Een eeuw
stoelen
in beeld
zc
Aronskelk is een uitkomst voor bloemschikkers
W3
Jgg
Wastrommel
Tijdschrift
Stoffen
Natuurlijk
Loveseat
zaterdag 31 mei 2003
Stoel van Mare Newson uit 1992.
De foto heeft een hoog Boun-
ty-gehalte. Een palmen
strand op het eiland Martini
que, met uitnodigende stoelen
keurig in het gelid. In plaats van
schaars geklede badgasten ver
wacht je dat er elk moment
mannen in witte maanpakken
opduiken, om de uiterst ver
dachte ligbedden af te voeren.
Maar in de jaren '50 was asbest
nog het materiaal van de toe
komst en de tuinstoel van ont
werper Willy Guhl een exclusie
ve topper. Gemaakt uit een stuk
asbest - een mooi visitekaartje
voor de Eternit-fabriek in het
Zwitserse Niederurnen.
De toepassing van asbest is een
aardig voorbeeld van de voort
durende exper imenten met
nieuwe materialen en produc
tietechnieken in het meubelde
sign, al leidden die in dit geval
dan niet tot een blijvende door
braak. 'De voornamelijk Weense
ontwerpers die rond het begin
van de 20e eeuw de basis legden
voor het industriële meubelde
sign hadden nog weinig keus.
De oudste stoelen in de tentoon-
stelling - voor het eerst in Ne
derland te zien - zijn allemaal
van hout gemaakt. Zoals de
klassieke caféstoel van gebogen
hout van Adolf Loos uit 1898, en
de strenge rookfauteuil van Jo
sef Hoffmann, toepasselijk
Sitzmaschine gedoopt.
Lichter en strakker worden de
meubels in de jaren '20 en '30.
Marcel Breuer introduceert sta
len buizen - functioneel en mak
kelijk in massa te produceren -
en Gerrit Rietveld gaat voor in
een sobere en ordelijke vormge
ving. Uiteraard maakt zijn be
roemde roodblauwe stoel (prijs
kaartje anno 1929: 22 gulden
50!) deel uit van de tentoonstel
ling, al is de afgeleefde naturel
houten Zig Zag zeker zo origi
neel. De al even bekende chaise
longue van Le Corbusier (1928)
staat er ook. Niet in glanzend
chroom en luxe zwart leer zoals
in de hedendaagse meubeltoon
zaal, maar met een bijna aan
doenlijke stoffering van ver
schoten en versteld linnen.
Maar je hoeft niet per se een uit
gesproken designliefhebber te
zijn om aan de tentoonstelling
het genoegen van de herkenning
te beleven. Neem de hangmat-
achtige constructie van ranke
metalen buisjes en oranje can
vas uit 1938 van Harday, Bonet
en Kurchan, die gebruikers van
de nu zo populaire „puntige"
campingstoeltjes bekend zal
voorkomen.
Destijds een revolutionaire
combinatie van kunststof, me
taal en hout, maar nu een haast
koddig schommelstoeltje is de
kuipstoel RAR van Charles
Eames. Hij gebruikt hiervoor
eind jaren '40 technieken die
werden ontwikkeld voor kunst
stof kappen op radai'antennes.
Vooral de Amerikanen maken
tijdens en na de Tweede Wereld
oorlog dankbaar gebruik van
kennis uit de vliegtuig- en
scheepsbouw. Dankzij de sa
menwerking van ontwerpers
met de industrie wordt design in
Amerika ook steeds alledaag
ser, al klinkt dat nu wel een tikje
oneerbiedig voor bijvoorbeeld
de Tulip Chair van Eero Saari-
nen - wit plastic draaikuip op
ronde voet - en de Diamond
Chair in gevlochten staaldraad
van Harry Bertoia.
Een blikvanger van de hand van
Eames is de Lounge Chair,
waarvoor een veelgebruikte
baseballhandschoen als inspi
ratiebron diende. Het zijn dat
soort wetenswaardigheden die
de op zichzelf vrij kaal vormge
geven tentoonstelling extra le
vendig maken. Door middel van
tekstpanelen, posters met recla
me- en interieurfoto's alsmede
videofilms worden de stoelen in
hun context geplaatst. En het is
toch aardig om te zien hoe bij
voorbeeld de Eames-jes er als
toonaangevende ontwerpers
echtpaar zelf bij zaten - Charles
in zijn eigen lounge chair en Ray
op de bank in een interieur dat
vooral tijdloosheid uitstraalt.
