PZC Ontwaken uit vegetatieve toestand is medisch wonder Scheidende WHO-baas heeft nog niets van haar strijdlust verloren Defensie-industrie ziet JSF-project niet als mislukt avontuur John Banzhaf voert kruistocht tegen vetzucht in de Verenigde Staten 12 juli 1953 zaterdag 12 juli 2003 Levens Volledige openheid Wantoestanden Therapie Behandelverbod Professor jaagt Big Fat angst aan door Ans Bouwmans John Banzhaf III (63) heeft in zijn juridische carrière al heel wat bijna men versleten. Van 'mister anti-smo king' tot 'de wetsterrorist'. Op dat laatste etiket - opgeplakt door tegen standers - is hij niet dol, maar feit is dat de hoogleraar aan de rechtenfaculteit van George Washington Universiteit in Washington ongemeen trots is op zijn succesvolle juridische kruistochten te gen alles wat tegen het publieke belang indruist. Zijn laatste prooi: de 'dikma kers'. Als Banzhaf brult, berg je dan maar, moeten ze in de hoofdkantoren van een aantal bedrijven hebben gedacht. Voe dingsmiddelenfabrikant Kraft kon digde onlangs aan zijn porties kleiner en gezonder te zullen maken. Bij Mc Donald's kunnen kinderen binnenkort fruit krijgen in hun Happy Meal in plaats van patat. En Frito-Lay gaat zijn zoutjes en chips uitrusten met min der cholesterol verhogende transvet zuren. Banzhaf ziet het allemaal met genoe gen aan. Processen mogen dan niet de ideale manier zijn om iets aan het over gewicht van Amerika te doen, het blijkt wel een succesvolle manier om iets in beweging te krijgen. „Als de wetgever en de overheid het er bij laten zitten, dan moeten juristen wel in actie komen. Kraft heeft niet in eens het geloof gevonden, ze reageren op de trits rechtszaken die in gang is ge zet." Banzhaf is geen advocaat die miljoe nen heeft verdiend aan de jacht op 'big tobacco', of van plan is rijk te worden over de rug van de fastfoodketens. Hij is hoogleraar rechten en gespeciali seerd in 'publieke belangenbeharti ging'. Hij leert zijn studenten hoe ze processen moeten voeren in naam van het algemeen belang. Als jong, net afgestudeerd advocaat in de jaren zestig besloot Banzhaf zijn wetskennis in te zetten om roken aan banden te leggen. Hij ging voor in de strijd tegen de tabaksfabrikanten en heeft ervoor gezorgd dat tabaksrecla me van de Amerikaanse buis verdween. „Op die manier heb ik waarschijnlijk veel levens gered. Dat geeft een kick. Maar als ik één leven kan redden, dan is het al de moeite waard." Anderhalfjaar geleden vroeg hij zich af ■yp-.v: i i'vT-'A Een vader met zijn te dikke dochtertje in Tuscon, VS. Zes op de tien Amerikanen zijn te dik. foto Xavier Gallegos/GPD of rechtszaken ook zouden helpen te gen het groeiende probleem en de toe nemende kosten van overgewicht. Zes op de tien Amerikanen zijn te dik, één op de vijf is volgens officiële overheids- cijfers zelfs véél te dik. De medische kosten van een veel te zware bevolking (diabetes, hartproblemen) rijzen vol gens de Amerikaanse gezondheids dienst de pan uit, en zijn bijna net zo hoog als die van roken. Banzhaf vorm de een club - inmiddels een beweging - die besloot dat het wel degelijk zin had om te mikken op 'Big Fat'. Banzhaf heeft natuurlijk ook een scha re critici, die menen dat sprake is van beuzelachtige processen die bedrijven alleen maar op kosten jagen. Waarom McDonald's aanklagen als je te dik bent, daar ben je toch zélf bij? Banzhaf vindt dat geen overtuigend argument. „Het verklaart niet waarom binnen vijftien, twintig jaar een dramatische verandering is ontstaan in ons gewicht. Er is geen sprake van eenzelfde om wenteling in onze persoonlijke verant woordelijkheid." Hij verwijst naar onderzoek van het Amerikaanse bureau voor economisch onderzoek, waaruit blijkt dat de toena me van zwaarlijvigheid en de verdub beling van het aantal fastfoodrestau- rants tussen 1972 en 1997 met elkaar in verband staan. Ook tijdgebrek en de beschikbaarheid van een goedkoop al ternatief voor de zelfgemaakte maal tijd spelen een rol. De Universiteit van New York wist een verband te leggen tussen de groter wordende porties (van patat en fris) en problematisch overge wicht. Processen tegen fastfoodketens zijn niet zomaar te