PZC
John F. Kennedy: meer patiënt dan president
Eerst onder het mes, daarna onder de palmboom
W5
Thailand ruilt
seks in voor zorg
zaterdag 14 juni 2003
Kapotmaken
Tevreden
J
Noord-Pakistan gaat
gebukt onder sharia
Het was al niet 's werelds pro
gressiefste provincie, maar
nu de sharia - de strikte islamiti
sche wetgeving - vorige week offi
cieel is ingevoerd in het noorden
van Pakistan, worden de laatste
vrouwengezichten verborgen,
muziekcassettes verbrand en
wordt het enige vijfsterrenhotel
bestormd. Een reportage uit Gods
eigen bastion.
De laatste vrouw in de stad die in
het openbaar ongesluierd haar
werk doet, heet Sadaf. Ze is 23 jaar
oud, heeft pikzwart opgestoken haar
en kleurt haar lippen en nagels rood.
Als gastvrouw in het enige vijf sterren
hotel van Peshawar, de hoofdstad van
de Noord-Pakistaanse provincie
(NWFP), grenzend aan Afghanistan,
wijst ze bezoekers hun stoelen in het
restaurant, zo ongeveer het enige wat
ze doet. Want het meer actievere res-
taurantwerk, zoals bedienen, koken
en management, wordt door mannen
gedaan. Sadaf wijst alleen maar, lacht
en zegt keurig gedag. Sadaf fungeert
een beetje als behang; charmant be
hang, dat wel. Maar de kans is groot
dat Peshawar's laatste ongesluierde
vrouw binnenkort wordt ontslagen.
De nieuwe regering van de provincie
bestaat sinds acht maanden uit een
coalitie van moslimfundamentalis
ten. Vorige week jasten ze de sharia
door het parlement. Alles moet stren
ger, nog veel strenger dan al het geval
was. Alcohol is ten strengste verboden
en er gelden strikte islamitische kle
dingvoorschriftenEen spijkerbroek
of pantalon is Westers en dus anti-is-
lam en dus verboden. Muziek mag niet
meer, getuige de verbranding in Pes
hawar van duizenden muziekcasset
tes door regeringsaanhangers. Ook
zijn tientallen reclameposters in de
stad besmeurd met verf, waardoor de
gezichten van vrouwen niet meer
zichtbaar zijn. Het laatste voorstel
van de nieuwe regering is de Hisba-
Act, een wet die moet leiden tot een
nieuwe religieuze politiemacht die
overtreders ter plekke met lijfstraffen
kan aanpakken. Vorige week werd al
besloten dat vrouwen verplicht vanaf
hun twaalfde de burka moeten dra
gen.
Het Pearl Continental Hotel is een van
de twee plekken in de 400 duizend in
woners tellende stad waar je tot
vorige week alcohol kon krijgen. Ge
makkelijk was het nooit, want alco
holgebruikers worden in Peshawar al
jaren lang behandeld zoals rokers op
westerse luchthavens. Iemand die
koste wat het kost een biertje wilde
hebben, moest eerst een 'Niet-mos-
lim-buitenlanders-verklaring' on
dertekenen. Vervolgens mocht de al
cohol niet in het openbaar worden
genuttigd, maar alleen in een klein,
met tl-buizen verlicht kamertje op de
vierde verdieping. Maar dat ging de
nieuwe provinciale machthebbers
nog niet ver genoeg. Voor hen is alco
hol voor iedereen een verboden genot
middel. En dus bestormden een der
tigtal politieagenten eind vorige week
het Continental en verzegelden ze de
bar.
,,Die gasten willen ons kapotmaken",
aldus een van de medewerkers van het
hotel. ,,Ze gaan steeds een stapje ver
der. Vorige week sprak ik met een mi
nister die me vertelde dat hij nooit
naar het Pearl Continental zou komen
omdat we eten serveren op tafels en
bestek hebben. Hij zei tegen me: 'Eten
hoort op de grond te staan en als God
wilde dat je bestek zou gebruiken, had
hij je geen handen gegeven'. Wat voor
een toekomst heeft deze provincie met
zulk soort mensen."
