PZC
tonitók
Visueel speeltje voor schaakmeesters
Schoolpoortliefdes
Nederlanders zijn kampioen 'restjes
verwerken'. Vaak komen deze restjes in de
soep terecht. Of er wordt een kliekjesdag
ingelast. In dit verhaal zes (restjes)soepen uit
verschillende kookboeken.
Linzensoep (uit
Nachthonger)
Nonno cafés
tomatensoep
Tuinmansoep
LIEVE FRANCESCA
Gele courgettesoep
Tonijnsoep met maïs
Boerenkool-mosterdsoep
Gitaar piept niet meer
Zalmkwekerijen
gevaarlijk
woensdag 25 juni 2003 22
Rijst al vroeg naar Japan
Soepen voor de restjes
I
Door ELLEN VAN DER HART
n bijna elk kookboek vind
je wel een of meer recep
ten voor soep. Zelfs in een
boek over gerechten die
het daglicht niet kunnen
verdragen. In Nachthonger
heeft Anne Scheepmaker bij
eengebracht wat mensen zoal
tot zich nemen in de nachtelij
ke uren als ze niet kunnen sla
pen. Dat over smaak niet te
twisten valt, blijkt wel uit de
keuze voor een linzensoep of
een bord erwtensoep met pin
da's of suiker in de nacht.
In het 'kookboek voor de post-
feministische keuken', De Keu
kenprinses, wordt geschopt te
gen het traditionele kookboek.
Maar schrijfster Sanderijn Cels
verwerkt ook haar restjes in
een soep. Ze schrijft met de no
dige zelfspot niet alleen over
koken maar over vanalles dat
de moderne vrouw met haar hy-
perbewuste levenswijze bezig
houdt. Zo geeft ze een boeren
kool-mosterdsoeprecept voor de
'nieuwe Marokkaanse collega
die je iets wilt laten zien van de
rijke Nederlandse culinaire tra
ditie'. Je kunt geen boerenkool
stamppot voorzetten aan een
buitenlander, stelt Cels, want
voor hem of haar ziet dat eruit
als een kwak onverteerde
koeienvlaai op het bord.
Het kookboek van Lieke Kamp
huis, Zon op tafel is vooral
geel. Geel wordt geassocieerd
met de zon. Voor deze kok is
het belangrijk dat de smaak
moet kloppen. Je kunt de fraai
ste ingrediënten in huis heb
ben, maar zodra je alle vier de
smaken (bitter, zoet, zuur, zout)
als een brij vermengt, dan is het
niet eetbaar. Haar advies: zorg
voor een uitgebalanceerde com
positie, waarbij de afzonderlijke
smaken aan bod komen, maar
wees vooral niet te bang om
dingen met elkaar te combine
ren. En dat is zij zelf duidelijk
niet. Ook haar courgettesoep
kent veel ingrediënten. Het
boek bewijst dat eerj.Jcookboek
tegenwoordig niet meer alleen
uit gerechten bestaat. De mooie
illustraties van Theo Schild-
kamp spelen een belangrijke
rol.
Er komen ook steeds meer
kookboeken over een ingre
diënt op de markt. Zo stelde Ka-
ti Debecker een boek samen
over tonijn: Tonijn, vers en uit
blik. De samenstelster geeft
makkelijk te maken gerechten
met korte omschrijvingen. Het
lijstje ingrediënten is vaak lan
ger dan de uitleg van het ko
ken/samenstellen. En er is zelfs
soep van maken. De gerechten
zijn vooral Spaans van aard,
omdat zij zelf op Gran Canaria
woont.
Restjes kwamen in het oude Ita
lië nooit voor. 'De familie at
twee keer per dag een maaltijd
bestaande uit lekker stevig
voedsel. Er werd niets verspild,
Alles werd gebruikt', zo is te le
zen in de familiekroniek van
Mary Contini: Lieve Francesca.
