PZC
Planten en
dieren aan
de A58
21
21
23
23
Gierzwaluwen bouwen met stro en speeksel
Ook vissers
houden van
Waddenzee
Consulent
Zeeuwse
dialecten
"C
Genieten van
meeuwen op
Neeltje Jans
De Peppel
werd fraaie
Burghse Hof
HET TUINTJE
VAN
Aas
Na Sint Jan neemt
de zee
geen onweer an
Zeekraal
Stikstof
rfdmi
m
y M
Lantaarnpaal
Advertentie-exploitatie:
«ird-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Peuws-Vlaanderen: 0114-372770.
Redactie: 0113-315680
#ww.pzc.nl
F.mail: redactie@pzc.nl
Postbus 31,4460 AA Goes.
dinsdag 24 juni 2003
Staartmezen aan de nestbouw.
Adri Karman heeft achter
zijn huis een kleine tuin,
waar toch van alles ge
beurt. In 'Het tuintje van'
schrijft en tekent hij elke
week over de belevenissen
in de natuur rondom het
huis.
Het was vroeg in de och
tend, op de scheiding
van donker en licht, zo weet
Chiel Jacobusse nog goed.
De medewerker van het
Zeeuwse Landschap reed
over de A58 bij Goes en zag
in de oksel van die snelweg
een ree lopen. Hij was niet
verbaasd en besefte direct
dat het dier zich daar uitste
kend schuil kan houden. Het
gebied, omgeven door asfalt,
wordt immers zo goed als
niet betreden door mensen.
Daar, temidden van het ver
keer, vinden allerlei dieren
rust.
De A58 is niet alleen maar
een snelweg. Links, rechts
en temidden van het asfalt
groeien planten en leven dieren.
Zeker het Zeeuwse gedeelte van
de A58 met z'n zeer brede ber
men is een fascinerend ecosys
teem.
De ree heeft in de oksel van de
snelweg een biotoop gevonden
waar ze overdag ongestoord kan
leven, 's Nachts, als er nauwe
lijks verkeer over de weg rijdt,
zal het dier zich wel buiten die
veilige ring van asfalt wagen op
zoek naar aanvullend voedsel
en soortgenoten. Maar daar bin
nen in die ring is het vooral vei
lig. Daar vindt geen verstoring
plaats.
Jarenlang hield Rijkswater
staat Zeeland bij welke dieren
op de A58 werden aangereden
om te zien welke dieren in de di
recte nabijheid van die weg le
ven. In de periode 1990-1997
werden welgeteld 1490 zoogdie
ren en 2296 vogels dood op en
langs de weg gevonden. De hit
lijst onder de zoogdieren wordt
aangevoerd door het konijn. 436
van deze dieren sneuvelden op
het 53 kilometer lange traject
tussen de voet van de Brabantse
Wal en het veerplein Vlissingen.
De egel komt op de tweede
plaats met 321 verkeersslacht
offers, gevolgd door de haas
(273), kat (145), rat (152), bun
zing (79) en hermelijn (69). Ook
vier reeën zijn in de periode
dood op en naast de A58 gevon
den.
Vogels van 35 verschillende
soorten zijn in de periode 1990-
1997 op en langs de weg dood
aangetroffen. Vooral meeuwen
(716), eenden (374), fazanten
(307), waterhoentjes (295) en
duiven (202). Ook een aantal
roofvogels zoals buizerd, kerk
uil, kiekendief, ransuil en toren
valk werd dodelijk geraakt door
de langssuizende auto's. Dat is
niet zo vreemd omdat deze vo
gels profiteren van de weg. Ze
komen af op het aas of worden
tijdens hun jacht op levende
dieren die rondscharrelen in de
berm doodgereden omdat ze te
laag vliegen en in botsing ko-
Yveervvooi'G
(Sintjan valt op 24 juni)
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 31,
4460AA, Goes, fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl.
Berenklauwen in de middenberm van de A58 ter hoogte van Lewedorp.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
Natuur gedijt langs snelweg
men met voertuigen.
Reigers, kauwen, eksters en
meeuwen gebruiken de licht
masten als uitkijkposten. Vanaf
die hoogte wachten ze tot er
weer wat aas wordt opgediend.
Ook benutten vogels de masten
als platform voor hun pronk- en
paringsrituelen.
In de bermen leven ook allerlei
vleesvliegen. Die hebben het
daar goed. Dagelijks worden ze
voorzien van vers voedsel. En
heel wat insecten-etende vogel
tjes komen ook gemakkelijk aan
hun kostje dankzij het voortra
zende verkeer. Dagelijks vliegen
vele duizenden insecten zich te
pletter tegen de grill of voorruit
van een auto en belanden ver
volgens in de berm. In de berm
krioelt het ook van de veldmui
zen, bosmuizen en bosspitsmui-
zen. De bermen liggen immers
wat verhoogd in het landschap
en zijn dan ook relatief droog.