vergelijken met die te gen tabaksfabrikanten. Nicotine is verslavend, en er zijn wel aanwijzingen dat dit ook geldt voor junkfood maar er is nog geen sluitend bewijs. Tabak is slecht voor de gezondheid, vet eten niet mits met mate genoten. Ook is het ver band tussen een hartaanval en overge wicht moeilijker aan te tonen dan dat tussen longkanker en tabaksrook. Maar er kan heel wat worden gedaan om voedsel gezonder en mensen be wuster te maken, en de deze week in de VS aangekondigde etiketteringsplicht (vanaf 2006) voor transvetzuren is niet meer dan een begin. Banzhaf heeft de voedselindustrie en het restaurantwezen beloofd dat hij al les in de strijd zal gooien om volledige openheid over hun ingrediënten, calo rieën en vetgehaltes te krijgen. Er zijn rechtszaken aangespannen tegen fa brikanten die niet eerlijk waren over de calorieën in hun product. „Dat zijn geen kinderachtige zaken, dat is seri eus. Het is het begin van consumenten bescherming. En het is effectief." De hoogleraar wil schoolbesturen aan pakken die geld verdienen met de pro motie van frisdrank en fastfood. Vorige maand verstuurde hij een brief naar al le f astfoodbedrijven waarin hij hen op riep hun klanten te waarschuwen dat hun vette kost mogelijk verslavend werkt. Er valt heel wat te winnen, aldus Banzhaf.Al maken we maar een beet je indruk." GPD Als Gro Harlem Brundtland eind deze maand terugtreedt als hoofd van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), verliest 's werelds hoogste gezondheidscollege de succesvolste directeur-generaal uit zijn vijftigjarige geschiedenis. Met duidelijke tegenzin geeft de wilskrachtige Noorse na tien jaar de leidsels over aan de weinig be kende Zuid-Koreaanse Jong-Wook Lee. door Bob Kroon De termijn zit erop voor di recteur Gro Harlem Brundtland van de WHO. Ze was graag nog wat langer aan gebleven, maar 'de termijn is minimaal vijf jaar en dan zou ik tot mijn 69ste moeten aanblij ven'. „Dat is te veel van het goe de." De vroegere kinderarts en later premier van Noorwegen kan terugzien op een unieke in ternationale carrière in een van de belangrijkste organen van de Verenigde Naties. Eens een dokter, altijd een dok ter. En daarbij een gepokt en ge mazelde politica, die bij alle staatsleiders respect afdwingt. Plus een no-nonsense manager, die haar dienstverband begon met een grootscheepse sanering van de WHO-top, waarmee niet iedereen gelukkig was. „Ik wil de van iedereen volledige inzet. De WHO investeert tenslotte in mensen. Volksgezondheid is de pijler van iedere sociale ontwik keling", stelt ze met een zelfver zekerdheid, die geen tegen spraak duit. De pest decimeerde in de Mid deleeuwen de bevolking van Europa. In de Amerikaanse bur geroorlog stierven meer solda ten aan malaria, typhus en cho lera, dan er sneuvelden op het slagveld. De opening van het Panamakanaal moest door epidemiën maanden worden uitgesteld. Afgezien van het menselijk lijden veroorzaken epidemiën in ontwikkelings landen ook nu nog honger, ar moede en sociale en politieke ontwrichting. Brundtland kan terugzien op indrukwekkende wapenfeiten. Polio, de ooit zo gevreesde kin derverlamming, is zo goed als uitgeroeid. De anti-tabakscon- ventie is het eerste internatio nale verdrag, dat de WHO wist af te dwingen. En met het eerste 'global alarm' in zijn geschiede nis wist de organisatie in vier maanden sars onder controle te krijgen. „Als we destijds net zo snel had den gereageerd op de eerste aids-uitbraak als dit jaar met sars, hadden we nu geen 42 mil joen seropositieven gehad", stelt Brundtland. „Virussen en bacteriën verspreiden zich even snel als een e-mail. We hadden 100 miljard dollar kunnen be sparen als we in de jarên zestig malaria harder hadden aange pakt. Ook aids werd aanvanke lijk zwaar onderschat. Het was iets onzichtbaars, een tot enkele drugsgebruikers en homosexu- elen beperkte kwaal. Nu kost de strijd tegen aids tientallen mil jarden en zitten we er nog tien tallen jaren mee opgescheept." Maar Brundtland waarschuwt dat ook sars nog niet uit de we reld is geholpen. Afgezien van de enorme economische schade en belasting van de zorgsector van de afgelopen maanden is er