Een Italiaanse moeder vertelt
haar dochter de familiegeschie
denis en geeft meteen tips en
recepten. De emigratie naar
Schotland, het gebruik van lceu-
kenapparatuur, alles komt aan
bod. Zo ook het maken van de
Italiaanse tomatensoep.
Delia Smith is zeker
een van de bekendste
Engelse koks. In haar
meer traditionele sjie-
kekookboek Delia's Ve
getarische favorieten
gaat ze op de haar zo
vertrouwde manier te
werk. Geen makkelijke
recepten, vaak vrij om
slachtig/bewerkelijk zelfs,
maar wel duidelijk be
schreven. Delia houdt van
verschillende ingrediënten,
en dan ook kleine beetjes
van deze ingrediënten. Maar
zoals altijd is ook dit kook
boek compleet van voorge
recht/soep tot nagerecht en
gebak. Ook zij heeft aandacht
voor restjes, ofwel als er een te
veel is aan groenten in de
groentetuin. Ze bedacht de
Tuinmansoep.
Anne Scheepmaker, Nachthonger.
ISBN 9044602799, €14,95
Sanderijn Cels, De Keukenprinses.
ISBN 9044602756, €17,50
Lieke Kamphuis Theo Schildkamp,
Zon op tafel. ISBN 9043904783,
€14,90
Kati Debecker, Tonijn vers en uit
blik. ISBN 904430707 x, €14.00
Mary Contini, Lieve Francesca. ISBN
9021538660, €24,99
Delia Smith, Delia's vegetarische fa
vorieten. ISBN 9059560116, €37,50
Linzen uit blik, water, vleesbouil
lon (Maggi of Knorr in blik), pas
ta, fijngesneden bleekselderij,
handje peterselie. Snel doorko
ken. Klaar.
3 sjalotten
3 wortels
2 grote aardappelen
75 g boter
1 kg rijpe tomaten, of 2 blikjes
van 400 g Italiaanse pruimt-
omaten
1,5 liter hete bouillon
grof zeezout en zwarte peper
slagroom
vers basilicum
Schil de sjalotten, wortels en
aardappelen, en snipper ze
grof. Smelt de boter in een
kleine steelpan. Doe de sja
lotten erbij en laat die op
een laag vuur bakken tot
ze glazig zijn. Doe de
wortel en aardappel erbij.
Laat het mengsel onge
veer een halfuur op laag vuur in de boter garen. Schep
deze soffritto in een grotere pan en doe de tomaten erbij,
inclusief steeltjes en velletjes. Deksel erop en nog 20 mi
nuten koken, tot de tomaten zacht zijn. Wrijf de soep door
een zeef en brerig weer aan de kook. Bouillon erbij. Maak de soep af
met een wolkje room, een flinke hand basilicum, zout en peper.
I TA I I AA N S f A MI I, ill EC F PTE N
VAN MOEDF.R. OP DOCHTER
1 kg)
,i 0«ttee
O. O»0*®
1 I melk
2 dl droge witte wijn
1 blokje kippenbouillon
1 el currypoeder
500 gr maïskorrels uit blik, uitgelekt
200 gr lichte tonijn in eigen nat
50 gr boter
50 gr bloem
peper uit de molen en zout
wat stukjes maïs en tonijn voor garne
ring
Smelt de boter. Roer bloem en cur
rypoeder erdoor en laat enkele minu
ten sudderen. Voeg al roerend melk,
witte wijn en bouillonblokje toe en
breng aan de kook.
Laat de soep een beetje indikken en
voeg de maïs toe. Opnieuw aan de
kook brengen en tonijn toevoegen.
Nog 5 minuten zacht laten sudderen
en op smaak brengen met zout en
peper uit de molen.
Garneer met de bewaarde maïs en to
nijn.
