Marokko staat voor keerpunt
Rwanda loopt spitsroeden
op weg naar democratie
PZC
PZC
A tl* - J1'
1/ fff K j,
Getouwtrek rond
EU-conventie levert
slechts taaie kost op
Blauwe walm
K
Doseerinstallatie
Land moet kiezen tussen moderne democratie of extreme vorm islam
28 mei 1953
woensdag 28 mei 2003
door Sietske de Boer
Aan de mars afgelopen zon
dag in Casablanca tegen
terrorisme en extremisme na
men volgens officiële schattin
gen 600.000 mensen deel, maar
sommige kranten schreven dat
het er wel anderhalf miljoen
waren. Het was de tocht van de
mocraten, van vrouwen, van
jongeren, van joden, van ver
ontruste burgers kortom die
hardhandig wakker geschud
zijn door de bloedige aanslagen
van de week daarvoor.
De leuzen luidden. 'Kom niet
aan mijn land' en 'Nee tegen de
haat'. Het ging zoals demon
straties in Marokko altijd gaan,
mensen schreeuwden zich de
kelen schor, zongen strijdliede
ren, gingen handen klappend
door de straten, en droegen dui
zenden vlaggen, spandoeken en
borden met zich mee. De stem
ming was vastberaden en opti
mistisch. „Dit is een keerpunt in
onze geschiedenis", zei een man
van een jaar of veertig. „Wij zijn
allemaal Marokkanen en alle
maal moslims, we gaan niet lan
ger over de islam discussiëren.
Het is duidelijk dat we maar één
keuze hebben, en wel de keuze
voor democratie zoals die in de
westerse wereld bestaat, met
scheiding tussen geloof en staat.
Met een koning die wel koning
is, maar niet meer alle macht in
handen heeft."
Steun
Veel mensen betoonden luid
keels hun steun aan koning Mo
hammed VI, die zich immers
vanaf het begin van zijn aantre
den uitgesproken heeft voor de
mocratie, gelijkberechtiging
van mannen en vrouwen, voor
moderniteit dus.
In de eindeloze stoet liepen wel
bewoners mee uit de sloppen
wijken van de vijf miljoenen in
woners tellende economische
hoofdstad van Marokko, Casa
blanca. Zij wilden duidelijk ma
ken dat niet iedereen denkt zo
als de plegers van de aanslagen,
die ook uit zo'n armoewijk, Sidi
Moumen, afkomstig waren.
Of de Marokkaanse regering, de
Of de Marokkaanse regering en de betogers er in slagen het tij te keren, zal de komende maanden blijken.
koning en de demonstranten
van zondag er werkelijk in zul
len slagen het tij te keren, zal de
komende maanden blijken. IJk
punten zijn de gemeenteraads
verkiezingen en de hervorming
van het Marokkaanse personen-
en familierecht. Het hoofdpunt
daarvan is de vraag of vrouwen
dezelfde rechten als mannen
zullen krijgen of dat alles bij het
oude blijft, met de vrouw altijd
ondergeschikt aan haar vader,
echtgenoot of broer.
De gemeenteraadsverkiezingen
waren aanvankelijk gepland
voor juni, maar ze zijn uitge
steld na de eclatante overwin
ning van de radicale moslims bij
de parlementsverkiezingen in
september vorig jaar. De rege
ring realiseerde zich dat wan
neer alles door zou gaan als ge
pland, de overwinning van deze
moslims zich bij de gemeente
raadsverkiezingen wel eens zou
kunnen verdubbelen. Daarom
werd besloten extra tijd te ne
men om de bevolking te kunnen
mobiliseren tegen het opko
mend extremisme. Tot op heden
is van dergelijke activiteiten
overigens nog maar weinig te
zien.
De radicale moslims zitten in
tussen niet stil en zien hun aan
hang gestaag groeien. Zowel de
partij, de Partij voor Gerechtig
heid en Ontwikkeling die nu de
op twee na grootste van het land
is, als de beweging van sjeik Ab-
dessalam Yacine. Hoeveel aan
hangers ze precies tellen valt
moeilijk te zeggen, maar het zijn
er honderdduizenden. Wat zij
willen is wel duidelijk, namelijk
de sjaria, de islamitische wetge
ving invoeren in Marokko, en
een absoluut verbod uitvaardi
gen op alcohol en prostitutie.
Ook moeten volgens die wetten
mannen en vrouwen in de open
bare ruimte gescheiden zijn, dus
ook het openbaar vervoer dient
foto Jalil Bounhar/AP
uit aparte bussen voor mannen
en vrouwen te bestaan.
