PZC
Slot Oranienbaum
kleurt oranje
Leiden tussen Rembrandt en hofjes
- -
W17
Dé plek van...
Tips Trips
Reisboeken
ggaMB3
zaterdag 7 juni 2003
Koningin Beatrix en de Duitse bondspresident Rau hebben zich
persoonlijk opgeworpen als 'beschermheiligen' van Oranienbaum. De
opening van een tentoonstelling over het Huis van Oranje op zaterdag
14 juni door deelstaatspresident Wolfgang Böhmer en de Nederlandse
ambassadeur Nico van Dam, betekent het symbolische startsein voor
een minimaal tien jaar durende restauratie van het slot.
Wat waar
Koninklijke steun
voor renovatie van
Duits slot
f"
ite-<-
:r;:
Door het vuur in Six Flags
Thalys rechtstreeks naar zon
Tussen de leeuwen
Wat doe je als toerist in eigen land als het
regent? Je bezoekt een stad met veel overdekte
attracties. Zoals Leiden, waar het wemelt van
musea, leuke winkels en gezellige cafés.
Op reis met Heinrich Heine
zas,
JSGR
Het stadje Oranienbaum en het
gelijknamige slot liggen iets ten
zuidoosten van Dessau in de
driehoek Berlijn, Maagdenburg
en Leipzig in de deelstaat Sak-
sen-Anhait. Autosnelweg A9
Leipzig/Berlijn ligt op een steen
worp afstand (afslag 10 Des-
sau-Ost).
In de directe omgeving van Ora
nienbaum zijn meerdere sporen
terug te vinden die een relatie
hebben met Oranje-Nassau en
Nederland. Bij voorbeeld het
slot in Mosigkau, de slotruïne
en de Trinitatis kerk in Zerbst,
het slot Luisium en slot en park
in Wörlitz en natuurlijk Dessau
zelf met niet alleen kasteel Geor-
gium met Vlaamse en Hollandse
meesters, maar ook de stad
waar Bauhaus ontstond, de we
reldberoemde stroming in archi
tectuur en design.
Oranienbaum maakt deel uit
van de Oranjeroute, een tocht
langs vele markante steden in
Nederland en Duitsland die een
relatie hebben met ons konings
huis. Bij de meeste VW's en het
Duits Verkeersbureau in ons
land is een speciaal routeboek
te krijgen: tel. 020-6978066,
e-mail duitsland@d-z-t.com,
www.oranieroute.nl.
Van 14 juni tot en met 24 augus
tus is er de tentoonstelling 'Ora-
nienbaum-Huis van Oranje' te
bewonderen. Geopend dage
lijks van 10.00-18.00 uur, en
tree 6 euro (volwassenen), overi
gen 4,50 euro. Om 10.30 en
14.30 uur zijn er rondleidingen
1 euro p.p.): e-mail
schloss-oranienbaum@ksdw
de, www.qartenreich.com.
Van 24 augustus tot 6 septem
ber zijn het slot en museum ge
sloten, daarna weer dagelijks
open tot 31 oktober. Entree dan
4,50 euro (volwassenen) en
2,50 euro (overigen). Daarna is
het slot tot maart volgend jaar
gesloten. Meer informatie over
het stadje Oranienbaum:^
www.oranienbaum.de.
Door Gerard Chel
Zes weken al werken
twee restaurateurs
in een klein hoekje
van de grote zaal van
slot Oranienbaum.
Ze hebben inmiddels een stukje
originele wandversiering van ze
ker vijftig bij dertig centimeter
blootgelegd. Dat wil zeggen dat
het weer zichtbaar is geworden
onder de soms twaalf later aan
gebrachte verflagen. Daarna
moet de eigenbjke restauratie
van de wandpanelen beginnen.
Geduldsarbeit, zeggen de Duit
sers. Monnikenwerk.
'Eigenbjk weet je niet wat je het
eerste moet aanpakken', zegt
Birgit Klaut. Als beheerder van
het bescheiden museum - nu
overigens tijdehjk dicht - leidt
zij ons rond. 'De meeste raamko
zijnen stammen uit de zeven
tiende eeuw en kijk hoe verrot
ze zijn. Toch willen we ze graag
behouden.' Hetzelfde geldt voor
de deuren, de plafonds, de wan
den, de vloeren, de trappen. Nog
een geluk dat het interieur niet
al lang gesloopt is. 'Direct na de
oorlog zaten hier vluchtelingen.
