Mens mag meegenieten van nieuwe natuur
Eetbare bloemen en planten
lil
dinsdag 29 juli 2003
Bosplantsoen
- v..;,?-
S
Knuitershoek
teelt in samenhang met de na
tuur. Ik ben gecertificeerd om
les te geven aan middelbaar- en
voortgezet onderwijs en wil
graag een stageplaats in het
leer-werktraject worden.Maar
zulke zaken kunnen pas opge
pakt worden als er aan een aan
tal basiseisen wordt voldaan.
De voorzieningen op het ter-
reintje zijn niet toereikend en
Klompe ligt met de gemeente
Schouwen-Duiveland in de
clinch om de aanpassingen voor
elkaar te krijgen. „Ik heb ruimte
nodig om mijn planten en zaden
te drogen, oogst te koelen en te
verwerken, klimaatbeheersing,
voor een kantoortje en als edu
catieve ruimte. Nu heb ik nog
niet eens een wc, ik maak ge
bruik van een kas bij Ellemeet
en huur een koelcel bij een buur
man verderop. Veertig procent
van mijn tijd ben ik kwijt aan
heen en weer rijden. Dat is jam
mer."
Als zeer kleine kweker voelt
Klompe zich wat in de kou
staan. „De Agrarische Commis
sie die mijn aanvragen moet be
oordelen, weet alles over hecta
res vol aardappelen. Maar niet
over kardoen per vierkante me
ter. En voor de ZLTO ben ik te
klein, ik kan geen lid worden en
kom niet in aanmerking voor
subsidie die gegeven wordt voor
het omschakelingstraject naar
biologisch." Toch wil zij haar
terrein niet vergroten. „Ik wil
wel de omzet proberen te verho
gen. Ik doe op dit moment het
werk alleen en meer dan dit kan
ik niet aan. Uitbreiding kan al
leen door mechanisatie. Van de
winter ga ik helpen mijn eigen
trekkertje te bouwen dat qua
grootte past op dit terrein. Dat
zal het werk gemakkelijker ma
ken. Nu doe ik alles nog met de
hand of de frees."
Inge Heuff
Dieneke Klompe in haar kwekerij bij Zonnemaire.
Tussen de strakke en de
gelijke aardappel-,
maïs- en bietenvelden bij
Zonnemaire ligt een veld in
z'n eentje vrolijk te wezen.
Hier bloeien donkerrode
zonnebloemen, de bloemen
van de pompoenplanten, de
oostindische kers, daglelies,
afrikaantjes en goudsbloe
men. De artisjokken, blauwe
suikermaïs en kardoen ge
ven met hun blad tegengas
aan de kleuren. Een vrolijke
hectare vol eetbare bloemen
en planten.
Zonnemaire Consumptieve
Kwekerij. Onder die naam
zette Dieneke Klompe uit Elle
meet eind 1999 de eerste spa de
grond in. Opzet: een biologische
kwekerij in bloemen, kruiden en
bijzondere groenten die de zin
tuigen strelen. Zij geuren lek
ker, ogen mooi en zijn in de
meeste gevallen nog lekker ook.
Nu, ruim drie jaar later, heeft
Klompe van de 75 hectare grote
kavel een hectare beplant met
de meest uiteenlopende groen
ten en eetbare planten. Wat te
denken van de boksbaard, ook
wel haverwortel genoemd, een
soort schorseneer? Of kardoen
en zeekool waarvan de gebleek
te bladstengels als groente be
reid worden? De gele en rode
snijbiet zijn in hun geheel te
eten, even lekker laten stoven.
Daarentegen zijn de blauwe
kolven van de blauwe suiker
maïs rauw het lekkerst. Het
ijskruid is als sla maar ook ge-
roerbakt lekker en heeft een
knapperige, wat nootachtige
smaak. Het citroenkomkom-
mertje is heel decoratief maar
Smullen
van lelies,
ijskruid en
boksbaard
ook eetbaar. Basilicum is er in
diverse soorten al is het Japanse
basilicum (chiso) geen echte
basilicum. Acht soorten pom
poenen heeft Klompe. Tegen
woordig staan die helemaal
achteraan op het terrein. Som
mige voorbijgangers kregen de
neiging proletarisch te winke
len. En dan bloeien er her en der
verspreid onder meer oostindi
sche kers waarvan zowel de
bloemen als de zaden (kapper
tjes) eetbaar zijn, eetbare afri
kaantjes en daglelies die ook
nog eens mooi zijn.