4 personen
4 gele courgettes (ong.
ongeveer 1 liter krui
denbouillon, getrokken
van een stuk wortel,
verse tuinkruiden zoals
lavas, peterselie, selde
rij, tijm, hele ui
Smaakmakers: zout, pe
per, maggi, kruiden
bouillontablet, kruiden
builtjes, basilicumpesto,
lavas (fijngeknipt)
verse geraspte parme
zaanse kaas
Snijd de courgettes in
grote blokken (niet schillen). Maak de kruidenbouillon en laat
deze goed op smaak komen door hem minstens 1,5 uur te laten
trekken op een laag vuur. Voeg na 30 min de courgettes toe en
laat deze helemaal gaar koken. Zeef de courgettes uit het vocht
en pureer het vruchtvlees in een blender. Voeg beetje bij beetje
het vocht van de bouillon toe totdat alles is opgenomen. Proef
en maak op smaak met bovengenoemde suggesties. Serveer bij
de soep grof geraspte verse parmezaanse kaas.
(voor 6-8 personen)
25 g boter
1 eetl. plantaardige olie
1 kleine ui, ge
peld en
fijngesne
den
1 teentje
knoflook,
gepeld en
geperst
buitenste
bladeren van
krop sla, in
reepjes
350 g kom
kommer, ge
schild en fijn
gehakt
350 g rijpe to
maten, ontveld
1 middelgrote
aardappel, in
blokjes
■V 2 theel. citroensap
6 dl heet water
met 1 theel. tomatenpuree
1 eetl. in reepjes gesneden basili
cum
2 theel. fijngehakte peterselie
zout en versgemalen zwarte pe
per
Verhit boter met olie in een pan
met dikke bodem en smoor ui in
5 min glazig. Doe knoflook, sla,
komkommer, tomaten en aard
appel erbij. Roer goed, voeg wat
zout en peper en citroensap toe,
deksel op de pan, draai het vuur
laag en laat de groenten circa 15
min smoren. Giet het hete water
met de tomatenpuree erbij,
breng aan de kook. Met deksel
op de pan 20 min zachtjes koken
tot groenten gaar zijn.
Schep de soep in een blender en
laat hem niet langer dan 6-8 se
conden draaien (stukjes groenten
nog zichtbaar). Roer basilicum
erdoor en bestrooi met peterse
lie. Serveer met vers knapperig
brood.
Va krop boerenkool
1 Va dl slagroom
25 gram boter
20 gram bloem
2 groentebouillonblokjes
2 eetlepels Groninger mosterd
peper en zout
Maak Va liter bouillon. Snijd de boerenkool
heel klein. Kook een kwartier in wat bouil
lon. Smelt de boter in een grote pan op
laag pitje (niet bruin laten worden). Doe
de bloem erbij, roer heel goed en zet de pit
hoger. Zo ontstaat een deegklompje. Ver
dun deze klomp onder vinnig roeren lang
zaam met scheutjes bouillon - houd de boel
op kooktemperatuur. Verdun deze dikke
saus met bouillon tot de juiste soepdikte.
Doe boerenkool, room, mosterd, zout en
peper erin en zet de pit laag. Strooi wat
achtergehouden boerenkool en peper bo-
venop.
Amerikaanse onderzoekers hebben een manier bedacht om
het 'rondzingen' van een elektronisch versterkte, akoesti
sche gitaar tegen te gaan.
'Rondzingen' of'feedback' ontstaat als de microfoon of het
element voor de versterking van het geluid op zijn beurt het
geluid van de luidspreker opvangt en begint te versterken.
Het luidsprekergeluid wordt zo keer op keer versterkt, met
een onaangename pieptoon als gevolg.
Rondzingen kan worden tegengegaan door de opening in
het bovenblad van de gitaar af te sluiten of door het boven
blad minder gevoelig te maken voor resonantie. Dat is echter
funest voor het onversterkte geluid van het instrument.
