PZC
mmmrn
Indische keuken van Chinese koks uit Indonesië
woensdag 2 juli 2003
Alweer diepvriespizza op tafel? Na je werk ben je te moe
om nog voor iedereen te koken. Bijna 11 procent van de
werkenden kan baan en gezin niet of minder goed
combineren, stelde de Reuverse onderzoekster Nicole
Jansen vast.
Advertentie-exploitatie:
Noord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770.
Redactie: 0113-315680
www.pzc.nl
E-mail: redactie@pzc.nl
Postbus 31,4460 AA Goes.
Steeds meer
ouders hebben
moeite om werk en
gezin met elkaar te
combineren,
foto Peter
Bilaobrzeski/
Hollandse Hoogte
Pa moe, moe moe
Door WILL GERRITSEN
Laura van Wensveen (43) is
gescheiden, werkt 28 uur in
de verpleging en zorgt voor
haar drie kinderen in de
leeftijd van negen tot negen
tien jaar. Ze heeft haar zaakjes goed op
orde, maar toch is het de combinatie „die
energie vreet", zoals ze zelf aangeeft. „Ik
ben echt moe als ik thuiskom, maar dat
kun je niet aan de kinderen vertellen."
Soms wringt de combinatie van baan en
gezin. Zo kan Laura niet altijd thuis zijn
wanneer de kinderen van school komen.
En loopt het thuis niet altijd zo vlekke
loos als het zou moeten.
Niet alleen Laura raakt wel eens verstrikt
in de eisen die werk en gezin stellen.
Liefst 10,8 procent van alle werkenden
kan na de circa acht uurtjes sappelen de
knop niet omdraaien of heeft te weinig
tijd voor thuis. Werkende vrouwen voe
len zich schuldig, omdat ze geen leuke
dingen met de kinderen kunnen onder
nemen en zien met lede ogen aan hoe de
stofnesten en de strijkwas uitdijen. Zuch
tend toveren ze weer een magnetronhap
op tafel en missen ze voor de zoveelste
keer het fitnessuurtje met de vriendin
nen. Mannen ploffen na het eten neer op
de bank voor de tv om snel in slaap te
sukkelen. Of vader neemt de vergader
stukken in het weekeinde mee naar huis
en mist zo het werelddoelpunt van zijn
zoon in het zaterdagjeugdelftal.
Nicole Jansen (28), verbonden aan de Uni
versiteit Maastricht, heeft het conflict
tussen werk en thuis diepgaand geanaly
seerd en daarover in de Journal of Occu
pational and Environmental Medicine ge
publiceerd. Het onderzoek waarop ze dit
najaar hoopt te promoveren, deed ze aan
de hand van gegevens uit een langlopen
de studie naar circa 12.000 werkenden,
mensen die in dienst zijn bij 45 Limburg
se bedrijven en instellingen.
„Langdurig vermoeidheid is een klacht
die je vaak van werknemers hoort. Bij de
start van ons onderzoek bleek 20 procent
van de ondervraagde personen hiervan
last te hebben. Na drie jaar was dit naar
27 procent opgelopen," zegt ze. Voor de
goede orde: 'langdurige vermoeidheid' is
een hardnekkig probleem dat met wat
extra uurtjes slaap geenszins is te verhel
pen. Het concentratieniveau is vermin
derd, de motivatie neemt af en men on
derneemt minder. Dit alles onder het
motto 'ilc kan niet meer'. Zelfs na twee
weken vakantie kan deze intense moe
heid nog altijd aanwezig zijn. Gelukkig
heeft Laura van Wensveen daar geen last
van: „Maar op vakantie doe ilc zo weinig
mogelijk."
Onderzoekster Nicole Jansen wilde we
ten hoe het komt dat werknemers hun
baan niet goed met hun privé-leven kun
nen combineren? En of zij extra risico's
lopen op langdurige vermoeidheid?
Antwoord op de laatste vraag is een vol
mondig ja: wie werk en privé niet met el
kaar in evenwicht kan krijgen, heeft bij
na eens zoveel kans op langdurige ver
moeidheid, als mensen die daar niet mee
zitten. Dit risico treedt al na één jaar op.