„Een ideaal gebied voor knaag
dieren", aldus Jacobusse.
Torenvalken profiteren weer
van die vele muizen. Maar ook
Natuurgebiedje in de kom van de oprit naar de snelweg (bij Middel
burg).
reigers weten in de bermen heel
wat van die diertjes te verschal
ken. Muizen komen niet voor op
de lijst van aangereden dieren.
Niet vreemd want de A58 is te
breed voor hen. Zo'n diertje
waagt zich niet op zo'n groot on
beschut terrein en wordt dus
ook niet overreden.
Niet alleen dieren weten handig
hun levensomstandigheden op
te krikken door gebruik te ma
ken van de snelweg. Er zijn ook
plantensoorten die dat doen. Zo
gedijen zoutminnende planten
als Engels gras en Deens lepel
blad goed langs de snelweg om
dat er geregeld wordt gepekeld.
Jacobusse weet dat hier en daar
typische schorrenplanten als
zeekraal, lamsoor en zilte Rus
langs de A58 groeien en
bloeien.
Het bezemkruiskruid gaat zelfs
nog wat verder. Dit plantje ge
bruikt de luchtstromen van het
voorbijrazend autoverkeer om
zich via het snelwegnet te ver
spreiden over het land. Vinger
gras en naaldaar zijn andere
planten die langs de weg opruk
ken. Deze liefdegrassen zijn ty
pisch Zuid-Europese planten
die vanaf het veerplein Vlissin
gen de A58 volgen.
Bij Rijkswaterstaat weten ze
dat vooral door het ecologisch
beheer de bermen veel soorten-
rijker zijn dan het achterliggen
de agrarisch gebied. Zo werden
in 1997 in de bermen van de A12
tussen Utrecht en de Duitse
grens 245 plantensoorten aan
getroffen tegenover 220 in het
achterland. Twee jaar later
bleek dat er landelijk gemid
deld 230 plantensoorten meer in
de berm dan in het achterland
leven.
Rijkswaterstaat schat in dat in
de bermen langs de A58 zeker
zo'n zeventig planten meer
voorkomen dan in het Walcher-
se en Zuid-Bevelandse agrari
sche achterland. Onder andere
orchideeën en muurpeper, aldus
Margret Bakker van Rijkswa
terstaat Zeeland.
De bermen langs de Zeeuwse
snelweg worden de laatste jaren
maar beperkt gemaaid. In het
verleden werden ze behandeld
alsof het gazons waren, zo keu
rig strak moesten ze er toen bij
liggen. Zo is het echter al jaren
niet meer. Het eerste gedeelte
van de berm, vanaf de weg af ge
zien tot en met de paaltjes,
wordt vier maal per jaar ge
maaid. De zone daarachter twee
keer per jaar. En het laatste
stuk, tot aan de sloot, slechts één
keer in de drie jaar.
Bakker weet dat ook allerlei in
secten, zoals loopkevers en vlin
ders van dat beleid profiteren.
Het zwartsprietdikkopje is daar
een goed voorbeeld van. Andere
vlinders, zoals het icarusblauw-
tje en het hooibeestje zijn zeer
gevoelig voor maaien en hebben
baat bij het beleid om een ge
deelte van de berm slechts om de
drie jaar te maaien.
Ook tal van spinnen gedijen in
de berm. De wespspin bijvoor
beeld heeft zich vanuit het zui
den via de bermen verspreid
over het gehele land. En de grep
pelsprinkhaan is ook via de ber
men opgetrokken en leeft nu in
een fiks deel van Nederland.
De bermen van de A58 vormen
dus niet alleen de noodzakelijke
versteviging voor de A58, een
uitwijkplaats voor automobi
listen en het gebied waar allerlei
borden en bordjes staan. Vooral
dankzij de breedte en het ecolo
gisch beheer zijn het ook lang
gerekte natuurgebiedjes waar
tal van dieren en planten rela
tief ongestoord gedijen omdat
het agrarisch achterland voor
hen minder leefbaar is gewor
den door de intensieve bewer
king en het gebruik van stikstof
en bestrijdingsmiddelen.
Emile Calon
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie Buitengebied van de
PZC, postbus 31, 4460 AA,
Goes,
fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl
jt
In deze rubriek maken we ook
melding van bijzondere
waarnemingen. Het zijn beleve
nissen van mensen in hun eigen
achtertuin en omgeving. Enkele
wel heel bijzondere zijn te mooi
om ze niet voor het voetlicht te
halen.
