PZC
Leith, een apart stukje Edinburgh
"■KM
H!I
Concerthal
W13
Veilig op vakantie
Vraag antwoord
Tips Trips
Reisboeken
zaterdag 26 juli 2003
Eens een verpauperd stadsdeel
van Edinburgh waar grauwe
pakhuizen en stinkende
industrie de boventoon
voerden, maar waar nog
betaalbare kleine huizen voor
zeelieden en arbeiders te
vinden waren. Anno 2003 heeft
de nouveau riche van
dinburgh haar oog op de zeer
aantrekkelijk aan het water
gelegen voormalige
ïavenplaats Leith laten vallen.
Engels versus Schots:
Blair heeft niet
gereserveerd en
wordt geweigerd
Wat waar
Koninklijke paleizen
Fietsen in Beieren
Boekenmarkt in Deventer
Emailleren als kunst
Reis in vijf kliks
Heeft u een leuke kamer?
Berlijn blijft boeien
Gasten
kamers
Door Erik Meuleman
eit
Me
Scl
B bu
HBvi
eith komt dus op de kaart.
Met de komst van het nieuwe
Schotse parlement naar Edin
burgh is er behoefte aan
oonruimte en voorzienin
gen op niveau voor de duizenden amb
tenaren die met het parlement meeko
men. Aan geld geen gebrek, dat blijkt.
Het stokoude Leith staat te boek als het
grootste nieuwbouwproject aan de wa
terkant in Europa.
Pakhuizen zijn veranderd in hypermo
derne woonunits, oude woonblokken
maken plaats voor trendy nieuwbouw
projecten. Wat er aan cultureel erfgoed
over is, wordt in het vernieuwde
straat/havenbeeld ingepast. De oor
spronkelijke bewoners van het stads
deel moeten noodgedwongen verkas
sen; het nieuwe Leith, op tien minuten
van het bruisende centrum van Edin
burgh, is voor hen niet te betalen.
metamorfose die het eertijds wat
grijsbruine gebied rond de oude haven
ondergaat, is ronduit indrukwekkend.
ontkomt echter niet aan de indruk
dat het oorspronkelijke Leith met zijn
eigen, maritiem getinte historie onder
het nieuwe architectonische geweld ge
bukt gaat. De trotse Schotten zullen
afkomst niet snel verloochenen,
maar een beetje pragmatisme hier en
daar om verder te kunnen in de vaart
der volkeren is ze niet vreemd.
Wat te denken van de oorspronkelijke
oude vissershaven van Leith, daar waar
ooit King James de zesde en Anne van
Denemarken aanmeerden en sliepen in
het mooie Kings Wark. Het doet schil
derachtig aan; enkele bruggetjes, veel
restaurantjes met terrassen en de stuk
voor stuk gerenoveerde pakhuizen
(met aardige Hollandse trapgevels) en
een paar historische pandjes. Er liggen
welgeteld twee boten in het water, een
woonboot en een schip dat dienst moet
doen als restaurant, maar 'nu even fail
liet is', meldt een gids ons.
Maar verder is er geen leven op het wa
ter, want de haven is afgesloten. Niet te
hereiken voor welk pleziervaartuig dan
ook omdat nota bene een oude brug de
doorvaart blokkeert. Voor Nederlandse
begrippen een doodzonde, voor de
Schotten een compromis tussen jong
en oud. De oude Victoriabridge moest
en zou behouden blijven om de authen
ticiteit van de haven te waarborgen.
De brug kreeg een plek ingeklemd tus
sen het monumentale Malmaison hotel
(het vroegere 'sailors social house') en
de trendy kade die toegang verschaft
tot het fonkelnieuwe 'waterffontpro-
ject'. De brug ligt als gezegd muurvast:
het is te huur voor feestjes.
Koninklijke jacht
Van het 'waterffontproject' springt het
enorme Ocean Terminal Centre direct
in het oog. Het overdekte giga winkel
centrum met bioscopen, restaurants,
Marles Spencer, Debenhams' en wat
dies meer zij, onttrekt de belangrijkste
toeristische trekpleister van Leith aan
het oog: The Royal Brittannia.
