Wijfjes vallen
altijd op de grootste
schreeuwlelijkerds
Help, ik zie het niet meer zitten
Je demarreert
nooit tijdens
een eetpauze
VU f,
Vijf tips
voor jongeren
0E Jonc-E OndERZ-DEkER
Oerolfestival
op Terschelling
woensdag 11 juni 2003
Aandacht
KJ EEN HANDOMDRAAI
Je denkt dat alleen in sprook
jes dieren kunnen praten?
Lees dan Ruik eens wat ik zeg
van Jan Paul Schutten over 'De
taal van planten en dieren' en je
zult versteld staan van hoe die
ren én planten met elkaar com
municeren. En met jou, als je
hun taal tenminste verstaat.
Dat mannetjeshonden hun poot
optillen bij het plassen is een ra
re gewoonte. Vinden wij. Maar
in de natuur heeft alles een re
den. Door hoog tegen een muur
of boom aan te plassen sijpelt
hun urine langzaam naar bene
den, zodat de geur ervan beter
wordt verspreid. En geur is voor
een hond nu eenmaal de beste
manier om andere honden te
vertellen dat ze op andermans
terrein komen; het territorium
bovendien van iemand die zó
hoog kan plassen dat hij beslist
een stuk groter dan zij moet zijn.
Het 'piasgedrag' van honden is
iets alledaags waarop niemand
je attent hoeft te maken. Maar
weet je ook dat een reu met zijn
plasje (op neushoogte) hetzelfde
doet als wij met ons naambordje
(op ooghoogte) naast de voor
deur? Ook zal het geen nieuws
zijn dat katten graag met hun
kop en achterlijf tegen van alles
aanwrij ven om er voor te zorgen
dat de hele wereld naar hen
ruikt. Heb je er echter weieens
bij stilgestaan dat ze om dezelf
de reden jóu kopjes geven: 'Jij
bent nu van mij', zeggen ze er
mee. Net als de stoel en de tafel
poot.
Verwonderd kijken en luisteren
tijdens een boswandeling
bracht Jan Paul Schutten op de
gedachte dat bladergebrabbel,
vieze luchtjes, staartgekwispel,
springen als een stuiterbal en al
het andere dat hij toen waarnam
meer was dan wat zinloos gedoe.
Hij ging op onderzoek uit en
hoorde van deze en gene allerlei
interessants over geuren, kleu
ren, geluiden, vormen en bewe
gingen in de planten- en dieren
wereld. Met wat hij zo te weten
kwam vulde hij Ruik eens wat ik
zeg. Veel in zijn eerste informa
tieve boek voor kinderen lijkt
heel gewoon. Hoe
honden en katten f
duidelijk maken
wie de baas is bij
voorbeeld. Maar
zijn manier van
vertellen is aanste
kelijk genoeg om
zelfs iemand voor
wie de natuur geen
geheimen heeft, te kunnen boei
en. Een enkele keer is het of je
Midas Dekkers hoort: '(En) hon
den zijn eigenlijk gewoon neu
zen op vierpoten.'
In acht hoofdstukken geeft-hij
tekst en uitleg over de taal van
de natuur. Je leest over bomen
die zichzelf gauw giftig maken -
eet mij niet - als ze door een
zwerm sprinkhanen overvallen
worden. Over hoe een nijlpaard
mannetje dat niet eens de groot
ste, knapste en sterkste hoeft te
zijn toch de populairste van de
poel wordt: 'Vrouwelijke nijl
paarden hebben vooral een oog
je op de heren die hun poep het
verst in de rondte kunnen slin
geren...' Over de knipperlicht-
taal waarmee vuurvliegjes el
kaar berichten sturen. Over de
nogal beperkte woordenschat
van mannetjeskikkers en de
kortzichtigheid van de wijfjes,
die altijd op de grootste
schreeuwlelijkerds vallen:
'Maar dat wil niet zeggen dat
kleine mannetjes kansloos zijn.
