Wind laat zich niet vangen
Klein Duinvliet hoorde bij prominente buitenplaats
Slecht werk, da
lamsöören sniejen
VVEEK
Orkaanmachine op Neeltje Jans
O
Nieuwe Raadkaart
2
dinsdag 13 mei 2003
Buiten waait een koele
bries, binnen staat er
windkracht 12. De waan van
een orkaan bij tropische
temperaturen. De hitte in de
futuristisch aandoende co
con van Waterland Neeltje
Jans is misschien nog wel het
meest intens. „Dat hoort",
legt een oudere Duitse toe-
riste haar vriendin uit, ter
wijl ze het verwaaide kapsel
fatsoeneert. „Orkanen ko
men alleen in warme landen
voor."
j£A/DE
De komende Week van de Zee
heeft als thema Windkracht
10. Een beetje Zeeuw is niet on
der de indruk van wat wind. Da
gelijkse kost, met zo nu en dan
per seizoen wat spectaculaire
uitschieters. Even uitwaaien op
de dijk of aan het strand is één
van de geneugten van het wonen
in deze provincie. Voor wie zich
daar absoluut geen voorstelling
van kan maken, heeft Water
land Neeltje Jans dit nieuwe sei
zoen een orkaanmachine in
gebruik genomen. Een flinke
ventilator blaast warme lucht
met honderdtwintig kilometer
per uur langs je oren. Kleine
kinderen doen er verstandig aan
zich vast te houden aan één van
de stangen in de buik van het
beestDe uitgereikte plastic vei-
ligheidsbril is verplicht, om de
ogen te beschermen tegen even
tueel rondvliegende voorwer
pen.
Het lijkt onwezenlijk, maar
mensen zijn echt bereid in de rij
te gaan staan voor een beetje
wind. Fotocamera's worden af
gedaan, zonnebrillen gaan inde
tas en de tas zelf wordt achter
gelaten bij de jongeman achter
het bedieningspaneel. Hij heeft
vandaag de macht over de
storm. Met één druk op de knop
start hij het automatische pro
gramma. De turbine begint te
draaien en veroorzaakt al snel
een hels kabaal. De kop van het
monster beweegt van links naar
rechts en richt al zijn kracht op
de mensen die zich in zijn hol
wagen. Haren wapperen woest
omhoog onder invloed van de
hete föhn, blouses bollen op. De
kunstmatig opgewekte storm
doet tropisch aan, doordat de
zon vrij spel heeft op de cocon in
de duinrand en de machine bo
vendien z'n warmte loost. Het
vergezicht over de Noordzee
door de glazen zijwand van de
cocon roept tegenstrijdige ge
voelens op. Het water is kalmer
dan je even zou doen vermoeden
en glinstert uitnodigend voor
een verfrissende duik. Na krap
drie minuten gaat de wind uit en
maakt hij zich op voor de vol
gende groep.
De elfjarige Duncan lijkt amper
onder de indruk. „Het was hard,
maar was het wel windkracht
12?" De jongeman achter de
knoppen beweert stellig van
De orkaanmachine met op de achtergrond het Topshuis.
wel. Duncan heeft wel eens har
der meegemaakt, is zijn even 7p
stellige indruk. Dat is niet ver
wonderlijk, laat de Zeeuwse
weerman Jos Broeke weten. Is
de wind in de machine van Wa
terland constant, in het echt zijn
het de vlagen die 't hem doen
Dus voor een echte wind, moet
je toch naar buiten.
De zware storm die 27 oktober
vorig jaar in het hele land voor-
flink wat schade zorgde, was ge
middeld niet harder dan kracht
10 op de schaal van Beaufort.
Dat neemt niet weg dat er ook
windstoten zijn gemeten van
148 kilometer per uur, die over
een zouden komen met (een met
op die schaal vermelde) wind
kracht 13 tot 14. Wie toen op de
dijk of aan zee heeft gestaan,
moest moeite doen overeind te
blijven.
Orkaankracht (12) wordt in Ne
derland zelden bereikt en als
dat gebeurt, heeft de wind
meestal maar korte tijd die
kracht. De laatste keer was dat
het geval op 16 december 1979.
