Hoven en pleinen in
Middelburg en Goes
tips
Sterke verhalen over planten
Boerderij
Keuken
Gatenrek
Woningsite
zaterdag
21 juni 2003 W13
Even ademhalen in de drukte
Openbare ruimtes als pleinen en hoven hebben zijn be
langstelling en architect Ben Gillissen toont zich ver
heugd dat er over de inrichting daarvan steeds beter word
nagedacht. Per slot van rekening vormen juist die hoven en
pleinen van oudsher belangrijke elementen in historische
Europese steden. Zij bieden immers ruimte in het dichte
weefsel van straten en stegen in de binnensteden en zijn ge
schikt voor tal van activiteiten. Voor Ben Gillissen aanlei
ding om een boekje samen te stellen over pleinen en hoven.
Hij richt zich op Middelburg en Goes. Zijn aandacht ging
daarbij uit naar zowel historische als nieuwe. Een selectie
van Vismarkt tot Bleekplein, van het Hofje onder de Toren
tot het moderne Kievitshof.
Vissen worden allang niet
meer verhandeld op de Mid
delburgse Vismarkt. Sorbets en
koffie vinden er nu gretig aftrek
op het terrasje, dat deels in de
schaduw van de eeuwenoude
bomen een ontmoetingsplaats is
voor jong en oud. Auto's vind je
er niet, op wat passerend ver
keer na. Geroezemoes van stem
men, getinkel van lepeltjes in
koffiekopjes en het geruis van
bladeren in de wind doorbreken
de stilte. En dat is voor architect
Ben Gillissen precies de functie
van een openbare ruimte. Of,
zoals hij het verwoordt: „Een
soort ontspanning in de stad.
Even ademhalen tussen alle
straatjes en drukte in."
Eind volgende week verschijnt
het boekwerkje Hoven en Plei
nen dat Gillissen samenstelde in
opdracht van VOF De Veerse
Poort (Woongoed Middelburg
en Walcherse Bouwunie) en
Rothuizen van Doorn 't Hooft
architecten en stedenbouwkun
digen. „Ik was al langer van
plan om iets te doen met die
openbare ruimtes. Ik liet dat
ideetje toevallig een keer vallen
bij Woongoed en die zagen het
wel zitten." Van het een kwam
alras het ander en het resultaat
is te zien het boekje, dat op de
Dag van de Architectuur (zater
dag 28 juni) gepresenteerd moet
worden. „Ik wilde geen diepgra
vende studie maken. Wat ik
gedaan heb is de historische
achtergrond van pleinen en ho
ven schetsen, de functie ervan
vroeger en nu, de vormgeving en
het materiaalgebruik."
Gillissen onderscheidt drie ty
pen pleinen. Ten eerste de grote
markt, gekoppeld aan een pu
bliek gebouw als kerk of ge
meentehuis. Daarnaast de
markten vernoemd naar pro-
Architect Ben Gillissen bij 'zijn'
ducten die er werden verhan
deld zoals Vismarkt, Potten-
markt of Varkensmarkt. De
inrichting ervan bevat vaak een
bij de oorspronkelijke functie
behoren element, zoals een wa
terpomp, visbanken of een over
kapping. Een derde type (semi)
openbare ruimte in binnenste
den vormen de hoven. In histori
sche vorm gebouwd uit charita
tieve overwegingen als woonho-
ven voor een specifieke bewo-
nersgroep zoals de bagijnhoven
en de zeemanserven. In het be
gin van de twintigste eeuw ont
staan de tuindorp-pleintjes.
Deze meestal groen ingerichte
open ruimtes zijn als herkenba
re vormen opgenomen in het
stedenbouwkundig plan. In de
jaren zeventig worden meer in
formele pleintjes ingericht,
waaraan geen heldere vorm ten
grondslag ligt.
Pleinen had
den naast hun
functie als
economisch
treftpunt ook
een sociaal
bindend ka
rakter voor de
bewoners van
de stad. Ze
vormden de
symbolische
ontmoetings
plaats voor het
gemeen
schapsleven. Zo is 'donderdag
marktdag' in Middelburg, waar
de boeren van het hele eiland el-
AIÜSRT HtlJN
kaar ontmoeten, nog steeds een
begrip voor Walcheren. Gillis
sen concludeert in zijn boekje
dat die betekenissen, afgezien
van de week- en rommelmark
ten grotendeels zijn verdwenen.
