2<
I;
Slijtvaste vlekken en goudbruine stank
Hersenverschuiving
Rituele
vleesverbranding
PZC
25
mm<m ««wuiuei e «uim
ÏM
li
Lijnen
BBQ-suggesties
woensdag 11 juni 2003
Bruin is ongezond. Maar wat heb je daaraan,
tijdens de eerste mooie dagen van het jaar,
als je knieën maagdelijk wit onder je
rokzoom vandaan piepen? Gelukkig zijn er
zelfbruiners. Verslaggevers Jantien de Boer,
Irene Overduin en Kirsten van Santen namen
de proef op de som.
Hormoontherapie
Thuis bevallen
Longemfyseem
Prostaat
Schilderstalent
Bruine benen
voor Sneeuwwitje
jOlumnist Martin
Bril schrijft er beel
dend over. Over de
rokjesdagen, de eer
ste mooie dagen in
het jaar waarop vrouwen mas
saal met blote benen de straat
op gaan. Goede benen zijn
lang, bruin en glad, weet Bril.
Niemand valt voor korte, witte
pukkeltjesbenen. Sneeuwwitjes
hebben het daarom moeilijk in
de zomer. Echte sneeuwwitjes,
met huidtype een, worden na
melijk niet of nauwehjks
bruin. Ze verbranden snel en
hebben vaak sproeten en rood,
of lichtblond haar en blauwe
ogen.
Volgens de Nederlandse Kan
kerbestrijding vallen de meeste
Nederlanders met blond haar
en grijze, groene of lichtbruine
ogen overigens onder huidtype
twee. Ook zij verbranden snel
en worden slechts langzaam
bruin.
Gelukkig zijn er zelfbruiners,
die de huid bruin kleuren zon
der dat de zon eraan te pas
komt. De eerste crèmes, die
zo'n twintig jaar geleden te
koop waren, kleurden de huid
worteloranje, maar de moder
ne zalfjes beloven een natuur-
hjke, zomerse gloed.
De bestanddelen van zelfbrui
ners dringen slechts oppervlak
kig in de huid door. Ze gaan
een chemische reactie aan met
aminozuren in de hoornlaag
van de huid, die uit afgestorven
en verhoornde cellen bestaat.
Daardoor wordt de huid bruin,
maar het bruine kleurtje ver
dwijnt binnen een week, als de
huid de dode huidcellen ver
liest.
Zelfbruiners worden als on
schadelijk beschouwd. De Ne
derlandse Kankerbestrijding
waarschuwt alleen dat zelf-
brainbenen goed moeten wor
den ingesmeerd met een anti-
zonnebrandmiddel als je ermee
de zon in gaat. De bruine kleur
beschermt namelijk niet tegen
zonnestraling.
Wie zelfbruiners wil gebrui
ken, dient de huid eerst te
scrubben met een scrubhand-
schoen. Vooral ruwe plekken
als de ellebogen, de knieën en
de hielen moeten goed onder
handen worden genomen om
vlekken te voorkomen.
Heel belangrijk is het ook om
gelijkmatig te smeren. Wie bij
voorbeeld de knieholtes over
slaat, zit al na een paar uur on
herroepelijk met witte panda
kringen. En bijsmeren is on
doenlijk.
Cruciaal is het om de handen
meteen na het aanbrengen
goed te wassen met water en
zeep. Zelfbruiners zijn name
lijk meedogenloos. Witte hand
palmen kleuren in een mum
van tijd diepbruin. Bruin is be
koorlijk, maar niet overal.
i flik
w Ik. jü jH Ut H *"®fl ik Jt Ui «k
Ambre Solaire No
Trace Bronzer Sp
ray (11,99).
Er komt wel erg
veel spul uit de
spuitbus. Het
blijft vettig op
mijn been liggen,
dus masseer ik Ik i
er met beide han
den stevig in. Een
uur later plakt mijn
been nog steeds. De
woonkamer ruikt
naar kokos.
