PZC
Mennonieten cultiveerden
groene hel in Paraguay
Streakers kunnen geld verdienen met hun blitzkrieg
wj f 'mm i
zaterdag 9 augustus 2003
Ossenkar
Zakenman
Publiciteit
Mennonietenkinderen in hun schoolklas.
foto's Frans Lindenkamp
De Heer heeft ons naar dit land geleid
Midden in de Chaco - de groene hel van Paraguay - hebben de
strengchristelijke Mennonieten een wonder verricht. De volge
lingen van de Friese priester Menno Simons (1496-1561) hebben dit
'onbewoonbare' gebied gecultiveerd met behulp van hun rotsvaste ge
loof en hoge arbeidsmoraal. Paraguay is trots op zijn geïmporteerde
buitenbeentjes. De kolonies domineren zeventig procent van de zuivel -
markt en de rijkdom uit zich in kapitaalkrachtige woningen, luxe ter
reinwagens en talrijke gemeenschapsvoorzieningen.
Oases van ordentelijkheid in de
woestijn van corruptie, die Para
guay heet. Vijfhonderd kilometer bui
ten de hoofdstad Asuncion gaat de
Transchaco - een hobbelweg die op de
landkaart staat afgebeeld als rijks
weg - plotseling over in ongerimpeld
asfalt. De beschaving is nabij: kluwen
hoogspanningskabels verschijnen
aan de horizon en leiden naar de drie
schatrijke Mennonietenkolonies
Fernheim, Neuland en Menno.
Pij aankomst in Filadelfia - de 'hoofd
stad' van Fernheim - hoor je Duitse
schlagers over de radio schallen, soms
'afgewisseld met een Hollandse smart
lap. De voertaal is er Platduits. Fi
ladelfia - het economische hart van de
15.000 zielen tellende landbouwkolo
nies - is een stoffig stadje met brede
straten midden in de Chaco, een gort
droge woestenij met minder dan één
bewoner per vierkante kilometer. Op
straat lopen mensen met blonde kop
pen, blauwe ogen, westerse kleding en
meer afstandelijke omgangsvormen,
dan die van de Latinos. Bejaarden
verplaatsen zich in elektrische invali
denwagentjes. Een curiositeit in een
land waar oude van dagen hun laatste
jaren binnenshuis plegen te slijten.
Tot midden jaren twintig was geen
hond geïnteresseerd in dit onvrucht
bare 'niemandsland', waar de tempe
raturen 's zomers oplopen tot vijftig
graden. Daarom reageerde de Para-
guayaanse regering in 1927 verheugd,
toen een paar duizend Mennonieten
uit Canada en de Oekraïne er grote
lappen grond kochten. In ruil voor het
ontginnen van de Chaco kregen de
nieuwkomers de verzekering op be
houd van hun culturele en religieuze
identiteit. De garanties omvatten
vrijheid van godsdienst en onderwijs
en vrijstelling van dienstplicht. Die
privileges waren hen in Canada en
Oekraïne afgepakt. „Alles was ons
door de communisten afgenomen.
Huis, haard en zelfbeschikking. We
werden vreselijk onderdrukt", vertelt
Maria Eitzen (90).
Maria, krasse dame met een aansteke
lijke lach, arriveerde in 1931 als 19-
jarig meisje met haar man en familie
vanuit Rusland. Ze maakten de over
steek per schip, betaald met particu
liere giften uit Duitsland. De laatste
etappe ging per ossenkar. Vervolgens
woonde de familie jarenlang in een le
men hut in het open veld. „De eerste
twintig jaar waren kommer en kwel.
Maar niemand die het deerde. De Heer
heeft ons naar dit land geleid. We had
den onze vrijheid terug", vertelt Ma
ria. Ze kreeg tien kinderen.
Welvaart kwam pas begin jaren zes
tig, met de toekenning van bankkre
dieten. Daardoor werd landbouw op
industriële schaal mogelijk. De drie
kolonies domineren heden zeventig
procent van de zuivelmarkt in Para
guay en exporteren ook veel pinda's.