Het jacht van het Britse koningshuis
ligt achter het Ocean Terminal Centre
voorgoed voor anker. Wie de Engelse
royalty op haar vakantiebest wil zien,
moet vooral het buitenproportionele
pleziervaartuig gaan bekijken. De slaap
vertrekken van de koningin -strikt ge
scheiden en luxueuzer dan die van haar
Het koninklijke jacht is een toeristische
trekpleister. Boven: de haven van Leith
boeit het publiek met muziek. FOTO'S gpd
man-, het bed waar eens lady Di gesla
pen heeft, de speelvertrekken van Char
les en de andere prinsen en prinsessen,
het is er allemaal. Net als de onvoorstel
baar krappe cabines van het personeel
dat dag en nacht 'at her service' was, de
glimmende machinekamer, de wasse
rette en de candystore waar koninklij
ke snoepjes verkocht worden.
'Maar meneer, er is veel verdwenen
hoor', vertelt Vivian Rowe, visitor-as
sistant van de Brittannia. 'Geen liefde
voor de dingen die de scheepvaart en
de Brittannia bijzonder maakte, hè.
Geen oog voor de schoonheid der din-
gen. Toen het schip in 1998 uit de vaart
werd gehaald en naar Edinburgh werd
verscheept, is het hier op een werf
klaargemaakt voor de huidige functie
als toeristische attractie. Daarbij zijn
tal van details die het schip bijzonder
maakten verdwenen. De fraai versierde
railing bijvoorbeeld. Die zat in de weg.
Het is gewoon weggehaald, gesloopt.
Doodzonde, maar het publiek komt
niet voor die details. Dat wil zien hoe
de koninklijke familie hier geleefd
heeft. Vergane glorie, dat verkoopt.'
Het publiek vergaapt zich er met hor
den tegelijk aan. Zoveel dat de roerloze
Brittannia nog steeds dagelijks werk
biedt aan vijftig mensen.
De glamour van de Brittannia moet
overslaan op het prestigieuze winkel
centrum en de rest van Leith. Daar doet
de stad Edinburgh veel voor. In novem
ber wordt een belangrijke slag gesla
gen: het tv-spektakel MTV Music
Awards wordt uitgezonden vanuit het
Ocean Terminal Centre. Dat trekt vele
duizenden gasten. Nog belangrijker is
dat door het mediaspektakel miljoenen
tv-kijkers zich een beeld kunnen vor
men van dit stukje Edinburgh nieuwe
stijl.
Vis eten
Voor liefhebbers van uitstekende vis-
Prijsvechter easyJet vliegt twee
maal daags vanaf Schiphol naar
Edinburgh. De tarieven variëren
sterk, afhankelijk van wanneer
en voor welke periode is ge
boekt. De KLM verzorgt ook da
gelijks een vlucht en vliegt vier
keer in het weekeinde. Een re
tourvlucht met de Cityhopper
kost circa 300 euro. Edinburgh
is ook te bereiken met British
Airways en British Midland,
maar dan moet er in Engeland
worden overgestapt.
Een bijzonder comfortabele ma
nier van reizen blijft de nachte
lijke overtocht per ferry. P8<0
Ferries verzorgt diverse overste
ken vanuit Rotterdam en Zee-
brugge naar Huil. De aansluiten
de autorit Hull-Edinburgh (450
kilometer) kost een kleine zes
uur. De route langs kust is bij
zonder aantrekkelijk.
Er is ook een directe verbinding
tussen het Europese vasteland
en Edinburgh: vanuit het Bel
gische Zeebrugge vaart dage
lijks een autoveer van Superfast
Ferries naar Rosyth. Een alterna
tief is het veer van DFDS
Seaways dat vanuit IJmuiden
op Newcastle vaart.
De prijzen van de diverse over
tochten variëren sterk. De
plaats van waaruit men ver
trekt, het type cabine en maal
tijden bepalen de prijs. Een indi
catie: voor een bedrag van tus
sen 300 en 400 euro per per
soon (met auto) boek je een
overtocht met avondmaaltijd
en ontbijt in een goed ingerich
te cabine aan de buitenzijde
van het schip. Meer informatie:
VisitBritain, Stadhouderskade
2, 1054 ES Amsterdam, tel.