De onderzoekers van de Duke universiteit in Durham,
Noord-Carolina, hebben een systeem bedacht dat bestaat uit
twee plaatjes ter grootte van een visitekaartje die onder de
brug van de gitaar worden aangebracht. De plaatjes begin
nen als gevolg van een elektrisch signaal te trillen en dem
pen daardoor de trillingen van het bovenblad, die de voor
naamste oorzaak van het rondzingen zijn. Volgens de uitvin
ders kan een akoestische gitaar met hun systeem tot 7 deci
bel extra worden versterkt.
Gekweekte mannetjeszalmen
planten zich agressiever voort
dan hun wilde soortgenoten en
vormen daardoor een bedrei
ging voor wilde populaties. Dat
hebben onderzoekers van de
universiteit van Oxford ont
dekt.
Ze heten evenveel gekweekte
als wilde mannetjeszalmen los
in een kunstmatige rivier met een aantal wijfjes en onder
zochten vervolgens de genetische samenstelling van be
vruchte eitjes die daarvan het resultaat waren. Volgens de
onderzoekers was uiteindelijk slechts 25 procent van de ei
tjes door de wilde mannetjes bevrucht.
Ze verklaren het succes van de zalmen uit kwekerijen door
dat de vissen daar worden geselecteerd op snelle groei in
overbevolkte omstandigheden. De wetenschappers waar
schuwen dat hun onderzoek aantoont dat zalmen die uit een
kwekerij ontsnappen een groot gevaar kunnen vormen voor
wilde populaties. Doordat de gekweekte mannetjes zoveel
succesvoller zijn in de voortplanting dan hun wilde soortge
noten, zouden ze een wilde populatie in korte tijd geheel
kunnen verdringen.
Waarschijnlijk ben ik veel te
naïef... Of ik ben erg onaan
trekkelijk...
Eén ding is zeker: ik ben niet in de
markt voor een heftige affaire of een
nieuwe, serieuze liefdesrelatie-
En daarom zie ik het niet. Wat ik niet
zie? De flirts aan de schoolpoort. Vol
gens een verhaal in het Volkskrant Ma
gazine (VM) is de schoolpoort the place
to be voor ouders die hunkeren naar
een nieuwe liefde. De ideale arena,
want zeg nou eerlijk - en nu citeer ik: je
bent net gescheiden, je hebt een of
meer kinderen en je hebt dus minder
gelegenheid en zin om je nog tussen de
twintigers in clubs of cafés te begeven.
Waar tref je dan een eventuele nieuwe
lover? Iemand die in hetzelfde schuitje
zit? Iemand met nageslacht in dezelfde
leeftijd als dat van jou? Iemand die
jouw situatie begrijpt? Juist ja, aan het
hek...
Nu ben ik al een tijdje geen vaste klant
meer aan het hek - Oudste en Middelste
lopen zelf op en neer - maar als er ge
lonkt en gekoppeld werd, is dat altijd
buiten mijn gezichtsveld gebeurd. Trou
wens heel veel te koppelen viel er niet,
want het waren voornamelijk moeders
die zich vier maal daags bij het hek
meldden. De vaders waren op de vin
gers van een hand te tellen-
Maar goed, ik ben niet zoekende. En
daarom vroeg ik het aan een alleen
staande moeder. Ze moest er hartelijk
om lachen. 'Flirten?', vroeg ze. 'Met
wie? Van die paar brave huisvadertjes
aan de poort krijg ik echt geen span
nende gedachten.' Ze kende wel het
verhaal van een gescheiden moeder die
aan een weduwnaar was blijven plak
ken in de kantine van het zwembad, en
ja ze kende ook een heleboel moeders
die extra vroeg aan de poort gaan staan
Door Susanne Groeneveld
redacteur en moeder van drie dochters
om te socializen... Gezellig kletsen,
nieuwtjes uitwisselen, maar flirten?
Nee.