!»1
Koolmees nestelt in oude lan
taarnpaal.
Zo meldde iemand uit het dorp
ons al enkele maanden geleden
dat vermoedelijk een paartje
staartmezen in haar tuin een
nestelplaats uitgezocht had.
Regelmatig waren de dieren te
zien. Maar de eigenlijke nestel
plaats bleef voor de waarne
mers onvindbaar. Bijzonder ei
genlijk, want staartmezen trek
ken in deze omgeving wel in het
winterhalfjaar met andere me
zen in groepjes rond, maar voor
de nestbouw hebben ze een
voorkeur voor meer bosrijk ge
bied. Staartmezen bouwen een
ovaalvormig nest met de vlieg
opening bijna aan de bovenzij
de. Anders dan de meeste mezen
maken ze maar zelden gebruik
van nestkastjes. Voor de bouw
van het nest gebruiken ze fijn
materiaal, waaronder mossen
en - wat voorzover wij weten
wordt dat door geen andere vo
gel gebruikt - stukjes korstmos
en spinrag, waarmee het fijne
materiaal aan elkaar wordt ge
weven. Je staat versteld van de
sterkte van zo'n bouwsel. Het
nest hangt meestal goed verbor
gen in een dichte haag of coni
feer. Spijtig genoeg had een ek
ster het doen en laten van het
mezenpaar blijkbaar gevolgd
en met een gerichte aanval een
Kunstnest voor huiszwaluw (boven) en zelfgebouwd nest van de
gierzwaluw. illustraties Adri Karman
kon ze ergens in Groningen zo'n
vijftiental kunstnesten voor de
huiszwaluw voor een redelijke
prijs op de kop tikken. Het
duurde even maar uiteindelijk
kreeg ze haar man zover dat hij
een steiger opbouwde en de nes
ten zo hoog mogelijk onder het
overstek bevestigde. De actie
had succes! Een groot deel van
de nesten is bezet door de huis
zwaluw.
Het opmerkelijkste echter aan
de broedkolonie is de nestbouw
van een paartje gierzwaluwen.
Meestal zoeken zij een donker
plekje onder pannen of wind
veren. Wat een verbazing toen
de nestbouw van de gierzwalu
wen bovenop een plankje boven
een kunstnest voor de huiszwa
luw werd ontdekt. Opmerkelijk
is ook dat de kleur bijna over
eenkomt met de tint van de
kunstnesten. Gierzwaluwen
bouwen vrij vlakke nesten van
stro en veren die ze met speeksel
uit een speciale speekselklier
aan elkaar hechten. Heel anders
dus dan de huis- en boerenzwa
luwen die modder gebruiken
voor de nestbouw.
Het nest van een gierzwaluw
krijg je maar zelden te zien. Op
meerdere plankjes is er iets
waar te nemen van het begin
van nestbouw door gierzwalu
wen. Is hier een nieuwe moge
lijkheid gevonden om de gier
zwaluwen onderkomen te bie
den? Het zou voor de initiatief
nemers de kroon op hun inzet
zijn. Jammer dat sommige men
sen de natuurlijk gebouwde
nesten van de huiszwaluwen
nog steeds wegsteken in ver
band met de overlast van de uit
werpselen. Een plankje onder
het nest voorkomt die tijdelijke
overlast. Vooral de huiszwa-
luwpopulatie is de laatste jaren
sterk achteruitgegaan en onze
schoonmaakacties bevorderen
het herstel hiervan natuurlijk
allerminst.
Onlangs zag iemand aan het
eind van een tuin - op de grens
met de openbare weg - een kool
mees plotseling verdwijnen in
een overblijfsel van een oude
gietijzeren lantaarnpaal. Ter
wijl we zaten te turen klonk
plotseling een sissend geluid
vanuit het donker: Psssssü, zo
onverwacht dat we verschrikt
ons hoofd terugtrokken. De
paal was dus wel degelijk be
woond.
Adri Karman
buks oVan recenter datum is
de melding van een inwoonster
van het dorp, die zeer begaan
met de natuur is. Vanwege haar
inzet voor alles wat met de na
tuur van doen heeft kent ieder
een haar en vervoegt zich bij
haar met allerlei meldingen
over de natuur. Zo heeft zij ook
een zwak voor zwaluwen. In het
pannendak van de woning zijn
speciale gierzwaluwpannen
aangebracht. Tot nu toe zonder
resultaat. Enkele jaren geleden
duik in de conifeer gemaakt.
Onder veel misbaar van de me
zen en luid geschetter van de
merels greep de rover het hele
nest mee in de snavel en even la
ter lag het verfomfaaid tussen
de planten in de border. Zulke
acties maken de kraaiachtigen
niet geliefd. 'Ai noe toch een