Siraj-Ul-Haq, de vice-premier van de
ultra-orthodoxe regering, sloft rustig
naar zijn sober ingerichte kantoor. De
een na machtigste politicus in de pro
vincie, waar zo'n negen miljoen men
sen wonen, snapt alle commotie niet
rond de invoering van de sharia.
.Iedereen vergelijkt ons met de Tali
ban, maar dat slaat nergens op",
meent Ul-Haq. „Wij zijn democra
tisch aan de macht gekomen, het volk
wil de sharia. Wij doen niets anders
dan de wil van het volk uitvoeren."
Maar is het niet merkwaardig dat
vrouwen gedwongen worden de bur
ka te dragen? Immers, zelfs tijdens de
hajde pelgrimstocht naar Mekka,
dragen de vrouwen alleen een sluier,
geen burka. „De burka is onze lokale
traditie en daarom moeten vrouwen
het dragen", antwoordt Ul-Haq.
„Juist door de burka te dragen, wor
den de vrouwen volledig beschermd in
hun rechten en kunnen ze helemaal
tot bloei komen."
Wat zou de vice-premier doen als Osa
ma bin Laden plotseling in zijn pro
vincie wordt gevonden? Er gaan im
mers geruchten dat de Al Qaedaleider
zich in het noorden van Pakistan be
vindt. „Ik weet niet waar Bin laden
is", houdt Ul-Haq zich op de vlakte.
„Ik sta achter de Bin Laden die syno
niem is voor de strijd tegen de wrede
anti-moslimpolitiek van Amerika en
Israël. Waar ik me niet in kan vinden is
de Bin Laden als terrorist."
De invoering van de sharia in het
noorden van Pakistan heeft ondertus
sen al tot grote problemen geleid met
de nationale regering van president
Pervez Moesharaf in de hoofdstad Is
lamabad. Toen Moesharaf in 1999 tij
dens een staatsgreep de macht naar
zich toetrok, was het zijn bedoeling
om van Pakistan een mild moslimland
a la Turkije te maken, niet om in een
van de vier provincies de sharia inge
voerd te zien worden.
„Wat er nu gebeurt is dat de funda
mentalisten van de provinciale rege
ring steeds meer macht naar zich toe
proberen te halen"vertelt Azam Afri-
di, de burgemeester van Peshawar.
„Alle burgemeesters in de provincie
hebben hun ontslag ingediend omdat
de nieuwe regering onze macht wil be
perken. Luister, wij Pakistanenzijn
moslims, dat is ook zonder de sharia
heel duidelijk. De sharia is alleen
maar bedoeld om een paar nieuwe po
litici macht te geven."
De Taliban-achtige toestanden in het
Pakistaanse politie verbrandt videobanden, cd's en ander 'obsceen materiaal'.
noorden van Pakistan hebben men
senrechtenactivisten al de noodklok
doen luiden. „De invoering van een
religieuze politie is de Pakistaanse
versie van het ministerie van Normen
en Zeden van de Taliban"vindt Afra-
siab Khattak, voorzitter van de Men
senrechten Commissie van Pakistan.
„Het is een fascistisch en religieus-to
talitair systeem." Wel of geen Taliban,
de 19-jarige Karim van de Gulsazi
trouwsalon, heeft inmiddels al het ze
kere voor het onzekere genomen. De
afbeeldingen van vrouwen in trouw
jurken boven de etalage heeft hij vori
ge week zelf maar overgeschilderd
foto Tariq Mahmood/EPA
met witte verf. „Sinds een paar weken
trekken er hier allerlei groepen man
nen door de straten die de sharia wil
len afdwingen. Nu de Taliban zich
hier gevestigd hebben kan ik me maar
beter aanpassen voordat ik gestraft
word."
Harald Doornbos
John F. Kennedy
John F. Kennedy was terecht bang dat
duidelijkheid over zijn medische si
tuatie zijn politieke toekomst zou ver
pesten. Hij slikte pijnstillers, antibioti
ca, cortisonen, testosteron, hormonen,
en nog een handvol andere middelen.
Hij leed aan de ziekte van Addison, had
last van zijn prostaat, lag soms dubbel
van darmkrampen, en problemen met
zijn rug verhinderden niet alleen het
oplopen van de trap, maar vaak ook het
aantrekken van sokken. Voordat hij
een persconferentie gaf, liet hij zich
amfetaminen toedienen: Ahhh; Feel
Good!