020-689 00 02. www.visitbri-
tain.com.
restaurants is Leith een must. Ver
maard in het hele Verenigd Koninkrijk
is Fishers. Een klein restaurant aan de
voet van een van de drie molens die Lei
th ooit rijk was. Eigenlijk ziet Fishers er
niet erg aantrekkelijk uit met afvalcon
tainers aan de zijkant en plastic terras
stoelen aan de voorkant. Wie eenmaal
binnen is geweest, begrijpt waarom To
ny Blair enkele jaren geleden met zijn
vrouw bij een bezoekje aan de festival-
spelen in Edinburgh graag even een
vorkje wilde prikken in Fishers. Maar
Engels en Schots, het bijt elkaar nog
steeds. Mister Blair had niet gereser
veerd en werd tot groot genoegen van
de Schotse pers door de kok de deur ge
wezen, het restaurant was volgeboekt.
Veel jongeren hebben de weg naar de
eetgelegenheden en kleine pubs met
muziekbandjes aan de haven ontdekt.
In de weekeinden is het er vol. Met de
bus terug naar het centrum kost nog
geen tien minuten, dus dat is geen be
letsel. Ook voor de toeristen is de com
binatie Leith en het bruisende centrum
van Edinburgh uitstekend te doen. De
busverbindingen zijn ouderwets goed
(en betaalbaar), taxi's rijden af en aan.
Leith is dan ook een prima opstap naar
'heerlijk Edinburgh'. Want hoe hard
Leith ook aan de weg timmert, het ech
te Edinburgh moetje gewoon in de stad
zelf zoeken. Bruisend van top tot teen.
Letterlijk. Op het hoogste punt van de
stad het ongekende Edinburgh Castle
en onder de grond mystieke kelders
met ieder zijn eigen, al dan niet lugube
re, verhaal. Het ongerepte cultuurhisto
rische Edinburgh is in alle toonaarden
bezongen, maar het blijft elke keer
weer een ongekend fascinerende, dyna
mische stad.
Als je in Praag over straat loopt
krijg je vaak foldertjes uitge
reikt. Eerst wilde ik ze niet aan
nemen. Het zal wel reclame zijn
v°or een restaurant waar je voor een
vast bedrag onbeperkt kimt eten, dacht
jj1- Dat lijkt me zo verwarrend. Dan zit je
boordevol terwijl je toch steeds blijft
bonken: heb ik wel genoeg geprofiteerd?
fraag moet barsten van de werkeloze
musici. Die foldertjes hebben namelijk
niets met eten te maken, het zijn bijna
gemaal uitnodigingen voor concerten.
een kerk, een zaallje of wat voor ruim
te dan ook, zo lang die zich maar voor
een muziekuitvoering leent,
e locatie van één zo'n op steunkous-
enng papier gedrukte invitatie maakte
jjte nieuwsgierig. Zo kwam het dat ik op
e vrijdagmiddag naar het Narodni Mu-
^um wandelde, het Nationaal Museum
de kop van het Wenceslasplein. Daar
*erd in het trappenhuis van de centrale
een concert gegeven. Begeleid door
een pianist zouden een sopraan en een
jenor voor ons optreden, met aria's uit
eroemde opera's. Ik kocht een kaartje.
P de treden van de trappen waren zit-
ssens gelegd waardoor het audito-
Door Dirk Mulder
rium aan een voetbaltribune deed den
ken, maar dan van marmer. Ik koos een
plekje hoog op de trap en keek neer op
een zwarte vleugel.
Langzamerhand liep de 'zaal' vol. De
meeste bezoekers zagen eruit alsof ze,
net als ik, een stedentripje deden. Toen
werd er geapplaudisseerd. De pianist,
een oudere man, kwam op via een trapje
dat naar een lager gelegen ruimte leid
de, waarschijnlijk de toiletten. De so
praan en de tenor volgden. Ze waren
pijnlijk zorgvuldig gekleed. De heren in
rokkostuums met de glans van een waar
dige ouderdom, de dame in een op de
vloer eindigende rood fluwelen jurk.