„Wij staan op een kruispunt van
wegen", zegt Nouzah Skalli van
de Parti du Progrès et Socialis
me. ..Ofwel Marokko kiest voor
democratie, mensenrechten en
moderniteit, en daarbij hoort
onlosmakelijk de gelijkberech
tiging van vrouwen, of ons land
verdwijnt in de obscuriteit van
het islamisme. Wat mij betreft is
de keuze duidelijk. We moeten
maatregelen nemen die voor
zien in de basisbehoeften van de
armen onder ons, wat betreft
onderdak, voedsel, onderwijs en
werk."
door Hetty van Rooij
Over een paar weken presen
teert Giscard d'Estaing zijn
ontwerp voor een Europese
grondwet aan de EU-regerings-
chefs. De tijd begint te dringen,
maar overeenstemming over de
hervormingen is er nog steeds
niet.
Europees Commissaris Frits
Bolkestein windt er geen doek
jes om: in de discussie over de
EU-grondwet is Nederland te
bang en te slap. „Hakken in de
klei!", roept hij naar het tweede
kabinet-Balkenende. „Of is
men echt bereid om zonder mor
ren vijfjaar in de wachtkamer te
kijken hoe anderen hun - en on
ze - zaken regelen, in de stille
hoop dat de God van het alge
mene belang het beste met ons
voor heeft7"
De strijd om de macht in de EU
nadert een hoogtepunt, en dan
gaat - getuige de bijdrage van
Bolkestein in de Volkskrant -
onvermijdelijk de volumeknop
open. Op 20 juni moet de Con
ventie, de werkgroep onder lei
ding van de Franse ex-president
Giscard d'Estaing, een blauw
druk op tafel leggen voor die
grondwet. Zo'n stuk is nodig,
omdat de Unie met 25 of meer
leden onbestuurbaar dreigt te
worden.
Verdeeldheid
Als de 105 leden tellende Con
ventie het over de hoofdlijnen
eens wordt, is het voor de lidsta
ten lastig om nog grote verande
ringen door te drukken. Er
wordt daarom keihard gewerkt
aan compromissen, maar de
verdeeldheid overheerst. Als
vrijdag en zaterdag de Conven
tie weer bijeenkomt, ligt er niet
eens een afgerond voorstel op
tafel. Het 'presidium', de kleine
kring rond Giscard, is daar vori
ge week niet uitgekomen.
Heeft Bolkestein gelijk, en is
Nederland echt te bang om zijn
belangen in het machtsspel
goed te verdedigen? 'Den Haag'
is er in elk geval erg laat achter
gekomen dat de Conventie meer
is dan een vrijblijvende praat
club. Toen de discussie op stoom
kwam, zaten in Nederland ver
kiezingen en formatie in de weg.
Giscard d'Estaing, zo bleek al
gauw, laat zijn oren hangen
naar wat de grote landen willen
en heeft weinig boodschap aan
de 'dwergen'. Giscard wil een
vaste Europese president die
tweeënhalf jaar in functie blijft.
De kleine landen willen dat niet,
maar zijn die strijd aan het ver
liezen; de discussie spitst zich
toe op de bevoegdheden die de
president moet krijgen.
Giscard wil af van de praktijk
dat ieder land recht heeft op een
eigen Europees Commissaris.
Als hij zijn zin krijgt, zou het
kunnen dat een lidstaat vijf jaar
niet vertegenwoordigd is in het
bestuur van de Unie. Voor de
tien nieuwe landen is het nau
welijks voorstelbaar dat ze lid
worden van de EU zonder recht
op een commissiezetel.
Spek en bonen
Bolkestein veegt de vloer aan
met een compromis van de drie
Benelux-landen, waarin ieder
land weliswaar recht houdt op
een eigen commissaris, maar
niet alle leden van de Commissie
(het dagelijks bestuur van de
Unie) tegelijk stemrecht heb
ben. „Meedoen voor spek en bo
nen", schampert hij.
Dan is er de kwestie van de bui
tenlandse politiek, waarover de
Conventie het nog volslagen on
eens is. Ongetwijfeld komt er
een soort Europese minister van
Buitenlandse Zaken, maar
krijgt die ook iets te vertellen?
Als het aan de Britten ligt niet.
Zij zijn doodsbenauwd om ook
maar een centimeter macht aan
'Brussel' uit handen te geven.