In een nieuwe biografie van JFK haalt
historicus Robert Dallek wat dit aspect
betreft alles uit de kast. Hij heeft over
leven en beleid van JFK niet zoveel
nieuws te vertellen, maar hij heeft wel
in het imposante JFK Museum and Li
brary in Boston voor het eerst inzage
gehad in de dagboeken van de artsen
van de man die slechts kort president
van de VS was. Dat is geen fris beeld:
Dallek neemt de lezer bijkans mee in de
spreekkamer van de huisarts. 'Nou,
bukt u maar eens, dan zullen we even
voelen.'
Na alle biografieën die al zijn versche
nen over Kennedy, heeft Dallek toch
een nieuwe invalshoek gevonden. Hij
schreef eerder over Lyndon Johnson,
Kennedy's vice-president en opvolger.
Zijn belangrijkste reden om opnieuw
een biografie te schrijven van een van
de meest beschreven Amerikanen van
de vorige eeuw is echter een simpele: er
is steeds een nieuwe generatie die het
sprookje wil lezen van de familie die in
de VS het dichtst bij een koninklijk
huis komt.
En Dallek schrijft het heel goed op. On
metelijke rijkdom, seksuele aantrek
kingskracht, politieke macht op
wereldniveau, de schijn van onkwets
baarheid - JFK had het allemaal. Tege
lijkertijd was daar de duistere kant van
dit mooie bestaan: dood in de familie,
risico's van dansen op de rand van de
vulkaan, en uiteindelijk de kogel in
Dallas.
Dallek vertelt het in een goed geschre
ven en handzaam boek. Wie nog geen
biografie van Kennedy in de kast heeft,
heeft hier een leesbaar en gedegen werk
aan. Dat is tegelijkertijd een diskwali
ficatie van dit boek: dat wisten we toch-
allemaal al?
Maar het kan geen kwaad, in een tijd
dat de Verenigde Staten de militaire
spierballen laten rollen, dat nog eens
wordt uitgelegd dat het burgerlijk be
stuur van Amerika, in de persoon van
de president, 'neen' kan zeggen tegen
het militaire apparaat.
John Kennedy heeft wat betreft Cuba,
Berlijn en Vietnam een aantal malen
'neen' gezegd tegen zijn militaire chefs,
die de atoomtrekker wel wilden over
halen. Dat Robert Dallek dat nog eens
overduidelijk maakt, is misschien wel
het belangrijkste element van zijn bio
grafie van JFK.
Ans Bouwmans
Robert Dallek, Ah Unfinished Life - John F.
Kennedy 1917-1963, uitg. Little Brown, im
port Van Ditmar, 838 paq., adviesprijs
38,95 euro.
TTeel plannen, weinig vooruitgang: de
V wachtlijsten in de Nederlandse gezond
heidszorg willen maar niet slinken. Steeds
vaker gaat de patiënt daarom, met behulp
van zijn of haar verzekeraar, in het buiten
land onder het mesIn Thailand aast men op
westerse patiënten. „Blijf na je heupopera
tie nog lekker twee weken onder een palm
boom liggen."
Een Thaise verpleegkundige maakt een die
pe buiging, het vaste begroetingsritueel.
Welkom in Bangkok: snelle operaties voor
een schijntje, daarna een luxe vakantie om
het leed' wat te verzachten.
Exacte cijfers zijn er niet, maar Nederland
sepatiënten zoeken hun heil in toenemende
mate over de grens. Zorgverzekeraar CZ
bijvoorbeeld liet vorig jaar 18.000 patiën
ten in buitenlandse instellingen behande
len, 5000 meer dan een jaar daarvoor.
Tegelijkertijd blijkt het lastiger om zieken
in Nederland eerder op de operatietafel te
krijgen.
Dus groeit de aandacht voor de zogeheten
derde weg', het buitenland. Al veel langer
hebben verzekeraars contracten met zie
kenhuizen in vooral België en Duitsland,
voornamelijk voor zieken uit de grensstre
ken. Dat dijt nu uit. Zeker omdat het Euro
pese gerechtshof een paar weken geleden
bepaalde dat ziekenfondspatiënten zich
voor poliklinische behandelingen in alle
landen van de Europese Unie mogen mel
den.