Ook heeft Jansen vastgesteld dat deze
mensen in hun vrije uurtjes vaak een
grotere behoefte hebben om na het werk
flink uit te puffen: ruim de helft heeft in
één jaar tijd meer kans hierop. Jansen:
„We hebben het dan over de zogeheten
'herstelbehoefte' die zich na het gedane
werk voordoet, het feit dat iemand zich
moeilijk kan ontspannen na zijn werk
dag en gewoon met rust gelaten wil wor
den."
Bij welke mensen ligt een scheve verhou
ding tussen baan en privé op de loer? Jan
sen heeft ontdekt dat dit bij mannen an
ders is dan bij vrouwen. „Bij mannen is
de belangrijkste risicofactor zwaar licha
melijk werk. Denk aan bouwvakkers. Ze
komen doodmoe thuis en hebben dan
geen energie meer om iets te doen." Ver
der zijn conflicten met de chef of colle
ga's fnuikend voor het privé-leven van
mannelijke werknemers. „Conflicten
neem je mee naar huis. Je kunt die knop
om vijf uur niet zomaar uitzetten." Dit
geldt ook voor mannen die emotioneel
zwaar werk doen, zoals in de medische
sector of bij de politie. Ander punt van
zorg geldt voor de werkers in ploegen
dienst. „Ze moeten bijvoorbeeld overdag
slapen. Door dit ritmeverschil lopen ze
niet mee in het ritme van de gezinsactivi
teiten."
Van vrouwen met een baan zou je eerder
verwachten dat ze in de knoop raken
met de zorg voor hun gezin, maar dat
blijkt niet zo te zijn. 11 procent van de
werkende mannen kan werk en privé
niet goed met elkaar verzoenen, bij de
vrouwen is dat 9 procent. Verbazend?
„Veel Nederlandse vrouwen werken part
time. Waarschijnlijk zijn ze juist part
time gaan werken om het conflict tussen
baan en gezin te voorkomen," zegt Jan
sen. Het is haar gebleken dat een deel
tijdbaan bescherming biedt tegen een
slechte balans tussen werk en privé.
Goed nieuws voor werkende vrouwen:
een hulp in de huishouding beschermt
tegen de baan-met-gezinstress.
Welke omstandigheden leiden dan bij
vrouwen tot meer risico's voor een con
flict tussen werk en privé? De reistijd om
tussen thuis en de werkplek te pendelen,
blijkt het zwaarst te wegen. Voor over
werk geldt dat ietsje minder. Jansen:
„Het lijkt erop dat vrouwen door deze
factoren meer moeite hebben om werk
en zorg voor het gezin op elkaar af te
stemmen. Blijkbaar ligt de zorgtaak meer
bij vrouwen dan bij mannen."
Werkenden en hun bazen zouden meer
rekening moeten gaan houden met om
standigheden die tot problemen leiden
in het gezin, vindt Nicole Jansen. „Zo zou
er meer aandacht moeten komen voor
sociale ondersteuning van werknemers
door hun collega's en chefs. Dat kan al
soelaas bieden. Met name voor vrouwen
zou overwerk en reistijd beperkt moeten
worden."
Door Rien van
Bergen op Zoom telt een op
vallend aantal monumentale
panden die de naam stadspa-
leis verdienen. Eén daarvan is
De Groote Valk aan de Grote
Markt. In dit pand woonde
eind zeventiende eeuw een
Portugese prinses, nu kunnen
wij er genieten van een vor
stelijke maaltijd in Indonesi
sche stijl.
Indonesisch Restaurant Bali
noemt zich niet ten onrechte
'exclusief, Indonesische res
taurants zijn immers dun ge
zaaid buiten de Randstad. In
Zeeland zijn er, voor zover
mij bekend maar drie, tenzij
er nog een aan mijn aandacht
is ontsnapt, wat ilc me moei
lijk kan voorstellen omdat de
Indonesische en de Indische
keuken mijn bijzondere voor
liefde hebben. Het onder
scheid tussen Indisch en Indo
nesisch is subtiel. Doorgaans
is een Indonesisch restaurant
in ons land gewijd aan de In
dische keuken, de keuken van
de Indische Nederlanders die
zich onlangs nog majestueus
manifesteerde tijdens de Pas
ar Malam Besar in Den Haag.