Langs de rand van al dit moois
plantte Klompe een bosplant
soen bestaande uit tamme
kastanjes, seringen, elzen, ege
lantiers en kornoelje. „Het bos
plantsoen moet als een wind
breker gaan werken, al duurt
het nog wel vijf jaar voordat het
een beetje volume krijgt." Net
als alle andere plant- en bloem-
keuzen van de kweekster moest
het bosplantsoen niet alleen
bruikbaar maar ook mooi zijn.
Vandaar de afwisseling en brede
keuze. Zo heeft zij het hele jaar
rond een decoratieve rand. „Als
tijdelijke windbreker had ik ve
zelhennep gezaaid. Maar er was
wat mis met het zaaigoed dus nu
heb ik groene, plastic wind
schermen neer moeten zetten.
Het helpt wel, maar het is geen
gezicht."
Het oog wil veel bij Klompe.
Hoe het terrein erbij ligt, is be
langrijk voor haar. Groen en
kleur wisselen elkaar af. Ge
wied onkruid wordt direct afge
voerd en nergens zwerft tuinge
reedschap. De esthetiek is een
wezenlijk onderdeel van haar
bedrijf. Zo staat op haar plant-
schema ook een waterpartij in
getekend die op termijn moet
Donkerrode zonnebloemen: om op te eten.
vullen elkaar aan." De kwekers
en belangstellenden van histo
rische groenten hebben zich
verenigd in het Nederlands Ge
nootschap der Vergeten Groen
ten, waar Dieneke Klompe ook
lid van is.
Afnemers van de bijzondere
groenten en eetbare bloemen
zijn verschillende restaurants
in de omgeving en een groothan
del. Verder komen ook particu
lieren het terrein op om groente
te kopen. „Die boerderij ver
koop zou ik willen bevorderen,
zoals ik ook andere zaken wil
oppakken. Tijdelijke werkgele
genheid bieden bijvoorbeeld,
aan mensen die rust zoeken. Het
is hier heel meditatief werken.
Ook zou ik meer voorlichting
willen geven over de biologische
worden aangelegd, puur voor
het zicht. Zelfs de groenbemes-
ter wordt gekozen op geur en
kleur. „Phacelia is een fraaie
groenbemester en bijenplant.
De blauwe kleur is mooi en de
plant stinkt niet, zoals mosterd-
planten doen, als je ze oogst. De
Vreeken's Zaden uit Dordrecht
die gespecialiseerd is in bijzon
dere groenten, kruiden en bloe
men. Er zijn in Nederland
eigenlijk geen vergelijkbare
kwekerijen, denkt Klompe. „In
België heb je wel Peter Bou-
wens, die schrijft veel over bij-
zaden die ik win, gaan naar de
akkerranden van project Zon
nestraal en naar imkers, vanwe
ge de voorliefde van bijen voor
deze plant."
Klompe probeert zoveel moge
lijk zelf zaden te winnen. Daar
naast neemt zij zaden af van
zondere en vergeten groente. Hij
is een wandelende encyclopedie
op dit gebied. En in Beesel, Lim
burg, zit Jac Nij skens van Land
hoeve Rijkel. Hij heeft zich ge
specialiseerd in historische
groenterassen. Maar ik kweek
vooral ook eetbare bloemen. We
De oppervlakte natuur in
Zeeuws-Vlaanderen neemt
gestaag toe. Uitvoering van het
gebiedsplan voor het westen
moet een grote klapper opleve
ren. Maar ook buiten de landin
richtingsplannen wordt gere
geld nieuwe natuur ingericht.
Uiteindelijk leidt het tot een ke
ten van groen-blauwe natuur
gebieden dwars door de regio,
zodat planten en dieren zich ge
makkelijk van oost naar west
van het ene naar het andere leef
gebied kunnen verplaatsen. Het
dagelijks provinciebestuur stel
de onlangs plannen vast voor
natuurontwikkeling in de noor
delijke Zwinpolder en op het
schor van Ossenisse. Samen
goed voor bijna zeventig hecta
re.
Het toekomstig natuurterrein in
de noordelijke Zwinpolder ligt
tussen Sluis en Retranchement.
Het uitwateringskanaal naar de
Noordzee splitst het gebied in
tweeën: de grotere noordelijke
Zwinpolder en het veel kleinere
Vienkenist, waarvan een deel al
onder particulier natuurbeheer
valt. Als het gebied eenmaal is
ingericht - er moeten nog flink
wat gronden worden aange
kocht - vormt het samen met het
Zwin, de Zwinweitjes, de pol
ders Kievite, Willem-Leopold
en Versche, en de wallen van Re
tranchement een aangesloten
natuurstrook langs het Eiland
van Cadzand. Dat is met name
voor de zeldzame boomkikker
van groot belang.
