Restauratie Wilhelmina's Oord Grijpskerke
PT
Je bent constant in dialoog
i jwooh
.Pk
BEF,
Bouwen aan boerderijen
Origineel
W111 Metselen zonder cement
Aiprtentie-exploitatie.
I ,h en Midden-Zeeland: 0118-484369;
is-Vlaanderen: 0114-372770.
;ctie: 0118-484413
jfredactie@pzc.nl
ius 18,4380 AA Vlissingen.
Wilhelmina's Oord.
foto's Lex de Meester
Zelfs het beslag is origineel
Even buiten Grijpskerke
ligt Wilhelmina's Oord:
ruim een hectare grond met
daarop een huis en een
schuur. Op de voorgevel van
de woning in muurijzers het
jaartal 1589. Meer dan vier
honderd jaar oud dus, of nog
ouder, want het jaartal hoeft
niet het bouwjaar te zijn. Het
boeren is voorbij op Wilhel
mina's Oord; de hofstede
wordt nu bewoond door Piet
en Agaath Matthijssen. In
1994 kochten ze de boerderij
en een jaar later gingen ze er
wonen. Na een grondige res
tauratie.
Het woonhuis op Wilhelmi
na's Oord lijkt eerder een
middeleeuws kasteeltje of
klooster dan een boerderij. Op
vallend zijn de gemetselde bo
gen boven de voordeur en twee
bovenramen, één aan de voor-
en één aan de achterkant. Ste
nen met sierlijke ronde randen
zijn daarvoor gebruikt. Dat de
boerderij niet oogt als de beken
de Zeeuwse, met de degelijke
lange en rechte voorgevel, komt
omdat-ie zo oud is. Van die hele
oude boerderijen zijn er niet
veel meer in Zeeland.
Het woonhuis van Wilhelmina's
Oord is waarschijnlijk bewaard
gebleven omdat het op een
kreekrug ligt. De oude schuur
lag lager en is door de inundatie
beschadigd en na 1944 vervan
gen. De familie Matthijssen
heeft deze schuur ook weer af
gebroken en er een zwarthouten
schuur 'in Zeeuwse stijl' voor in
de plaats gezet. Het woonhuis
heeft door de inundatie slechts
Bij de restauratie zijn de materialen uit het huis zoveel mogelijk hergebruikt. Ook de tegeltjes, kast en
bedstede in de keuken zijn origineel.
een dag zout water te verduren
gekregen en dan nog alleen in de
kelder. De rest van het pand is
ook die laatste overstroming be
spaard gebleven.
De woning bestaat uit drie de
len. Het hoogste, linkse - van de
weg af gezien - is het oudst, den
ken de huidige bewoners. Waar
schijnlijk later zijn er, dwars
daarop en aan de achterkant
aanbouwen gemaakt, met apar
te puntdaken. Waarschijnlijk,
want de familie Matthijssen tast
e woonberoepen staat
'cKe!ij/cs een beroep op het ge-
1van wonen centraal. De
Test uiteenlopende p ersonen
0nen aan bod: van stucadoor
n uwenier tot ambtenaar wel-
'Wscommissie of glazenwas-
11 Vandaag: de architect.
foto Peter Nicolai
voor een groot deel van de ge
schiedenis van hun huis in het
duister.
Piet en Agaath Matthijssen
kochten Wilhelmina's Oord in
februari 1994. „We woonden in
het centrum van Middelburg.
Toen de kinderen bijna allemaal
het huis uit waren, wilden we
graag buiten gaan wonen", ver
telt Agaath Matthijssen. „Toe
vallig liepen we hier tegen aan",
vult haar man aan. „Op de boer
derij woonden toen een broer en
zus. Hun moeder was net overle
den en zij verhuisden naar een
woning in het dorp.Er was tot
dan toe geboerd op Wilhelmi
na's Oord. „Toen we dit kochten
liep het bouwland nog tot aan
het huis."
Na de aankoop van Wilhelmi
na's Oord werden de plannen
voor de restauratie gemaakt.
Piet Dekker van architectenbu
reau Rothuizen, Van Doorn, 't
Hooft werd daarbij ingescha
keld. Er moest worden overlegd
met de gemeente en met Monu
mentenzorg, maar al in oktober
1994 kon begonnen worden met
de restauratie. In april 1995 was
het werk klaar, vrij snel. „Maar
op sommige dagen liepen er ook
wel 25 man rond."
Er moest veel worden gedaan.