Gelukkig heel kort, want oudere
inwoners weten zich te herinne
ren hoe meubilair werd ver
brand om het warm te krijgen.'
En de (Oost)Duitse archivarissen
die er tussen 1947 en 2002 bivak
keerden hebben het gebouw
met relatieve respect behan
deld. 'Ze hebben niet verbouwd
en afdelingshoofden lieten hun
kamers in tact, want dat gaf een
bijzondere uitstraling.'
Nadeel was dat het slot niet voor
publiek toegankelijk was. Dat
verandert op 14 juni. Dan gaat
na zestig jaar Oranienbaum
weer open. 'De duizenden toeris
ten die hier komen, onder wie
vele Nederlanders, kunnen we
eindelijk een blik gunnen in een
stukje Nederland.' En beperkte
blik wel te verstaan, want de res
tauratie is net begonnen en
duurt vermoedelijk een jaar of
tien. Helemaal in originele stijl
kan het slot niet worden terugge
bracht, mede omdat van het oor
spronkelijke interieur en huis
raad weinig meer over is. 'Heeft
de familie onderling verdeeld
toen zij het slot verliet.'
Nederlandse barokstijl
In 1683 gaf Henriette Catharina
van Anhalt-Dessau opdracht aan
bouwmeester Cornelis Ryckwae-
rt in het toenmalige Nischwitz
nabij Dessau een zomerresiden
tie te bouwen. Geheel in Neder
landse barokstijl. Ook de tuinen
werden in eerste instantie vol
gens Hollandse inzichten aange
legd inclusief dezelfde spring
bron als bij paleis 't Loo. Ken
ners menen dat Oranienbaum
veel weg heeft van slot Zeist.
Voor inrichting en aankleding
deed Henriette eveneens een be
roep op Nederlandse vaklieden
en materialen. Ook spiegels,
meubels, damast en dekens kwa
men uit ons land.
In dezelfde periode werd de
naam van het dorp veranderd in
Oranienbaum, verrees op het
marktplein een Oranjeboom
met negen sinaasappels, het aan
tal kinderen van Henriette sym
boliserend, en werden steeds
meer Hollandse invloeden zicht
baar, zoals dijken om het stadje
tegen het wassende water van
de Elbe te beschermen.
Latere bewoners van het slot
voerden diverse veranderingen
door en kregen residentie en
park een meer classicistisch en
neogotisch karakter. Zo werd de
ophaalbrug uit Henriette's tijd
vervangen door een vaste brug.
En een deel van de Hollandse
tuin werd een Chinees-Engels ei
landenrijk met onder meer een
(niet te bezichtigen) theehuis en
een 27 meter hoge pagode.
En nu, 320 jaar nadat Henriette
met de bouw begon, begint een
nieuwe episode in het leven van
Oranienbaum. In het lege,
slecht onderhouden gebouw,
met gaten in de vloer, vellen aan
de wand, wit gekalkte trapleu
ningen, half bepleisterde pla
fonds en dichtgemetselde deur
openingen, verrijst langzaam
maar zeker de glorie van weleer.
Op de markt van het barokke stadje Oranienbaum staat de Oranjeboom, met negen gouden sinaasap
pels, de negen kinderen symboliserend die Henriette en Johann Georg II kregen. Op de achtergrond
links het slot. FOTO'S gpd
Ook het bescheiden museum
krijgt straks in een inmiddels op
geknapt cavaleriehuis onderdak
en de bedoeling is dat in een van
de voormalige paardenstallen
en dienstwoningen een soort
van 'Holland Huis' wordt geves
tigd waar Nederlandse produc
ten worden verkocht en Holland
se waar kan worden genuttigd.
Huis van Oranje
Henriette Catharina van Oran
je-Nassau was een kleinkind van
Stadhouder Willem I van Oran
je, beter bekend als Willem de
Zwijger. Evenals haar drie zus
ters trouwde zij met een Duitse
vorst: Johann Georg II von An
halt-Dessau. Hun dochter Hen
riette Amalia trouwde met haar
neef Heinrich Kasimir. Uit dit
huwelijk kwam Johan Willem
Friso voort waarmee het huis
van Oranje-Nassau voor uitster
ven werd behoed.
