Migratie is onmisbaar
Bijzonder hornbook in Middelburg
Wandelende
vliedbergen als
attracties in zee
W-Zeeuws-Vlaamse
kust niet zo zwak
15
Ramon mikt op
haute cuisine
Thomas hoeft
niet te loten
Hogeschool verlegt grenzen
Boete voor gebruik lasershield
Kritiek Koegorspolder te vroeg
PLNl s LlAt2_M
zaterdag 24 mei 2003
puiopa doet er verstandig
handedeurwijdopen tezet-
Bfoor migranten. Jonge bui
lders zijn hard nodig om
^vergrijzing tegen te gaan.
hen is Nederland in
130een museum.
.„jchuwing komt uit de
van de demograaf Joseph
ie, hoofd van het bevol-
ibureau van de Verenigde
;in New York. Hij deedz'n
tak anderhalf jaar gele-
wni Ede tijdens een congres
georganiseerd door het
:happelijk onderzoeks-
ureau van het ministerie van
stitie. Het vwo-examen aard
kunde kwam er vrijdag nog
kop terug.
wereldbevolking zal de ko-
ade vijftig jaar stevig groei-
Maar niet in Europa. Dat
pdeel vergrijst. Over vijf
jaarwonen hier veel minder
jgisen. en die zijn dan ook nog
gjveel minder jong. Nieuwe
«was is dus dringend ge-
(sst. De VN-demograaf was
aar bijzonder stellig over.
foor wie geen migranten toe
tot, kunnen de gevolgen ern-
figzijn.
Toch besloot de Ne-
gtandseoverheid, mede onder
jjkvan de LPF-achterbanom
'"Emdelingen te ontmoedigen
Jheilin ons land te zoeken.
Ookdaar is natuurlijk wat voor
i. De vwo'ers moesten
j gisteren twee argumenten
aandragen. Dat kostte
nas Oomens (18) uit Vlis-
en weinig moeite. De leer-
van de Christelijke Scho-
leenschap Walcheren zag
iteen al te ruimhartig toela-
agsbeleid de sociale onrust
kunnen verjgroten. En hij
:*iacht ook dat het grootste
gel van de toestromende bui-
ailanders mogelijk laag is ge-
shoold. In dat geval brengt een
aevloed van vreemdelingen
m de samenleving meer las-
dan lusten met zich mee.
Kettemin wil Thomas de VN-
toch het voordeel
nn de twijfel geven. „Alles te-
ga elkaar afwegend, heeft hij
iel gelijk: vergrijzing van de
gvolking betekent dat de las-
sn nog veel groter worden." Het
iardrijkskunde examen stond
ook stil bij het openen van de
Wielrennen in examentijd. Hoe los je zoiets op? Emiel Nijsse en Niek Rentmeester moesten vrijdagmid
dag in Goes op voor het havo-examen wiskunde. Probleem, want meteen na afloop werden ze als wiel
renners aan de start verwacht van de Internationale Juniorendriedaagse in Terneuzen. Dus kregen ze
toestemming daar dan ook maar examen te doen. Scholengemeenschap De Rede maakte een plaatsje
voor hen vrij. Om na afloop meteen op de fiets te kunnen springen, trokken ze het wielertenue alvast
aan. foto Camile Schelstraete
grens voor Oost-Europeanen
die hier in de landbouw komen
werken. Voor het overige spron
gen de samenstellers van de vra
gen van de hak op de tak. De on
derwerpen varieerden van de
bouw van stuwdammen in Tur
kije tot de opbloei van de IJssel
in de Vreugderijkerwaard. Vol
gens Thomas was het allemaal
heel goed te doen.
Ook de examens Duits, die in
havo en vmbo werden afgeno
men, leverden niet veel
wanklanken op. Ze bevatten
een keur aan luchtige onder
werpen. Zo kregen de havisten
boze ingezonden brieven van
Berlijnse hondenliefhebbers te
lezen Die beklaagden zich er
over dat de media een hetze voe
ren tegen honden. Iedere hond
zou gemuilkorfd aan de lijn
moeten. Schandalig, oordeel
den de briefschrijvers: welopge
voede honden bijten niet; die
gaan zich pas agressief gedra
gen als je ze in hun vrijheid be
perkt. Het vmbo-examen voor
de theoretische en gemengde
leerweg nam het ook voor onze
trouwe viervoeters op: „Hund
rettete Irma (17) vor dem Tod",
luidde het opschrift van de ga
tentekst. Irma was aangereden
door een auto, en vijftig meter
meegesleurd. Ze zou op het as
falt zijn gestorven als Jasco, de
hond, niet had ingegrepen. Met
z'n feilloos gehoor ving het dier
haar gesteun en gekreun van
verre op, en hij bleef net zo lang
blaffen tot er hulp kwam.
