PZC
Cynthia Bal,
te bestemder plekke
De Antigone zal een droomboot blijven
23
IU
EB
zaterdag 16 augustus 2003
Colakreek
Rebels
Puzzel
Accent
Vlindervleugels
Ze was het slapend oog aan de
stam van een boom. Vanuit
dat oog ontstond, toen de boom
werd gesnoeid, een ongedacht on
stuimige groei. Die metafoor heeft
fruitteler Hans Hoekman paraat
voor zijn levensgezellin Cynthia
Bal. Zij kan zich daarin vinden.
Vanuit een schijnbaar statische en
weinig kansrijke positie heeft ze
in hoog tempo haar bestemming
bereikt. Cynthia en de fruitteler
delen het leven in een intensiteit
die zij een aantal jaren geleden
voor onbereikbaar hield. Hans
kijkt naar veel meer dan uiterlijk
en gewin. Hij weet van inhoud en
diepte, hij heeft voeling met bo
men, de natuur en, als het meezit,
met mensen. Dus hij kan het we
ten, van het slapend oog en van
Cynthia.
Ze overziet hun koninkrijk van vier
punt twee hectare en komt tot een
voorlopige slotsom: „Hier komt alles
samen wat aansluit bij wat ik kan en
graag doe. We hebben hier de ruimte
om te doen wat ons voor ogen staat.
We hebben zes inspannende jaren van
opbouw achter de rug en nu komen we
ook aan genieten toe. Hier is alles wat
we ons kunnen wensen."
Hier, dat is een stuk grond aan de
Plantlustweg tussen Vrouwenpolder
en Serooskerke. Eind 1997 lieten ze er
hun oog op vallen. Hans Hoekman
had zijn bedrijf bij Goes verlaten. Zijn
huwelijk kwam tot een einde en Cyn
thia was in zijn leven gekomen. De
grond was verwaarloosd; een mod
derpoel met bomen en resten van bo
men erin. Het was moeilijk voorstel
baar, maar daar zouden ze een lusthof
scheppen. Een boomgaard met veel
kersen plus wat bijkomende teelten.
De hof is er nu, met een kleine winkel
waar ze producten van het eigen be
drijf, groenten, fruit en Zeeuwse
streekproducten verkopen. Een huis
in Zeeuwse stijl, met gepotdekselde
zwarte planken, een drinkput waarin
kikkers concerteren, paardenkastan-
jes, scharrelkippen, geiten. En, bin
nen een omheining, Brutus en Caesar,
de twee ezels.
Cynthia en Hans gaven op die 4.2 hec
tare Walcherse grond inhoud aan het
begrip plattelandsvernieuwing, nog
voordat ambtenaren hadden weten te
verzinnen wat het eigenlijk beteken
de. Voor Cynthia was de boomgaard
De Zoete Kers de plek om thuis te ko
men na een reeks omzwervingen en na
onvolkomen relaties die onvermijde
lijk stukliepen.
In het huis hangt, ingelijst, een ge
dicht van Vasalis. Cynthia voert het al
vele jaren met zich mee:
Als daar muziek voor is, wil ik het ho
ren:
ik wil muziek voor oude mensen, die
nog krachtig zijn,
en omgeploegd met lange, diepe voren
en ongelovig. Die de wellust en de pijn
nog kennen. Die bezaten en verloren.
En als er wijsheid is, die geen ver
moeidheid is,
en helderheid, die geen versterving is,
wil ik die zien, wil ik die horen.
En anders wil ik zot en troebel zijn.
„Die regels zijn me steeds meer eigen
geworden", zegt Cynthia Gezina Bal
Cynthia Bal met de ezels Brutus en Caesar op haar domein tussen Vrouwenpolder en Serooskerke.
foto Lex de Meester
Het land dat in ons woont
(45). „Er ligt zoveel in besloten. De
helderheid waarover het gaat, die
komt je niet aangewaaid. Daarvoor
moet je door een aantal dingen heen,
die soms wel pijn doen, maar in een
bepaalde zin kan pijn ook iets goeds
hebben. Zoals donkere periodes in
spiratie geven voor de dingen die je op
dat moment doet. Ik heb er inderdaad
lang over gedaan om te vinden wat ik
als mijn bestemming zie. Maar daar
heb ik geen spijt van. Naar iets onder
weg zijn heeft evengoed waarde en be
tekenis als ergens aankomen."