Slimme kleintjes 'playbacken'.
Ze gaan in de buurt van een gro
te herrieschopper zitten en doen
net alsof zfj het geluid maken.
Wanneer een vrouwtje van de
juiste kant komt, ziet ze de grote
kikker niet en denkt ze dat het
kleintje haar romantische aan
bidder is.'
Met elkaar 'praten' doen plan
ten en dieren anders als wijEen
boodschap geven aan een ander
die daar vervolgens iets mee
doet is ook rriogelijk zonder
woorden. Een wel heel specta
culair talenwonder is dan de
bijenorchidee. De in Nederland
zeer zeldzame bloem kan met
geur, kleur, vorm en tast zelfs
liegen. Eerst worden manne
tjesbijen gelokt 'met de geur die
vrouwtjes verspreiden als ze
willen paren. Die is zo effectief
dat de mannetjes er direct op af-
illustraties Sieb Posthuma
komen. Eenmaal in de buurt
zien ze de orchidee, die als twee
druppels water op een vrouwtje
lijkt. De kleuren en vorm van de
bladeren zijn pre
cies hetzelfde. En
wanneer ze op het
blad zijn beland
om te paren, voelt
dat net zo aan als
een vrouwtjesbij
Het blad bevat na
melijk allemaal
kleine haartjes, die
niet van een bijenvacht te on
derscheiden zijn.
Ruik eens wat ik zeg verscheen
in dezelfde serie als 'Het koeien-
boek', 'Wat een circus!'Zwarte
peper, scheurbuik'. En daar is
genoeg mee gezegd.
Jan Smeekens
Jan Paul Schutten: Ruik eens
wat ik zeg, De taal van planten
en dieren. Querido; 121 pag.;
12,95.
Eenzaamheid is volgens
kinderpsychologe Len
ny Duijvelaar het grootste
probleem van puberende
jongeren. Over deze ingrij
pende levensfase schreef zij
een boek. Vooral bedoeld
voor de jongeren zelf.
Van huis weglopen? Dat doet
ieder kind wel eens. Het ene
komt niet verder dan de schuur,
het andere loopt een stuk verder.
Een stap op weg naar zelfstan
digheid, het aftasten van gren
zen,meer ishet vaak niet. „Loop
nooit in een impuls weg. Als je
weg wilt lopen, bedenk dan van
tevoren waar je heen gaat. Naar
een goede vriend of vriendin bij
voorbeeld. Op straat blijven
zwalken heeft geen zin en is ge
vaarlijk", zegt kinderpsycholo
ge Lenny Duijvelaar.
Jongeren hebben tal van proble
men, waar ze soms letterlijk
voor weg willen lopen. Hoe
maak je contact als je verliefd
bent? Hoe kom je over je liefdes
verdriet heen? Wat is aanran
ding, wat is misbruik? Wat moet
je doen als iemand op een akeli
ge manier naar je staat te glu
ren? Hoe weet je of je hetero, ho
mo of lesbisch bent? Hoe moet
het op de nieuwe school? Wat
moet je doen als je gepest wordt?
Waar moet je aan denken als je
een piercing wilt? En waar ko
men die rare angsten, waar je
vroeger nooit last van had, in
eens vandaan? En, misschien
wel dé pubervraag van alle tij
den: wat te doen als je 'het niet
meer ziet zitten'?
Kinderpsychologe Lenny Duij
velaar, die een praktijk aan huis
heeft en samen met Anjo Geluk
boeken uitbracht als 'Het twee-
lingenboek', 'Hoezo overgang'
en 'Het opa- en omaboek',
schreef nu een handleiding voor
en door pubers. Heb ik dat! -
Over de pil, piercings en pro-
bleemouders is bedoeld voor
jongens en meiden van tien tot
zeventien jaar, maar is ook voor
ouders niet te versmaden.
Dat er behoefte aan'is blijkt uit
het feit dat de eerste druk (4000
exemplaren) in luttele weken
bijna is uitverkocht.