Oordeel: Een tro
pisch, glimmend
bruin been. Echt
schitterend. Die
avond volg ik hetzelf
de procédé. Het been
blijft goudbruin. De
dagen erna, als ik
niet langer smeer, zie
ik met lede ogen aan
hoe het roze op mijn
kuit en dij terug
keert.
Lancöme flash bron
zer (25,95).
Door de bruine
kleur is goed te
zien of je geen
plekken hebt
overgeslagen.
Wel is de zalf
erg plakkerig.
Oordeel: Het
been geeft de
volgende dag af
tijdens het dou
chen. Geeft
niks, het oog
verblindende
winterbeen is
op slag een ge
zond buitens
portbeen ge
worden. De
kleur houdt
zich uitste
kend. Na een
week is het
been nog
steeds recep-
tie-proof.
Delial Natural Bronze light-brown
(9,39).
Een melkwit goedje, dat
kleurloos wordt zodra je
het opsmeert. De zelf-
bruiner ruikt naar
goedkope aftershave
en blijft voor het ge
voel zo'n twaalf uur
plakkerig. Door de
kleurloosheid, is
niet goed te zien of
je overal bent ge
weest. Oordeel: Na
een nacht slapen ben
ik een lapjeskat ge
worden. Het been is
kennelijk ongelijkma
tig ingesmeerd. De daaropvolgende
avond lap ik het bij en slaap weer een
nacht. De toestand blijkt twaalf uur later
dramatisch verergerd. Gelukkig regent
het, en mag het de daaropvolgende da
gen binnen blijven. Anders was er een
dilemma: Bijsmeren in de hoop dat er
nog wat te redden valt, of met een lange
broek in de zon gaan zitten. Sbjten doet
de kleur helaas nauwelijks, zelfs na een
week is het been nog vlekkerig.
Nivea Sun
zelfbruiner sp
ray (8,99).
Een dunne, kleurlo
ze substantie die sme
rig zoet ruikt. Het spul
druipt en opnieuw is niet
goed te zien welke delen
van het been je nu wel of
niet hebt gehad. De zelfbrui
ner is erg plakkerig, het
been kleeft 's nachts
aan de lakens.
Oordeel: Waarschijn-
bjk hebben we te
veel gespoten. On
der de knie zit een
enorme druiper
bruin. De boven
benen zijn vlekke
rig. Maar de kleur
is mooi. Daar
heeft een mens
wel een beetje
stank voor over.
Volgende keer de
knie beter scrub
ben. De druiper
blijft langer dan
een week zichtbaar.
Shiseido Self Tanning
Moisturizing Gel (23).
Nog voordat de
grote test officieel
begonnen was, opende ik
nieuwsgierig het dopje van
de fles. Er kwam wat door
zichtige, frisruikende gel
naar boven geborreld. Voor
de gein smeerde ik een beet
je op mijn handen en on
derarmen. De volgende dag
moest ik de grilbge vlek
ken op mijn armen verber
gen. Mijn huid was wit, geel, beige en
diepbruin. Niet goed uitgesmeerd.
Hoofdzonde in de wereld van de
zelfbruinende crèmes. Diezelfde
avond ging ik zorgvuldiger te werk
met mijn benen. Shiseido smeert
lekker uit en trekt vlot in de huid.
Oordeel: Het been is geelwit. Shisei
do kleurt matig. Na een tweede keer
smeren is de huid slechts een tikkel-
j tje bruiner. De crème werkt geleide
lijk op de benen. Hij is meer geschikt
voor de armen. Bijkomend voordeel
is dat je de lekker geurende gel met
plezier opsmeert.
creme
Estee Lauder Sunless
Go Bronze for Legs
(25).
De zalf is bruin en
goed smeerbaar. Es
tee plakt eventjes,
maar de substantie
trekt snel in de huid.
Oordeel: De
kleurt be
scheiden,
maar net
jes. Wie
zichzelf
bruiner
wenst
moet ge
woon een
paar keer
extra sme
ren. Bijko
mend voor
deel is dat
het been
niet vlekt.
Het goud
bruin blijft
bijna een
week zit
ten.