Ook jufs en meesters hebben volgens
VM last van hunkerende ouders. 'Is dat
waar?', vroeg ik een bevriende leer
kracht. Ook van hem had ik een smake
lijke lach verwacht, maar hij reageerde
heel serieus. Want jawel, ze zijn er wel
degelijk: moeders die zich extra opdir
ken, moeders die onnodig lang in de
klas blijven hangen, moeders die dub
belzinnige opmerkingen maken en
soms overduidelijk uit zijn op meer...'
En flirtende ouders aan het schoolhek?
O ja, ook heel bekend. 'Dan hebben de
kinderen ineens een nieuwe vader, die
eerst de vader van het vriendje was.' Op
alle scholen waar hij tot nu toe les had
gegeven, was hij die gevallen tegenge
komen. 'En dat zijn nog maar dorps
scholen. Ik denk dat het in de steden
nog veel meer gebeurt.'
'Is het waar?', vroeg ik ook nog aan een
vrouwelijke leerkracht. En ook zij ken
de wel een paar voorbeelden. 'Je ziet de
relaties voor je ogen opbloeien...'
Flirten aan de schoolpoort? Ja, dus
toch...
Nooit iets van gemerkt? Nooit opgeval
len? Dan bent u vast zoals ik: te naïef,
te onaantrekkelijk of simpelweg niet in
de markt. En mocht dat laatste veran
deren, dan kent u nu the place to be.
Door ANGEL1QUE SPANINKS
„De bal is rond, zo luidt het
spreekwoord, maar het bord is
vierkant", zegt schaakprofessio
nal Herman Grooten. „Die vlie
ger gaat nu echter niet meer
op." Voor hem ligt namelijk
een mooi rond houten schaak
bord. Hyper Chess heet het. Het
bord, ontworpen door bouw
kundige en amateurontwerper
Hans Donker, is in productie ge
nomen door Sale Products en
Vormgevers Eindhoven. Hon
derd stuks hebben zij er van la
ten maken, een eerste oplage
om eens te zien hoe de belang
stelling is. Maar vindt het op
tisch uitdagende bord aftrek,
dan volgen er vast meer. En
misschien komt er dan ook nog
een eigen serie schaakstukken
in elementaire vormen.
Het idee voor het bord zweefde
Donker eigenlijk al sinds zijn
middelbare schooltijd door het
hoofd. „Ik was toen erg geïnte
resseerd in tekenen en fotogra
fie en vond vooral de vervor
mingen die je ziet als je een
groothoeklens gebruikt fascine
rend. Ik hield van Escher en
Dali en vond schaakborden
mooi van vorm. Een fervent
schaker ben ik niet, maar het
spelen met de vorm van zo'n
bord trok mij wel. Uiteindelijk
kwam ik op het idee er een cir
kel van te maken. Het is vooral
een kwestie van gewoon eens
op een heel andere manier kij
ken naar een bekend gegeven."
Dat er een aantal jaren over
heen gingen voor Donker zijn
idee daadwerkelijk uitwerkte
was toeval. „Het kwam er eer
der gewoon niet van. Maar mijn
zus werkt nu bij Vormgevers
Eindhoven en toen die van mijn
idee hoorden wilden ze het wel
in productie nemen."
Donker erkent ruiterlijk dat in
wezen iedereen het concept
had kunnen bedenken. Daarom
spitte hij voor hij tot actie over
ging eerst even het internet
door. „Daar bleek meteen dat
rond schaken inderdaad al lang
bestaat. Het heet byzantijns of
circular chess. Maar de uitvoe
ring van die borden was toch
weer helemaal anders dan wat
ilc bedacht had. Zo wilde ik niet
alleen een rond bord maar ook
afgeronde velden verdeeld over
vier ringen waardoor de loop
van sommige stukken ogen
schijnlijk heel anders wordt.
Maar in wezen zijn de basisre
gels helemaal hetzelfde. Enige
aanvulling is dat de toren, als
beide spelers erin toestemmen,
naast rechtuit ook rond mag lo
pen in dezelfde cirkel. Dat geeft
dan toch nog een extra dimen
sie."