Wat wel gebleven is bij een aan
tal pleinen is de functie van stal
lingsruimte. Zo is het Middel
burgse plein
1940, dat ove
rigens pas in
de wederop
bouw na de
Tweede We
reldoorlog
werd aange
legd, een dui
delijk voor
beeld van een
stallings
plein, waar
fietsen en au
to's het beeld
bepalen.
Maar Ben Gillissen ziet met
vreugde de ontwikkeling waar
bij pleinen niet langer alleen als
Schetsontwerp van de herinrichting van de Goese Bleekmarkt.
verkeersruimte (lees parkeer
plaats) gebruikt worden. „Een
lange periode was het de auto
die domineerde. Dat is langza
merhand aan het veranderen.
Tien jaar geleden zag je op de
Markt in Middelburg alleen
maar blik, nu heeft dat plein een
andere functie. Het Goese
Bleekplein bijvoorbeeld heeft
nu nog een parkeerfunctie. In
ruimtelijke zin is er nauwelijks
sprake van een pleinruimte die
als samenhangend geheel kan
worden ervaren. De bouw van
het nieuwe theater, waarvan de
entree aan het Bleekplein is ge
situeerd, vormt aanleiding om
de inrichting van het plein te
heroverwegen. Er is een plan
ontwikkeld voor de realisatie
van een samenspel van pleintjes
met een samenhangend karak
ter. De identiteit van het plein
zal in hoge mate worden be
paald door de aanwezigheid van
de schouwburg. In aanvulling
hierop worden culturele func-
illustratie Pleinen en Hoven
De Middelburgse Vismarkt met links een eerste schetsje.
illustratie uit Pleinen en Hoven
boom op het Kievitshof.
foto Ruben Oreel
ties rondom het plein gehuis
vest. De parkeerfunctie staat
dan niet langer voorop."
„Dat geldt overigens niet alleen
voor die openbare ruimtes in de
stad. Ook in nieuwbouwwijken
wordt gezocht naar andere ma
nieren van parkeren. Onder
gronds in garages bijvoorbeeld.
Ik vind dat een prima oplossing.
Tegenwoordig is anderhalve au
to per woning zo'n beetje het
uitgangspunt. Als je die alle
maal op straat zet, zie je alleen
maar blik. Ik weet best dat de
auto een niet weg te denken ele
ment is, tenslotte heeft bijna ie
dereen er wel een, dus een ge
deelte van die auto's zal op de
openbare weg blijven staan."
Gillissen pleit voor een even
wicht tussen 'in het zicht en uit
het zicht'. Dat heeft bijvoor
beeld in de Veerse Poort, waar
Gillissen de bebouwing en in
richting van het Kievitshof en
het Vinkenhof ontwierp, naast
parkeergarages ook een oplos
sing opgeleverd waarbij de be
woners hun auto in 'half verzon
ken' garages kunnen plaatsen.
De bovenkant van die garages
vormt een glooiende grashel
ling. Daarnaast zijn er ook par-
keermogelijkheden aan de rand
van de hoven, zodat de binnen
pleinen alleen een verblijfs-
functie hebben.
Gezien de participatie van VOF
de Veerse Poort en de inbreng
van Gillissen in het nieuw
bouwproject, is het niet ver
wonderlijk dat veel aandacht
wordt besteed aan de hoven in
de Middelburgse wijk. Gillis
sen: „De filosofie van Herman
Herzberger is om door middel
van die hoven een sociale bin
ding teweeg te brengen. Of dat
tot nu toe werkt? We horen veel
positieve geluiden, maar ook
negatieve. Het vergt een andere
manier van samenwonen."
Patrick Harting, projetleider
nieuwbouw bij Woongoed Mid
delburg en betrokken bij het
boekje en VOF de Veerse Poort:
„Wij ervaren al jaren dat men
sen die in een appartementenge
bouw gaan wonen, daar erg aan
moeten wennen. Ze horen dan
andere geluiden dan in een 'ge
wone' woning. Als je dan ook
nog aan een hof woont, vergt dat
gewenning. Meestal lukt dat
wel. Zeker in de nieuwere ho
ven. De bewoners daar hebben
vaak bewust de keuze gemaakt
voor het wonen aan een hof. Zij
voelen zicht prettig bij die soci
ale samenhang, de veiligheid en
het gemêleerd wonen. Jong en
oud door elkaar. Afgelopen Ko
ninginnedag bijvoorbeeld, toen
het slecht weer dreigde te wor
den, hebben de bewoners van
het Watersniphof de parkeerga
rage leeggemaakt en daar een
feest voor de bewoners gehou
den met hapjes, drankjes en
spelletjes."