Het gebruik van hormonen door vrouwen na de meno
pauze verdubbelt de kans op dementie. Dit, zoveelste,
negatieve effect van hormoontherapie, beschrijft S.
Shumaker in het medisch tijdschrift JAMA op grond
van een onderzoek onder een kleine 5000 vrouwen.
Eerder is al aangetoond dat hormoontherapie de kans
vergroot op een hartaanval, beroerte en borstkanker.
Het percentage vrouwen dat thuis van hun kind bevalt
is, tegen de verwachting in, de afgelopen tien jaar niet
afgenomen. Ongeveer 35 procent van de bevallingen
vindt thuis plaats, blijkt uit een onderzoek van het Ni-
vel, het Nederlands instituut voor de gezondheidszorg.
Het aandeel van de poliklinische bevallingen is de af
gelopen tien jaar toegenomen van 5 naar 22 procent.
Bij 43 procent van de bevallingen vindt opname in het
ziekenhuis plaats.
De vrij nieuwe behandeling van ernstig longemfyseem
waarbij een deel van de longen tijdens een operatie
wordt weggesneden, bjkt even effectief als de klassie
ke behandeling met luchtverwijdende medicijnen. Dit
schrijft Alfred Fishman (University of Pennsylvania,
Philadelphia) in het medisch tijdschrift New England
Journal of Medicine op grond van een vergelijkend on
derzoek onder 1218 patiënten. Beide behandelingen
leidden tot eenzelfde overleving; de chirurgische be
handeling leidde evenwel bij meer mensen tot een ver
betering van het inspanningsvermogen dan de behan
deling met medicijnen.
Een lichte verhoging van het PSA - prostaat specifiek
antigen, een molecuul dat duidt op de aanwezigheid
van prostaatkanker - hoeft niet meteen tot ongerust
heid en verdere medische acties te leiden. In ongeveer
de helft van de gevallen daalt de PSA-waarde binnen
een half jaar weer naar een normale waarde, conclu
deert J. Eastham (Memorial Sloan-Kettering Cancer
Center, New York) in het medisch tijdschrift JAMA. Al
vorens verder actie te ondernemen, dient de waarde
voor PSA tweemaal met een tussenliggende periode
van zes weken te worden bepaald, adviseert Eastham.
Geluk bij een ongeluk: bij een Amerikaanse tekenlera
res bleken haar tekentalenten zich verder te ont
plooien met het voortschrijden van haar dementie.
Het werk van de schilderes werd vanaf het moment
dat de dementie zich bij haar openbaarde steeds vrijer,
emotioneler en impressionistischer, meldt J. Mell (Uni
versity of California, Davis) in het vakblad Neurology.
•1
»1
8,1
In elk brein wordt voortdurend ge
vochten om ruimte. Dat is begrijpe
lijk. Wie bijvoorbeeld heel veel wil
weten, moet genoeg hersenruimte
vrijmaken om al die kennis in op te
slaan. Dat gaat altijd ten koste van
andere menselijke vermogens. Een
stukje hersenschors kan zich niet
overal mee bezighouden. Leven is
keuzes maken.
Wat geldt voor kennis, geldt ook voor
kunde. Een muzikant reserveert meer
van zijn hersencellen voor melodie
en ritme, dan een doorsnee mens. Als
hij gitarist of pianist is, vreet de soe
pelheid waarmee zijn vingers over de
snaren of toetsen glijden extra her
senruimte. Die ruimte moet ergens
vandaan komen.
In het blad Nature voegen breinweten
schappers Shawn Green en Daphne
Bavelier een nieuw voorbeeld toe.
Spelletjesfreaks die op hun computer
vaak actian-gamss spelen, hebben een
beter visueel waarnemingsvermogen.
Ze kunnen zich beter visueel concen
treren, omdat ze zich zo intensief be
zighouden met het overhoop schie
ten van onverwachts opduikende vij
anden en het ontwijken van aanstor
mende auto's.