De discussies in de Conventie
leveren niets clan taaie kost, die
Europa op het eerste gezicht
geen centimeter dichter bij de
burger brengt. Opmerkelijk ge
noeg is het Giscard d'Estaing
zelf. die keer op keer probeert
het belang van de hele operatie
te relativeren. „De burger inte
resseert zich niet voor de Euro
pese instellingen of hoe ze wer
ken", weet hij, „Maar hij wil wel
dat de Unie een antwoord geeft
op de problemen waar hij mee
geconfronteerd wordt
En dat is precies waar de hele
operatie om draait. Al twee keer
lukte het niet om alle verande
ringen te realiseren die de Unie
leefbaar en bestuurbaar moeten
houden.
Als de EU nu niet grondig op de
schop gaat, dreigt het gevaar
dat er uit Brussel na de uitbrei
ding helemaal geen antwoorden
meer komen. Waar dat toe kan
leiden, heeft het geruzie tijdens
de Irak-crisis overtuigend aan
getoond. GPD
door Eelco van der Linden
Is democratie mogelijk in Afri
kaanse landen met grote etni
sche spanningen? Nee, tenzij er
mechanismen worden inge
bouwd die overheersing van één
partij of stam uitsluiten, zeggen
'verlichte vorsten' als Yoweri
Museveni in Oeganda en nu
Paul Kagame in Rwanda. Het
betekent in praktijk ruimte
voor sterke(re) mannen.
Na een afkoelingsperiode van
negen jaar, twee keer zo lang als
oorspronkelijk gedacht, zoekt
het kleine Rwanda naar een
vorm van democratie die zowel
de Hutu-meerderheid als de
Tutsi-minderheid tevreden stelt
en herhaling van de genocide
van 1994 uitsluit. Bijna viermil-
joen kiesgerechtigden konden
maandag 'ja' of 'nee' zeggen te
gen een nieuwe grondwet, die
zal leiden tot presidents- en par
lementsverkiezingen later dit
jaar. Het werd een overtuigend
ja; ruim 90 procent van de 4 mil
joen kiesgerechtigden stemde
tijdens een referendum in met
de ontwerpgrondwet.
Sinds de genocide, die bijna een
miljoen Tutsi's en gematigde
Hutu's het leven kostte, kent
Rwanda een door Tutsi's gedo
mineerde overgangsregering, de
laatste drie jaar geleid door
(de Tutsi) legerleider Paul Ka
game. Zijn Rwandese Patriot
tisch Front (RPF) lukte het in
1994 de controle over het land te
krijgen en dat is vandaag nog
steeds het geval. Critici menen
dat de nieuwe grondwet moet
zorgen dat dit in de toekomst zo
blijft.
De ontwerpgrondwet, die al
unaniem is goedgekeurd door
het huidige (benoemde) parle
ment, voorziet in een Lagerhuis,
een Senaat en een president, die
maximaal twee ambtstermijnen
van zeven jaar mag vervullen.
President, premier en voorzitter
van het Lagerhuis mogen niet
van dezelfde partij zijn Een an
der maatregel die eenheid en sa
menwerking moet garanderen,
is dat geen partij meer dan vijf
tig procent van de kabinetsze
tels mag leveren, ook niet als ze
een absolute meerderheid in het
parlement heeft.
Dit klinkt goed en lijkt een be
perking in te houden voor Paul
Kagame en de RPF. Maar er is
'compensatie'. Het verbod op
campagne voeren door partijen
op lokaal niveau, bevoordeelt
de huidige regeringspartij. Ver
der zal de president veel macht
krijgen en kunnen politieke be
sluiten opschorten als daarmee
de eenheid van het land gediend
is. Een ruim begrip.
Tweespalt
De belangrijkste (Hutu-)oppo-
sitiepartij, de Democratische
Republikeinse Beweging (MDR
werd eerder deze maand ver
boden, omdat ze 'etnische twee
spalt' zaait. Organisaties als
Human Rights Watch beschul
digen Kagame ervan politieke
tegenstand bij voorbaat te eli
mineren. Dit zou ook gebeuren
door het laten verdwijnen en ar
resteren van prominente politi
ci zoals Pasteur Bizimungueen
gematigde Hutu en voormalig
kompaan van Kagame. Bizi
mungu was van 1994 tot 2000
president van Rwanda en sym
bool van etnische verzoening.
Toen hij opstapte omdat hij
vond dat er geen ruimte was
voor andersdenkenden en zijn
eigen partij oprichtte, de PDR,
werd hij opgepakt om dezelfde
reden als waarom de MDR nu is
verboden. Partijvorming mocht
bovendien niet.
Oud-politieke gevangene Jamal
heeft niet meegelopen in de
mars. Hij vindt de gang van za
ken nogal hypocriet. „Het is in
feite toch de schuld van de over
heid dat mensen nog altijd in
grote armoede leven in wijken
zoals Toum en Sidi Moumen.