De weg die haar naar de lusthof voer
de, vindt zijn oorsprong in haar ge
boorteplaats, het Gelderse plaatsje
Eefde bij Zutphen. Ze heeft er geen
herinneringen aan. Die beginnen in
Suriname waar haar vader, die be
roepsmilitair was, voor een aantal ja
ren geplaatst werd. „Een geweldige
tijd hebben we er gehad. Altijd buiten,
de vrijheid, de ruimte om je heen. We
zwommen in de Colakreek, gingen in
de regentijd op een vlotje naar school.
Tussen de middag sliep je een tijdje en
's avonds bleef je ook als kind laat op
met altijd eten en drinken. We hadden
een Hindoestaanse tuinman en een
Creoolse hulp in huis, een vrouw die
sigaren rookte en op blote voeten
rondliep. Ze was als een moeder voor
ons. Er was daar in Suriname wel een
elite, maar mijn moeder had het daar
njet zo op. Ze was begaan met de be
volking. Ik denk dat ik in die tijd al ge
leerd heb me ver te houden van voor
oordelen." Toen Cynthia zeven jaar
was, werd haar vader teruggeroepen
naar Nederland. Ze heeft zeer nare
herinneringen aan het halfjaar daar
na, dat ze doorbrachten in een pension
in Apeldoorn. „Er was zo weinig kleur
in Nederland. Donkere gebouwen. Ik
weet nog hoe koud de wc-bril aan
voelde. Ik zat op een strenge school
waar je gebedjes moest leren en waar
je 's maandags onder tafel zat als je die
niet kende. Ook al zo eng donker. Het
was geweldig dat we na die zes maan
den naar Duitsland gingen, weer het
werk van mijn vader achterna. Weet je
wat bijzonder was: hij had in de oor
log in Westerbork gezeten en later in
kampen in Duitsland. Opgepakt als
is voorbijzei hijHij is zwaar alcoho
list geworden en dat heeft natuurlijk
een uitwerking gehad op het gezin.
Maar die andere kant van hem, dat hij
weigerde te haten of ons in haat te la
ten opgroeien, daar ben ik hem dank
baar voor. Onze tijd in Duitsland was
goed, ook al was het betrekkelijk kort
na de oorlog."
Na enkele jaren verlieten ze Duitsland
en trokken naar Breda. Daar zouden
de ouders van Cynthia scheiden. Zij
was veertien toen dat gebeurde. „Ze
zijn tot hun dood toe van elkaar blij
ven houden. Maar het ging niet meer
met dat syndroom van mijn vader en
verzetsman. Daar had mijn vader een
oorlogssyndroom aan overgehouden.
In een streepjespak, dat ik ooit in een
hutkoffer op zolder vond, was hij in
Nederland aangekomen na de oorlog.
Te voet. Er werd thuis nooit over ge
sproken, maar soms schreeuwde hij
's nachts. Een geluid dat werd ge
smoord. Nou, die man heeft er nooit
een probleem mee gehad om naar
Duitsland te gaan. Hij wilde onbe
vooroordeeld zijn. 'Het is geweest, het
zijn alcoholgebruik. Ik zie me nog
staan voor de rechter. Ik moest kiezen
tussen mijn ouders, maar dat heb ik
niet gedaan. Toch viel het gezin na
tuurlijk uit elkaar. Mijn moeder moest
gaan werken in de fabriek, ik verdien
de geld bij boeren in de omgeving van
Breda. We kregen het arm, terwijl we
eraan gewend waren dat alles er in
overvloed was. Het heeft me het ge
voel gegeven verantwoordelijk te zijn
voor mijn omgeving, vooral voor mijn
moeder die door diepe depressies
ging. Ik was ook rebels. In de fabriek
van mijn moeder heb ik nog eens met
slierten mi staan gooien. Van mijn
veertiende tot mijn drieëntwintigste
heb ik van alles en nog wat gedaan:
havo afgemaakt, kort op de kunstaca
demie, deel uitgemaakt van een kun
stenaarsgroep, in de horeca gewerkt,
wc's schoongemaakt, rondgereisd
door Europa en geprobeerd van kunst
te leven: etsen en peren plukken in
Griekenland. Ik wilde te veel tegelijk.
Ik had al vanaf mijn veertiende
vriendjes, ging op mijn vijftiende op
vakantie naar Renesse; de pil mee."