De met noeste arbeid verworven rijk
dom uit zich in kapitaalkrachtige wo
ningen, luxe terreinwagens en talrijke
gemeenschapsvoorzieningen. Ner
gens in Paraguay is het aantal kerken
per hoofd van de bevolking zo hoog.
Datzelfde geldt voor ziekenhuizen,
scholen, sportcomplexen en bejaar
denwoningen. Maar de kinderrijke
kolonies kennen geen bioscopen of
discotheken. 'Verderfelijke' invloe
den van buitenaf worden nog steeds
angstvallig geweerd.
Toch valt de moderne tijd steeds moei
lijker buiten de deur te houden. Scho
telantennes, internet en computer
spelletjes rukken op. Schooldirecteur
Werner Dürksen (45), een gezette man
met vaderlijke uitstraling, schudt
meewarig het hoofd: „Met sport, jon-
gerenkerkdiensten en groepsgesprek
ken bereiden we de jeugd voor op een
arbeidzaam leven. Het is geen be
proefd recept voor het behoud van on
ze tradities, maar het werkt beter dan
je louter verzetten tegen nieuwe in
vloeden."
De laatste jaren vestigen zich steeds
meer Braziliaanse emigranten in en
rondom de kolonies. Daar wonen ook
duizenden indianen in gammele hut
ten zonder stromend water en riole
ring. Iedereen probeert een graantje
mee te pikken van de werkgelegen
heid. „De Mennonieten hebben ons
veertig hectaren geschonken om er te
wonen. Maar het is de grond waar on
ze voorouders leefden", stelt stam
hoofd Erasmo Pinto van de cultureel
ontwortelde Nivaclé-indianen veron
gelijkt. Pinto vertegenwoordigt 340
families even buiten Filadelfia. Hij
bespeurt dat het broeit. „De Menno
nieten zijn geen slechte buren. Maar
ze voelen zich superieur en moeten al
tijd het laatste woord hebben. Hun wil
is wet."
Directeur Gundolf Niebuhr van het
J.
Indianen willen een graantje meepikken van de welstand van hun buren, de
Mennonieten.
plaatselijke Mennonietenmuseum is
een van de weinigen die zich de kritiek
aantrekt. Cultureel imperialisme en
etnocentrisme zijn naar zijn zeggen de
onbedoelde bijverschijnselen van de
religieuze gettovorming. Niebuhr:
„We moeten uitkijken dat we niet in
dezelfde fouten vervallen als in de Oe
kraïne. Integreren hoeft niet, maar we
moeten het wel met elkaar zien te
rooien."
Maar daarvan wil dominee David
Martens uit de 5 0 0 kilometer westelij -
ker gelegen landbouwkolonie Rio
Verde niks weten. Hij houdt vast aan
het standpunt dat elk contact met de
buitenwacht tot 'besmetting' leidt en
leegloop aanwakkert. Alleen voor de
hoogstnoodzakelijke inkopen of een
ziekenhuisbezoek begeven mensen
uit Rio Verde zich buiten de gemeen
schap. Meubels en kleding vervaar
digt men zelf.
Martens (52) - net als iedereen land
bouwer van beroep - behoort tot de
meest orthodoxe en mensenschuwe
tak van de Mennonieten. Hij arriveer
de in 1971 in Paraguay samen met zijn
familie en enkele honderden collega
fundamentalisten vanuit Noord-
Mexico. De grond was er te duur ge
worden. In 1923 hadden zijn ouders
Canada verlaten.
In Rio Verde voltrekt het leven zich als
in de negentiende eeuw. Radio, tv,
computer, telefoon en kranten zijn in
de 1900 inwoners en zes kerken tellen
de kolonie taboe. Datzelfde geldt voor
het gebruik van de auto. Wie zich ver
plaatsen wil, doet dat per paard en
wagen. Om te voorkomen dat jonge
ren de tractor pakken om 'buiten' een
biertje te drinken, halen vaders de
banden eraf. De tandarts - schoonva
der van Martens - leerde kiezen trek
ken met de kop van een geslacht var
ken. Het vieren van een verjaardag en
luisteren naar muziek is ongepast.