voor sars nog steeds geen dia gnose of geneesmiddel. Een nieuwe uitbraak blijft mogelijk. „Wat we met sars wel hebben geleerd, is dat de WHO met een razendsnelle mobilisatie van de hele medische wereld een po tentiële catastrofe kon voorko men. Vroeger konden we geen virtuele conferenties van speci alisten via het internet organi seren." Brundtland is niet zuinig met kritiek over 'hardnekkige en overbodige wantoestanden', zoals het grootschalige mis bruik van antibiotica in de vee teeltsector. „Dan groeit het slachtvee wat sneller", scham pert de scheidende WHO-chef. Daarmee werk je de resistentie van microben in de hand en ont kracht je een cruciaal genees middel. Hoe zou je het vinden als onze baby's met antibiotica werden opgefokt om wat sneller te groeien?" Gro Harlem Brundtland heeft nog niets van haar strijdlust verloren. Ze fulmineert ook te gen de Amerikaanse suikerlob by, die haar recente campagne voor gezondere voeding, met minder suiker en zout, niet ziet zitten. „Die lobby dreigt nu met actie in het Congres om de Ame rikaanse contributie aan de WHO in te trekken." Onvoor stelbaar en schandalig vindt ze dat, maar het is een klus die haar opvolger moet klaren. GPD In Nederland raken jaar lijks duizenden mensen in coma. Het merendeel daarvan ontwaakt. Een klein deel wordt nooit meer wakker. Hoe lang kan en moet een comapa tiënt worden verpleegd? Negentien jaar, zoals de vorige maand plotseling weer ontwaakte Ameri kaan Terri Wallis, of moet de behandeling eerder worden gestaakt? waarbij de kans op herstel toe neemt wanneer de comapatiënt snel therapie krijgt. Na twee jaar is volledig herstel nagenoeg uitgesloten. „Maar je kunt niet zeggen dat een behandeling zin loos is. Want wat is zinloos? Van demente bejaarden weet je ook dat ze nooit meer het verzor gingstehuis verlaten. Toch wor den ook zij tot het einde ver pleegd." Volgens Eilander is het uitzon derlijk dat iemand in coma lang leeft. Hart en longen verzwak ken, doordat ze geen inspanning krijgen. Een longontsteking is al snel fataal. Komt iemand toch bij uit vegetatieve toe stand, dan begint het leven veel al bij het nulpunt. Patiënten moeten opnieuw leren lopen en praten, en houden altijd rest- verschijnselen over zoals ge- heugen- en spraakstoornissen. In veel gevallen blijven ze de door Carel Grol Artsen spreken van een coma als in de eerste drie tot vier weken na een ernstige hersen beschadiging een patiënt geheel bewusteloos is en niet op prik kels van buitenaf reageert. Als deze situatie aanhoudt, dan raakt de patiënt in een 'vegeta tieve' toestand. Alleen de adem haling, temperatuurregeling, hartslag en bloedsomloop func tioneren dan nog. Iemand met een duidelijke wilsverklaring of volhardende familie, kan dan nog jaren worden verpleegd. De Amerikaan Terri Wallis raakte in 1984 na een auto-on geluk in coma. In die toestand bleef hij negentien jaar, tot hij enkele weken terug in het zie kenhuis bij binnenkomst van zijn moeder zijn eerste woorden sprak. Geld voor een behandeling heeft zijn familie nooit gehad. Wallis herinnert zich langzaam ook weer bepaalde dingen, al heeft voor hem de tijd vanaf 1984 stilgestaan. „Dit is iets voor het KRO-televi- sieprogramma Wonderen", meent neuropsycholoog Henk Eilander uit Tilburg. Hij werkt al vijftien jaar met comapatiën ten en v/as stomverbaasd toen hij het verhaal van Wallis hoor de. ,Ik heb zoiets nog nooit mee gemaakt. Een paar jaar geleden speelde in Texas een soortgelijk geval. Ondanks herhaalde po gingen heb ik de behandelend arts echter nooit te pakken ge kregen." De herstelkans van een patiënt verkleint naarmate de coma voortduurt. Eilander noemt tot twee jaar de kritische periode, De uit coma ontwaakte patiënt Terri Wallis praat met zijn moeder Angela Wallis in het Stone County revalidatiecentrum in Mountain View, Arkansas. foto Danny Johnst/AP rest van hun leven hulpbehoe vend. Ingeborg van Kins van de Ko ninklijke Nederlandsche Maat schappij ter bevordering van de Geneeskunst (KNMG) spreekt overeen grijs gebied. „Twee mo rele beginselen botsen bij le vensbeëindiging van een coma patiënt. De medisch ethische, van een arts die een leven wil