Pensionado moet wennen aan de Zeeuwse ruimte
PZC
26
Over veertig jaar is bijna een kwart van de bevolking 65-plusser
zaterdag 28 juni 2003
Langer gezond
Gruwel
Gewend
Winkels
c
Ze hebben niet de oorlog mee
gemaakt, maar wel de seksue
le revolutie. In de rebelse jaren
zestig zijn ze gevormd tot mondi
ge, zelfbewuste, hoogopgeleide en
kritische geesten. De baby
boomers van nu zijn de bejaarden
van straks. „Hetzullenveel leuke
re ouderen worden."
Veel ouderen weten het: het echte
leven begint pas bij vijftig. Goed
nieuws voor de ruim twee miljoen ba
byboomers in Nederland, die tussen
1946 en 1954 zijn geboren. Ze kunnen
zich opmaken voor wat ook wel de
'tweede carrière' wordt genoemd.
De naoorlogse geboortegolf zal de ko
mende decennia een flinke bijdrage
leveren aan de vergrijzing. De bejaar
de babyboomers zullen bovendien se
nioren zijn die er een totaal andere le
vensstijl en mentaliteit op nahouden
dan hun voorgangers, verwacht Ed
gar Keehnen, directeur van Age Wise,
een marketingadviesbureau dat zich
richt op de 50 plus-consument.
Ze worden daarom ook wel 'de nieuwe
ouderen' genoemd. „Het contrast met
de huidige generatie ouderen is erg
groot", zegt Keehnen. „De bejaarden
van nu, zeg maar de mensen van 70
jaar en ouder, hebben na de oorlog
Nederland opgebouwd. Het is een ge
neratie die denkt in plichten: niet lul
len maar poetsen. En: samen de
schouders eronder. De babyboomer
daarentegen denkt in rechten. Hij of
zij is bovendien veel individualisti-
scher en egocentrischer ingesteld en
wil vooral leuke dingen doen in het le
ven. Die mentaliteit zal niet verande
ren als deze mensen op leeftijd zijn."
De babyboomers zijn, zo blijkt uit on
derzoek, over het algemeen autono-
mer, toleranter en minder hiërar
chisch ingesteld dan de huidige
senioren. Ze zitten niet vast in oude
patronen en vinden hun vrijheid een
groot goed. Het is een mondige en kri
tische generatie die waarden als zelf
beschikking en onafhankelijkheid
hoog in het vaandel heeft.
Dat zal gevolgen hebben voor de
beeldvorming. Keehnen: „Het huidi
ge beeld dat de samenleving van oud
zijn en ouderen heeft - ze zijn zwak,
ziek en misselijk, lastig, hebben geen
geld te besteden en zitten thuis achter
de geraniums - zal beslist op de helling
gaan. De nieuwe ouderen zijn veel ac
tiever en mobieler en nemen het leven
meer in eigen hand. Het zijn fervente
theaterbezoekers en concertliefheb
bers en ze zijn meer op internet te vin
den dan jongeren. Bovendien zijn ze
van een generatie waarin vrije tijd,
genieten en geld uitgeven gemakkelij -
ker wordt geaccepteerd.
Uit onderzoek dat we in samenwer
king met de Katholieke Universiteit
Brabant hebben gedaan, blijkt dat
met name de mensen tussen de 50-65
jaar ontzettend lekker in hun vel zit
ten. Kortom, ik denk dat het veel leu
kere ouderen zullen worden."
Hippe krasse knarren dus, die op hun
zestigste nog een motorrijbewijs ha
len, een groot deel van het jaar door
brengen in het tweede huis in Frank
rijk, m^t hun tweede (of derde)
geliefdp op safari gaan en veel eerder
dan hum(kJ.ein)kinderen de nieuwste
Steven Spielberg hebben gezien. Dat
wil zeggen: voor zover de lichamelijke
dan wel geestelijke conditie dat alle
maal toelaat natuurlijk. De verwach
ting is echter dat de nieuwe ouderen
langer gezond zullen blijven.
Babyboomers - ook wel de protestge
neratie genoemd - zijn gevormd in de
rebelse jaren zestig. Representanten
van de generatie schopten heilige
huisjes omver en ontketenden een cul
turele en seksuele revolutie. Veel ba
byboomers vervullen nu een belang
rijke rol in het maatschappelijk leven.
Ze zitten in de top van het bedrijfsle
ven en op het pluche in Den Haag.
Volgens marktonderzoekbureau
Nieuwe ouderen zijn kassa
Wat brengt de toekomst voor de ouderen?
tekening Paul Kusters/GPD
De Nederlandse bevolking vergrijst. Dat heeft
nogal wat gevolgen. Een aaantal feiten en feit
jes op een rij gezet:
In 2040 is 23,3 procent van de bevolking 65 jaar
of ouder is. Nu is dat nog 13,7 procent.