De tenor begon met iets van Puccini. Het
trappenhuis, hoe imposant ook, had een
schelle akoestiek die zijn stem een snij
dend randje meegaf. Toch keek het pu
bliek vol aanbidding toe.
Tijdens de uitvoering was het museum
gesloten voor bezoekers maar de kanto
ren waren gewoon in bedrijf. Af en toe
ging er op de galerij een zware deur
open en kwam er iemand naar buiten. O
ja, concert, zag je ze verschrikt denken,
waarna ze op hun tenen verder slopen.
De oude pianist sloeg er soms behoorlijk
naast. Inwendig moedigden we hem aan.
Toen begon de sopraan als Koningin van
de Nacht aan een lied uit Mozarts Zau-
berflöte. Het was een lastige aria met
veel ha-ha-ha die eindigde in een ver
schrikkelijk hoge noot. En die haalde ze
niet. Wat er wel uitkwam, daar kon je de
doden mee wekken. Onmiddellijk zwaai
de er op de galerij een deur open. Een
boos professorshoofd keek om de hoek.
Wie maakte hier zo'n kabaal? O ja, con
cert.
Ik genoot van de hele voorstelling. Wat
was ik blij dat ik gegaan was. Daar kon
onbeperkt eten niet aan tippen.
Het klinkt allemaal heel voor de hand liggend. Geen briefjes op de
deur met 'de sleutel ligt op de bekende plek en tot over drie weken'
en geen voicemails a la 'hoi met Anja, ik ben twee weekjes vakantie
aan het vieren in Frankrijk, dus bel me maar mobiel'. Maar toch la
ten veel Nederlanders hun huis niet vakantieveilig achter. Terwijl
er heel veel dingen zijn die je kunt doen. Zorg ervoor dat niet te
zien is datje op vakantie bent door bijvoorbeeld stapels post achter
de deur of een verwaarloosde tuin. Maar er zijn meer tips. De poli
tie heeft deze op een rijtje gezet, zodat iedereen met een gerust
hart op vakantie kan.
www.politie-amsterdam-amstelland.nl/files/down-
loads/folder Vakantietips.pdf
Ik kreeg deze week op Schiphol een meetlint uitgereikt om mijn
beenruimte te meten. Waar was dat eigenlijk voor?
Ewald van Kouwen van de Consumentenbond: 'We delen
meetlinten uit aan passagiers om hun beenruimte in het
vliegtuig op te meten. We roepen iedereen op de cijfers
in te vullen op www.consumentenbond.nl. Sommige
luchtvaartmaatschappijen geven uit concurrentieoverwe-
gingen deze informatie niet prijs. We krijgen echter
voortdurend klachten binnen van passagiers die letter
lijk hun knieën moeten opvouwen. Uiteindelijk willen
we alle maatschappijen zover krijgen dat ze de informa
tie openbaar maken, zodat de reiziger van tevoren op de
hoogte is van het zitcomfort. Een aantal jaar geleden heb
ben we een zelfde soort actie bij toerbussen gehad.'
Heeft u ook een vraag? Mail naar:
vraaqenantwoord@weqener.nl.
Voor meer vragen en antwoorden: ga naar de website van
deze krant en klik op de rubriek Reizen.
Tijdens de zomervakantie zijn enkele koninklijke pa
leizen opengesteld. In Oslo kan tot en met 17 augus
tus het onderkomen van de Noorse koninklijke familie
worden bezocht. Er zijn Engelstalige rondleidingen van
een uur, entree 90 kronen (circa 12 euro). Kaarten zijn te
koop bij postkantoren of via www.billetservice.no. Meer
informatie: www.konqehuset.no.
Het koninklijk paleis in Brussel is tot begin september
opengesteld. De bezoeker ziet monumentale zalen, kunst
en -soms wonderbaarlijke- giften uit alle delen van de we
reld. Meer informatie: tel. 0032-2-474 1313.
Nederlanders die voornemens zijn in Beieren te gaan
fietsen, kunnen zich oriënteren via de Nederlandsta
lige kaart Fietsen in Beieren. Daarop staan de belangrijk
ste fietsroutes alsmede praktische informatie vermeld.