behouden. En de uiteindelijke zinloosheid van de medische be handeling. Welk beginsel door slaggevend is, verschilt per arts en per geval." Dat beaamt Ron Bergmans van het Instituut voor Gezondheids- ethiek. „Als er geen kans op her stel is, dan is de behandeling zinloos. Het staken daarvan is dan gerechtvaardigd. Op welk moment dat gebeurt, moeten de betrokkenen uitmaken." Euthanasie is uitgesloten voor iemand die in coma ligt. Het on draaglijk lijden, een van de voorwaarden om euthanasie te plegen, kan niet worden aange toond. Rob Jonquière, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE): „Een behandelverbod is zinvol ler dan een euthanasieverkla ring. De patiënt kan aangeven na een bepaalde termijn de be handeling te willen staken. Of verzorging verbieden, wanneer hij een longontsteking krijgt. Als iemand al in coma ligt, kun nen zijn naasten een behandel verbod tekenen." Vroeger werd bij de comateuze patiënten letterlijk 'de stekker eruit getrokken' weet Jonquiè re. „Het was moeilijker de behan deling te staken. Als iemand aan de beademing lag, gebeurde het wel eens dat artsen een oogje toeknepen. Maar dan moest de familie zelf de stekker uit het stopcontact trekken." Hoe het afloopt met Terri Wal lis, zal de tijd moeten uitwijzen. De kans bestaat dat hij weer te rugvalt in zijn oude staat. In middels kan hij al wel volledige zinnen uitspreken, waar hij eerst met woorden als 'mom', Pepsi en 'milk' begon. Wallis zelf wil weer leren lopen. Speci aal voor zijn negentienjarige dochter die kort voor zijn nood lottige ongeval werd geboren. GPD De defensie-industrie herkent zich niet in het deze week ge. schetste beeld: dat Nederlandse bedrijven te weinig tegenor ders binnenhalen als compensatie voor de Nederlandse deel name aan de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter. Oké er mislukt wel eens wat, maar over het algemeen presteren Nederlandse bedrijven op de ordermarkt heel behoorlijk, is fa overtuiging van de sector zelf. Wat we binnenhalen aan op. drachten is het maximum van wat we aankunnen." door Koos van Wees Er is geen enkele reden om het besluit over de Joint Strike Fighter (JSF) terug te draaien, zegt Hans Dibbetz, directeur van de lobbyclub Niid (Nederlandse Indu striële Inschakeling Defen sie-opdrachten). De miljar den euro's aan orders die Nederland zijn toegezegd bij deelname aan de JSF komen er wel degelijk. Wat we alleen niet moeten doen, stelt Dibbetz, is Neder land vergelijken met Cana daDe aanleiding voor de op laaiende discussie over de JSF is een rapport van het Amerikaanse ministerie van Defensie, over de orderont wikkeling in de aan de JSF meewerkende landen. Wat opvalt is dat Nederland het blijkens dat rapport veel slechter doet dan een land als Canada. Waar Canada voor elke dollar die het land in de JSF steekt er 44 terugkrijgt, luidt de verhouding voor Ne derland een op zeven. Regeringspartij D66 rea geerde hierop met de oproep de deelname aan de ontwik keling van de JSF te staken. De coalitiepartners CDA en WD spraken er schande van En zo haalden de partijen nog geen jaar na het besluit tot deelname aan de JSF hun stokpaardjes van stal. De Canadese overheid subsi dieert volgens Dibbetz de aanbiedende bedrijven. „Be drijven die orders willen bin nenslepen, worden bij hun bedrijfsbezoeken vergezeld door een vertegenwoordiger van de Canadese staat. Dat is een werkwijze die in Europa verboden is. Directe over heidssteun werkt concurren tievervalsend en mag niet." Weliswaar heeft ook het Ne derlandse ministerie van Economische Zaken iemand in Washington gestatio neerd, maar diens rol is een andere, stelt Dibbetz. „Datis wat we noemen 'het olieman- netje'. Hij legt contacten, zorgt voor de 'smeerolie' daar waar het wat stroever loopt, Niet te vergelijken met de staatssteun van Canada." De critici van de Nederland se prestaties werden gevoed door de bekendmaking dat Thales (het voormalige Hol landse Signaal) de hoop op orders voor de JSF bijna heeft opgegeven. Het bedrijf had gerekend op 200 miljoen euro aan orders, maar Thales staat nog steeds op nul. Het relaas van Thales staat in schril contrast met het suc cesverhaal van