Die sociale functie van een hof
of een plein is voor Gillissen van
wezenlijk belang. „De vormge
ving ervan is daarbij ook be
langrijk. Er moet een ruimtelij
ke eenheid zijn, die je duidelijk
moet kunnen ervaren. De gevel-
wanden rondom moeten in juis
te verhouding staan tot de op
pervlakte van de 'vloer'. Die
eenheid kun je ook bereiken
door een symbolisch element
neer te zetten. Zo heb ik in het
Kievitshof een oude boom ge
bruikt als element. Zo'n grote
oude boom waar wijze oude
mannen rond zitten."
Annemarie Zevenbergen
J
In Eben Haezer in Zaamslag
wordt zondag de Informatie
markt Boerderij+Landschap
gehouden. Tijdens deze infor
matiemarkt kunnen bezoekers
antwoord krijgen op vragen
over architectuur, restauratie of
aankoop van een boerderij. De
Stichting Landschapsbeheer
Zeeland is aanwezig over de in
richting van het erf en het ge
specialiseerd restauratiebureau
de Steunbeer, dat in juli een
kantoor in Zierkzee opent, zal
eveneens aanwezig zijn. Tevens
worden boerderijen te koop en
te huur aangeboden. Bezoekers
kunnen ook de expositie Neem
nou de boerderij bekijken, een
tentoonstelling over historische
boerderijen, samengesteld door
Stichting Historisch Boerderij-
Onderzoek. De markt is onder
deel van de Boerderijen Estafet
te, in het kader van het Jaar van
de BoerderijDe markt duurt
van 12 tot 18 uur.
Een vreemde naam voor een
keuken: F10 kunststof, no
tenhout reproductie. Toch is het
de naam van het nieuwe keu
kenprogramma van Miele. Vol
gens het bedrijf is vooral de mix
van materialen opvallend. De
fronten ogen als notenhout, het
werkblad is wit, de spoelbak
van roestvrijstaal en de inbouw-
apparaten en jaloeziekasten
van aluminium. De spoelunit en
de werkplek zijn hoger uitge
voerd, waardoor de gebruiker
niet voorover hoeft te staan. Het
kookeiland is daarentegen iets
lager uitgevoerd. Doordat het
werkblad oversteekt, kunnen
twee mensen aan het eiland
plaats nemen.
Een aardig detail is dat de keu
kenkraan op de roestvrijstalen
achterwand wordt aange
bracht. Voor meer informatie:
0347-378887. Op internet: ww-
w.miele.nl
In nogal wat schuurtjes is het
een puinhoop. Bezem, hark,
schoffel en schop staan ergens in
een hoek en vallen bij de minste
of geringste beweging om. Een
kunststof gatenrek dat sinds
kort verkrijgbaar is bij woon-
warenhuis Leen Bakker moet
daarin verandering brengen.
Het rek is 95 centimeter hoog en
biedt plaats aan meer dan vijf
tien stelen. Het stelenrek heeft
aparte vakken voor gereed
schap met een handgreep. Huis
houdelijke hulpjes die moeten
drogen, kunnen er eveneens in
worden geplaatst.
Het rek is verkrijgbaar als hoek-
model (€17,99en als rechthoe
kig wandmodel (€19,99Het
wandmodel biedt plaats aan
meer dan twintig steelgereed-
schappen.
De komkommertijd komt er
weer aan - de tijd waarin
kranten traditiegetrouw hun
kolommen met sterke verhalen
vullen. Vaak komen de berich
ten, waarvan het waarheidsge
halte dubieus is, jaar in, jaar uit
terug. Uit het verleden kan ik
mij de verhalen over de Yeti her
inneren, de Verschrikkelijke
Sneeuwman waarvan af en toe
een reusachtige voetafdruk in
de sneeuw op een berghelling in
de Himalaya werd gevonden.