De enige storm waarbij de
windmeter geruime tijd op
twaalf stond, was op 7 december
1944 in Vlissingen. De registra
tie vertoonde een uurgemiddel
de (het uitgangspunt van het
KNMI) van 122 kilometer. Al
valt ook daar wat op aan te mer
ken, zegt Broeke. De windmeter
op de boulevard van Vlissingen
staat op 24 meter hoogte, in ver
band met de flats rondom. Na
1953 zijn er op tal van plaatsen
door Rijkswaterstaat meetpa-
len op tien meter hoogte neerge
zet. Die geven volgens de weer
man een meer reëel beeld. De
meest gangbare windrichting in
Nederland is west-zuidwest.
Een storm laat zich tegenwoor
dig goed voorspellen. Ze komen
voort uit grote depressies op de
oceaan en doen er doorgaans
twee tot drie dagen over voordat
ze onze kust bereiken. Het meest
berucht, vertelt Broeke, zijn de
voorjaarsdepressies die boven
Het Kanaal tussen Engeland en
Frankrijk heel snel in activiteit
toenemen. „Voor je het weet zit
je er middenin en dat in een sei
zoen waarin je eigenlijk geen
zware storm meer verwacht!
Kanaalratten noemen we die
stormen in de meteorologie, om
dat ze zo geniepig ons land bin
nenkomen." De storm van 12
mei 1983, die in Cadzand piekte
tot kracht 11wordt tot die fa
milie gerekend. De meest recen
te uit die hoek (kracht 10) deed
Zeeland bijna drie jaar geleden
aan op 28 mei.
Dein 1987 opgetreden'klimaat-
sprong' zorgt in Nederland voor
hogere temperaturen en meer
regen. Meer stormen zijn tot
dusver uitgebleven, maar voor
de toekomst wordt daar volgens
Jos Broeke wel rekening mee ge
houden. Dat geldt ook voor de
zwaardere jongens. Nu maar
hopen dat de orkaanmachine
van Waterland Neeltje Jans
goed is verankerd. Dan kun je er
mooi in schuilen, als het zo uit
komt.
Marcel Modde
Een mesje, een emmer en een
baaltje. Meer had je niet no
dig als je het schorre in ging om
lamsoren te snijden. Tegen
woordig zie je het niet veel meer,
maar vroeger was het een gewo
ne bezigheid in de maanden
april en mei. Het is trouwens
ook verboden om zomaar ergens
je baaltje te vullen
Jao, zegt Charel terwijl hij zich
op de glooiing van de dijk zet.
Vroeger goeng da toch rapper
dan noe. En hij wijst op het jute
zakje met lamsoren, dat hij
naast zich heeft staan. Zeker
twee uur heeft hij gesneden.
Voorovergebogen. Kiek, zegt hij
terwijl hij een handjevol lamso
ren uit het zakje haalt en op de
stenen legt. Noe moen 'k ze nog
even uutzoeken, mao da's géén
moeite. En handig laat hij de
blaadje tussen zijn vingers val
len en haalt de stokjes, de sten
gels en alle ongerechtigheden
uit de groente.
Zijn neef Petrus zit een eindje
verder. Petrus is wat ouder en
was ook eerder gestopt met wer
ken. M'n rikjoeng Chaorel, had
hij gezegd en was rechtop gaan
staan. Al na een kwartiertje. Pe
trus leek wel een grote kerel,
maar hij had een slechte rug
overgehouden aan het werken
op het land. Als klein ventje was
hij al meegegaan met zijn vader.
Lang had hij het niet uitgehou
den. Gelukkig was hij in dienst
opgeleid voor vrachtwagen
chauffeur en de rest van zijn le
ven had hij achter het stuur
doorgebracht. Kort na de wa
tersnood was hij verhuisd naar
Goes en daar was hij rest van
zijn leven gebleven.
Ook Charel was verhuisd van 't
Durp, zoals ze Hoofdplaat
noemden, en was ook op Beve
land terechtgekomen. Dikwijls
hadden ze op Borsele bij de
kerncentrale naar d'overkant
gekeken. Néé, hadden ze altijd
gezegd, me gaon wudder nóóit
nie méé trug ee. Ook niet toen de
tunnel er lag. Maar met de
komst van de tunnel was je wel
op 'n uure van Goes op de koffie
in d'Oöfplaote.
