uit, dan is er een
hoop te vinden. De vloedlijn
lijkt een rommeltje. Er liggen
schelpen en wieren, aanspoel
sels en er rennen vogeltjes rond,
meestal strandlopers. Ze zoeken
rennend naar hun voedsel en
pikken tamelijk willekeurig in
de grond. Op deze manier pak
ken ze hun voedsel: kleine insec-
tjes, weekdieren, wormen en
kreeftjes. In het aanspoelsel
scharrelt een krab. Als we hem
willen bekijken probeert hij
weg te rennen. Hij loopt zij
waarts weg. Het is de Noordzee-
krab, de grootste krab die in Ne
derland voorkomt. Hij ziet er
gevaarlijk uit, met een paar gro
te sterke scharen, heeft behaar
de poten en een beige-achtige
kleur. Laten lopen maar.
Een eindje verder ligt een dode
krab. Hij is nog niet aangepikt
door meeuwen en ziet er vers uit.
Deze krab is groenig van kleur
en aanmerkelijk kleiner dan
zijn levende neef. Dit is de
strandkrab. Hoewel kleiner,
heeft ook deze krab sterke scha
ren. Als je hem omdraait kan je
zien dat het een mannetje is. Het
achterste schildje is een duide
lijke punt. Bij een vrouwtje is
dat veel ronder. Een grove wier
soort met harde blazen ligt er
ook. Dit noemden we vroeger
klakkers, omdat het zo'n mooi
klak-geluid heeft als het droog
is en je er op trapt. Het is blaas
jeswier. Wanneer je dit in je tuin
hangt kan je zien of het gaat re
genen. Wordt het droog en ver
schrompelt het, dan wordt het
een zonnige dag. Wanneer het
c
Het Zwin.
wier vochtig, rond en levendig
wordt, wordt het een vochtige
dag en gaat het regenen.
Vreemde buisjes steken boven
het zand uit. Ze voelen een beet
je taai en slijmerig aan. Het is
het huis van de schelpkoker-
worm. Kijk eens aan, daar ligt
een haaientand en daar nog één.
Een mooie grote nog wel. Op
sommige plekken kan je zo op
rapen. De tanden maken een
reis door de tijd en veranderen
van een witte naar een diep-
-blauwe, zwarte kleur. Haaien
hebben een ontelbaar aantal
tanden, in rijen geëtaleerd in
hun bek. Als de eerste rij versle
ten is, dan klapt de volgende rij
op en hebben ze een gloednieuw
gebit. Zo gaat dat hun hele leven
door.
Er liggen nog meer fossiele
schelpen, maar ook de alledaag
se schelpen: kokkels, mossels,
oesterschelpen, de Venusschelp,
nonnetjes, tere platschelpen en
veel verschillende horentjes.
Het is een prachtig gezicht, al
die glanzende verschillende
kleuren. Ook de binnenkanten
zijn schitterend om te zien, met
een glans van paarlemoer.
Op het natte zand liggen ver
schillende kwallen. Kleine, ron
de gelatineachtige bolletjes lig
gen in groten getale op het
strand. Dit zijn zeedruifjes. Ze
zijn net zo onschuldig als ze er
uit zien. Een kwal, waarvan er
in een kransje in het midden van
de kwal vier 'oren' liggen, is de
oorkwalEveneens een onschul
dige kwal met korte tentakels.
De oren zijn de geslachtsorga
nen van dit dier. Daar ligt een
grote, blauwe,platgewaaide pa
rachute op het strand. Lange
tentakels hangen doods aan het
dier. Hij ziet er gevaarlijk uit en
dat is hij ook. De blauwe haar-
kwal zien we meestal in augus
tus, evenals zijn grote broer de
gele haarkwal. De tentakels be
zitten netelcellen, in deze cellen
zit een klein harpoentje, waar
mee hij zijn prooi verlamt. Het
beest kent geen onderscheid.
Een menselijk been is evengoed
een prooi. Deze prik kan pijnlij
ke ontstekingen geven of er
kunnen zelfs lichte verlam
mingsverschijnselen optreden.
Heeft u een kwallenbeet gehad,
begraaf dan snel het getroffen
ledemaat in het zand in. Het gif
tige vocht trekt uit de wond in
het zand en de pijn is stukken
minder.
Een raar rond bolletje met een
sterachtige tekening trekt de
aandacht. Dit skeletje van de
zeeklit of zee-egel is wit en kaal,
hoewel er soms nog vrij lange
stekels op zitten. De zeester is
ook al zo'n bijzonder beestje
met vijf armen, gegroeid in de
vorm van een ster. Onder aan de
armen zitten tal van kleine zuig-
napjes. De zeester loopt er mee
en vangt er ook zijn prooi mee.
En zo gaat de zoektocht voort.
Wie geïnteresseerd is, moet er
maar eens deelnemen aan een
excursie of zelf gaan kijken. Nu
de zomervakantie en het warme
weer verleden tijd zijn, is het
rustig op het strand. Neem een
gidsje mee van strand en kust en
geniet van deze bijzondere, ta
melijk onbekende wereld van
het strand.
Diny de Putter
Diny de Putter is voor het
Zeeuwse Landschap gids in Het
Verdronken Land van Saeftinge
en in het Zwin
De PZC sponsort Het Zeeuwse
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van de
ze stichting verslag van wat er
speelt in de Zeeuwse natuurge-
bieden: onverwachte vondsten
N AT U U R LIJ K en bijzondere gedragingen pas-
ZEELAND seren wekelijks de revue. En na
tuurlijk oofc de successen en
mislukkingen in het beheer.