Rond haar achttiende ging ze het huis
uit, samenwonen met een school
vriend. Een moeizame relatie was het,
die brak. En toen kwam haar Zeeuwse
tijd. Met de vader van haar kinderen,
Nadine 14) en Eileen (13).,,Ikwildein
de buurt van de zee wonen en we kon
den aan een huis met een tuin komen
in West-Souburg. Ik het begin vond ik
het saai. Breda was destijds de tweede
criminele stad van Nederland met
drugs en zo maar ook met allerlei aar
dige, nieuwe ontwikkelingen. Ik liep
mee in een demonstratie voor het fe
minisme, gezellig. Je danste er tot vier
uur op tafel. In Middelburg had je
vrijwel niets. Maar toch, ik wilde hier
niet weg. Mijn hang naar de zee was
sterk. De relatie met de vader van mijn
kinderen liep niet goed. We leefden te
veel in twee werelden. Er is nooit ge
noeg diepte geweest om te trouwen.
Een jaar of tien geleden zijn we uit el
kaar gegaan. We zien elkaar nog en hij
is een goede vader voor de kinderen
gebleven. Dat we uit elkaar gingen
was weliswaar een bevrijding maar
het betekende ook dat ik voor het eerst
in mijn leven financieel afhankelijk
werd; vreselijk. Ik zat gedeeltelijk in
de bijstand en dan kreeg je van een
man van de gemeente te horen hoe je je
leven moest inrichten. Je werd apart
gezet, monddood gemaakt met regel
tjes. Ik kon er slecht tegen, maar ik
had ook altijd een stem in me die zei
'jouw tijd komt nog'. Vertrouwen is
een kracht die uit jezelf komt. Ik vind
dat je aan jezelf genoeg moet hebben.
Aan de andere kant: vier ogen, dat is
mooier dan twee."
Het zou nog enkele jaren duren, dat
van die vier ogen. Ze werkte bij de
vakbond, deed enige tijd een psycho
sociale studie en was vrijwilliger bij
de Telefonische Hulpdienst Zeeland.
Daar ontmoette ze Hans Hoekman die
zich in die periode aan'het losmaken
was van het streng reformatorische
milieu waarin hij opgroeide. En er
kwam een moment van totale helder
heid, waarop de muur die hen scheid
de werd neergehaald als die van Jeri
cho. „Sommige dingen vertel je alleen
aan intimi. Je moet voorzichtig zijn
met je innerlijke kostbaarheden. Als
je ze aan de buitenwereld toont, kun
nen ze makkelijk bezoedeld worden.
Laat ik het begin met Hans omschrij
ven als een absolute ontmoeting. Ja,
als daar muziek voor is, wil ik die ho
ren."
De muziek blijft klinken. Cynthia
heeft het gevoel haar bestemming be
reikt te hebben. De gave stukjes die ze
haar leven lang in goede en mindere
tijden heeft verzameld, zijn als een
puzzel in elkaar gevallen. „Ik doe hier
allemaal dingen waar ik iets van weet
of goed in ben. We hebben de winkel
waar ik heel veel sociale contacten
heb, de boomgaard waar Hans zoveel
van weet. Hij heeft voeling met de bo
men, voelt aankomen als er iets niet
goed dreigt te gaan. En we hebben het
huis dat ik heb ontworpen, het terras
met de tafels en stoelen die ik zelf heb
uitgezocht. Ik schenk koffie en thee en
ik verzorg kleine lunchgerechten en
kan dus iets aan met het koken dat bij
mij in de familie zit. En 's avonds, op
de warande achter het huis hebben we
hier in dit donkere gebied een sterren
hemel, daar kun je je nauwelijks een
voorstelling van maken. Ik heb het zo
goed dat ik soms denk 'kan dit wel du
ren? Zou ik tegenslag, donkerte goed
kunnen aanvaarden?' Nu het zo licht
is, moet ik er maar van genieten. En
samen met Hans mijn verantwoorde
lijkheid nemen voor de grond die ons
is toevertrouwd, voor onze omgeving
die zo goed is, voor onze kinderen en
de mensen die ons na staan. Toen we
hier vanuit de chaos begonnen heb ik
een tekst gemaakt waarin ik een zin
heb verwerkt over het nieuwe land dat
in ons woont. Zulke woorden, die met
verantwoordelijkheid te maken heb
ben, houd ik graag vast. Zo ben ik ook
zuinig op de woorden uit een liedje
van Stef Bos dat Hans en ik een aantal
jaren geleden, onafhankelijk van el
kaar, maar op hetzelfde moment
hoorden."