De nieuwe bewoners wilden het
huis zoveel mogelijk in oude
staat opknappen. Maar ook vol
gens de eisen van deze tijd, dus
met moderne keuken en badka
mers. „Voordeel was dat er in
het verleden zo weinig aan het
huis gedaan was. Daardoor wa
ren nog heel veel oude dingen
aanwezig", zegt Piet Matthijs
sen. De materialen uit het huis
zijn zoveel mogelijk herge
bruikt. Zo is het dak voor het
grootste deel nog steeds bedekt
B
t
C
A i
met dezelfde pannen; liggen
overal in huis de oude plavuizen
die onder de houten vloeren
vandaan kwamen; zijn de mu
ren bekleed met oude tegeltjes
en zijn de balken in de plafonds,
de drie bedstedes en oude kas
ten nog origineel. Zelfs de oude
glas-in-lood-ramen boven de
voor- en zijdeur zitten er nog in
en op de voordeur rust het origi
nele beslag.
Er is vooral gewerkt aan de con
structie van het huis. De restau
ratie begon met de isolatie van
het dak en het vervangen van de
dakbalken. Piet Matthijssen:
„Bij een nieuw huis beginnen ze
beneden, bij een oud huis boven.
Eerst is dus het dak wind- en
waterdicht gemaakt, daarna
kwam de rest." Die rest bestond
uit het vervangen van rotte ko
zijnen, luiken, deuren en balken
en het herstellen van muren.
Dat werd gedaan met de oude
stenen. „Die waren gemetseld
met leem en dat is er goed af te
bikken."
De nieuwe bewoners wilden de
oude indeling van het huis zo
veel mogelijk behouden. „Daar
mag je ook niets aan veranderen
van Monumentenzorg."
Wel werden de douche en wc in
de bijkeuken en de voormalige
wc buiten weggehaald. In een
deel van de opkamer zijn een
nieuwe wc en een garderobe ge
maakt. Monumentenzorg gaf
toestemming voor een extra
deur die vanuit de keuken toe
gang geeft tot de tuin. Ook
mocht een extra raam worden
gemaakt in de achtermuur van
de kamer grenzend aan de opka
mer. „Toen ze dat in die muur -
van bijna een meter dik - gingen
maken, bleek dat er vroeger ook
al een raam had gezeten."
Boven, op de zolders van het
huis, is wel veel veranderd.
Tekening uit 1961. De huidige bewoners hebben aan de indeling
niet veel veranderd. Wel zijn de douche en wc uit de bijkeuken ver
wijderd en is in een deel van de opkamer een wc en garderobekast
gemaakt.
In het kader van het Jaar van de Boerderij verscheen onlangs Bou
wen aan boerderijen. Ideeënboek voor herstel en vernieuwing van
oude boerderijen. Daarin worden 38 boerderijen geportretteerd die
een grondige restauratie hebben ondergaan. In elk portret wordt
het verloop van de verbouwing geschetst. Soms gaat het om huizen
en schuren die in oude luister zijn hersteld, soms zijn er forse bouw
kundige ingrepen toegepast. Maar bij elke restauratie is rekening
gehouden met de historie van de boerderij.
In het boek staan ook drie Zeeuwse projecten: de tot trouw- en
raadszaal omgebouwde boerderij van de gemeente Borsele in Hein-
kenszand, Eben Haëzer van de familie Boogerd in Zaamslag en Hof
stede Suzanna in Borssele. Deze laatste boerderij is in gebruik door
Stichting Arduin en wordt bewoond door gehandicapten.
Bouwen aan boerderijen. Ideeënboek voor herstel en vernieuwing
van oude boerderijen - Roodbont Uitgeverij en Uitgeverij Terra/
Lannoo, €27,50.
De bewoners Piet en Agaath Matthijssen.
Vroeger werden ze gebruikt
voor bijvoorbeeld de opslag van
graan. Nu zijn op de zolders van
de deelhuizen aan de voorkant
de slaap- en badkamers van de
familie Matthijssen. De zolder
boven de keuken wordt ge
bruikt als CV- en rommelhok.
Het buiten wonen op Wilhelmi
na's Oord bevalt Piet en Agaath
Matthijssen prima. Het huis is
helemaal naar hun zin gerestau
reerd. De grote tuin die enkele
jaren geleden is aangelegd, ligt
er prachtig bij. „We hopen hier
nog een hele tijd te wonen."