Dat de regering nu voorop loopt
in zo'n mars slaat nergens op."
Wij lopen samen door de wijken
Sidi Moumen en Toum. De ple
gers van de aanslagen waren al
len afkomstig uit Sidi Moumen,
zo'n tien kilometer buiten het
centrum van Casablanca. Het
zijn huisjes van ongeveer twee
meter hoog, met stenen muren
en platte daken met golfplaten
die met grote keien op hun
plaats worden gehouden. De
steegjes zijn slechts deels ver
hard. Jonge kinderen, sommige
op blote voeten, zwermen om
ons heen. De bewoners beschik
ken niet over waterleiding, ze
moeten voor water naar een ge
zamenlijke kraan lopen aan de
rand van de wijk. Ergens daar
aan die rand doen ze ook hun be
hoefte, want er zijn gewoonweg
geen toiletten.
Taboe
Als we de wijk weer verlaten
hebben, zegt Jamal: „Veel men
sen durven niet echt vrijuit te
spreken. Zij zijn bang voor nog
meer ellende. Het is hier nog
steeds taboe om over de positie
van de koning te spreken of over
de islam."
Toch zal er in Marokko een fun
damenteel debat gevoerd moe
ten worden over de scheiding
tussen godsdienst en politiek,
zegt Nouzha Skalli, om tot een
werkelijke democratie te ko
men.
Nu heeft de koning een dubbel
rol: hij is enerzijds politiek lei
der, alle belangrijke beslissin
gen worden door hem genomen,
en tegelijkertijd is hij Emir el
Mu'minien, bevelhebber der ge
lovigen, dus leider van de mos
lims in zijn land. Deze dubbelrol
verschaft de koning veel gezag
Jamal gelooft echter niet zo erg
in snelle veranderingen. „Zelfs
als er opstanden komen, worden
die waarschijnlijk onmiddellijk
neergeslagen." GPD
oninklijke Horeca Nederland weet precies hoe
laat het is. Na een uitstel van ;-
k.nuari 2005 het rookverbod in voor
genheden. Directeur Jeu Claes van KHN noemt hetuit-
stel van executie, onafwendbaar. Dat is het precies"
Toch vindt KHN het nodig om nu, aan de vooravond
van de wereld-niet-roken-dag, zielig te doen. Het ve
haal is dat het rookverbod in de horeca tienduizenden
banen gaat kosten omdat rokers de gelegenheden zui
len mijden. KHN geeft er een flinterdunne onderbo-,
wing bijwie het niet gelooft, moet maar op internet kr-
ken, aldus KHN. De niet-rokersvereniging CAN heeft
terecht geen goed woord over voor deze ongeloofwaar
dige vertoning.
Het zal in 2005 echt wel even vreemd zijn in de cafés en!
disco's. Voor velen hoort roken bij uitgaan. Westekener'
gezellig samen eentje op. Dat is dan voorbij. Maar als
zou blijken dat het ontbreken van een blauwe walmde
doorslaggevende reden is waarom mensen massaal de
horeca de rug toekeren, dan kan de conclusie niet an
ders zijn dan dat de sector te weinig te bieden heeft In
plaats van te klagen kan KHN het dus beter zoeken in
kwaliteitsverbetering.
Verstokte rokers zullen in 2005 bij het uitgaan wel wat
ontwenningsverschijnselen krijgen. Dat is vervelend
maar het recht van horecawerknemers op een rookvrije
werkplek weegt veel zwaarder.
Er was kennelijk nog een ongeluk nodig om het
Waterschap Zeeuwse Eilanden te laten inzien
dat de verkeersdoseerinstallatie in de A. Fok
kerstraat te Goes een mislukking is. De 'lanceerinstal-
latie' is gevaarlijk en technisch kwetsbaar. Na ruim een
jaar proeftijd vol incidenten verdwijnt de automatisch
tussen passerende auto's oprijzende blokkade einde
lijk. Beter laat dan nooit. Maar het valt moeilijk in te
zien waarom het Waterschap zoveel tijd nodig had.
Sluipverkeer moet worden ontmoedigd. Druk verkeer
op wegen die er niet op berekend zijn is gevaarlijke:
een zware last voor de omgeving. Daarom is het
dat het Waterschap niet zonder meer boog voor deve.;
vernielingen aan de installatie. Haastige automobilis
ten zullen zich erbij moeten neerleggen dat de overheid
bepaalt waar zij hun snelle kilometers mogen maken
Als die kanalen dichtslibben, moet er maar even wor
den gewacht.
Bij Goes werd dit er echter al te drastisch ingestampt
Daar was het middel vanaf het begin duidelijk erger
dan de kwaal.
