PZC
Asociaal lijkt doodnormaal
Dow klaagt over
Vogelrichtlijn
Veel nieuwe gezichten
in serie orgelconcerten
Schoonheid vinden in vlees en bloed
'GELICHT
12
Zomerveiling
schilderijen
Gedrag
kunst
zaterdag 28 juni 2003
Wisselende
kwaliteit
bewegwijzering
fietsroutes
Mosselbanken
Pottenbakken
op Sterre-terrein
Beiaard
Kinderen
Bronchiën
TERNEUZEN - De onder-
houdstoestand van de beweg
wijzering van toeristische the
mafietsroutes van de ANWB in
Zeeland loopt sterk uiteen.
De Fietsersbond Zeeland komt
tot die conclusie in het laatste
nummer van het ledenblad de
Zeeuwse Deurtrapper.
Een aantal vrijwilligers is voor
het Zeeuws Coördinatiepunt
Fiets (ZCF) op pad gegaan om
alle routes te inventariseren.
Aan het eindrapport wordt op
dit moment nog gewerkt.
De routes worden ontworpen
door de ANWB, maar de beweg
wijzering en het onderhoud zijn
in handen van de verschillende
wegbeheerders. Door de inven
tarisatie van de routes hoopt het
ZCF meer inzicht te krijgen in
de onderhoudsstaat van de be
wegwijzering.
Vooruitlopend op het eindrap
port heeft de Fietserbond al een
aantal inverariseerders gepolst
over hun ervaringen. Het blijkt
dat aan sommige recent ont
worpen routes bijna niets man
keert, terwijl oudere routes aan
een flinke opknapbeurt toe zijn.
De meest voorkomende gebre
ken zijn het ontbreken van
bordjes op onduidelijke krui
singen, sterk verweerde bordjes,
te laag en op de verkeerde plaats
aangebrachte bordjes, slecht
aangegeven verkortingen en ge
vaarlijke situaties bij wegwerk
zaamheden. „In een enkel geval
bleken er gewoon duidelijke
fouten in de bewegwijzering te
zitten en week de bewegwijzer-
de route af van de route die op
het kaartje ingetekend was", al
dus de Fietsersbond.
Over het algemeen bleken de
medewerkers aan de inventari
satie echter niet ontevreden.
Aangedragen suggesties voor
verbeteringen zijn meer bordjes
'rechtdoor' bij kruisingen op
lange stukken, betere en uitge
breidere bewegwijzering in de
bebouwde kom en gebruik van
uniforme bordjes qua grootte en
kleur. Verder wordt geopperd
om het in België en Brabant en
Limburg al toegepaste systeem
met knooppunten in te voeren.
Tenslotte zouden de routes snel
ler aangepast moeten worden
aan gewijzigde situaties.
door Raymond de Frel
TERNEUZEN - 'We' komen er niet best
van af. 'We' zijn eigenlijk behoorlijk
asociaal. Een 'ikke, ikke, ikke en de rest
kan stikke'-mentaliteit is de doorsnee
Hollander allesbehalve vreemd. Vol
gens een onderzoek van het tijdschrift
Reader's Digest blijkt de gemiddelde
Nederlander een stuk asocialer dan de
gemiddelde Europeaan. Maar geldt dat
ook voor Zeeuwen? Zomaar een steek
proef in een willekeurige stad: Terneu-
Voordringen in de rij, gevonden porte
monnees verzwijgen en pennen en en
veloppen meenemen van het werk naar
huisHet zij n zomaar drie van de twaalf
morele dilemma's die Reader's Digest
vierduizend Europeanen in negentien
landen voorlegde. De Nederlanders
blijken niet erg best te scoren en boven
dien ook nog eens weinig moeite te heb
ben met dit asociale gedrag. De helft
van de Nederlanders dringt tijdens een
regenbui voor bij een bushalte (tegen
gemiddeld 32 procent in de rest van Eu
ropa) minder dan de helft levert een ge
vonden portemonnee met inhoud in bij
de politie en zeker vijftig procent neemt
weieens iets mee van het werk naar het
thuisfront. Uit het onderzoek blijkt ook
dat Nederlandse jongeren (18-35 jaar)
zich asocialer gedragen dan vijftig
plussers. Een enqüete op de internetsite
van de PZC geeft heel andere getallen:
acht procent dringt voor, vijf procent
houdt de gevonden portemonnee en ze
ventien procent neemt weieens iets mee
van werk naar huis. Zeventig procent
geeft aan nooit aan bovengenoemde
punten schuldig te zijn geweest. Hele
maal representatief zijn deze cijfers
overigens niet, want iedereen kan deze
enqüete invullen. Dus ook niet-Zeeu-
wen.