Ze hadden Mane opgebeld. Me
kommen 't af'óór, had Charel
vorige week gezegd. En met z'n
vieren waren ze vertrokken. Pe
trus achter 't stuur. En Charel
had om de tien minuten op z'n
horloge gekeken en na 53 minu
ten waren ze over de eerste bob
bel 'tdurp ingereden. Toen ze bij
Marie waren, had buurman
Thuur verteld over de lamsoren
en toen was 't gedacht opgeko
men om binst de iveeke mee laog
waoter trug te kommen-
Net voor zeven uur waren ze
vanmorgen vertrokken. 'tWas
weer binnen een uur, dat ze op
de plaats van verlangen ston
den. Bij Nummer Zeven, 't Was
gaand water, dan was het goed
snijden. Je wist dan immers tot
hoever het water gekomen was.
Malse lamsoren staan één keer
per dag onder water. Anders
worden de bladeren taai en snij
je je mesje bot. En die taaie bla
deren, die zouden ze niet meene
men. Zeker Charel niet, dat was
zo'n pietje-precies. Die was
eerst eens heen en weer over het
schorre gelopen om te kijken
waar de plasjes waren achterge
bleven. En hij zocht naar de
lichtgroene blaadjes. Maar Pe
trus was vlug-vlug aan de slag
gegaan en had alles gesneden
wat hij tegenkwam. Later, op de
kant zou hij de zaak nog eens
goed uitzoeken en de stokjes van
de blaadjes snijden. Hij zou
thuis wel eens laten zien, hoe de
lamsoren van d'overkant eruit
zag. Niks géén bucht, zou hij
zeggen, als er commentaar
kwam.
En of de daarvoor nou speciaal
naar Hoofdplaat moesten rij
den? Langs de Oosterschelde
groeide dat toch ook? Zeker, dan
had hij in januari een toegangs
bewijs op het gemeentehuis
moeten aanvragen Of via via
had hij misschien nog iets kun
nen regelen om toch op de schor
ren van de Oosterschelde te ko
men. Maar veel beter was het
geweest om naar Nummer Ze
ven te gaan. bij de uitwaterings
sluis. Wie had er nu vroeger een
prima kwaliteit lamsoren en
zouterik gegeten? Dat waren
toch wel de mensen van d'Oöf
plaote gewist ee?
En nu zat hij hier samen met Pe
trus zijn lamsöören te kuusen.
Alleen de blaadjes zouden de
mannen meenemen. Gisteren
had hij zijn mesje nog eens extra
angezet op de wetsteen. Daar
had hij wel plezier van gehad,
tot hij halverwege in zijn linker
wijsvinger had gesneden. Tegen
Petrus had hij er niets van ge
zegd, maar het was toch echt
hinderlijk geweest.
Als ze tegen de middag terugrij
den, beloven de neven mekaar
dat ze volgend jaar weer vroeg
in het voorjaar om lamsoren
zullen gaan. En over een maand
om zouterik. Natuurlijk waren
ze vanmorgen weer b j Marie om
de koffie geweest. En Marie had
ook een maaltje gekregen, 'n
Slecht werk, zei Marie altijd, da
lamsöören sniejen. Vroeger had
haar moeder het moeten doen
voor het geld. Voor dag en dauw
was ze opgestaan, soms al om
vier uur als de kinderen nog op
bed lagen. Onder schooltijd had
ze de groente uitgeleurd in het
dorp. En de mensen in het dorp
hadden d'r met compassie aan
gekeken als ze aan de deur
kwamZe zag zó bruun as 'n bei
er van da sniejen op 't schorre.
Ze had zich d'r voor geschaamd.
En nu is het mode om bruin ge
brand te zijn door de zon. En nu
is de lamsoor bijna niet te beta
len. Toen d'r moeder later van
Drees kreeg, had ze gezegd: 'k
Verdien noe méér mee in m'n bed
liggen dan vroeger mee wérken.
Marie had het nog eens allemaal
verteld vanmorgen, tijdens het
koffiedrinken. En de mannen
hadden geknikt, toen ze het ver
haal voor de zoveelste keer
hoorden
Rinus Willemsen
Een schitterend plekje, waar
we zuinig op moeten zijn,
schrijft F. van den Driest uit Se-
rooskerke (Walcheren) over de
afgebeelde boerderij op de
raadkaart van vorige week in
Buitengebied „Deze fraaie
boerderij heet Klein Duinvliet,
staat aan de Domburgseweg in
Domburg en maakte deel uit
van de buitenplaats Duinvliet."
Volgens deze inzender moet de
schuur omstreeks 1850 ge
bouwd zijn.