In Aziatische ziekenhuizen staat de cham
pagne al koud. Nog een enkel stapje, denken
ze daar, en westerse patiënten krijgen ook
daar hun behandelingen vergoed, zonder
dat de verzekeraar - zoals nu - vooraf om
toestemming moet worden gevraagd. De ge
zondheidszorg van het continent, met name
die van Singapore en Thailand, staat inter
nationaal hoog aangeschreven. Wachtlijs
ten zijn daar onbekend. En er zijn meer troe
ven om Europese patiënten te lokken: de
ingegrepen zijn goedkoop en voor weinig
Het aantal Europeanen dat naar het Bangkok Hospital komt, neemt jaarlijks toe.
geld knoop j e er een vakantie in een tropisch
land aan vast. „Medisch toerisme gaat
Thailand beter op de kaart zetten", voor
spelt Daphne Pels, die in het Bangkok Hos
pital als contactpersoon werkt voor patiën
ten uit het Westen. „De meeste operaties of
simpele ingrepen kosten hier soms maar een
derde van die in Nederland."
Van gecompliceerde hartoperaties tot het
laten zetten van een kroon of een zalfje voor
een huidinfectie, het kan in het privé-zie-
kenhuis onder één dak. En de kwaliteit?
„Die doet niets onder voor die van academi
sche ziekenhuizen in Nederland", zegt Pels
stellig.
In Nederland groeit de vraag naar behande
lingen zo sterk, mede door de toename van
de mogelijkheden, dat de ziekenhuizen ver
stopt raken. Maar ook het financieringssys
teem blijkt een sta-in-de-weg. Ziekenhui
zen krijgen elk jaar van de ziekenfondsen
een budget waarvan ze operaties, bedden en
verplegend personeel moeten betalen. Als
er al genoeg personeel is, past het zieken
huis wel op om meer te opereren dan bud
gettair kan, want anders volgen er financië
le sancties. Hoe anders in Thailand. Pels:
„Meer verrichtingen, meer kassa. Heel sim
pel."
Daar profiteren overigens alleen rijkere in
foto Worrawut Deepromchok/GPD
woners van Thailand van; wie geen geld
heeft is aangewezen op staatsziekenhuizen,
waar de zorg aanmerkelijk minder is.
Binnen twee, hooguit drie jaar barst de
bom, denkt de Duitser Ralf Krewer, die is
belast met de stroom internationale patiën
ten naar het Thaise ziekenhuis. Hij begrijpt
de beslissing van het Europese gerechtshof.
„De EU wil het probleem intern oplossen,
om de geldstromen binnen Europa te hou
den. Maar de vergrijzing is niet te stoppen.
Niet alleen in Nederland, ook in Duitsland
gaan vanwege bezuinigingen op de zorg
grote problemen ontstaan. Er is een tekort
aan artsen en zie nog maar eens een tandarts
te vinden." Gingen westerlingen vroeger
vooral voor plastische chirurgie naar het
verre Azië, nu komen ze voor allerlei kwalen
over de vloer, zegt Krewer. Het aantal Ne
derlanders dat naar het Bangkok Hospital
komt, groeit jaarlijks met honderd procent,
van 111 in 2001 naar 257 in 2002.
Dit jaar zullen dat er circa 500 zijn, lager
dan de verwachting omdat de longziekte
sars nu even roet in het eten gooit. De Thaise
regering steunt het medisch toerisme volle
dig. De regering hoopt zo het seksimago van
het land meer naar de achtergrond te drin
gen.
Kink in de kabel zijn vooralsnog de verzeke
ringsmaatschappijen, die hun patiënten
niet massaal naar Thailand sturen, terwijl
ze daar wel geld mee zouden uitsparen.
Maar de maatschappijen zijn bang hun kre
diet bij de Nederlandse ziekenhuizen te ver
spelen. Ook houdt de regering de boot af.
„Veel operaties in Thailand uitvoeren, bete
kent gezichtsverlies voor de Nederlandse
gezondheidszorg", zegt Pels. „Nederlandse
artsen die hier op werkbezoek komen, zijn
vaak enthousiast. Maar zij hebben te maken
met managers die niet willen."