Maar van de Yeti hoor je weinig
meer. Voor dergelijke sterke
verhalen, is de wereld te kleir.
geworden en plaatsen die ooit
afgelegen waren, zijn nu zo be
reikbaar dat ze alle mystiek ver
loren hebben. Wie reist er nog
naar Loch Ness, in Schotland, in
de hoop een glimp van het mon
ster op te vangen? En ook over
de dinosauriërs die nog in oer
wouden in de binnenlanden van
Zaïre zouden leven, hoor je zel
den meer. Veel valt er niet meer
te ontdekken in deze wereld.
De komkommerjournalist heeft
andere bronnen moeten aanbo
ren. Vroeger haalde hij de sterke
verhalen van ver, maar nu blijft
hij dicht bij huis. Tien jaar gele
den verscheen de bruikikker,
een reusachtige, boosaardige
kikker die uit terraria van on
verantwoordelijke amfibieën-
houders was ontsnapt en die in
sloten en plassen op jonge eend
jes en pootjebadende kleuters
loerde. Maar de bruikikker ver
dween even snel als hij kwam.
Jammer, want ik had hem graag
eens horen brullen. Daarna
kwamen de waterschildpadden,
die door aquariumhouders in de
natuur werden losgelaten en
daar tot vervaarlijke monsters
uitgroeiden. En die komkom
mer bevat een kern van waar
heid, want de waterschildpad
kan zich in stadsgrachten en
poldersloten uitstekend redden.
Alleen voortplanten wil niet
lukken, want daarvoor is de wa
tertemperatuur in ons land niet
hoog genoeg. Er zullen dan ook
veel waterschildpadjes moeten
worden weggegooid voordat ze
tot een plaag zullen uitgroeien.
Voorlopig is de loslopende hond
nog steeds gevaarlijker dan de
loszwemmende schidpad. Wat
natuurlijk geen reden is om
schildpadden in gevangenschap
te houden. Wie schildpadden
wil zien moet ecotoerist worden.
Ook de botanie kent het equiva
lent van de waterschildpad en
de Yeti. Dat is de waterplant die
- alweer - door aquariumlief
hebbers in plas en sloot wordt
vrijgelaten en die vervolgens zo
hard aan het groeien slaat dat
hij binnen de kortste keren het
hele wateroppervlak als een
drijvende deken heeft bedekt.
Zwemmen wordt onmogelijk,
pleziervaart wordt gehinderd
en op de verduisterde bodem wil
niets meer leven. Zo'n plant is
bijvoorbeeld de waterhyacint,
een drijvende waterplant die er
uit ziet alsof hij is opgepompt en
die je in het tuincentrum in een
handig plastic kuipje kunt ko
pen. In tropische landen heeft
die waterhyacint inderdaad
veel schade aangericht, maar bij
ons is de plant niet winterhard
en ontsnapte exemplaren gaan
aan het begin van de winter
dood. Een tweede komkommer-
plant is de mosselplant of wa
tersla, Pistia stratiotes. Ook dit
Watersla, Pistia stratiotes
plantje is algemeen in kuipjes
verkrijgbaar en het is moeilijk
om het te laten staan, want een
dieper en fluweliger groen dan
dat van de drijvende rozetten
van watersla is in de plantenwe
reld onbekend. Ook deze vijver-
plant ontsnapt van tijd tot tijd
en kleurt dan hele vijvers en ka
nalen smaragdgroen. Een zach
te winter overleeft hij zelfs, en
dat heeft tot paniekzaaiende
krantenberichten geleid. Totdat
de vorige winter eindelijk weer
eens echte vorst bracht en alle
watersla in een oogwenk be
vroor.
Romke van de Kaa
Huizenzoekers kunnen al
weer meer dan tien jaar te
recht op internet. Nog steeds is
niemand erin geslaagd om het
totale woningaanbod van Ne
derland op één website bij el
kaar te brengen. Dat geldt ook
niet voor hetmooistehuis.nl, een
nieuwe website waarop wo
ningzoekenden sinds kort te
rechtkunnen. Het voordeel van
de site is dat de verkoop van wo
ningen voorop staat. De gebrui
ker kan gemakkelijk om allerlei
onnodige extra informatie heen
manoeuvreren. In tegenstelling
tot Funda (alleen NVM) is het-
mooistehuis.nl toegankelijk
voor alle makelaars. Die wordt
pas een bedrag in rekening ge
bracht als een woning verkocht
wordt.
De site is mede een initiatief van
Ilse Media Groep, een van de be
langrijkste participanten op het
Nederlandse internet. Het be
drijf is onder andere bekend van
de gelijknamige zoekmachine.