In Europa geven Italië en Scan
dinavië na de oorlog de toon
aan. De 3107 (beter bekend als
de vlinderstoel) van de Deen Ar-
ne Jacobsen en de ranke 699
('uperleggera') van Gio Ponti
bijvoorbeeld stellen eenvoud en
rust tegenover de drukke en
vluchtige ramsj die in de jaren
'50 de markt overspoelt.
De oneindige mogelijkheden
van kunststof, zowel in tech
nisch als creatief opzicht, leiden
in de jaren '60 en '70 tot een ex
plosie van vormen en kleuren
Het is jammer genoeg niet ge
oorloofd, maar je zou zo willen
wegkruipen in de Ball Chair van
Eero Aarnio, een cocon van wit
te kunststof met een warmrood
beklede binnenkant. De vorm
van de royale bol, ook gemaakt
in.een hangende variant - is af
geleid van een astronauten
helm. Op een andere manier
verleidelijk is de Bocca van Stu
dio '5, een mond in bloedrode
meubelstof. Het is het meest in
het oog springende voorbeeld
van het meubelontwerp uit de
jaren '70, waarin de ontwer
perscollectieven) eerder op de
vrolijke dan de functionele toer
zaten. Maar er is ook de karton
nen Wiggle Side Chair van
Frank Gehry. Op een reclame
prent is te zien hoe met behulp
van een VW Kever de stabiliteit
van deze losjes opgevouwen
strook karton werd aangetoond
In de jaren '80 lijkt alles moge
lijk. Zoveel ontwerpers, zoveel
stijlen - in een periode waarin
design ook een modieus status
symbool is geworden. Naast el
kaar staan de sprookjesachtige
357 (I Feltri) van Gaetano Pesce
(een soort pauwentroon van
rood vilt met een zwart gewat
teerde binnenkant), de pure Ply
Chair van Jasper Morrison (een
voud in blank multiplex), de
weelderige Bambi van Borek Si-
pek (als een stoel geworden
danseres op een schilderij van
Toulouse Lautrec) en de mini
malistische Ko-Ko van Shiro
Kuramata (een zwarte kruk met
een simpele ruggesteun van
chroom). Ander contrast: de on
bekommerde alles is al eens
ontworpen' - kitsch van Ales-
sandro Mendini tegenover de
tot stoel getransformeerde win-
kelkar (Consumer' Rest) van
Frank Schreiner, die veel meer
dan een praktisch meubelstuk
een aanklacht is tegen het onge
breidelde consumeren.
Aandacht voor het milieu is er
volop in de jaren '90 - zie het
hergebruikte plastic in de Lord
Yo van Philippe Starck en de
eenvoud in vorm en (onbehan
deld) materiaal bij Frank Gehry
en Jasper Morrison. Waar
Starck vooral geestig tracht te
zijn, wil Ron Arad de artistieke
waarde van zijn ontwerpen be
nadrukken. Fascinerend is zijn
Well Tempered Chair, die hoe
wel gemaakt van koel en scherp
roestvrijstaal door haar ronde
vormen toch de illusie oproept
van kussens om diep in weg te
zakken. Ook de zilverkleurige
Organe Chair van Mare Newson
heeft die tegenstrijdigheid van
hard materiaal en zachte, orga
nische vorm.
Zoals de moderne mens op zoek
is naar evenwicht, zo lijkt ba
lans ook het sleutelwoord in het
meubeldesign, van het laatste
decennium van de 20e eeuw. De
ontwerpers zijn vooral op zoek
naar de gulden middenweg tus
sen het gewone wegwerppro-
duct en het onbereikbare icoon,
zoals de samenstellers - weinig
veelbelovend - veronderstellen.
Bezoekers van het Enschedese
museum zullen vooralsnog ge
noeg hebben aan de 100 top
stukken uit de befaamde collec
tie van het Vitra Museum in Weil
am Rhein. Want als je ze alle
maal goed wilt bekijken, heb
ben die 100 stoelen hetzelfde
nadeel als een royaal gevulde
meubelshowroom: het zijn er
wel erg veel.
Ingrid Bosman
100 years-100 chairs, een eeuw
industrieel meubelontwerp in
100 stoelen. Tentoonstelling van
het Vitra Design Museum in
Weil am Rhein. Tot en met 14
september in het Rijksmuseum
Twenthe aan de Lasondersingel
in Enschede, dinsdag tot en met
zondag alsmede feestdagen van
11 tot 17 uur.