Huwen doet men onderling. Lezen is
alleen toegestaan uit de Bijbel. Meis
jes krijgen onderwijs tot hun twaalf
de. Daarna wacht het huishouden.
Jongens gaan vanaf hun dertiende
met vader fulltime het land op. Mar
tens: „Onze missie is het land bewer
ken. Dat leer niet op een universiteit,
maar van je vader.
De puissante rijkdom die Filadelfia
uitademt, staat in Rio Verde op bank
rekeningen. „Vroeg of laat zal er geen
grond meer beschikbaar zijn om uit te
breiden. We moeten aan morgen den
ken." Hij vertelt dat zijn 28-jarige
zoon samen met collega-boeren acht
tractoren overrijdt naar zusterkolo-
nies in Bolivia op 1500 kilometer af
stand. Die zijn in Paraguay aanmer
kelijk goedkoper. Aan de grens wordt
de douane omgekocht. Mag dat? Mar
tens zegt niks, maar aan zijn gezicht
valt af te lezen: nood breekt wet.
Frans Lindenkamp
Zit je krap bij kas en wil je een centje bij
verdienen? Probeer het eens als strea
ker. Naaktlopen ontstond begin jaren ze
ventig als een vorm van pacifistisch verzet.
Inmiddels is streaken een volwaardig be
roep.
Wie herinnert zich nog de tennisfinale tus
sen Richard Krajicek en Malivai Washing
ton op Wimbledon in 1996? Beide hoofdrol
spelers hebben zich nog maar nauwelijks
ontdaan van hun trainingsjack als Melissa
Johnson, een 23-jarige studente, de baan
oprent. Haar enige kledingstuk, nou ja, is
een minuscuul 'schortje' om haar middel.
Anders dan de oerconservatieve toernooidi-
rectie, kunnen de tennissers de stunt wel
waarderen. Krajicek zelfs zodanig, dat zijn
aanvankelijke nervositeit abrupt ver
dwijnt, waarna hij Washington in drie sets
van de baan veegt.
Hoe meer publiciteit een evenement gene
reert, hoe groter de kans dat een streaker
toeslaat. Het scenario is bijna altijd iden
tiek. Vanuit het niets komt een ontklede
man of vrouw de arena in gespurt. Een
'blitzkrieg' die niet zelden gepaard gaat met
enig triomfalisme. Pas als de eerste verba
zing is geweken, stormen van overal veilig
heidsbeambten op de 'spelbreker' af om hem
of haar kordaat te verwijderen. Verzet
wordt daarbij zelden geboden. Heeft hij zijn
minuutje roem beet, dan wordt de streaker
een mak lammetje.
De trend van het naaktlopen ontstond begin
jaren zeventig in Engeland. Het rugbystadi-
on van Twickenham zit nokvol voor de in
terland Engeland-Frankrijk als Michael
O'Brien in zijn adamskostuum het veld op
stormt. De man wordt gegrepen en afge
voerd waarbij zijn edele delen zedig worden
bedekt met een politiepet. Gestimuleerd
door de sympathiebetuigingen aan
O'Briens adres duiken daarna met de regel
maat van de klok streakers op bij sportma
nifestaties.
Het befaamde crickettoernooi van Lords,
de British Open voor golfers, de Grand Na
tional paardenrace en de FA Cup Final: zon
der uitzondering krijgen ze ongewenste vi
site van schaars geklede of volledig naakte
aandachtstrekkers. Dat het fenomeen in
middels is uitgewaaierd naar het Europese
vasteland is in grote mate te danken aan en
kele 'verslaafden' die streaken zien als een
lucratieve missie.
Boegbeeld van dat curieuze clubje is Mark
Roberts. Afkomstig uit Liverpool, vader
van drie kinderen en zo gek als een deur.
Hoewel. Onder zijn poedelnaakte lijf gaat
een gehaaide zakenman schuil. Roberts
heeft zijn kunstje inmiddels zodanig geper
fectioneerd dat hij met klinkende munt
vergoed wil worden. „Ik ben op zoek naar
sponsors", bekent hij op zijn eigen website
www.thestreaker.org.uk.