Aldus liggen enige wortels van
ons huidig koninklijk huis in
Oranienbaum. Net na de Eerste
Wereldoorlog deden nazaten
van de Anhalts het slot en park
over aan de staat. En na de val
van de muur in 1989 mag een
stichting het beheren als onder
deel van het veel grotere parkge-
bied Dessau/Wörlitz, dat in 2000
door Unesco tot 'werelderfgoed'
werd verklaard.
Om de heropening van het slot
en de start van de restauratie
luister bij te zetten, is van 14
juni tot 24 augustus de tentoon
stelling 'Oranienbaum-Huis van
Oranje' ingericht. Aan de hand
van vele tientallen tekeningen,
schilderijen en andere grafische
voorstellingen wordt vijfhon
derd jaar Oranjedynastie vanaf
Willem van Oranje tot en met
koningin Beatrix in beeld ge
bracht.
De Stichting Dessau/Wörlitz, die
zich om de renovatie bekom
mert, heeft zich al verzekerd
van koninklijke steun. Behalve
bondspresident Rau heeft ook
koningin Beatrix zich opgewor
pen als 'beschermheilige' van de
restauratie. Te zijner tijd mogen
zij, of hun opvolgers, de werk
zaamheden op feestelijke wijze
afsluiten. De stichting ziet de ko
mende heropening van Oranien
baum op 14 juni aanstaande als
een mijlpaal. Niet alleen omdat
na zestig jaar toegang wordt ver
schaft tot een stukje Nederland
se cultuur in Saksen-Anhalt.
Haar idealen reiken verder: 'Wij
hopen dat het slot, in de nabij
heid van hoofdstad Berlijn, uit
groeit tot een belangrijk Neder
lands-Duits cultuurcentrum'.
'O*
tü
1 -yrT-
De dagteller staat op 1490 kilometer. We turen vanaf
de autostrada Florence-Napels, of bever Firenze-Na-
poli, in de verte. Links, in de middenberm, begeleiden de
bloeiende oleanders ons in steeds uitbundiger kleuren.
Aan de rechterkant moet het nu toch bijna zijn. Toscane
voorbij, een stukje Umbrië, een vleugje Lazio. Waarom
duren die laatste kilometers altijd langer? Dan, als de
glooiende heuvels vol cipressen steeds nadrukkelijker
gastvrijheid bieden aan wijn- en olijfgaarden, dan is daar
ineens die indrukwekkende tufstenen rots waarboven de
Duomo van Orvieto zich zo majestueus verheft. Rome
100 km zegt een bord, maar we gaan rechts. We cirkelen
om Orvieto heen, kijken om en weer genieten we van dat
adembenemende uitzicht.
De dagteller geeft 1504 kilometer aan. Nog 24 te gaan. De
weg gaat slingerend verder en vooral omhoog. Eindeloze
velden zonnebloemen bezorgen ons een gouden entree.
Natuurlijk is het nog mooier dan Toscane. Het land van
de Etrusken is intiemer, ongerepter, rustiger. Maar dat
hoeft niemand te weten. Liever niet. Nog 6 kilometer. De
schaapherder hoedt z'n kudde nog op dezelfde plek waar
hij vorig jaar in de achteruitkijkspiegel verdween. We
zijn 3 kilometer van het Lago di Bolsena, het grootste vul-
kaanmeer van Italië. Nog een veld zonnebloemen en dan
naar ünks sturen, naar de parkeerplaats. Mijn parkeer
plaats. Natuurlijk stoppen we even. Om te genieten van
het mooiste moment van de vakantie. Dit is la piu bella
panorama. Kan er een moeder aller meren zijn? Zo ja,
dan zien we haar nu... Spiegelend, schoon, betoverend
water, omzoomd door de mooiste heuvels van Italië. De
dorpjes Bolsena, Capodimonte, Marta en Montefiascone
liggen te stoven in de zon en kijken al duizenden jaren
goedkeurend toe. We rijden diep tevreden weg van de
parkeerplaats. Bolsena 3 km. De tent moet nog opgezet.