Soms vergoedt de verzekeraar wel operaties
in Azië op individuele gronden. Voor de pa
tiënt bestaat er daarnaast nog 'een trucje':
een goede reisverzekering afsluiten. En je
vervolgens tijdens je vakantie laten opere
ren. „Maar dat geldt alleen voor mensen die
niet eerder klachten hebben gehad, dat
checken ze bij je dokter. Of je moet kunnen
aantonen dat je volgens de dokter wel dege
lijk op vakantie kon."
In het Bangkok Hospital worden ook in toe
nemende mate Nederlanders geopereerd op
kosten van hun baas, zodat ze eerder aan het
werk kunnen. De vierde optie: zelf dokken -
vervelend, maar niet zo duur als in Neder
land en de patiënt is verlost van pijn en on
gemak.
In de gangen, waar een speciale spray de ty
pische ziekenhuislucht verdrijft en het we
melt van verpleegsters, loopt vijftiger Do
van Drunen tevreden rond. Hij heeft last ge
kregen van irriterende uitslag op zijn voe
ten. „Ik kwam binnen en kon meteen bij een
specialist terecht. Die keek ernaar, schreef
wat voor en beneden was het zalf ophalen en
afrekenen. Snel en goedkoop, in Nederland
ben je hiervoor een halve dag kwijt", zegt
hijterwijl voor hem een taxi wordt gere
geld. Het Bangkok Hospital besteedt steeds
meer aandacht aan de koppeling tussen in
greep en toerisme. Zo zijn er contacten met
hotels, reisorganisaties en luxe kuuroorden.
Ook stippelen arts en patiënt de mogelijk
heden uit na een operatie. Pels: „Een trek
tocht door de jungle na een borstvergroting
is bijvoorbeeld niet zo verstandig." Maar
een weekje strand is natuurlijk niet ver
keerd, of tempels en markten bezoeken in
Bangkok. Of genieten van de Thaise keu
ken. „En anders komen ze maar naar mijn
kuuroord", grapt Idthi Mahatthira, die als
eigenaar van een luxe ressort zojuist 'goede
zaken' heeft gedaan met het ziekenhuis.
Dat de golf westerse patiënten gaat komen,
is voor de directeuren en managers zo klaar
als een klontje. Daarom zijn ze met de bouw
begonnen van een speciaal, internationaal
ziekenhuis naast het huidige. Ook een nieu
we hartkliniek is in aanbouw. „En alle ver
pleegsters en artsen die daar gaan werken,
krijgen Engelse les en leren wat over de wes
terse cultuur", vertelt onderdirecteur Thia-
chai JotikabukkanaEn in westerse landen,
waaronder Nederland, komen steeds meer
kantoren die bemiddelen tussen patiënt en
ziekenhuis, en de 'operatiereis' min of meer
voorbereiden.
Snel, goedkoop, service en er even lekker
uit, zo lijkt de Aziatische gezondheidszorg
te adverteren. Toch kleven er ook nadelen
aan. Tenminste, voor de wat minder avon
tuurlijk ingestelde zieke. Want een operatie
in Thailand betekent wel een vliegreis naar
de andere kant van de wereld. En een onbe
kende taal. „Maar we komen patiënten ge
woon bij het vliegveld ophalen, en als het
nodig is vertaal ik alles", zegt Daphne Pels.
Maar als er een foutje wordt gemaakt, moet
de patiënt zich dan door het ondoorgronde
lijke Thaise rechtssysteem worstelen? „We
hebben nog nooit forse fouten gemaakt,
maar het ziekenhuis is daarvoor gewoon
verzekerd. De zieke komt niet voor een
Thaise rechter te staan. Fouten zijn schade
lijk voor ons, medische missers zijn de dood
in de pot voor privé-ziekenhuizen. En des
noods komt de patiënt op onze kosten terug
voor herstel", zegt Pels.
Gerustgesteld? De enige hobbels zijn dan
nog de bomvolle wegen in de hoofdstad en
het warme klimaat. Al valt dat laatste onder
een palmboom best mee.
Rudi Buis