In de Terneuzense apotheek Hamann is
het 's ochtends rond elf uur een komen
en gaan van mensen. Geen nummertje
trekken, gewoon eerlijk zijn en wach
ten op je beurt is hier het parool. En, het
moet gezegd, de wachtenden houden
zich aan die gedragscode. Als zeven
mensen wachten op het zinnetje 'wie is
er aan de beurt' ontstaat er enige ver
warring, doen drie mensen een stap
naar voren, maar als één van de drie ste
vig doorstapt naar de balie, maken de
andere twee weer pasop de plaats.In de
omgeving van een apotheek is voorste
ken blijkbaar 'not done'.
Anders is het in de winkel. Medewerk
ster Hylke van Poecke van de Etos in
Verreweg de meeste mensen wachten rustig op hun beurt bij de bushalte.
mand hier iets tegen een gereduceerde
prijs. Dat kwam ze een dag later terug
brengen, waarna ze het volledige be
drag - de korting dus niet meegerekend
- terugkreeg. Niet veel later kwam ze
weer terug, omdat ze drie euro teveel
had teruggekregen."
Even verderop geniet Wim van den Ber
ge uit Terneuzen op een terras van een
broodje en kopje koffie. Als hem de
krantenkop 'Nederland is bovenge
middeld asociaal' wordt voorgelegd,
knikt hij instemmend. „Dat is toch zo?
Een tijdje geleden liep ik in de Albert
Heijn. Pakt een vrouw een pak koekjes
uit het schap, loopt naar de koffiecor-
ner, schenkt koffie in en maakt het pak
open. Vroeg ze of ik ook een koekje wil
de? Dat is toch belachelijk? Zelfs een
druif stelen vind ik asociaal. Nu wor
den dit soort praktijken als normaal be
schouwd, vroeger kreeg je er flink van
langs", vertelt hijHet is één van de vele
voorbeelden van ergernissen. Nog een
greep uit de reacties: gebruikte lingerie
winkelcentrum Zuidpolder zegt regel
matig tegen asociale praktijken aan te
lopen. „Sta je een klant te helpen, roept
een ander van drie meter afstand 'hé,
wat kost dit?'. Fluiten vind ik nog veel
erger. Dan doe ik maar of het niet zo heb
gehoord, maar ik help ze wel", vertelt
ze. Ook het verzwijgen van foutieve te-
ruggaves van wisselgeld komt vaak
voor, al zijn er volgens Van Poecke ook
veel eerlijke mensen. „Laatst kocht ie-
foto Camile Schelstraete
terugsturen naar het postorderbedrijf
en het welbekende nummertje trekken
bij een drukke marktkraam, om tegen
de tijd dat je aan de beurt bent weer te
rug aan te sluiten. Het laatste wordt
door sommigen overigens ook als 'slim'
omschreven.
„Ik denk wel dat een Zeeuw rustiger is
dan de gemiddelde Nederlander", zegt
mevrouw P. Boering uit Terneuzen. „Ie
mand uit een grote stad dringt bij een
bushalte eerder voor dan een Zeeuw."
Die veronderstelling wordt een halfuur
later bij het Terneuzense busstation on
derstreept door de zeventienjarige Al-
win Vonck uit Philippine. „Ik ga echt
niet aso doen als het regent, het is maar
water hoor!" Als een andere reiziger
wordt gevraagd wat hij met een gevon
den portemonnee zou doen, volgt een
wel heel eerlijk antwoord. „Het geld
zou ik houden, de pasjes breng ik naar
een plaats voor gevonden voorwerpen.
Vindersloon, haha. Zet me niet met
mijn naam in de krant hè
door Harmen van der Werf
TERNEUZEN - Het Terneuzen
se chemiebedrijf Dow Benelux
heeft bij de Raad van State be
roep aangetekend tegen de aan
wijzing van de Westerschelde
tot Europees Vogelrichtlijnge-
bied. Het concern maakt zich
grote zorgen over de gevolgen
van die aanwijzing en de onze
kerheid die dit met zich mee
brengt voor nieuwe investerin
gen.
Eén telefoontje naar het minis
terie van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit over de conse
quenties van de Vogelrichtlijn
zou eigenlijk voldoende moeten
zijn, maar zo simpel ligt het niet,
volgens Dow-voorlichter E. van
Oosten. Elke uitbreiding moet
apart getoetst worden aan de
voorwaarden van de Vogelricht-
lijn en die zijn nogal vaag.