Aan die extra dimensie komen
schaker Herman Grooten en
zijn eveneens schakende vrien
din Petra Schuurman niet direct
toe, als zij hun favoriete denk
sport voor het eerst in het rond
spelen. Petra weet weliswaar
met een blik op het bord de
stukken goed te plaatsen, maar
zodra het spel begint moet er
toch snel een 'echt' bord naast
om in gedachten de lijnen te
kunnen volgen. „Eigenlijk is het
een vorm van blind schaken
wat wij nu doen. We zoeken in
gedachten het bijpassende veld
aan de hand van de cijfers en
letters die we nu eenmaal ken
nen, maar dat is niet makkelijk
omdat ook de velden afgerond
zijn en verschillende vormen
hebben."
Al spelend ontdekken zij snel
een paar belangrijke dingen.
Herman: „De paardsprong is
echt lastig. Het is dat ik weet
dat het paard van zwart altijd
naar wit springt en andersom.
Maar de gang van het paard
oogt soms bijna diagonaal en
dat is niet logisch." Petra: „Je
zou verwachten dat je een rond
bord op alle mogelijke manie
ren neer kunt leggen maar om
dat het centrum een recht kruis
is, kan op dit bord toch maar op
een manier gespeeld worden.
Petra: „Een volleerd schaker
ziet doorgaans in een oogopslag
patronen. Dat voordeel heb je
niet op dit bord. Je ziet niet
meteen wat je doet, al heeft je
tegenstander natuurlijk net zo
veel moeite om motieven te
herkennen."
Intrigerend vinden beiden de
extra mogelijkheden voor de to
ren. Maar zodra het in het spel
te pas komt, ontstaat er hilari
teit. „Hadden we het nu wel of
niet afgesproken?" Uiteindelijk
wint Petra, mede dankzij de
nieuwe spelregel.
Het eindoordeel van beide scha
kers: „Het bord zit visueel heel
mooi in elkaar. Erop spelen is
echter moeilijker. Zo wordt het
in het centrum, het belangrijk
ste deel van het bord, snel een
rommeltje. Zelfs goede schakers
zullen daar in het begin best
moeite mee hebben. Maar het is
natuurlijk wel een leuk hebbe
ding."
Het bord kost €31,-+ verzendkosten
en is te bestellen bij Sale Products
040-2460810 of via info@salepro-
ducts.nl.
Japanse archeologen zijn in rep
en roer over de uitkomst van een
onderzoek naar organische res
ten die zijn aangetroffen in aar
dewerk dat dateert van ongeveer
800 v.Chr., meldt het weekblad
Science. Uit het onderzoek blijkt
dat toen in Japan al rijst werd ver
bouwd.
Omdat van het betreffende aarde
werk nog oudere varianten be
kend zijn, vermoeden de onder
zoekers dat de rijstcultuur moge
lijk al rond het jaar 1000 vóór on
ze jaartelling in Japan werd geïn
troduceerd.
Dat is zeker 500 jaar eerder dan
tot nu toe werd verondersteld. Archeologen meenden dat de
verbouw van rijst rond 8000 v.Chr. is begonnen in het dal
van de Yangtzerivier in Centraal-China. Boeren die op de
vlucht sloegen tijdens de tumultueuze Krijgsherenperiode,
die omstreeks 450 v.Chr. begon, zouden de rijstcultuur via
het Koreaanse schiereiland naar Japan hebben gebracht.
Resten die op de bodem van Japanse Yayoi-potten doen nu
vermoeden dat rijst er al vijfhonderd jaar eerder werd ver
bouwd. Niet alle Japanse archeologen hechten geloof aan de
uitkomst omdat die zou inhouden dat het bijna 800 jaar lan
ger duurde dan gedacht, voordat de verbouw van rijst in Ja
pan aanleiding zou hebben gegeven voor een meer georgani
seerde samenleving.