VERKIEZINGEN - De Partij
van de Arbeid en de WD zijn
gisteren de winnaars gewor
den bij de gemeenteraadsver
kiezingen. Grote verliezer was
de CPN, terwijl de KVP licht
verloor. De PvdA boekte voor
al winst in de grote steden. In
Zeeland betekende alleen de
uitslag in Vlissingen een ver
andering. De PvdA veroverde
de beide zetels van de raads-
uitbreiding en kreeg met 11
van de 21 zetels de absolute
meerderheid in de raad. In de
overige grote Zeeuwse ge
meenten deden zich geen grote
veranderingen voor.
GELUIDSWAGEN - Voor het
eerst werden de Vlissingse ver
kiezingsuitslagen nog dezelf
de avond bekendgemaakt via
de Provinciale Zeeuwse Cou
rant in Vlissingen. Daar wer
den de complete uitslagen me:
zetelverdeling gebulletineerd
Even na half acht konden be
langstellenden bij het PZC-
gebouw zien hoe hun stadsge
noten hadden gestemd. Even
later vertrok een geluidswa-
gen van de PZC om de thuis
blijvers van de uitslag op de
hoogte te brengen. Ook bij hel
PZC-kantoor in Goes werd de
uitslag via een bord aandetoe-
gestroomde Goesenaren be
kendgemaakt. Velen bleven
tot rond half tien de uitslagen
van de belangrijkste Zeeuwse
gemeenten bekend waren.
Een vrouw houdt bij een stemkantoor haar identiteitskaart gereed. Maandag konden bijna vier miljoen Rwandezen 'ja' of 'nee' zeggen te
gen een nieuwe grondwet. foto Marco Longari/EPA
In de nieuwe grondwet is het wel
toegestaan, op voorwaarde dat
partijen zich niet identificeren
met 'eenras, stam, religie, sekse,
of andere criteria die discrimi
natie kunnen voeden'. De leider
van de MDR, Faustin Twagira-
mungu, die van 1994 tot 1995
premier was en nu in België
leeft, zei onlangs in een inter
view dat president Kagame
moet zeggen of hij een oppositie
tolereert of niet. Hij heeft aan
gekondigd als onafhankelijke
presidentskandidaat mee te
doen aan de verkiezingen.
In feite lijkt de toekomstige si
tuatie sterk op die in Oeganda,
waar partijen mogen bestaan,
maar niet kunnen meedoen aan
verkiezingen. Dit 'no-party-
system' heeft president Muse
veni in staat gesteld nu zeven
tien jaar als verlicht despoot te
heersen en het respect af te
dwingen van de internationale
gemeenschap.
Kagame heeft tot nu ook veel
krediet gehad, letterlijk en fi
guurlijk En het lijkt dat de bui
tenwereld door haar fiat te ge
ven aan de nieuwe grondwet,
kiest voor voortzetting van zijn
regime. De echte democratie is
iets voor later. GPD
Hoofdredactie:
A L Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax. (0113) 273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel (0115)645769
Fax (0115)645741
E-mail: redtern@pzc nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax (0114)372771
E-mail' redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel (0111) 454647
Fax. (0111) 454657
E-mail. redzzee@pzc nl
Opening kantoren:
Maandag l/m vrijdag
van 8.00 tol 17.00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst
8 30-17.00 uur
Internet: www pzc nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag l/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12 00 uur
Abonnementen
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2.00)
per maand 20,50
per kwartaal 55,10
per |aar- €209.90
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maandvoor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk
maandag t/m vnjdag:€ '.'0
zaterdag: 1.65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65 597
Postbank 35 93.00
Advertenties
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig
de Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de
Regelen voor het Advertentiewezen
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tijdens kantor
zondag van 16 CO tot 18.001**
Tel (0118)484000
Fax (0118) 470100
Personeelsadvertenties:
Tel (0118)484240
Rubrieksadvertenties (kleintje»!
Tel. (0118) 484321
Fax:(0118)484370
Voor gewone advertenties.
Noord- en Midden-Zeeland
Tel: (0118) 484369
Fax:(0118)484309
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114) 372770
Fax:(0114)372771
lnternet:www.pzc nl/adverteren
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeveri| Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het W't
aan ons verstrekte gegevens hebben wi| opgenomen in een bestand 0£
(abonnementen Jad-nvnistratie en om u te (laten) informeren over voor u
ducten van de titels en de we;'*maatschappijn van Wegener cl dcc* ons
derden Als u op deze informatie geen pnjs sten dan kunt u dit schnfte'i
lezersservice. Postbus 3229.4800 MB Breda
Behoort tot UJGQGnGf