Meer informatie: www.enit.it
Henk Ates
Na maanden van voorbereiding is deze week de nieu
we show in attractiepark Six Flags Holland in pre
mière gegaan: The Return To King Solomon's Mines. De
ze show is het vervolg op de populaire show 'King Solo
mon's Movie Stunt Spectaculair' die acht jaar geleden de
buteerde in het park. De nieuwe show bevat veel actie, ro
mantiek, special effects en stunts. De held Nevada Smith
en de koningin zijn tot over hun oren verliefd en willen
samen verder om elkaar hun eeuwige liefde te bewijzen.
Nevada zal letterlijk voor de koningin door het vuur gaan
om haar te bevrijden.
Frankrijkgangers kunnen deze zomer weer recht
streeks per Thalys naar Zuid-Frankrijk reizen. Van 14
juni tot en met 23 augustus vertrekt elke zaterdag vanuit
Amsterdam, Schiphol, Den Haag HS en Rotterdam een di
recte Thalys naar Valence, Avignon en Marseille. De reis
tijd is 7,5 uur. Op de Franse stations zijn er busdiensten
naar Valence Ville of Avignon Ville en aansluitende trei
nen naar het Alpengebied en de kustplaatsen van Zuid
oost Frankrijk.
Meer informatie en tickets: tel. 0900-9296, www.thalys.
com, www.ns.nl/internationaal.
Het Slot Oranienbaum in Saksen-Anhalt, toebeho
rend aan de voorvaderen van het huidige Huis van
Oranje.
De eilandentuin met pagode en theehuis, geldt als
de best bewaard gebleven Chinees-Engelse tuin
van Duitsland.
Vanaf het achterbordes had Henriette Catharina
van Nassau-Oranje dit majestueuze uitzicht over
haar tuin.
Door Alice Plekkenpol
Om er zeker van te zijn alle
hoogtepunten van Leiden te
zien in een kort tijdsbestek, is
een uitgezette stadswandeling
een prima leidraad. De plaatse
lijke WV heeft er twee a twee
euro in de aanbieding: In het
v°etspoor van de jonge Rem
brandt en Langs Leidse Hofjes.
En', zo adviseert de dame ach
ter de balie, 'die twee kun je uit
stekend combineren.'
Dat doen we dan ook. Want om
eerlijk te zijn: 35 hofjes in één
bundeling is wel erg veel. En we
boeven evenmin elk huis te
zien waarin een ver familielid
van Rembrandt heeft gewoond.
We gaan immers vooral voor
een eerste kennismaking met
Leiden, voor de achter zware
donkergroene deuren verstopte
verrassingen en voor de mooie,
oude gebouwen langs de grach
ten. De musea houden we nog
even achter de hand, voor ajs
het hemelwater echt met bak
ken naar beneden komt.
Vooralsnog valt dat mee en stap
pen we in de motregen dapper
met het al snel natgeregende
boekje in de hand door de stad.
Even een kijkje nemen in het
Jean Pesijnhofje in de Klok-
steeg, rond 1655 gesticht door
een Franse vluchteling. Eerder
bouwden Engelsen, die later be
kendheid kregen als de Pilgrim
Deze overdekte brug was vroeger de vismarkt.
ARCHIEFFOTO
Fathers, er een poort. Vlakbij
ligt de Pieterskerk, waarvan we
de zware deur helaas niet open
krijgen. De Kloksteeg is een zij
straat van het Rapenburg, dat
zich al in Rembrandts tijd ont
wikkelde tot de belangrijkste
straat in Leiden. Hier staan veel
grote herenhuizen, en ook hier
woonden de Oranjes tijdens
hun studententijd. Tussen die
statige panden ligt, een beetje
verborgen, de Hortus Botanicus,
de grote groene schatkamer van
de stad. Je kunt er buiten iets ge
bruiken tussen de planten, pas
als je de kas binnenstapt moet
je vier euro betalen. Iets verder,
in een bocht van het Rapenburg
waar de Kaiserstraat begint, zijn
diverse leuke studentencafés te
vinden waar je ook als toerist
goed terecht kunt, zoals Barrera
en Verboden Toegang.