In de kaderberoepsgerichte
leerweg dook een nieuwe be
roepsziekte op: de sms-arm.
Veelvuldig intypen van sms-be-
richtjes blijkt de spieren geen
goed te doen. De Hamburgse te
levisie-redacteur Kerstin N.
kan daarover meepraten. Ze
raakte tot achter haar oren ver
liefd op een kanjer uit Keulen,
en stuurde hem meer dan dertig
berichtjes per dag. Het gevolg:
pijn tot in haar schouder. En zo
weet nu ook de afzwaaiende
vmbo'er: sms-en doet zeer.
T Tij gaat de horeca in. Dus
jn voor Ramon Khallauf (16)
uit Goes was het begin van het
vmbo examen economie giste
ren spekkie naar het bekkie.
Waarom kopen veel Nederlan
ders liever een hamburger bij
Burger King dan bij McDo
nald's? En: Krijg je bij dat be
drijf overal in Europa eenzelfde
soort hamburger op je bord? Aan
de hand van een vergelijkend
warenonderzoek van de consu
mentenbonden, moesten de vm
bo'ers de antwoorden vinden.
Ramon had daar geen proble
men mee. Uit een bijgevoegde
tabel kon je gemakkelijk aflei
den dat Burger King de ham
burger aanzienlijk rijker met
vlees belegt, en je daar nauwe
lijks meer voor laat betalen. Wel
is de hap er wat vetter. Duidelijk
was ook dat de kwaliteit van de
hamburger van land tot land
verschilt. De Nederlander mag
wat dat betreft niet klagen.
Zelf is Ramon niet bepaald een
fan van de snelle hap. Hij mikt
op de haute cuisine. Óp het Goe-
Het onderwijs in buitenland
se talen stelt in Nederland
niet meer zoveel voor. Met En
gels zit het wel goed - dat leren
we doornaar films en televisie te
kijken. Maar na zes jaar onder
wijs in Frans of Duits kunnen
zelfs vwo'ers die talen nog niet
fatsoenlijk spreken. Tot die con
clusie komt Thomas Oomens
(18) uit Vlissingen. De vwo'er
van de Christelijke Scholenge
meenschap Walcheren over
woog om na z'n examen een
jaartje in Frankrijk te gaan le
ven. Want hij wil carrière maken
in het bedrijfsleven. En dan is
het mooi meegenomen wanneer
je ook een aardig mondje Frans
spreekt.
Maar Thomas gaat niet naar
Frankrijk. Hij gaat bedrijfswe
tenschappen studeren aan de
Vrije Universiteit in Amster
dam. Hij moest er rekening mee
houden dat hij daarvoor moest
loten, met het risico buiten de
boot te vallen. In dat geval zou
hij een jaartje naar het buiten
land gaan. Maar afgelopen
week, vlak voor de vwo-exa-
mens, kreeg hij te horen dat hij
sowieso zou worden toegelaten.
se Lyceum volgde hij de basisbe
roepsgerichte leerweg horeca en
toerisme. Voor Raman is koken
een hobby. Na het examen
maakt hij er zijn beroep. Hij kan
het vak leren in Motel Goes. Vier
dagen werken, één dag naar
school.
Behalve van koken houdt Ra
mon van basketbal - niet in een
club maar lekker op straat. Aan
de hand van z'n oudere broer
groeide hij op met rap en hip
hop. Tussen de bedrijven door
verdiende hij een centje bij als
afwasser en keukenhulp in een
restaurant. Dat ruilt hij straks
in voor het serieuzere werk.
Dat was een pak van z'n hart.
„Ik ben met frisse moed aan de
examens begonnen." Het ziet er
naar uit dat hij die volgende
week dinsdag ook ontspannen
kan afsluiten. Want tot dusver
kwam hij nauwelijks in de pro
blemen. Zelfs Engels en geschie
denis, vakken waarover door
vwo'ers veel is geklaagd, gingen
hem goed af. Alleen economie
viel ook hem vies tegen.
Hij koos voor de Vrije Universi
teit omdat 'je daar de mogelijk
heid hebt je lekker breed te ori
ënteren'.