Een citaat:
De dag zal komen
Het uur zal slaan
De zon zal nooit meer ondergaan
Het licht zal blijven en de nacht ver
dwijnt
Ik zal niet meer dezelfde zijn.
Ze zegt: „Dat komt in de buurt van de
innerlijke kostbaarheden waarover je
maar beter niet aan te ve^l mensen pa-
dere uitleg moet geven. Ik wist wel dat
mijn dag zou komen, maar hij is mooi
er geworden dan ik kon bedenken.
A.J. Snel
Jacob Herzog had een droom én geduld.
U Zowat dertig jaar lang bouwde de Duit-
waan een fantasierij k schipNu ligt de An
tigone onvoltooid te koop aan de wal in
fens (Friesland).
Bijna dertig jaar ploeteren om een levens
perk te voltooien, en ermee kappen met de
tinishin zicht. Het viel Jacob Herzog (59)
a'aar. Toch is het hem gelukt af scheid te ne
men van de Antigone, zijn droomboot. De
motorzeiler ligt nu ontheemd in de jachtha-
'jnvan het Johan Friso Bedrijvenpark in
Warns. Te koop. De schepper van dit bijzon-
te is terug naar zijn geboorteland, naar
wDuitse stadje Deidesheim. „Het was een
i el zware stap. Maar ik heb niet zoveel
-acht meer. Binnenkort ben ik zestig. Ik
moest stoppen met de Antigone. Gehuild
ik. Ik dacht: binnen een half jaar ben ik
'te' Ik heb toch de knoop doorgehakt. Dat
Helemaal in zijn eentje bouwde Herzog zijn
schip. Vanaf 1973 werkte hij eraan, circa
000 uur, schat hijzelf. In al die tijd ging
J"J welgeteld één keer met vakantie. Af en
oe was het geld op. Dan ging hij weer de fa-
mek in of de bouwplaatsen op, om bij te
teienen. Zijn eigen autospuiterij had hij
raangegeven. „Ik wilde doen waar ik zin in
wrklaart Herzog. „Dus begon ik met
aantal proefmodellen op schaal. Zo'n
[jfoot project moet je niet zomaar starten."
a<jat dertig jaar geleden de kiel werd ge-
'Volgde het lassen van de stalen span-
Met multiplex, piepschuim en polyester
c ,le? Herzog in tal van stadia de weelderi-
vn ,uitenkant. Een meermin siert de boeg,
0 'Jke dolfijnen springen langs de water-
brtP U'* §°^ven- De dieseldampen uit-
J n<k schoorsteen is vermomd als
r?°Jkjesdraak. Zijn inspiratie laat zich
Wa woorden vangen. In ieder geval
'«dezee. „Die geeft me een gevoel van
eid." En er was het onstilbare verlan-
I 1 naar het zuidwestelijke puntje van
and te varen. Daar zwemmen dolfijnen,
Herzog. De bevol kin v leeft er van het
Jacob Herzog
dolfijnentoerisme. Misschien lag daar zijn
toekomst wel. Zulke dromen gaven Herzog
ideeën. Die kwamen ook als hij tijdens de
bouw weer eens op een technisch probleem
stuitte, of als het met hemzelf even niet zo
lekker ging. „Altijd als ik moeilijkheden
heb, stuit ik op ideeën. Pijn brengt vaak iets
moois. Je moet leren naar jezelf te luiste
ren." Zo groeide het schip, letterlijk. „De
Antigone is het product van mijn pijn. Als ik
in de put zat, keek ik naar boven. Dan kreeg
ik de geweldigste plannen.
De versierselen van het vaartuig zijn fanta
sievol. Net als de onderhuidse techniek. Zo
dienen de dolfi jnen aan de zijkant voor ex
tra drijf vermogen. Ze temperen bovendien
een forse boeggolf. Het holle onderwater
schip zorgt ervoor dat hoge hekgolven uit
blijven. Het zijn zaken waar andere Duit
sers geen oog voor hadden, zegt Herzog. „In
Duitsland werd ik niet geaccepteerd. Om
mijn lange haar, en omdat ik in de ogen van
de mensen daar niet functioneerde. Ik was
gek." Hij meldt het met een onvervalst Prins
Bernhard-accent, in bijna foutloos Neder
lands. Een handelaar bedonderde hem met
een Mercedes-scheepsmotor. Die zou nieuw
zijn, maar bleek tweedehands en liep snel in
de soep. Werfbazen waren het vreemde ge
val van Herzog liever kwijt dan rijk.