Zo mogen nieuwe activiteiten
geen significante gevolgen heb
ben voor de beschermde vogel
soorten. „Maar wat betekent
'significant' vraagt één van
de andere bezwaarmakers, I.
Gelsing van recreatie-organisa
tie Recron, zich af. „Datiszoon-
duidelijk. Ondernemers kunnen
daarmee niet uit de voeten." De
Recron is op zich niet tegen de
aanwijzing van Vogelrichtlijn-
gebieden, maar zij vindt dat de
balans in Nederland te veel is
doorgeslagen naar de bescher
ming van natuur en milieu. „Er
moet meer oog komen voor het
menselijk medegebruik van die
gebieden."
Voor Dow Benelux staat veel op
het spel, geeft voorlichter Van
Oosten aan. Het bedrijf met een
eigen personeelsbestand van
ruim 2.200 werknemers en 800
vaste contractors moet binnen
het internationale Dow-con-
cern concurreren. „Tot nu toe is
dat ons uitstekend gelukt", al
dus Van Oosten, „en dat willen
we zo houden." Hij maakt zich
niet alleen zorgen over de gevol
gen voor Dow Benelux, maar
ook over de ontwikkeling van
het nabijgelegen bedrijven- en
haventerrein Mosselbanken.
Dow en havenschap Zeeland
Seaports zijn bezig daar logis
tieke activiteiten te concentre
ren. Van Oosten: „Ook de positie
van de Mosselbanken dreigt te
worden verzwakt."
De Raad van State houdt dins
dag een zitting over de bezwa
ren tegen de aanwijzing van
verschillende Vogelrichtlijn-
gebieden, waaronder drie
Zeeuwse: de Westerschelde, de
Yerseke en Kapelse Moer en het
Zoommeer. De Federatie Parti
culier Grondbezit en de Ko
ninklijke Nederlandse Jagers
vereniging zijn eveneens in die
procedures betrokken.
Al eerder heeft de Raad van Sta
te zich over dit soort zaken ge
bogen. De bezwaarmakers heb
ben die verloren op formele
niet-inhoudelijke gronden
Gelsing van de Recron hooptdat
de Raad van State zichnu welop
de inhoud van de bezwaren zal
richten. „Vandaar dat wij ook
opnieuw aanwijzingsbesluiten
hebben aangevochten." In Ne
derland zijn in totaal negenen
veertig Vogelrichtlijn-gebieden
aangewezen.
CLINGE - Op het 'Franse Plein'
van het Sterre-terrein in Clinge
houdt Ambachtelijk Atelier in
samenwerking met pottenbak
kers uit Zeeuws-Vlaanderen
zondag 6 juli een pottenbak-
kersmarkt.
Onder het motto 'Blij dat ikklei'
wordt gepoogd de keramiek-en
pottenbakkersbranche onder
de aandacht te brengen. „We
wilden wat doen met het en
thousiasme van onze cliënten",
aldus B. Godeschalk van De
Stiel. Op het pleintje kunnen
kinderen op een aantal tafels
zelf iets kleien of een potje
draaien. Er wordt een open vuur
gestookt en er zijn verschillende
demonstraties in pottenbakken
en stooktechnieken. Tevens zijn
er exposities en kan men steen
goed en aardewerk kopen. De
muziek zal worden verzorgd
door de RTO van Stichting Tra
gel. De pottenbakkersmarkt
aan de Sterredreef in Clinge
duurt van 11.00 tot 17.00uur.
ans
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De Middel
burgse serie orgelconcerten op
de dinsdagavond telt dit jaar
opvallend veel nieuwe gezich
ten.
Zeven van de tien organisten
hebben niet eerder in Middel
burg gespeeld. Op één na komen
ze ditmaal allemaal uit Neder
land.
„We streven er altijd naar een
aantal organisten te presente
ren die hier nog niet hebben ge
speeld", zegt voorzitter Albert
Clement van de Commissie
Orgelconcerten Middelburg
(COM). „De zomer is het con
certseizoen voor de organisten.
Daarom lukt het niet altijd de
organisten te krijgen op de da
tum dat wij ze willen. Dit jaar
bleek iedereen die we op het oog
hadden meteen te kunnen." Op
de Antwerpse organist Peter
van de Velde na komt iedereen
uit Nederland. „Dat geeft aan
hoe groot de vijver aan goede or
ganisten hier is", verklaart Cle
ment. Hij is zeer ingenomen met
de topper die hij heeft weten te
strikken voor het slotconcert:
Ton Koopman.