VLISSINGEN - Hogeschool Zeeland heeft gisteren een sa
menwerkingsovereenkomst ondertekend met de Mexicaanse
Universiteit Cetys. Deze overeenkomst maakt uitwisseling
van studenten tussen beide scholen mogelijk. De hogeschool
heeft meer van dit soort samenwerkingsverbanden met bui
tenlandse scholen. Met Latijns-Amerikaanse landen was tot
voor kort nog weinig contactDe hogeschool vindt het van be
lang dat studenten internationale ervaring op kunnen doen.
Vooralsnog profiteren alleen de studies Business and Mana
gement en Informatica van het nieuwe samenwerkingsver
band. Komend studiejaar worden de wederzijdse mogelijk
heden verder onderzocht. Vanaf het schooljaar 2004-2005
kunnen HZ-studenten ook naar Mexico voor een stage of stu
dieproject.
TERNEUZEN - Een 39-jarige inwoner van IJzendijke is gis
teren door de Terneuzense politierechter schuldig bevonden
aan het hebben van een lasershield in zijn auto met de opzet
het meten van de snelheid te saboteren De verdachte kreeg bij
verstek een boete van 400 euro opgelegd, omdat de politie 21
oktober op Schouwen Duiveland in zijn opsporingshandelin
gen werd belemmerd om met een lasergun de snelheid van de
verdachtes auto te meten. Over de lasershield is in de Neder
landse rechtsorde veel te doen. Officier van Justitie G.Ooster-
veld repte dan ook over de vele jurisprudentie. Zij eiste 400
euro boete. „De lasershield is controversioneel", merkte de
politierechter op Hij verwees in dat verband naar een arrest
van het Gerechtshof in Leeuwarden, die het gebruik van een
lasershield niet meer strafbaar stelde. Van Unnik voelde ech
ter meer voor het vonnis van een collegarechter uit Middel
burg, die in een zogeheten proefproces (met landelijk officier
van justitie J. Spee van Verkeershandhaving) een automobi
list uit Kamperland voor het gebruik van een lasershield met
een boete bestrafte.
TERNEUZEN - De gemeente Temeuzen is veel te vroeg met
kritiek op de besluitvorming over het al dan niet houden van
een grootschalige verwerkingsproef met vervuild baggerslib
in de Koegorspolder. Staatssecretaris Schultz van Haegen
van Verkeer en Waterstaat heeft dit gisteren geantwoord op
Kamervragen. Schultz van Haegen besloot enige tijd geleden
de grootschalige landelijke verwerkingsproef niet op voor
hand in de Koegorspolder te realiseren. Een bedrijf dat de
proef wil uitvoeren, moet vrij kunnen zijn in de keuze van de
proeflocatie. Het ministerie had anders in strijd gehandeld
met Europese aanbestedingsregels. Het experiment kan al
tijd nog bij Terneuzen plaatsvinden, laat Schultz van Haegen
weten. Het Rijk gaat de proef eind dit jaar aanbesteden en dan
zal blij ken wel ke locat ie uit de bus rol tVan woordbreuk rich
ting Terneuzen is volgens de staatssecretaris geen sprake. On
voorziene omstandigheden konden tot een beleidswijziging
leiden. Verkeer en Waterstaat wil in elk geval in de Koegors
polder een depot voor Zeeuws vervuild baggerslib aanleggen
aldus de staatssecretaris, mét alleen een 'eenvoudig' zand-
scheidingssysteem. Het niet doorgaan van de proef bij Ter
neuzen ligt gevoelig. De gemeente Terneuzen vindt dat het
baggerdepot zonder verwerkingsproef te veel ruimte in be
slag neemt in de Koegorspolder, wat ten koste gaat van ande
re gebruiksmogelijkheden, waaronder een windmolenpark,
de vestiging van recyclingbedrijven en de uitbreiding van het
zeehaventerrein. De kans dat de verwerkingsproef naar de
Koegorspolder komt, lijkt overigens niet groot. Een verwer
ker heeft doorlopend een flink aanbod van baggerslib nodig
en het is zeer de vraag of dat in Zeeland voorhanden is.
:oor Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Het is een uni-
ramin de Nederlandse boekge
schiedenis. Gisteren is in de
Kloveniersdoelen in Middel
burg het hornbook gepresen-
leerddatdertigmargedrukkers,
ine boekbinders, twee houtbe-
«rkers, twee cassettemakers,
lén zeefdrukker en één cliché-
■aker hebben gemaakt om de
tonservering van de bijzondere
collectie margedrukwerk van
k Zeeuwse Bibliotheek te on-
Josteunen.