Nadat het schip in aanbouw in Duitsland
van werf tot werf zwierf, belandde het uit
eindelijk in Zwolle. Dat is een verhaal
apart. De scheepsbouwer besloot in 1994
dat hij genoeg had van zijn omgeving. Hij
sloot een weddenschap af dat hij voor het
nieuwe jaar Duitsland zou verlaten. Wa
rempel lukte het hem om op 27 december de
binnenvaarthaven van Mannheim achter
zich te laten, stroomafwaarts de Rijn vol
gend naar Nederland. Vlak voor de eerste
uren van 1995 voer hij bij Lobith de grens
over. In een Zwolse haven zette Herzog de
huizenhoge mast op de Antigone. Hij wilde
het schip zeeklaar maken voor de oversteek
naar Ierland. Het eigenlijke tussentijdse
doel was Lemmer, maar de Zwolse haven
meester Paul Hageman verleende het
droomschip tot 2020 havenrechten. „Hij
vond de Antigone een sieraad voor z'n ha
ven", zegt Herzog trots. Tijdens zijn tijdelij
ke kampement in de Hanzestad kreeg de
Duitser eindelijk positieve aandacht voor
zijn geploeter. Menige krant liet hem aan
het woord en Herzog figureerde in het tv-
programma Paradijsvogels. Ook liet Hage
man hem een tweede project uitvoeren: de
bouw van een nieuwe loods. Het gebouw
kreeg een enorme scheepsboeg en een mast
als blikvangers.
Al die tijd woonde de botenbouwer op z'n
schip, in de lage kajuit met de kleine ven
sters. De reuma sloee ongenadig toe. ,.Ik
had jarenlang geen kachel aan boord. Daar
moet ik nu de rekening voor betalen. Mijn li
chaam gaf me een rode kaart." Niemand zal
de Antigone afbouwen, denkt Herzog.
Daarvoor acht hij het schip te veel een pro
duct van zijn eigen levendige fantasie. Tot
op het laatst was hij bezig met verbeterin
gen en afwerking onder- en bovendeks. De
kajuit is Spartaans ingericht. Op een pla
teau achter het schip zou bijvoorbeeld nog
een slakkenhuis verrijzen. De schetsen
staan in potlood op de romp. Toen de Merce-
des-motor vastliep, moest Herzog er een
veel grotere Mitsubishi voor in de plaats in
stalleren. Die slokte de werkruimte onder
deks op. Het aangeplakte slakkenhuis
moest extra werkruimte bieden.
Nog zo'n plan dat niet meer tot uitvoering
komt: zeilen als gekleurde vlindervleugels.
Slechts één keer heeft de Antigone daad
werkelijk gezeild, met tijdelijke tuigage.
Het was meteen de laatste tocht op het IJs-
selmeer. Op de motor was Herzog er wel va
ker op uit getrokken, zoals tijdens Sail
Amsterdam in 1995. „Permanent ben ik ge
fotografeerd. Ik zag iedereen voortdurend
kijken. Hoofden verdwenen alleen even als
er een fototoestel gepakt moest worden. Er
moeten duizenden kiekjes van de Antigone
zijn gemaakt."
Ook in Warns, waar het voor reparaties naar
toe moest, blijft het schip een bezienswaar
digheid. Voorbijgangers verdraaien hun
nek, auto's stoppen midden op de weg. Dit
succes houdt Herzog optimistisch over de
toekomst van zijn schipdat sinds afgelopen
winter voor 174.500 euro in de aanbieding
is. Wie weet is er een pretpark dat op zoek is
naar een blikvanger. „Dat zou mooi zijn.
Het schip moet blijven varen. Al het geld en
de werkuren die ik erin stak, krijg ik na
tuurlijk nooit meer terug. Maar we hebben
samen mooie belevenissen gehad."
Inmiddels heeft Herzog alweer een nieuw
doel: het opknappen van het huis dat hij in
Deidesheim, aan de beroemde Weinstrasse,
De mast van de Antigone met alpha- en omega-teken.
foto Jan de Boer/GPD
gekocht heeft. „Het was heel goedkoop,
maar ook heel oud. Eigenlijk zouden ze het
huis slopen. Alles is kapot: muren, plafonds,
het dak." Dit jaar nog gaan er nieuwe dak
pannen op. Van de buitenkant maakt de
Duitser uiteraard iets apart. „Walvissen,
dolfijnen; ik ga m'n huis helemaal beschil
deren. Alsof het een schip is om m'n huis
heen."
Bemdo"