Fauteuil ontworpen door Studio 65 uit 1970.
Vroeger, toen ik in Engeland
woonde, ging ik graag naar
Kew Gardens, een uitgestrekte
botanische tuin in Londen. Mijn
favoriete doel daar was het
Aroïd House, een kas die in zijn
geheel gewijd was aan de plan
ten familie van de Araceae, de
Aronskelk-achtigen, een rijk
geschakeerde familie die meer
dan tweeduizend soorten omvat
waarvan de grote meerderheid
in de tropen thuishoort. Meestal
was ik alleen in de aronskelken-
kas en in de vochtige atmosfeer
was het niet moeilijk om je tus
sen de weelderige gatenplanten,
flamingoplanten en Dieffenba-
chia's in de jungle te wanen.
Ook de bloemen van de Araceae
spreken tot de verbeelding om
dat ze zo ver verwijderd zijn van
anemonen, margrieten en
floxen De bloem van een
aronskelk-achtige bestaat dik
wijls uit een schutblad dat een
kolf omgeeft en doet in de verte
denken aan een vreemdsoortige
schotelantenne die geheime sig
nalen uit het heelal ontvangt.
In ons land zijn soorten uit de fa
milie van de Araceae meestal
kamerplanten; in de buiten
lucht is de Aronskelkfamilie
slecht vertegenwoordigd. Ne
derland kent vier in het wild
voorkomende soorten, waarvan
er drie waarschijnlijk zijn inge
voerd. De enige onvervalst in
heemse soort is Calla palustris,
de Slangenwortel. Het is een
plant die in blad en in bloeiwijze
sterk aan de kamer-aronskelk,
Zantedeschia aethiopica, doet
denken; de plant heeft stevig,
bijna vlezig donkergroen blad
en bloemen die bestaan uit een
gele kolf, omgeven door een wit
te schede. In de herfst vallen de
vuurrode zaaddozen op.
De slangenwortel groeit in het
wild op de grens van water en
moeras, maar u hoeft het moe-
ras niet in om de plant te bewon
deren want hij is in de meeste
tuincentra te koop. Zoek op de
afdeling Vij verplanten Voor uw
vijver is de Slangenwortel een
waardevolle plant want het is
een van de weinige waterplan
ten die twee maal per seizoen
bloeit, eerst in mei en juni en
daarna meestal nogmaals in
september.
-Het tweede wilde familielid is
ook al een waterplant: de Kal
moes - bekend van slootkanten,
maar ook van het aroma van
Zantedeschia - Aronskelk
zulke uiteenlopende voedings
middelen als Deventer koek en
Berenburg. Want hoewel veel
Araceaea giftig zijn - de kamer
plant Dieffenbachia zelfs dode
lijk - is Kalmoes al eeuwen gele
den als genees- en genotmiddel
uit Azië ingevoerd. Het groene,
zwaardvormige blad is geen sie
raad voor de vijver, maar de
bontbladige vorm, Acorus cala
mus 'Vanegata', met roomkleu
rige lengtestrepen op het blad, is
zeker de moeite waard.
De laatste twee familieleden die
in Nederland in het wild voor
komen zijn de Gevlekte en de
Italiaanse aronskeljt. De. Get
vlekte aronskelk heeft weinig
sierwaarde, maande Italiaanse
is een geweldigfe tuinplant; niet
in het minst omdat die aanwezig
is als de meeste andere planten
onder de grond zitten: in de win
ter. In november komt het crè
mewit gemarmerde blad van de
Italiaanse aronskelk boven de
grond. In die tijd van het jaar is
het een uitkomst voor bloem
schikkers die graag een boeket
uit eigen tuin plukken. In het
voorjaar, in mei bloeit de Itali
aanse aronskelk, Arum itali-
cum, met geelgroene bloem-
scheden; daarna sterft het blad
af, maar de uitgebloeide bloe
men ontwikkelen zich tot op
vallende oranjerode bessen in
oktober. Merels eten die bessen
in de winter en verspreiden zo
de plant.
Een paar Araceae zijn in ons kli
maat net wel, of net niet winter
hard. De belangrijkste is Zante
deschia aethiopica, de bekende
kamerplant van vroeger, toen
onze huizen nog niet centraal
verwarmd waren. Deze
aronskelk doet het goed in een
mandje in ondiep water in de
vijver, mits u de plant als het
gaat vriezen tot onder de ijs-
grens laat zakken. Maar ook op
het droge gedijt de plant, al is
het afdekken voor de winter
geen sinecure. De dwergvorm
'Perle von Stuttgart' verdraagt
meer vorst dan de gewone soort.