Als altijd vinden de concerten
plaats in de Nieuwe Kerk, de
Lutherse Kerk en de Oostkerk
die door hun specifieke orgels
een keuze mogelijk maken van
muziek uit de Renaissance tot
aan het heden. Als het festival
Nazomer Lucht - begin septem
ber onderdeel van het Zeeland
Nazomer Festival - tot de serie
orgelconcerten wordt gerekend,
kan zelfs nog een vierde kerk
worden meegeteld. In de Koor
kerk treedt op 5 september het
blokfluitkwartet Brisk op sa
men met Bernard Winsemius op
het kistorgel.
Nieuw is dit jaar ook dat de bei
aardconcerten van de Lange
Jan zijn gekoppeld aan de orgel
concerten. De vijf keer dat in de
Nieuwe Kerk een orgelconcert
wordt gegeven, gaat daaraan
een beiaardconcert vooraf. „Op
verzoek van de gemeente heb
ben wij de beiaardconcerten on
der onze hoede genomen", zegt
Clement. „De beiaard en het or
gel zijn vergelijkbare instru
menten. Vroeger was de orga
nist van een kerk meestal ook de
beiaardier. Het is dat de voorbe
reidingstij d dit j aar te kort is ge
weest, anders hadden we zeker
de programma's op het grootste
carillon van Zeeland en het
Nieuwe Kerk-orgel op elkaar
afgestemd. Bijvoorbeeld dezelf
de compositie, bewerkt voor de
verschillende instrumenten.
Volgend j aar zullen we zoiets ze
ker proberen."
Komende dinsdag opent orga-
niste Gerrie Meijers uit Haar
lem de zomerserie met een con
cert in de Nieuwe Kerk. Ze
speelt voornamelijk werk van
Johann Sebastian Bach. Het
programma vermeldt ook stuk
ken van de twintigste-eeuwse
componisten Milos Sokola en
Otto Simek. De vaste beiaardier
Henk van Putten bespeelt het
carillon van de Lange Jan.
Voor de rest ziet het programma
er als volgt uit: op 8 juli Peter
van de Velde uit Antwerpen in
de Nieuwe Kerk, beiaardcon-
cert van Dirk Donker uit Sneek.
Op 15 juli Matteo Imbruno uit
Amsterdam in de Lutherse
Kerk. Op 22 juli Jaap Kroonen-
burg uit Maassluis in de Nieuwe
Kerk, Mar Bruinzeel uit Diever
op het carillon. Op 29 juli Mi
chael Hedley uit Amsterdam en
een week later Rinus Verhage en
Wim Diepenhorst (vierhandig)
in de Oostkerk. Op 12 augustus
speelt Klaas Jan Mulder uit
Kampen in de Nieuwe Kerk,
Henry Groen uit Barneveld op
het carillon. Norbert Bartels-
Gerrie Meijers opent de serie met een concert in de Nieuwe Kerk.
foto Peter van Stralen
man uit Uden speelt 19 augustus
in de Lutherse Kerk. Op 26 au
gustus speelt Bram Beekman uit
Middelburg in de Nieuwe Kerk,
carillonconcert door Arie Ab-
benes uit Utrecht. Ton Koop
man verzorgt op 9 september
het slotconcert in de Oostkerk.
De COM organiseert van 2 tot en
met 5 september ook het festival
Nazomer Lucht. Naast het ge
noemde concert van Brisk staat
op 2 september in de Nieuwe
Kerk een orgelconcert van Mar-
greeth de Jong uit Middelburg
gepland met zang van sopraan
Nienke Oostenrijk. Een dag la
ter geven Gonny van der Maten,
Cor Brandenburg en Michiel
Varga op dezelfde locatie een
concertvoorstelling voor kinde
ren. Dit laatste concert begint
om 19.30 uur, alle andere con
certen om 20.00 uur. De bei
aardconcerten beginnen om
18.45 uur.
MIDDELBURG - Het Middel
burgse veilinghuis Verhage
houdt dinsdag in de Concert- en
Gehoorzaal in Middelburg zijn
jaarlijkse zomerveiling.
Volgens veilingmeester A. Ver
hage komen schilderijen van
onder meer Bernard de Hoog,
Hubert Malfait en Maurice
Góth onder de hamer.