..Voor Walcherse begrippen is
het een grote schuur met drie
mendeuren. De voorzijde is ge-
potdekseld, terwijl de andere
wanden van steen zijn", aldus
Van den Driest. „Jammer dat
een deel van de schuur geen rie
ten dak meerheeft. In de derti
ger jaren van de vorige eeuw is
een deel van het dak van pannen
voorzien. Ook het woonhuis is
fraai en goed onderhouden. Het
geheel gaat schuil achter
windsingels."
J.L. van Dullemen uit Domburg
merkt op dat hof Klein Duin
vliet te bereiken is via een lange
oprijlaan. „Eigenaar is
A. Corré. Deze is al de derde ge
neratie, ook zijn vader en groot
vader hebben dit gemengd be
drijf beheerd. Het woonhuis
staat los van de schuur, aan de
overkant van het erf. Vroeger is
het één geheel geweest met de
buitenplaats villa Duinvliet, die
aangrenzend er pal naast ligt,
met grote vijver vlak aan de weg
naar Domburg."
Op zich is de combinatie hofste
de en buitenplaats niet zo ver
wonderlijk. Het eiland Walche
ren vertoonde in de zeventiende
en achttiende eeuw waarschijn
lijk het rijkste buitenplaatsen
landschap van Nederland. Dat
er zoveel buitenplaatsen wer
den gebouwd, heeft te maken
met de bloei van Middelburg als
handelsstad en de positie van
Middelburg als Kamer van de
Verenigde Oost-Indische Com
pagnie (VOC). Rijke burgers
stopten geld in land en buiten
huizen.
De huidige buitenplaats Duin
vliet tussen Domburg en Oost-
kapelle werd in 1839 gebouwd
in opdracht van A.J. van den
Broecke en kwam in de plaats
van het buiten Duijnvliet uit de
achttiende eeuw. dat in 1815
werd afgebroken. Dit oude bui
ten lag aan de andere kant van
de Domburgseweg. Tot 1933
vormde de buitenplaats één ge
heel met de boerderij Klein
Duinvliet. Tussen 1846 en 1887
behoorde het aan de overzijde
van de weg gelegen terrein, nu
bekend als Hoogduin, als zoge
naamd overbos tot het bezit van
Duinvliet.
Het ontwerp van het omringen
de park wordt toegeschreven
aan de (tuin-)architect K.G. Zo-
cher. Rond 1900 is het huis ver
groot Na ernstige verwaarlo
zing is het buiten zo'n twintig
jaar geleden van de ondergang
gered. Vanaf 1985 werden huis
en park hersteld, waarbij het
huis als hotel in gebruik werd
genomen. Ook de tuin werd op
geknapt. Door de tijdige schei
ding van buitenplaats en boer
derij bleef de laatste voor de
neergang gespaard.
C P. Fase uit Sint Annaland
geeft aan dat op de plaats van
Klein Duinvliet zeker langer
dan drie eeuwen achtereen een
hofstede was gelegenal was dat
lange tijd een bedrijf van zeer
bescheiden omvang. Op een
kaart uit 1665 is de boerderij al
ingetekend. Fase noemt de
schuur 'formidabel' van om
vang. „Een gedeelte van de
schuur is ingericht voor de vee
houderij." Als eigenaren staan
bekend de families Van de Perre,
Eewouts, Roose, Codde en Cor-
re. „Sinds 1932 de familie Van
Hoek en thans staat de hoeve op
naam van mevrouw Bolken
baas-van Hoek te Burgh", meldt
Fase. Hij voegt er nog aan toe
dat het royale woonhuis (15 bij
10 meter) in 1845 is gebouwd.
De winnaars van de waarde
bonnen zijn. L. Verschiere uit
Goes, W. Houmes uit Middel
burgen C.M. van Wallenburguit
Domburg.
Rinus Antonisse
De Week van de Zee komt er aan. De kuststrook
is een dankbaar onderwerp om af te beelden
op prentbriefkaarten. Uit de collectie van Hans
Lindenbergh deze week een voorbeeld. De vraag:
bij welke plaats ligt het haventje? Nadere bijzon
derheden over de situatie toen (de kaart is in 1941
verzonden) en nu zijn welkom.
Reacties kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 17
mei worden gezonden aan: Redactie PZC Buiten
gebied, postbus 18.4380 AA Vlissingen; het fax
nummer is 0118-470102; per e-mail naarredac-
tie@pzc.nl.
Er zijn voor goede inzendingen drie waardebon
nen beschikbaar.
Bij Waterland Neeltje Jans kun je je haar laten föhnen bij windkracht 12.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