Het aantal eenpersoonshuishoudens zal sterk
groeien. In 2000 waren dat er 2,3 miljoen. In 2040
zijn het er naar verwachting 3,4 miljoen.
Op dit moment wordt eenderde van de woningen
in Nederland bewoond door ten minste één persoon
ouder dan 55 jaar. In2020geldt dit voor meer dan de
helft van de woningen.
Volgens het College Bouw Ziekenhuisvoorzie
ningen is tot 2030 een verdubbeling van het aantal
ouderenwoningen nodig tot zo'n 700.000.
De komende twintig jaar stoppen jaarlijks meer
mensen met werken dan dat er aan een eerste baan
beginnen.
In 2040 zijner op iedere 100 mensen tussen 16 en
65 jaar 80 tot 85 niet-werkenden. Nu zijn dat er 60
op de 100.
Elke minuut komt er in de wereld een 50-plusser
bij.
In het jaar 2030 zijn er in Nederland 7 miljoen 50-
plussers.
Almere en Lelystad zijn de snelst vergrijzende
gemeenten.
De levensverwachting voor vrouwen is nu 79,2
j aar en voor mannen 72,4 jaar. In 205 0 is dat respec-
tievelijk 83 en 79,5 jaar.
Over minder dan 50 jaar lopen er meer 60-plus
sers dan kinderen op aarde rond.
De Nederlandse bevolkingsomvang bereikt rond
2035 een maximum bereikt van 17,7 miljoen men
sen en neemt daarna weer langzaam af.
De bevolking krimpt vanaf 2050 naar verwach
ting met 40.000 mensen per jaar. Dat is jaarlijks een
kleine stad minder.
Het aantal niet-westerse allochtonen in Neder
land groeit van 1,6 miljoen nu naar ongeveer 3,5
miljoen in 2050.
Trendbox hebben de babyboomers
hun idealen van weleer inmiddels in
geruild voor een comfortabel leven.
Van de veranderingsgezinde mentali
teit en maatschappelijke betrokken
heid uit de jaren zestig zou nog maar
weinig over zijn. Uit het onderzoek
van Trendbox van een paar jaar gele
den komen de babyboomers naar vo
ren als een op zichzelf gerichte, wat
bezadigde generatie. Een plezierig en
genoeglijk leven leiden vifxien ze be
langrijker dan een bijdrage leveren
aan de samenleving. En gaven de ba
byboomers vroeger nog hoog op van
de geestverruimende werking van
marihuana; nu vindt bijna de helft dat
wietroken moet worden bestraft.
Volgens Keehnen valt het echter alle
maal wel mee. „Ze hebben in hun jon
ge jaren het Maagdenhuis bezet en
zullen straks, als het nodig is, in het
bejaardenhuis ook nog op de barrica
den klimmen." Dat wil zeggen: als de
protestgeneratie daar tenminste te
recht komt. Uit onderzoek onder seni
oren door bureau Motivaction is na
melijk gebleken dat driekwart van die
groep, veelal babyboomers, de oude
dag wil doorbrengen met mensen die
er eenzelfde levensstijl op nahouden
qua culturele belangstelling, vrije
tijdsbesteding of kijk op het leven. En
dat hoeven dus niet per definitie gene
ratiegenoten te zijn. Liever niet zelfs.
De huidige woonvoorzieningen voor
ouderen voldoen dan ook niet meer
aan de woonwensen van de nieuwe
ouderen en hun ideeën over privacy,
zelfstandigheid en comfort. Steeds
meer senioren zoeken daarom hun
heil in alternatieve woonvormen. Zo
constateert de Landelijke Vereniging
Groepswonen van Ouderen (LVGO)
de laatste tijd een opmerkelijke toe
name van het aantal 50-plussers dat
nu alvast op zoek gaat naar een ge
schikte locatie om straks met elkaar
de oude dag door te brengen. Catheri-
na van Rossum van de LVGO noemt ze
'jongere ouderen'. „Wat daarbij op
valt is dat mensen met name interesse
tonen voor woongroepen met een be
paalde leefwijze, zoals een project op
spirituele, ecologische, antroposofi
sche of kunstzinnige grondslag. Het
gaat om vitale babyboomers die abso
luut niet in een regulier verzorgings
tehuis terecht willen komen. De ge
dachte aan een serviceflat is voor hen
een gruwel."