Waarom dit boek? Duijvelaar:
„Jongeren hebben in deze fase
veel behoefte aan informatie.
Het leven is niet makkelijk. Er
komt ontzettend veel op ze af:
hun lichaam verandert en voor
dat groeiproces hebben ze heel
veel energie nodig. Ook psy
chisch verandert er een hoop.
Pubers beleven enorme stem
mingswisselingen. Zij voelen
zich het ene moment in de ze
vende hemel, het andere mo
ment zijn ze 'Zum Tode betrübt'.
Ook hun denken is vaak zwart
wit. Het is het een of het ander,
een tussenweg is er vaak niet. Ze
kiezen voor alcohol drinken of
niet drinken, voor óf vlees öf ve
getarisch eten, in het ergste ge
val voor leven öf dood. Als ze het
over zelfmoord hebben, en ik
vraag ze hoe ze dat dan willen
illustratie Anette Links/GPD
doen, hebben ze het touw bij
wijze van spreken al klaar lig
gen. Het kan helpen om als be
geleider het zwart-wit denken
omtebuigen. De puberteit is een
levensfase die over gaat, hoe
moeilijk het soms ook kan zijn."
De grote verandering begint
voor de meeste kinderen op de
middelbare school. „Op de ba
sisschool is alles nog duidelijk",
zegt de kinderpsychologe. „Het
kind heeft een duidelijke struc
tuur. Er is één juf of meester, er
vallen nog geen uren uit. De kin
deren hebben een duidelijk
beeld van hoe ze moeten zijn en
hoe ze zich moeten gedragen.
Op de middelbare school krij
gen kinderen niet alleen te ma
ken met verschillende leer
krachten, maar ook met tal van
lichamelijke en geestelijke ver
anderingen. Vanaf een jaar of
tien gaan kinderen over hun li
chaam, zichzelf en hun omge
ving nadenken. Om dat alle
maal te behappen,hebben ze
een arm om hun schouder nodig
en heel veel aandacht, op het
moment dat ze daar om vragen.
Christa van der Hoff
Lenny Duijvelaar: Heb ik dat! -
Over de pil, piercings en pro-
bleemouders - Uitgeverij Unie
boek, prijs 14,99.
1. Als je een probleem hebt, rea
liseer je dan dat bijna alle jonge
ren hetzelfde probleem hebben.
Praat erover!
2. In deze fase van je leven zit je
hoofd boordevol met gedach
ten. Doe iets om het leeg te ma
ken: ga sporten, sms'en, chat-
ten, of houd een dagboek bij.
3. Accepteer jezelf zoals je bent.
Ook je lijf: vertroetel het. Als je
per se een tattoo wilt, kies er dan
bewust voor. Doe het niet omdat
je beste vriendin er ook een
heeft.
4. Probeer vrolijk te zijn, plan
leuke dingen in je agenda. Want
realiseer je dat dit een tijdelijke
fase is, die leuke en minder leu
ke kanten heeft. De hoogtepun
ten ervaar je als extra leuk, de
dieptepunten als extra moeilijk.
En: deze fase gaat vanzelf over.
5. Je uiterlijk is hartstikke be
langrijk, maar eigenlijk gaat het
daar niet echt om. Het gaat om
de binnenkant.
Ja, de prijzenkast is nog hart
stikke leeg. Geen medailles,
geen bekers, geen klinkende
overwinningen, niets van dit al
les. Toch ligt Jacob Wijnstra (16)
er geen minuut wakker van. De
wielrenner uit Heinkenszand
bouwt z'n wielercarrière heel
rustig, stapje voor stapje, op.
's Winters houdt hij - als lid van
ijsclub De Poel - de benen soepel
tijdens de schaatstrainingen op
de ijsbaan in Breda. „Die twee
sporten - schaatsen en wielren
nen - zijn prima te combineren",
aldus Jacob.Zodra inhetvoor-
jaar de wielertrainingen begin
nen, heb je in ieder geval een
goede basisconditie."