Voor wie maar liefst 157 keer uit de kleren
ging - waarvan enkele keren voor een mil
Streaker tijdens de wedstrijd FC Twente-De Graafschap, vorig jaar februari.
foto George Nusmeijer/GPD
joenenpubliek - niet eens zo'n vermetele
wens. Dat hij intussen voor meer dan 10.000
euro aan boetes heeft moeten betalen, deert
Roberts allerminst. „Streaken is voor mij
een verslaving. Ik geil op publiciteit, houd
ervan om mensen te entertainen. Werd ik
uitgejouwd dan was ik allang gestopt."
Dat streakers een grote aantrekkingskracht
hebben op televisiecamera's, is bij enkele
multinationals niet onopgemerkt gebleven.
Geenszins afgeschrikt door het subversieve
karakter van naaktlopen, ronselt telecom-
reus Vodafone overal ter wereld vrijwilli
gers. Enige vereiste: de durfals moeten hun
lijf laten beschilderen met het logo van
Vodafone. Wie instemt, ontvangt een vette
premie.
Ook kledingfabrikant Nike laat niet na de
populariteit van streaken te commercialise
ren. Begin dit jaar pakte het Amerikaanse
bedrijf uit met een commercial waarin een
streaker een voetbalveld oprent. De blote
man pakt de bal af van de keeper, trekt de
cornervlag uit de grond en maakt een salto
op het veld. Geen politieagent die hem te
grazen kan nemen. Dankzij zijn supersnelle
Nike-schoenen natuurlijk.
De UEFA Cup-finale tussen Porto en Celtic,
Wimbledon, de Tour de France en het WK
zwemmen in Barcelona: overal vermengden
op publiciteit zinnende naaktlopers zich
met sporters die in feite hetzelfde nastreven,
maar dan wel mét textiel om hun lijf. Sport-
filosoof Johan Steenbergen onderkent dat
streaken populairder is dan ooit. „Ik zie het
de laatste tijd iets te vaak. Streaken kan
best ludiek zijn, maar het mag geen ge
woonte worden. Voor de tiende keer binnen
een maand met een naakte grappenmaker
geconfronteerd worden, is alleen maar ver
velend."
Steenkamer vindt het geen toeval dat Enge
land de bakermat van het streaken is. Geen
betere voedingsbodem voor bloot dan het
strenge Victoriaanse regime dat nog altijd
zijn stempel drukt op de Britse samenle
ving. „Bloot is voor de Britten iets wat ei
genlijk niet hoort, maar dat hen tegelijk®
tijd buitengewoon intrigeert. In Nederlar
worden we overstelpt met bloot waardoo:
het verrassingseffect bijna nihil is."
De beweegredenen van streakers zijn vol
gens Steenbergen tweeledig. Je hebt dek
die smachten naar roem en er zijn deideali
ten.
De laatste categorie zoekt overigens m»
al een podium buiten de sportwereld. Vit'
Nederlandse dierenactivisten togen zo on
langs naar Pamplona om daar in hun nat
te ageren tegen de stierenrennen aldaar
genen die het louter te doen is om de k»
worden bij grote sportwedstrijden op hut
wenken bediend, meent Steenkamer.
„Overal wordt de beveiliging strenger Als
er dan toch in slaagt om door de mazen u
het net te glippen dan geeft dat veel vol®
ning.Als het gaat om lui die louter will®
opvallen, oordeelt Steenkamer mild. Je
moet ze natuurlijk wel verwijderen, wan'
overtreden de regelsZwaar straffen isïf
mij echter geen optie. Het gaat tenslotte'
een onschuldige actie." Waakzaamheid
blijft desondanks geboden, zegt Steento-
mer, daarbij refererend aan tennisster»'
nica Seles die enkele jaren geleden in Ha-
burg op de baan met een mes in de rug*
gestoken. „Je weet nooit of iemand kw
bedoelingen heeft. Daarom is het goed®
streakers snel in de kraag worden gevat
ter enig machtsvertoon dan dat we laten
de brokken zitten."
Patrick Del»)