Bij de LVGO, die 20 jaar bestaat, zijn
meer dan 200 verschillende woon
groepen door heel Nederland aange
sloten. Daarbij moeten we volgens
Van Rossum niet denken aan 'commu-
ne-achtige toestanden'. „Bewoners
leven in zelfstandige appartementen
en hebben daarnaast gemeenschap
pelijke ruimten en activiteiten. Het
zijn veredelde buren, die zo nodig
voor elkaar kunnen zorgen. Het grap
pige is dat ik ook mensen spreek die
aangeven dat ze eigenlijk in de jaren
zestig al in een woongroep hadden
willen wonen, maar er toen niet aan
toe kwamen. Toch zijn ze die gemeen
schapszin uit de flower-powertijd
nooit helemaal kwijtgeraakt. Nu ze
zich oriënteren op hun oude dag, wil
len ze de mogelijkheid van een woon
groep opnieuw onderzoeken."
Volgens Keehnen is het bedrijfsleven
nog onvoldoende op de enorme golf
vergrijzende babyboomers voorbe
reid. Zijn bedrijf Age Wise doet on
derzoek naar de nieuwe ouderen en
adviseert bedrijven en organisaties
hoe ze het beste die markt kunnen
gaan bewerken. Want de 'nieuwe ou
deren' vormen commercieel gezien
een aantrekkelijke en snel groeiende
doelgroep. Kritisch, veeleisend, maar
ook héél welvarend. Keehnen: „Ze
hebben economische voorspoed ge
kend, hebben over het algemeen beter
betaalde banen gehad dan hun voor
gangers - met soms een dubbel inko
men - en ze hebben veelal een huis met
een enorme overwaarde, al geldt dat
natuurlijk niet voor iedereen."
Er zijn natuurlijk ook nogal wat ba
byboomers die moeten zien rond te
komen van aow en een klein pensioen.
Maar dat neemt niet weg dat de ge
middelde babyboomer bijna twee
keer zoveel vermogen heeft als het
doorsnee Nederlandse huishouden.
Bovendien geven babyboomers het
geld gemakkelijker uit dan hun ou
ders. Het zijn 'big spenders', patsers.
Ze hebben minder het gevoel te moe
ten sparen voor een erfenis voor de
kinderen, want 'die redden zichzelf
wel'.
De verwachting is dat tegen 2 010 de
55-plussers in totaal 40 procent van
de totale consumptieve bestedingen
in Nederland voor hun rekening ne
men. Vooralsnog vormen de baby
boomers een 'vergeten marktseg
ment'. Maar dat zal volgens Keehnen
gauw veranderen. „Die nieuwe oude
ren zijn kassa, 'booming business.
Corine van Zuthem
Praathuisje in Wemeldinge. Zeeland ontwikkelt zich tot het Florida van Nederland. foto Mechteld Jansen
Piet van Brussel uit Biervliet is 'lid van de
grijze clubDe 62-jarige geniet elke dag
van de vrijheid die hij als vutter aan gezin,
kinderen en maatschappelijke functies kan
besteden. De rust en de ruimte in Zeeland
houden hem 'in balans'.
Diezelfde rust en ruimte kunnen anderen
wegjagen uit Zeeland. De geboren Braban
der, die via Enschede en Lelystad in
Zeeuws-Vlaanderen belandde, kan zich
goed voorstellen dat wat hem zo aan
spreekt, voor andere ouderen een nadeel is.
De afstanden tot winkels en ziekenhuizen
zijn groot, jongeren trekken weg, vereenza
ming ligt op de loer. „Winkels in de dorpen
verdwijnen, het openbaar vervoer wordt
slechter. De bus wordt vervangen door een
beltaxi."
Toch ontwikkelt Zeeland zich tot het Flori
da van Nederland. Vertegenwoordigers van
zorginstellingen en overheden willen het
zelfs stimuleren. Welgestelde ouderen ge
ven geld uit én hebben hulp nodig. Zo zor
gen ze voor extra banen.
Maar Van Brussel moet er niet aan denken.
Hij is ooit in Florida geweest. Het leven is
daar uit balans, zag hij. Te veel ouderen, te
weinig jongeren. Leefbaar vindt hij het er
niet. Ouderen leven er geïsoleerd. Een ver
keerde situatie, waar hij Zeeland voor wil
behoeden. „De overheid moet ervoor zorgen
dat de Zeeuwse samenleving divers blijft.
Ouderen én jongeren. Want als er geen jon
geren meer zijn, is er geen dynamiek meer in
de samenleving. Het sociale leven ver
dwijnt. En dan vereenzamen mensen."
De pensionado's die hier van hun oude dag
komen genieten, vergissen zich soms in de
harde werkelijkheid, denkt Van Brussel.
„Ze kennen Zeeland van een vakantie. Dan
is het allemaal mooi. Ik sluit niet uit dat ze
hier komen wonen vanwege de sfeer die ze
op vakantie aantroffen. Of omdat de huizen
hier goedkoper zijn. De financiën zullen ook
wel belangrijk zijn. Maar ja, dan kan het wel
eens tegenvallen. Een normale reactie hoor.
Pas als je ergens woont leer je de keerzijde
van de medaille kennen."