Van De Hoog wordt het schilde
rij 'Moederliefde' geveild, een
portret van een vrouw met kind.
De geschatte opbrengst is twin
tig- tot vijfentwintigduizend
euro. Het schilderij 'Boerin met
geitje' van Malfait moet tien
tot vijftienduizend euro op
brengen. Van Góth worden een
schilderij, een tekening en een
aquarel geveild van een Duitse
verzamelaar. In de veiling zitten
verder een schilderij van Jan
Toorop en één dat aan hem
wordt toegeschreven en werken
van G. J. Delfgaauw. Verder
worden meubelen, klokken, sie
raden en munten aangeboden.
De veiling begint om 14.00 uur.
De kijkdagen zijn maandag van
15.00 tot 20.00 uur en dinsdag
van 10.00 tot 11.30 uur.
Teja van Hoften in De Bewaerschole.
foto Marijke Folkertsrria
door Esme Soesman
BURGH-HAAMSTEDE - Orgaanachtige
vormen die hun invulling krijgen dankzij
bewerking van organisch materiaal. Teja
van Hoften uit Burgh-Haamstede gaat, in
haar fascinatie voor het menselijk lichaam,
steeds dieper. Ze is fn het lichaam gekropen,
zelfs tot op een voor velen onzichtbaar ni
veau. En beziet van daaruit de relatie van de
mens tot z'n omgeving.
In De Bewaerschole in Burgh-Haamstede
staat een keramisch beeld dat in eerste in
stantie doet denken aan een opgepoetste
mummie. Het is een menselijk omhulsel dat
op de omtrek van Van Hoften zelf is geba
seerd. Gaten op bepaalde plekken verwij
zen naar energieknooppunten (ehakra's en
danians) zoals die voorkomen in yoga en tai
chi. Het is één van de benaderwijzen van
Van Hoften van het menselijk lichaam en de
plaats van die mens in de wereld. Op de ex
positie 'oriëntatie', die vanmiddag in De Be
waerschole wordt geopend, is het lichaam
vanuit meerdere invalshoeken te zien.
Van het aan de oppervlakte - als landschap -
beschouwen van haar lichaam is Van Hof
ten geëvolueerd tot kunstenaar die studeert
op het functioneren van het menselijk lijf.
De serie etsen genaamd 'ecce homo' (Zie
daar de mens) is één van de uitwerkingen
van die benaderwijze. Met behulp van orga
nisch materiaal heeft Van Hoften verschil
lende organen - op nagenoeg ware grootte -
vormgegeven. Een bewerkte sinaasappel
benadert het kronkelig patroon van dar
men. Een doorgesneden rode kool geeft her
senen te zien. De kunstenares combineert
associaties met redenaties in haar benade
ring van organen. Ze kiest voor planten of
groenten omwille van hun op organen gelij
kende vormen maar er kan ook sprake zijn
van een heel ander verband.
Bronchiën krijgen in een ets van Van Hoften
vorm dankzij krullen van een ex-geliefde.
Een serie spermatozoïden vertoont sporen
van allerhande materialen. Dat de mens
over de natuur heerst, is een gedachte waar
mee de kunstenares in haar werk keihard
afrekent. We zijn een piepklein, onbeteke
nend stukje in de natuur, stelt Van Hoften.
Door de overeenkomsten die zij laat zien
tussen menselijke organen en organiser,
materiaal word je als kijker in dat bese
meegetrokken. Dat alles met eikaarsamen-
hangt, is bovendien een gedachte die door
de werkwijze van de maakster wordt ver-:
sterkt.
Want er blijft geen snippertje materiaal on
gebruikt, zodat j e het door gedroogde plan
jes ontstane patroon van een ets opeens a-
fossielachtige afdruk terugziet in één van
haar porseleinen beelden. Hoewel de expo
sitieruimte niet volgestouwd staat, is er vee
variatie te zien. Van Hoften maakte een se
lectie van zowel twee- als driedimensionaa
werk. Er hangen etsen, er is werk van poise
lein en brons. En er is zelfs een gedicht va
de beeldend kunstenares te lezen. Daar
naast kunnen mensen kennis maken met
nu drie delen tellende boekenserie die 3
Hoften maakte over het in kaart brenge
van haar lichaam.
De expositie Oriëntatie in De Bewaerscno
wordt vanmiddag om 15.00 uur geoP'
door Michel Gieskes. Tot en met 19 juli is
expositie nog te zien, dinsdag tot en met
terdag tussen 13.30 en 16.30 uur.