Sinds een jaar of drie stampt de
renner van wielerclub Theo
Middelkamp serieus op de pe
dalen. „Reed in het begin mee in
de bekende rondjes rond de
kerk. Uitslagen? Ergens achter
in het peloton. Weet alleen nog
dat we ergens langs een gracht
reden waar het verschrikkelijk
stonk."
Vorig jaar reed hij voor het eerst
bij de nieuwelingen een klassie
ker helemaal uit: de Omloop van
Sint Geertruid. „Een prachtige
koers in Limburg. Dat rijden in
de heuvels beviel prima. Ik ben
niet echt een sprinter, maar dat
klïhimen dat ligt me wel."
Koersen in het peloton heeft zo
z'n eigen wetten, heeft hij in
middels ontdekt. „Ik was in het
begin te bescheiden. Ik weet nu,
dat je je mond open moet doen
tijdens een koers. Als er eentje
demarreert tijdens een eetpau
ze, dan trek ik m'n mond open
hoor. Krijgt-ie desnoods een ba
naan naar z'n hoofd. Zoiets doe
je niet. Sommigen willen tijdens
een vlucht niet overnemen. Nou,
dan krijgen ze het recht voor
hun kiezen. Ach, tijdens een
Jacob Wijnstra: „Schaatsen en wielrennen zijn prima te combineren."
foto Willem Mieras
koers zijn er altijd wel irritaties.
Neem nou het afstoppen. Be
grijpelijk hoor, als een maat
voorop ligt, maar leuk is an
ders."
Grote brokken heeft hij - even
afkloppen - gelukkig nog niet
gemaakt. „Een keertje over een
motorkap geduikeld en een val
partij in Yerseke, toen ik het
achterwiel van een mederenner
raakte. Schuurde ik m'n gladde
benen - met dank aan de lady-
shave van m'n zus Maaike -
open aan de straatstenen. Dat
was minder leuk.
In 's-Heerenhoek eindigde Ja
cob tijdens de Omloop van Bor-
sele vorige maand als beste
Zeeuw: een elfde plaats in de
eindrangschikking. „Een zware
koers, veel wind, dus ik was zeer
tevreden met deze uitslag."
De komende maanden staat, be
halve een koers in Ossendrecht
en opnieuw de omloop van Sint
Geertruid, een aantal trainin
gen in de Ardennen en Luxem
burg op het programma. „Daar
kun je je als klimmer heerlijk
uitleven. Reed vorig jaar mee als
jongste renner en kon met de
besten mee omhoog. Dat geeft
veel zelfvertrouwen, hoor. En de
prijzen? Die komen vanzelf.
Kwestie van geduld hebben.
Niets forceren, ik heb de tijd."
Hans Segboer
CLn. 'LTn/üï, (ran. jUxn- "VuutóóVozlc La CWSTJojmJZ.
Op Terschelling wordt vanaf
komende vrijdag weer het
Oerol-festival gehouden. Dit
duurt tot en met 22 juni. Thema
tijdens deze 22ste editie is 'Een
bewogen horizon'.
Tien dagen lang staat het Wad
deneiland in het teken van mu
ziek, dans, theater, locatievoor
stellingen en beeldende kunst.
Artistiek leider Joop Mulder is
tevreden over het programma
van dit jaar. „Er zijn dit jaar
weinig hele grote spektakel
voorstellingen, we hebben ge
kozen voor kleinschaligere pro
ducties. Grote internationale
spektakels zijn onbetaalbaar
geworden."
Het festival trekt de laatste
jaren ongeveer 40.000 bezoe
kers. Daarmee is de grens
ongeveer bereikt. „We hebben
niet de ambitie om nog te groei
en in kwantiteit, maar richten
ons op de kwaliteit", aldus Mul
der.
Oerolfan Jack Spijkerman
opent het festival.