Onder de paraplu gaat het ver
der richting winkelgebied, de
Aalmarkt, Vismarkt en Boter
markt die naadloos in elkaar
overgaan. Via enkele smalle
kronkelige straten komen we
bij de burcht, die we zonder goe
de routebeschrijving nooit ge
vonden zouden hebben. Toch
ligt dit bouwwerk midden in de
stad. Ooit, in de elfde eeuw, was
het een verdedigingswerk aan
de rand van het centrum, dat de
omwonende boeren bescher
ming bood. Nu kun je de heuvel
beklimmen voor een mooi uit
zicht over het oude Leiden.
Verder gaat het, naar de Oude
Vest, waar zich het grootste hof
van de stad bevindt, de Meer
mansburg. Ook hier weer, zoals
bijna in alle hofjes, een water
pomp te midden van strak ge
schoren buxushagen. En het
gevoel dat je als bezoeker bij
iemand in de tuin stapt. Want
veel privacy is de hofjes
bewoners niet gegund.
Aan de overzijde van de Oude
Vest ligt het stedelijk museum
De Lakenhal. Vroeger heette de
ze gracht Bierkaay vanwege de
vele brouwerijen die er opeenge
pakt stonden. Terug richting
Galgewater, komen we langs de
herbouwde molen De Put en de
imposante Stadstimmerwerf,
en op een steenworp afstand de
Beestenmarkt, startpunt voor
rondvaarten (9 euro) door de
grachten. Zo'n boottocht is tij
dens een natte dag een heel aan
trekkelijk alternatief om de
stad te verkennen. Net als de ve
le musea, waarvan we er uitein
delijk, tegen alle verwachtingen
in, geen een bezocht hebben.
Daarvoor had de stad Leiden,
zelfs met minder goed weer,
veel te veel moois te bieden. Re
den temeer om nog eens terug
te keren als de zon schijnt.
Meer informatie: WV Leiden, Sta
tionsweg 2, tel. 0900-22 22 333,
www.vwleiden.nl.
Dagboek uit Afrika door Dereck en Beverly Joubert. Uitgeverij
Maarten Muntinga, 15,95 euro, ISBN 9058312771.
Heinrich Heine was al een beroemd dichter toen hij in
1824 begon te reizen, eerst in eigen land, daarna
ook elders in Europa. Zijn belevenissen legde hij vast in
Reistaferelen, een mix van proza en poëzie. Zeker voor
die tijd waren zijn reisverslagen heel hijzonder, want erg
persoonlijk, maar ook met veel aandacht voor politieke
en economische ontwikkelingen in de landen die hij be
zocht. Reistaferelen is, ondanks de moderne bewerldng,
geen gemakkelijke kost. Maar wie er even voor gaat zit
ten kan echt genieten van Heines beschrijvingen van jaar
markten waar marskramers hun waren slijten, van vis
sersdorpen vol weduwen, en van mooie poëziefragmen
ten over bijvoorbeeld de Noordzee: 'Zeestilte!/Op het wa
ter/Werpt de zon haar stralen/En in het golvende sie
raad/Trekt het schip zijn groene voren'.
Reistaferelen door Heinrich Heine. Uitgeverij Atlas, 39,90 euro,
ISBN 9045004054.
In de kelder van het slot verkeren de met Delfts
blauw betegelde wanden en gewelven van de zo-
mer-eetzaal nog in oorspronkelijke staat.
I
Een boek dat begint met
de zin 'Het was weer
eens zover...Ik stond tot
mijn knieën in een dikke
brij van modder, olifanten-
urine en maden' kan nau
welijks nog stuk. De natuur-
fïlmers Dereck en Beverly
Joubert hebben jarenlang
in Afrika doorgebracht. Zij
legden him belevenissen
vast in een logboek, dat zij
aanvulden met relevante in
formatie om de dagboektek
sten vooral te verduidelij
ken. Dat resulteert in een
zeer toegankelijk, interes
sant en dikwijls humoris
tisch verslag van leven en werken temidden van de soms
niet eens zo wilde dieren. Enig minpuntje: er hadden wel
meer, en vooral grotere foto's in het boek mogen staan,
alleen al omdat dit boek is verschenen in de reeks Natio
nal Geographic.