Carla van de Merbel
1
1 1 1
1
SS l
8 1
Naam: Teun van Heelsbergen
(58)
Woonplaats: Aardenburg
Beroep: architect
Belangrijkste gereedschap:
computer, voorheen een pot
loodje
Potloodje? Welnee, dat komt er allang
niet meer aan te pas. Of toch, heel af
en toe. Als architect Teun van Heelsber
gen plotsklaps een ingeving heeft, zet hij
zijn hersenspinsel snel op papier. Op een
stukje enveloppe, of een ander beschrijf
baar velletje dat voor handen is. Maar
dat is dan ook het enige, want het ideetje
wordt vervolgens ingescand en met be
hulp van een computer verder uitge
werkt. „Ik was één van de eersten die met
een computer aan de slag ging. Dat is ze
ker al twintig jaar geleden. Waarom? Ik
had een hekel aan bouwkundig tekenen.
Trok je je lineaal eens weg, had je weer
een vlek. Dat wil overigens niet zeggen
dat het er makkelijker op is geworden,
want het kost veel tijd om computerpro
gramma's onder de knie te krijgen. En
heb je het eenmaal door, dan is er alweer
een nieuw, veel beter programma op de
markt.""
Van Heelsbergen, sinds 1980 als architect
actief, werkt vooral voor gemeenten en
particulieren. Meestal met een gerichte
opdracht, soms krijgt hij vrij spel. „La
ten we zeggen dat ik bij één op de vijf op
drachten flinke vrijheid heb. De meeste
mensen zeggen echter concreet wat ze
willen. Je bent constant in dialoog met je
opdrachtgever. Je moet de klant aanvoe
len, weten wat voor iemand je voor je
hebt. De één wil een flitsend huis, houdt
van gekke dingen, maar het gros van de
West-Zeeuws-Vlamingen gaat toch voor
klassiek. De mensen komen hier niet zo
veel in aanraking met architectuur. Op
het gebied van auto's en hifi weet ieder
een van de nieuwste snufjes, maar voor
architectuur moet je toch in de vakbla
den zijn. Zeg je bijvoorbeeld voor de grap
dat je een glazen huis wilt bouwen, dan
schrikken ze zich wezenloos."
Toch kan West-Zeeuws-Vlaanderen wel
een bouwkundige trekker gebruiken,
vindt Van Heelsbergen. „Gebouwen
kunnen de streek opkrikken, maar in dit
gebied is het toch vooral: doe maar nor
maal, dan doe je al gek genoeg. Het is
voor een architect zaak om op tijd dingen
in de gaten te hebben. Dit vak is een mix
van creativiteit, frustratie en visie. Heb
je het vermoeden dat er 'een nieuwe
maatschappij' komt, dan moet je daar
gelijk op inspringen. Doe je dat niet, dan
ben je tien jaar te laat. Of we hier te laat
zijn? Daarover zeg ik maar niets, laat dat
maar aan de politici over."
Nadat de architect zijn idee heeft uitge
werkt en de juiste mensen heeft gevon
den die het kunnen uitvoeren - „Je moet
op één golflengte zitten, want anders
komt er niets van terecht" - gaat het
voorlopige schetsontwerp naar de ge
meentelijke welstandscommissie. „Daar
geeft weer een andere architect zijn visie
over het idee. En die zegt natuurlijk nooit
dat alles oké is. Een heel mooi voorbeeld
is het volgende: ik wilde twee gebouwen
middels een puntdak met elkaar verbin
den. Toen zei de welstandscommissie
'nee, daar moet een plat dak op'. Dus ik
het idee aangepast. Kom ik twee weken
later terug, zit er een andere architect.
Die zei: 'wat doe je nu, het moet een punt
dak zijn!Een paar weken later komt die
eerste architect terug van vakantie en
ziet het ontwerp. Reactie: 'wat zei ik nou:
een plat dak!Dat schiet natuurlijk niet
op, hè?"
Dat frustreert, maar het creatieve aspect
vergoedt nagenoeg alles. „Soms kom je
op heel leuke dingen. Zo ben ik bezig met
de sporthal in Cadzand. Die moet multi
functioneel worden gemaakt. Ik wil
daarom vijftien paraplu's aan het pla
fond bevestigen, die middels een rail ver
plaatst kunnen worden. Daarnaast
worden ook verplaatsbare wandjes be
vestigd. Zo kun je dus in een grote zaal
vijftien kleine hutjes maken. Reuzehan-
dig voor manifestaties bijvoorbeeld. Dat
zijn gekke ideeën, maar daar ben ik juist
dol op."
Raymond de Frel