Dit overkwam het echtpaar Nijland. Acht
tien jaar geleden togen ze vol goede ver
wachtingen vanuit Krimpen aan den IJssel
naar Haamstede. Mijnheer, 62 toen, was net
gestopt met werken. Kennissen, de rust, de
ruimte, het vaak mooie weer en de prachtige
omgeving lokten hen naar de Schouwse
Westhoek.
Mevrouw Nijland (78) bewaart goede herin
neringen aan het verblijf in Zeeland. Zij en
haar man vonden er wat ze hadden ver
wacht. De aanpassing aan de nieuwe woon
omgeving verliep soepel, herinnert zij zich.
„Er wonen daar veel Hollanders, dus is het
ook gemakkelijk. De Zeeuwen zijn ook
vriendelijk, maar die zitten natuurlijk niet
per se op jou te wachten. Via de kerk kwa
men we toch met veel mensen in contact."
Tien jaar beviel het de Nijlands uitstekend
in Haamstede. Tot ze de kinderen begonnen
te missen. Die wonen in Zuid-Holland. En
de meeste vrienden zaten in Capelle en
Krimpen aan den IJssel. In 1995 keerden ze
terug naar de Randstad. Naar Gouda, waar
de jongste dochter woont met haar kinde
ren. Als j e ouder wordt, is het toch f ij ner bij
hen in de buurt te wonen. Voor de gezellig
heid, een ander woord heb ik er niet voor",
vertelt ze.
In het achterhoofd speelde voor het echt
paar zeker mee dat de voorzieningen in Zee
land zo beperkt waren. „Voor het zieken
huis moet je vanuit Haamstede helemaal
naar Goes. Hier in Gouda kan ik er bijna
naartoe lopen. Als je je dat realiseert, is het
toch wel heel akelig. We worden ouder. Ik
kan me niet voorstellen dat we nu nog in
Haamstede zouden wonen."
Het is een duidelijk verschil met geboren en
getogen Zeeuwen, die gewend zijn aan de
afstanden en beperkte keus aan voorzienin
gen. Henk Klatter (74) uit Haamstede kent
wel meer niet-Zeeuwen die na kortere of
langere tijd het toch voor gezien hielden.
„Zeventigers, die terug willen naar de rand
stad om bij hun kinderen te zijn. Maar er zijn
er ook veel die wel blijven."
Want de voorzieningen in Burgh-Haamste-
de zijn acceptabel, vindt Klatter. „Prima
eerste levensbehoeften. Het gerucht gaat
wel dat het postagentschap gaat verdwij
nen. Dat zou een ramp zijn. De banken ver
lenen ook al minder diensten. Voor speciale
zaken moet je nogal eens naar Zierikzee. Al
leren ze wel inspelen op de behoefte. Van
mijn bank komen ze soms naar het kantoor
in Haamstede om me ergens mee te helpen.
Jan Hendrikse (79) trok juist naar Haamste
de omdat de voorzieningen daar in zijn ogen
nog goed zijn. Maar hij kwam dan ook uit
Noordwelle. Zijn leven lang had hij daar ge
woond. Eigen huis, grote tuin. Een ziekteen
enkele medische ingrepen deden hem vier
jaar geleden besluiten te verkassen naar het
buurdorp. Winkels in de buurt, beter open
baar vervoer. Hij rijdt nog auto, maar opzijn
leeftijd is het verstandiger om voorbereid te
zijn op een minder mobiel leven.
„In Noordwelle kon je al niet meer naar de
winkels. Die waren er gewoon niet meer.
Met het oog op de toekomst werd dat toch
wel zorgelijk. In Haamstede zijn ze er wel.
We hebben hier alles bij de deur. Bakkers,
slagers, supermarkten. Aan je voedsel kun
je gemakkelijk komen. Er is een postkan
toor. En de bus richting Vlissingen, Zierik
zee én Rotterdam. Voor de medische zorg
zijn er overdag huisartsen en 's avonds is in
Zierikzee een huisartsenpost. Het kan alle
maal beter, maar daar wordt aan gewerkt.
Wel begint Hendrikse sceptisch te worden
over dat openbaar vervoer. Niet in Haam
stede, daar zal het wel goed blijven, ver
moedt hij. Groot dorp, veel toeristen. „Ik
mag niet mopperen. Maar rond het bejaar
denoord Duinoord is de halte vervallen. Bij
de vuurtoren van Burgh ook. En in Scharen-
dijke en Brouwershaven komt op zondag de
bus ook al niet meer."
Zoals gezegd, hij rijdt nog auto. Als hij dat
niet meer kan, neemt zijn vrouw het over. En
moet de auto definitief de deur uit, ach, dan
pakt Hendrikse gewoon de bus. „Tja, als het
niet meer gaat, moet je je aanpassen. Daar
ben ik vrij nuchter in."
Maurits Sep