Romke van de Kaa
Het nadeel van veelvuldig
wassen is dat kleding na
verloop van tijd onherroepelijk
slijt. Onder de naam Vitality
brengt Miele een wasautomaat
op de markt waarmee kleding
minder snel zou slijten. De
trommel van het apparaat is
voorzien van een honingraatpa
troon waardoor in de trommel-
wand een dun laagje water ont
staat. Doordat het wasgoed over
de wand glijdt, worden de vezels
minder belast. Daardoor gaat
de kleding volgens Miele langer
mee. Het apparaat kost 999 eu
ro. In dezelfde serie is een
droogautomaat (vanaf 729
euro) en een afwasautomaat
verkrijgbaar (699 euro) Voor
meer informatie: 0347-378887.
Uit de koker van producent
van tuinaccessoires Garde-
na verscheen onlangs het tuin-
tijdschrift UwTuin - Uw Hobby
Het is geen reclamefolder, maar
een volwaardig tijdschrift met
diverse artikelen. Het belicht de
verschillende tuinseizoenen.
Het onderdeel zomer bevat bij
voorbeeld artikelen over tuin-
verlichting en de tuin besproei
en. Vanzelfsprekend is daarbij
wel aangegeven welke produc
ten van Gardena het beste ge
bruikt kunnen worden. In het
tijdschrift ook aandacht voor
vijvers, gazons, snoeien en oog
sten. Het magazine telt 112 pa
gina's en is voor €2,95 verkrijg
baar bij tuincentra.
Jab Anstoetz, producent van
interieurstoffen, komt met
een speciale zomercollectie;
Daarin ligt de nadruk op kleur.
Volgens Jab Anstoetz brengen
de zomerstoffen 'een stukje zui
ders temperament ihTiuis'.' Op
vallend zijn de stoffen waarbij
fel rood en geel worden afgewis
seld met bloemetjesprints. Maar
voor wie dat te uitbundig is,
brengt het Duitse bedrijf ook
een zogenaamde romantische
collectie. Daarin domineren
kleuren als wit en zachtroze.
Voor de liefhebbers van een mo
dern interieur bevat de collectie
stoffen in de kleuren groen
blauw, zilvergrijs en pastel-
paars. Voor meer informatie:
www.jab.de.
De keukenliefhebber associ
eert het Duitse merk Bul-
thaup ongetwijfeld met strak en
architectonisch. Maar ook de
keukenproducent moet met de
tijd mee. Voor het bekende Sys
tem 25 lanceert het bedrijf daar
om drie nieuwe houten fronten:
Zwitsers perenhout, olm en ap
pel. Daarnaast heeft Bulthaup
ook vijf nieuwe frontkleuren.
sahara, leem, nordic blauw, ta-
bac en cayenne. Alle nieuwe
mogelijkheden zijn te bekijken
op de website:
www.bulthaup.nl
Het principe van de zoge
naamde 'loveseat' is be
kend. Het is een bankje met twee
zitplaatsen, waarbij beide ge
bruikers ieder een andere kant
opkijken. Door het hoofd een
kwartslag te draaien kijken bei
den elkaar romantisch in de
ogen. Dat is althans de bedoe
ling. Nieuw is een exemplaar
van Rotan, dat op de markt
wordt gebracht door de Belgi
sche meubelproducent Vincent
Sheppard Volgens ontwerper
Henry Claeys moet de tweezit-
ter mensen dichter bij elkaar
brengen. De tweezitter is vanaf
900 euro verkrijgbaar. Voor
meer informatie: 023-5282821.
Op internet: www.vincentshep-
pard.com
Ontwerp van Frank
O. Gehry uit 1972
foto's Werner Rau-
werdink
Stoelen van hout, staaldraad of vilt. Van
plastic, asbest of karton. Een stoel als
een zachte mond en een stoel die ooit winkel-
kar wasStoelen om op te zitten en stoelen als
statement. De tentoonstelling 100 years-100
chairs in het Rijksmuseum Twenthe, samen
gesteld door het Vitra Design Museum, biedt
een royaal overzicht van een eeuw industri
eel meubelontwerp.
t