De werkgroep Natuurontwik
keling van de provincie ziet als
'streefbeeldvoor het Vienkenist
hobbelige graslanden, met hier
en daar zoet water en opgaand
struweel. Er komen overgangen
voor van nat naar droog en van
M Éi
V '-W';
WM y0§ÉSSltlSStt
ryyy
Ij|J|'
UI Wmmgii
f- jt av
I r
Toekomstig natuurterrein in de noordelijke Zwinpolder, tussen Sluis en Retranchement.
foto Peter Nicolai
Het schor van Ossenisse, bij het gehucht Knuitershoek, wordt opnieuw ingericht.
foto Camile Schelstraete
voedselrijk naar -arm. De be
staande kreekloop wordt uitge
breid en in de hogere delen ko
men enkele drinkpoelen. In
kreek en poelen kunnen zich
zoetwater-gemeenschappen
ontwikkelen.
Dat is in een zeekleigebied zeld
zaam, omdat de meeste water
systemen zout of brak zijn. De
kreekloop en aansluitende oe
verlanden staan 's winters onder
water. Door ruigte en struweel
in de directe omgeving van zoete
drinkpoelen is het Vienkenist
zeer geschikt voor amfibieën als
boomkikker en salamander.
Ook voor de noordelijke Zwin
polder is er een streefbeeld op
gesteld: open zoet water met
vochtige oeverlanden, over
gaand in hollebollig grasland
met meidoorn- en braamstru
weel op de hogere randen. De la
gere delen lopen in de winter en
voorjaar onder water; deze
drassige oeverlanden worden
door bedreigde weidevogels als
grutto, tureluur en slobeend erg
op prijs gesteld.
De struiken doen dienst als foe-
rageer- en overwinteringsge-
bied voor amfibieën. Op de
Torendijk, die het gebied door
snijdt, staan knotpopulieren. Er
worden nieuwe knotbomen
aangeplant. Daar profiteren vo
gels als paapje, roodborsttapuit
en steenuil van. Mensen kunnen
meegenieten van de nieuwe na
tuur. Over de Schenkelweg
loopt een recreatief fiets-voet-
pad. Vanaf dit pad op de dijk is
een groot deel te overzien. Er
komt een rustpunt voor fietsers
en wandelaars om de natuur be
ter te kunnen beleven: als het
allemaal goed gaat een grote
verscheidenheid aan vogels, in
secten en bloemen. Informatie
borden zorgen voor toegevoeg
de waarde.
Het beheer komt bij stichting
Het Zeeuwse Landschap. Die
wil samen met de dorpsraad van
Retranchement de mogelijkhe
den voor recreatief medege
bruik van de hele natuurstrook
langs het Eiland van Cadzand
verder uitwerken. Ook wordt
bekeken of de huidige afwate
ring naar buiten het natuurge
bied kan worden verlegd.
Van heel andere orde is de in
richting van het schor van Osse
nisse. Het is zestien hectare
groot en ligt aan de rand van de
Westerschelde, noordelijk van
het dorp Ossenisse, grenzend
aan gehucht Knuitershoek.
Staatsbosbeheer heeft al een
deel in eigendom. Het gaat om
voormalig schor, dat bij de dijk
versterkingen in 1962 binnen
dijks kwam te liggen. De zorg
voor natuur was toen nog niet zo
aanwezig en bovendien beston
den er plannen om de Kop van
Ossenisse tot haven- en indu
striegebied te bestemmen, via
een Baalhoekkanaal verbonden
met Antwerpen. Dat is er nooit
van gekomen.
Het schor ligt vrij hoog en daar
om is het terrein niet geschikt
voor zoute of brakke natuur,
tenzij er heel veel grond wordt
afgegraven en afgevoerd en dat
is nogal duur. Het aanleggen
van een doorlaatmiddel in de
zeedijk is evenmin kansrijk. Wel
mogelijk is de ontwikkeling van
natte, zoete natuurwaarden,
met open begroeiing en vol
doende rust. Dat is goed voor
weidevogels en kleine zoogdie
ren (vooral muizen).
Een vrij groot deel zal, bij vol
doende regen, in de winter on
der water staan. Buiten de
broedtijd kunnen er koeien of
paarden worden ingezet voor
begrazing. Het schor van Osse
nisse - nu in gebruik als gras- en
bouwland - is een intiem ge
biedje. Dat komt doordat het is
omsloten door dijken. Vanaf die
dijken kan het schor bekeken
worden; vanwege de rust is het
niet de bedoeling mensen toe te
laten.
Rinus Antonisse
LA
foto's Marijke Folkertsma