De media meldden enthousiast dat
vechtspelletjes en videogames, zoals
Grand Theft Auto3, Crazy Taxi, S pi
jler-Man, Halo en Super Mario Cart,
kennelijk goed zijn voor de puberale
concentratie. De dagelijkse digitale
recht- en moordpartijen van onze kids
hebben wel degelijk goede kanten!
Sterker nog. Volgens Bavelier ga je er
misschien wel beter door sporten,
omdat je beter waarneemt en sneller
reageert. Ze ziet zelfs al mogelijkhe-
en °m met computerspelletjes het
aangetaste waarnemingsvermogen
van mensen met een beroerte op te
Door Pieter Lomans
Wetenschapspublicist
krikken. It's all in the game!
Er bestaat nog een ander voorbeeld
van zo'n breinbeving of hersenver
schuiving. Voor de komst van het mo
bieltje kon je alleen maar bellen via
het 'vaste' netwerk. Dat gebeurde
met telefoons die een draaischijf had
den. Bellen was altijd draaien. Dat
draaien is inmiddels vervangen door
het intoetsen. Op je mobieltje doe je
dat met je duim.
Dit mobiele getoets heeft niet alleen
geleid tot sterkere, lenige duimen.
Ook aan onze hersenarchitectuur is
die omslag in de belcultuur af te le
zen. Kids die met het mobieltje zijn
opgegroeid hebben meer hersenruim
te gereserveerd voor hun toetsende
duim, dan ouderen die zijn opge
groeid met de draaischijf. Die oude
ren hebben juist meer hersencapaci-
teit geïnvesteerd in hun draaiende
wijsvinger.
De gevolgen zijn dagelijks te zien.
Ouderen hebben veel meer moeite
met het versturen van een sms-je dan
de kids die met hun mobiel zijn ver
groeid. Dat komt natuurlijk, omdat
in oudere hoofden de geoefende wijs
vinger zijn hersencapaciteit moet af
staan aan de duim. En zo'n wijsvin
ger doet dat niet vrijwillig.
Kijk in wat oudere hoofden en je ziet
een modern vingergevecht om de bel-
ruimte.
Frisse aardappelsala
de voor 4 personen
1 kg nieuwe aardappels
4 lente-uitjes
1 teentje knoflook
2 eetlepels witte wijnazijn
4 eetlepels olie
10 sprieten verse bieslook
2 takjes peterselie
zout
versgemalen peper
Deze salade is het lekkerst
als je hem een dag van te
voren maakt en tot ge
bruik in de koelkast be
waart.
Schil de aardappels en
kook ze in zout water in
ca. 18 minuten gaar.
Snipper ondertussen de
lente-uitjes en hak bies
look en peterselie. Maak
een dressing van uitgeper
ste knoflook, wijnazijn,
olie, zout en wat versge
malen peper.
Laat de aardappel iets af
koelen, zodat je ze net
kunt vastpakken. Snijd in
plakjes van 1 cm en leg
deze in laagjes in een plat
te schaal. Bestrooi elke
laag met ringetjes lente-
ui, peterselie en bieslook.
Schep de dressing er over
heen terwijl de aardappels
nog lauw zijn, dan trekt
hij er goed in. Laat afkoe
len. Af en toe voorzichtig
omscheppen. De plakjes
moeten heel blijven.
Tip: Met gehalveerde ge
kookte krieltjes is deze sa
lade ook erg lekker. En
geen lente-uitjes in huis?
Snij dan 2 gewone uitjes
in hele dunne ringen.
Heeft u ze ook opgevangen het afgelopen
weekend, die rooksignalen uit de belendende
achtertuinen? Je hoeft echt geen indiaan te
zijn om ze te kunnen ontcijferen: hier wordt
vlees mishandeld - stop - buurman morgen
buikloop - stop. Blauwe wolken duiden op on
deskundig stookgedrag, witte op ontoelaat
baar prikken in vlees en zwarte op de ver
schillende stadia van verkoling.
U snapt het al, ik ben niet zo'n fan van de
barbecue. Begrijp me goed, buiten eten vind
ik heerlijk en ik ben dol op alles wat van de
grill komt, of het nou vlees, vis of groente is.