De 135 exemplaren waren bij
foorintekening verkocht, zodat
directeur Truus Huisman van de
Zeeuwse Bibliotheek gisteren
heque van 9476 euro in
ontvangst kon nemen.
Het hornbook is een voorloper
van het vertrouwde leesplankje.
Op een rechthoekig stukje hout
ïiet een handgreep zit een velle-
'je papier bevestigd met het al
kbet en soms een tekstje. Een
doorzichtig hoornen plaatje
dekt dat papier af, vandaar de
Engelse benaming hornbook.
Het gisteren gepresenteerde
drukwerk is een mix van een
aornbook en een ABC-boek. El
ft margedrukker - een liefheb-
die met behulp van oude
typografische technieken bi-
oliofiele uitgaven verzorgt -
heeft één letter van het alfabet
veelkleurig vormgegeven. De
ABC-vellen zijn als leporello
(»n lange aan elkaar geplakte
rivook papier die als een harmo
nica kan worden uitgevouwen)
tossende plankjes geplakt.
De presentatie werd opgeluis
terd met een aantal betogen.
Jacques van Gent, oud-biblio
thecaris van de Universiteit van
-^iden, gaf aan wie margedruk-
*'erk verzamelen en waarom.
Het hornboek, een product van dertig margedrukkers, twee boekbinders, twee houtbewerkers, twee
cassettemakers, één zeefdrukker en één clichémaker. foto Lex de Meester
Piet Verkruijsse, docent boek
wetenschap aan de Universiteit
van Amsterdam, vertelde aan
welke criteria een uitgave moet
voldoen om tot de 'marginale
zwarte kunst' te worden gere
kend
Boekbinder Henk Francino en
margedrukker Gerard Post van
der Molen deden vervolgens uit
de doeken wat er kwam kijken
bij het maken van het hornbook
De laatste benadrukte dat niet
alleen het boek zelf uniek is,
maar ook de samenwerking van
de margedrukkers, die bekend
staan als eenlingen die zich niet
aan afspraken houden en in te
genstelling tot wat ze zelf bewe
ren niet snel iets belangeloos
doen. Conservator Ronald Rijk-
se van de Zeeuwse Bibliotheek
onderstreepte het belang van
het hornbookproject. Net als de
actie 'Adopteer een boek' ver
ruimt het de smalle financiële
marges waaraan de bibliotheek
gebonden is bij de conservering
van de bijzondere bibliofiele
collectie.
door Harmen van der Werf
DEN HELDER - Voor de
Zeeuwse recreatiesector lonkt
het een wenkend perspectief:
wandelende vakantiedorpen op
zandplaten dicht onder de kust.
Na de zomer worden ze verlaten
en mag het opgehoogde zand
van de platen stormen, wat goed
is voor de kustveiligheid, vol
gens de bedenkers Harold van
den Broek en Sandra de Bont.
Van den Broek en De Bont, stu
denten van de Academie voor
Bouwkunst in Amsterdam, pre
senteerden hun plan gisteren op
het symposium 'Zwakke scha
kels in de kust, sterke toekomst'
op de Oude Rijkswerf in Den
Helder. De bijeenkomst vond
plaats in het kader van de Week
van de Zee.
Aan die week was ook een ont
werpwedstrijd geplakt met de
titel 'Noordzeedelta: toekomst
in overvloed Van den Broek en
De Bont deden daaraan mee. Zij
putten voor hun inzending in
spiratie uit een typisch Zeeuws
cultuurhistorisch verschijnsel,
de vliedberg. Vooral op Walche
ren zijn zulke vluchtheuvels te
vinden, uit een tijd dat het water
nog regelmatig over het land
stroomde. Waarom zou je niet
opnieuw zulke vliedbergen
kunnen maken, maar dan in de
Voordelta, voor de Zeeuwse
kust, vroegen De Bont en Van
den Broek zich af. Ze kunnen op
stukken van bestaande zand
platen worden opgeworpen,
voor het zomerseizoen. Bouw er
tijdelijk zomerhuisjes en een
kampeerterrein op. Zeeland
kan zo toeristen weer eens wat
nieuws bieden.
Maar dat is slechts één kant van
het verhaal. Als het seizoen
voorbij is, worden de eilandjes
verlaten. De zee kan ermee doen
wat zij wil. Zo komt er vanzelf
meer zand in de kuststrook te
recht, wat de kustveiligheid ten
goede zal komen, denken Van
den Broek en De Bont, die voor
stelden er een vijftienjarig ex
periment van te maken. Zij
wonnen met hun ontwerp een
gedeelde tweede prijs, samen
met de Delftse bouwkunde-stu-
dent Michiel Ritzen die een plan
had gehad om olieplatforms op
de Noordzee te hergebruiken als
windenergie-eilanden, recrea
tieparken én wooneilanden di
rect aan de kust.