Die Indische keuken is ont
staan in de Indo-Europese sa
menleving in Indonesië en de
Rijsttafel is er een voorbeeld
van. De Rijsttafel is Indisch en
niet Indonesisch. Bij Bali in
Bergen op Zoom is de situatie
nog ingewikkelder, want in
dit restaurant bereiden Chine
se koks een Indonesische
Rijsttafel met 22 gerechten
die dus eigenlijk Indisch is. En
in het weekeinde, op vrijdag,
zaterdag en zondag, kunnen
de gasten gebruik maken van
een Indonesisch buffet dat
maar liefst 30 gerechten telt
en waarvoor slechts 12,50 eu
ro per persoon wordt gere
kend. Voor een extra 3,50 eu
ro per persoon kunt u zich
ook bedienen van het dessert
buffet en onbeperkt soep op
scheppen.
Gastheer Tang Shiu-Kee legt
uit hoe het komt dat Bali de
afgelopen dertig jaar zo'n gro
te faam heeft opgebouwd on
der de liefhebbers van de Indi
sche keuken: de Chinese koks
komen uit Indonesië en heb
ben van Indisch eten hun spe
cialiteit gemaakt.
Bij een eerste bezoek aan Bali
ziet de kaart er wat verwar
rend uit, de Indische of Indo
nesische gerechten zijn ge
rangschikt naar voor- en
hoofdgerechten onder het
hoofd Rijsttafel en er is een
Rijsttafel Istimewa voor 18,-
euro per persoon (minimaal 2
personen) en de Rijsttafel Bali
Istimewa voor 21,50 euro per
persoon (eveneens minimaal 2
personen). En dan is er het In
donesisch buffet in het week
einde waarvoor gereserveerd
dient te worden.
Gastheer Tang Shiu-Kee verze
kert me echter dat iedereen
voor zichzelf een maaltijd kan
samenstellen uit de Rijsttafel
gerechten. Vaste gasten weten
dat en sprokkelen te hooi en
te gras wat gerechten uit de
kaart bijeen: makanan kecil,
kleine hapjes, om te beginnen
of pangsit goreng of pisang
goreng. Wat rijst betreft is er
keuze uit nasi putih, witte
rijst, nasi kuning, gele rijst en
nasi goreng, gebakken rijst.
Vlees-, kip- en visgrechten
staan apart vermeld: gulai
kambing, geitevlees gesmoord
in een pittige saus, daging se-
mur, gestoofd rundvlees met
uitjes, Daging rujak, gestoofd
rundvlees in een pittige rujak-
saus, sate babi, sate van var
kenshaas en ikan bumbu bali,
vis in een hete kruidensaus.
Ajam Tao tsie, kip in zwarte
bonen saus en babi panggang
zijn Chinese gerechten die in
de Indische keuken zijn opge
nomen, zoals ook tjap tjoy,
gemengde groenten aan de
Chinese keuken is ontleend.
Gado gado, rauwe en gekook
te groenten met een pittige,
donkere saus daarentegen is
weer echt Indisch net als het
klassieke rijsttafelgerecht
sambal goren buncis, spercie-
boontjes in een pikante saus.
Vegetariërs zullen het waarde
ren dat Bali een speciale vege
tarische rijsttafel heeft met
meer dan 22 uitsluitend vege
tarische gerechten met een
keus uit witte rijst en lontong,
blokjes kleefrijst waar ik per
soonlijk de voorkeur aan geef.
De prijs is 22,75 euro per per
soon en dat is minder dan 1
euro per gerecht, bijgerecht
jes als emping en serundeng
inbegrepen. Ook hier geldt
dat voor de hele rijsttafel mi
nimaal 2 personen moeten be
stellen, maar dat losse ge
rechtjes mogelijk zijn.
Exclusief Indonesisch Restaurant Bali
Grote Markt 26
4611 NT Bergen op Zoom
Tel. 0164 256908
Fax. 0164 247723
Zeven dagen per week geopend van
12.00 tot 22.00 uur
Creditcards: Visa, Mastercard, Amex
en Diners Club
Rolstoel: ja
Kinderen: kindermenu
Vegetariërs: vegetarische rijsttafel
Roken: niet-rokers aparte kamer
wanneer die niet is gereserveerd.