Kees de Ko ning, directeur van Stork Aerospace, opvolger van Fokker. Stork hoopt voorin totaal zo'n vijf miljard euro aan opdrachten binnen te krijgen, en heeft het nu al druk met de ontwerpfase van het vliegtuig. Stork heefteen paar honderd man aan het werk voor de JSF. De expertise van de bouwer van vliegtuig-onderdelen wordt vooral gebruikt voor bekabeling, motoronderde len en deuren. Vijftig Nederlandse bedrij ven profiteren mee van de ontwikkeling van het multi- inzetbare gevechtsvliegtuig, vaak als toeleverancier van bedrijven als Stork en Phi lips. Uiteindelijk moet het voor zo'n acht miljard euro aan orders opleveren. GPD f INDUSTRIE - Minister Zijl stra van Economische Zaken brengt 17 en 18 juli een werk bezoek aan Zeeland. Gedepu teerde Staten zullen hem het rapport over indstrialisatie op Tholen aanbieden. De provin cie vindt overheidssteun voor bedrijvigheid op Tholen nodig om het gebied uit de impasse te halen. SCHOOL - Aan de Spanjaard straat in 's-Heer Hendrikskin deren is gisteren het nieuwe schoolgebouw voor de her vormd christelijke school offi cieel geopend. Het oude schoolgebouw wordt wellicht ingericht als verenigingsge bouw. STERLET - 'Opa Steriet', de oudste inwoner van dierentuii Artis in Amsterdam, is op ruim 70-jarige leeftijd overleden. De vis heeft bijna zijn hele le ven in het aquarium in Artis rondgezwommen. Hij arri veerde er als eenjarige op 3 no vember 1883. Van een steriet werd voorheen aangenomen dat hij niet ouder kon worden dan zes a zeven j aar. ONGELUK - Bij een aanrij ding tussen een Nederlandse reisbus en een koelauto in hel Duitse Keulen-Ehrenfeld zijn gisteren 29 inzittenden van de bus zwaargewond geraakt Negen van hen moeten in een ziekenhuis blijven. PZC Hoofdredactie: A. L. Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A, L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113)315500 Fax:(0113)315669 E-mail: redactie@pzc.nl Vlissingen: Oostsouburgseweg 10 4382 NH Vlissingen Tel. 06-54267110 E-mail: redwalch@pzc.nl Goes: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113)315670 Fax. (0113)315669 E-mail: redgoes@pzc.nl Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45 Postbus 145 4530 AC Terneuzen Tel. (0115)645769 Fax. (0115)645742 E-mail: redtern@pzc.nl Hulst: Baudeloo 16 Postbus 62 4560 AB Hulst Tel. (0114) 372776 Fax. (0114)372771 E-mail: redhulst@pzc.nl Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax. (0111)454657 E-mail: redzzee@pzc.nl Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17.00 uur Internet: www.pzc.nl Internetredactie: Postbus 31 4460 AA Goes E-mail: web@pzc.nl Bezorgklachten: 0800-0231231 op maandag t/m vrijdag gedurende de openingstijden; zaterdags tot 12,00 uur. Abonnementen 0800-0231231 (bij acceptgirobetaling geldt een toeslag van 2.00) per maand: 20,50 per kwartaal: 55,10 per jaar: 209,90 Voor toezending per post geldt een toeslag. E-mail: lezersservioe@pzc.nl Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode. Losse nummers per stuk: maandag t/m vrijdag:€ 1,10 zaterdag: 1,65 Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties ABN AMRO 47.70.65.597 Postbank 35.93.00 Advertenties Alle advertentie-orders worden uitgevoerd overeenkomstig de Algemene Voorwaarden van Wegener NV en volgens de Regelen voor het Advertentiewezen, f Overlijdensadvertenties: maandag t/m vrijdag: tijdens kantoor®? zondag: van 16.00 tot 18.00 uur Tel. (0113)315555 Fax(0113)315549 Personeelsadvertenties: Tel. (0113)315540 Fax(0113)315549 Rubrieksadvertenties (kleintjesl Tel. (0113)315550 Fax:(0113)315549 Voor gewone advertenties: Noord- en Midden-Zeeland Tel: (0113) 315520 Fax:(0113)315529 Zeeuws-Vlaanderen Tel: (0114) 372770 Fax:(0114)372771 lnternet:www, pzc.nl/adverteren Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern De dooft» aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onze (abonnementen)admmistratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteeroe derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij: PZC, afdeling lezersservice, Postbus 3229, 4800 MB Breda. Behoort tot UJGQSflEr

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2003 | | pagina 4