Mits goed klaargemaakt! En juist daar wringt
bij barbecuen vaak de schoen. Een zwartge
blakerde lamskotelet kan me net zo min be
koren als een halfrauwe shaslik of kippen
poot. Het probleem is dat je er ook nog eens
niets van mag zeggen, anders knak je het
kwetsbare ego van de gelegenheidskok, die
met een rood hoofd boven zijn 'Chef-schort
oprecht zijn best staat te doen. Moeilijke
keuze: de sfeer verpesten of het risico van
een voedselvergiftiging pakken.
Iedereen denkt dat hij kan barbecuen. De
kookbladen, slagers, Albert Heijn en Blok
ker laten je graag in die waan, maar het is
niet zo. In de professionele restaurantkeu
ken is de positie van rötiseur (degene die
het vlees en de vis bakt of grilt) er één die je
alleen met hard werken, talent en getoond
vakmanschap kan verdienen. Het spel met
de vlammen is fascinerend maar moeilijk.
Hoe bereik je de juiste graad van gaarheid
(cuisson) zonder dat de buitenkant ver
brandt? Je moet de kunst verstaan van het
werken met de verschillende temperatuur-
zones. En die krijg je niet in de vingers met
die paar keer dat wij per zomer barbecuen.
Mijn vader noemde het vroeger al 'rituele
vleesverbranding'. Achteraf gezien deden
we ook zowat alles fout, wat je fout kan
doen. Ik praat nu over de jaren zeventig.
Mijn beste barbecue-tip: neem de tijd! (en koop zo'n handige snacktang).
Foto Karei de Vos
Als wij gingen barbeknoeien hadden die mannen
honger. Geen geduld om te wachten tot de kooltjes
witheet in de bak lagen te gloeien. Nee, het vlees
ging er al op als de vlammen er nog vanaf sloegen
Leg ook eens iets anders op het rooster. Wat?
Hier zijn een paar suggesties:
- plakken courgette, rode paprika en auber
gine, gemarineerd in de olijfolie
- parten rode ui, in de lengte gehalveerde
preitjes
- verse sardientjes, gemarineerd in olie met
rode peper en koriander
- merques, die pittige oranje mediterrane
worstjes
- kleine geitenkaasjes volledig omwikkeld
met ontbijtspek (kort!)
- opengesneden banaan in de schil, gevuld
met hagelslag. Favoriet kindertoetje
- gehalveerde vijgen en plakken verse ana
nas. Lekker met een scheutje rum en een
bolletje ijs
en de spiritusdamp van de aanmaakblokjes amper
was opgetrokken. Vervolgens werden de hambur
gers, de worstjes en de spiesen op de heetste stand
zo snel mogelijk dichtgeschroeid want bruin was
gaar. Van buiten ja, maar niet van binnen. Hup,
eten met die handel en snel de volgende lading er
op. Van de welgevulde vleesschaal die al vanaf het
begin naast het vuur stond te pronken. Dat de bac
teriën zich daar onder ideale omstandigheden ra
zendsnel vermenigvuldigden, daar stond je niet bij
stil. We hadden één vleesvork, waarmee je het rau
we vlees erop gooide en het gare er weer afhaalde.
Kruisbesmetting? Wat was dat. Al bakkende prikte
je natuurlijk nog eens lekker in het vlees om het te
keren, waardoor alle sappen weglekten, hetgeen
weer resulteerde in mooie vlammen en spectaculai
re rookwolken. Ik heb het overleefd, en ik heb er
een sterke maag aan overgehouden. En een lichte
scepsis ten opzichte van ons zomerse volksvermaak
nummer één: barbecuen.
Ach, natuurlijk doen wij ook mee. Want wat is er
nou leuker dan een lekker vuurtje stoken. In ieder
mens schuilt een pyromaan, en zeker in mij. Ik
maak er meestal de lekkere frisse aardappelsalade
bij, waarvan ik deze week het recept geef. Zonder
mayonaise of zure room want met de sauzen en het
vlees krijgen we al genoeg vet naar binnen.