De kaart is verkrijgbaar via het Duits Verkeersbureau,
tel. 020-697 80 66, e-mail duitsland@d-z-t.com.
De IJsselkade en de oude binnenstad in Deventer zijn
zondag 3 augustus weer het domein van boekenlief
hebbers. Over een lengte van ruim 6 kilometer staan die
dag de kramen uitgestald met allerlei soorten leesvoer.
De officiële openingstijd is van 10.00-18.00 uur, maar
klanten die een specifieke titel zoeken komen vaak al eer
der. Meer informatie: VW Deventer, tel. 0900-353 53 55,
www.vwdeventer.nl.
De techniek van emailleren
is al eeuwenoud, toch be
staat de Vereniging van Neder
landse Emailleurs nog maar
twintig jaar. De 45 kunstenaars
die bij deze vereniging zijn aan-
gesloten tonen hedendaags
emaille in Slot Zeist. Op de ex
positie 'Emaille: eeuwenoud en gloednieuw', die tot en
met 14 september loopt, zijn ook historische voorwerpen
zoals horloges, tabaksdozen en een klok te zien. Slot
Zeist is van dinsdag tot en met vrijdag open van
10.00-17.00 uur, weekeinde 13.00-17.00 uur, entree 3,50
euro. Meer informatie: tel. 030-692 17 04,
www.slot.zeist.nl.
Vakantie vieren in een boerderij, dat kan al jaren in
binnen- en buitenland. Het gekraai van een haan als
wekker, ontbijten met versé eitjes en tnelk en een verfris
sende douchebeurt onder de pomp. Daarna kunnen de
handen uit de mouwen: graan van het land halen of hel
pen met het koeien melken. Voor wie het liefst toekijkt:
de hele dag in het hooi liggen en naar de wolken staren
mag ook. Vanaf eind augustus begint de vereniging Na
tuurmonumenten met het 'Betere Boerenbed'. Dit zijn
speciale tenten in de natuur die in Oudhollandse stijl wor
den ingericht met onder meer een op hout gestookt for
nuis en een ouderwetse bedstee.
Nederland: www.hoeveloqies.nl
België: www.hoevetoerisme.be
Duitsland: www.landtourismus.de
Frankrijk: www.qites-de-france.fr/enq
Italië: www.aqriclub.it/uk
Yëel mensen vinden het heerlijk
er af en toe een weekeindje tus
senuit te gaan, en dan bij voorkeur
op eigen gelegenheid. Voor die groep
is de nieuwste editie van de jaarlijks
verschijnende gids Karaktervolle Gas
tenkamers een handige leidraad. Het
gaat om de meest uiteenlopende ka
mers in kastelen, boerderijen, heren
huizen of pensions in België en Ne
derland, particuliere overnachtings
adressen met een gemiddelde prijs
van 55 euro per kamer. De beschrij
vingen zijn zo volledig datje ver
moedt dat de schrijvers overal gesla
pen hebben. De toeristische informa
tie daarentegen is ietwat summier.
Karaktervolle Gastenkamers, uitgeverij
Het Spectrum, 23,50 euro, ISBN 9027480222.
Een deftige designwinkel in Berlijn heeft als motto
'Hier kun je alles krijgen, maar morgen kan alles
weer helemaal anders zijn'. En dat geldt natuurlijk ook
voor de Duitse hoofdstad zelf, die nog vol bouwkranen
staat. Om bij te blijven moet je er welhaast elk jaar even
naar toe. Frans T. Stoks kent Berlijn van voor en na de
Muur, en behandelt in de Dominicus Stedengids Berlijn
de stad per wijk. 'De hoofdstukken worden gelardeerd
met korte artikelen, waarin het accent ligt op (moderne)
architectuur en het uitgaansleven.
Dominicus Stedengids Berlijn, uitgeverij Gottmer, 15,75 euro,
ISBN 9025735991.
Alice Plekkenpol
iiwmf
De vissershaven van Leith met de gerenoveerde pakhuizen met Hollandse trapgevels.
FOTO visit scotland
iwa
ISSJiUÏIÉMi NKDéKi.ANU
2003
M. 2004