De jury met onder anderen de
Zeeuwse commissaris van de
koningi nWimvan Gelder kende
de hoofdprijs toe aan een andere
bouwkunde-student uit Delft,
Annick van Tilburg. Zij had een
algehele toekomstvisie op Ne
derland gemaakt in reactie op
de uitdagingen waarvoor het
water Nederland stelt; zeespie
gelrijzing, bodemdaling, meer
regenval en hogere rivierafvoe-
ren. Zij wil het water toelaten in
grote delen van het land en tege
lijkertijd de Noordzee 'verlan-
den', met allerlei wooneilanden.
„In mijn nieuwe Nederland",
sprak Van Tilburg, „woont ie
dereen aan de kust
2e£t*VD 'S 6ErteLCO&VZ) <3CSD
£N JWÓ.' teoeGe eej\*PCe cee&ser 7V6f
\/coe Javóetz&j
Natuurgebied het Zwin.
foto Peter Nicolai
COR DE JONGE
pe tycT e&i BioeienP 0a»jf=as m/inc/Aie srxrw v&zucxee*
&v 2'!H Si/&/w>pi6ee ay/t&ir...
door Harmen van der Werf
DEN HELDER - De Wcst-
Zeeuws-Vlaamse kust is niet zo
zwak als de rijksoverheid enke
le jaren geleden vaststelde in de
Vijfde Nota Ruimtelijke Orde
ning.
Voor de uitvoering van de ge
meentelijke toekomstvisie op de
kust, waarvan duinverbreding
een onderdeel uitmaakt, kan dit
grote gevolgen hebben.
J. de Jong van de directie Zuid
west van het ministerie van
Landbouw. Natuurbeheer en
Visserij (LNV) zei dit gisteren op
het symposium 'Zwakke scha
kels, sterke toekomst' in het ka
der van de Week van de Zee in
Den Helder.
„West-Zeeuws-Vlaanderen is
wat op de achtergrond ge
raakt", meldde hij. Andere ver
moedelijk zwakke schakels in
de Nederlandse kustverdedi
ging vragen meer aandacht, ook
in Zeeland. Die zijn eerder be
kend gemaakt en liggen onder
meer tussen Westkapelle en
Vlissingen, bij Vrouwenpolder,
Westenschouwen en tegen de
Brouwersdam aan. Water
schappen zijn nog aan het bere
kenen hoe zwak die stukken
zijn.
Dat de West-Zeeuws-Vlaamse
kust wat betreft veiligheid beter
scoort, is goed nieuws, maar te
gelijkertijd ook weer niet. De
voormalige gemeente Oostburg
had er in haar toekomstvisie op
de kust rekening mee gehouden
dat er geld van het Rijk zou ko
men voor bijvoorbeeld duinver
breding. Dit had de eerste aan
zet moeten zijn om het gebied te
vernieuwen en aantrekkelijker
te maken voor toeristen, door
meer natuurontwikkeling toe te
laten én ook recreatiebedrijven
extra ruimte te geven. Dat zou
ten koste gaan van veel land
bouwgrond.
Voorzitter M Janssen van ver
eniging Kust en Zee brak in Den
Helder nog wel een lans voor het
West-Zeeuws-Vlaamse kust-
plan. Om de kust goed te kunnen
'blijven verdedigen, is het vol
gens hem nodig de natuur meer
vrijheid te geven. Ook toeristen
kunnen daarvan profiteren. Hij
haalde twee voorbeelden uit
West-Zeeuws-Vlaanderen aan,
in de buurt van Cadzand-Bad.
De Hcrdijkte Zwarte Polder en
een deel van de Tienhonderd
polder kunnen bij de Verdron
ken Zwarte Polder worden ge
trokken. Zo ontstaat een groot,
aaneengesloten natuurgebied,
waar de zee vrij spel heeft.
Het lijkt Janssen ook een goed
idee om de verzanding van na
tuurgebied 't Zwin tegen te gaan
door de dijken langs de zeearm
een stukje landinwaarts te leg
gen.
„Zo ontstaan speelgebieden",
schetste hij een toekomstbeeld,
„waar zowel natuurminnaars
als recreanten veel aan hebben."
Financiering zou onder meer
kunnen door recreatiebedrijven
uitbreidingsmogelijkheden te
bieden.
