De Hoop stikt
bijna tussen
al die bomen
Struinen
door de Middelburgse weilanden
Vrijwilligers ploeteren op het proefveld
üsssssê^
dinsdag 29 april 2003
NATUURLIJK
ZEELAND
Nieuw
venster op het Zwin
De rubriek Windstreken besteedt aandacht aan de Zeeuwse molens,
aan de mensen erachter en aan depositie van de windgemalen in het
landschap. Vandaag: molen De Hoop in Tholen.
Artist impression van de uitbreiding van het vogelpark in Het Zwin.
Het vogelpark in natuur
reservaat Het Zwin tus
sen het Zeeuws-Vlaamse
Retranchement en het Belgi
sche Knokke staat een groot
scheepse herinrichting te
wachten. Het park met het
bijbehorende bezoekerscen
trum voldoet niet meer aan
de eisen van de tijd. Ook de
voortrekkersrol die de com
binatie van natuurreservaat
en educatief vogelpark ja
renlang vervulde, is op de
achtergrond geraakt.
Om die redenen noemt con
servator K. Struyf het
hoogst noodzakelijk dat de ver
anderingen worden doorge
voerd. Een belangrijk uitgangs
punt bij de plannen van eige
naar Compagnie Het Zoute is
het volgen van een duurzaam
beleid. Ook is het de bedoeling
om de belevingswaarde van het
ruim twaalf hectare grote park
aan de Graaf Leon Lippens-
dreef in Knokke-Heist aanzien
lijk te vergroten zonder er een
pretpark van te maken.
„Enkel door zelf op een duurza
me manier het bezoekerscen
trum te organiseren, kunnen we
op een zinvolle manier een voor
beeld betekenen voor onze be
zoekers. Daarom krijgen be
grippen als waterzuivering,
groene energie, duurzame ma
teriaalkeuze en afvalbeheer een
concrete en realistische invul
ling. Het nog te bouwen ecohuis
met een waterzuiveringsinstal
latie is hiervan een goed voor
beeld", aldus Struyf.
De accommodaties voor bezoe
kers worden uitgebreid met ont
vangst- en presentatieruimten,
uitkijkmogelijkheden en een
educatieve speeltuin. De kleine
vogelkooien maken plaats voor
zogenaamde grote doorwandel-
volières, waarin de vogels vol
gens landschapstype worden
gepresenteerd.
„Dat zal gebeuren volgens een
logische wandelroute, zodat de
bezoekers de overgang van
De PZC sponsort Het Zeeuwse
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van de
ze stichting verslag van wat er
speelt in de Zeeuwse natuurge
bieden: onverwachte vondsten
en bijzondere gedragingen,
kortom, het wel en wee van die
ren, planten en paddestoelen
passeren wekelijks de revue. En
natuurlijk ook de successen en
mislukkingen in het beheer.
De avond ervoor was het laat
geworden. Tot na elven be
zig geweest met allerlei admini
stratieve klusjes. Een ervan was
het leveren van een bijdrage aan
het commentaar op de provinci
ale discussienota Beeldkwali
teit. Een uitgebreide en kleurige
nota waarbij je voortdurend
uitroeptekens naast de tekst zou
willen zetten, omdat er zoveel
behartenswaardige zaken aan
de orde komen. Je kan zo'n nota
heel cynisch afdoen als vrijblij
vend gepraat, maar dan doe je
de betekenis tekort. Het is bui
tengewoon nuttig dat er nage
dacht en gediscussieerd wordt
over glastuinbouw, hoogbouw,
bedrijventerreinen en hun land
schappelijke impact.
Die ochtend stond een weidevo
geltelling op het Platte van Wal
cheren op het programma. Een
stuk langs de Oude Veerseweg
bij Middelburg langs de voet
van het Kanaal door Walcheren.
Een stuk van achttien hectare is
al aangekocht en nog eens ruim
die oppervlakte zal aan Het
Zeeuwse Landschap worden
toebedeeld in het kader van de
strand naar duinen, van slik
naar schor en ingepolderd schor
zelf kunnen ervaren. Een per
manente tentoonstelling over
geschiedenis, landschap, fauna
en flora, zal hen een uitnodi
gend beeld geven van het reser
vaat, waardoor ze gestimuleerd
zullen zijn om ook daar te gaan
wandelen of om vanuit de ob
servatieposten een kijkje te ne
men."
Het nieuwe bezoekerscentruni
wil zo een venster zijn op de
Zwinstreek met zijn rijke na-
tuur- en cultuurgeschiedenis.
De bonte vogelwereld die zo ty
pisch is voor het reservaat blijft
echter een belangrijk onderdeel
van het verhaal. Een enthousi-
Landinrichting. Als tenminste
de bezuinigingen geen roet in
het eten gooien.
Ik heb met Erwin van de be-
heersdienst afgesproken bij de
picknickplaats en van daaruit
starten we te voet. Het stuk dat
vorige week geteld is, speuren
we vanuit de auto nog even af
met de verrekijker en het is ver
bazend hoezeer het beeld het
zelfde is gebleven. De twee paar
kieviten zijn er nog steeds en het
ene stel is hevig aan het bakke
leien met een troep rond
struinende kauwtjes. Toch
benieuwd hoeveel jonge weide
vogels er vliegvlug worden,
want naast tientallen kauwen
zijn ook enkele eksters en een
paar zwarte kraaien present en
onder de weidevogels is het bij
na permanent alarm. Het man
netje smient dat hier vorige
week rond zwom zit er nog
aste Struyf hierover: „Zo willen
we het geheel van gegevens over
getijden, weersomstandighe
den en de aankomst en het ver
trek van vogels in en rond het re
servaat (ruim 150 hectare groot)
op een originele en aantrekke
lijke wijze presenteren in de
vorm van een 'Internationale
Luchthaven voor Vogels'."
De kosten van de veranderingen
zijn geraamd op zeven miljoen
euro. De conservator verwacht
dat de werkzaamheden op zijn
vroegst eind 2004 zijn afgerond.
Het park moet hierdoor waar
schijnlijk een jaar dicht. Het
vogelpark mikt na de herinrich
ting jaarlijks op zo'n driehon
derdduizend bezoekers, even-
steeds en ook het paartje kuif-
eenden en de slobeenden zitten
op nog geen vijftig meter van de
plek waar ze vorige week zaten.
Broedvogels karteren is lang
niet zo'n hachelijke onderne
ming als het voor sommigen
lijkt. Over de weiden heb je een
adembenemend zicht op Mid
delburg. De Lange Jan, de Oost-
veel als tijdens de hoogtijdagen
en ruim honderdduizend meer
dan in de laatste jaren.
Op educatief vlak zijn ook ver
schillende kleine initiatieven
gestart. Een voorbeeld is de bio-
belletax. Bij dit project is ach
terbank van de voor de Vlaamse
kust zo kenmerkende belletax
(trapauto) vervangen door een
koffer met allerlei schuiven en
kastjes. Een gids of een werk
student geeft bezoekers zo de
kans kennis te maken met vond
sten uit het reservaat en op het
strand. Ook kunnen bezoekers
na hun wandeling op het strand
uitleg krijgen over hun eigen
vondsten.
„Een ander publiekgericht pro-
kerk en de abdijze zijn min
stens even indrukwekkend als
wanneer je in de stad loopt. En
de enorme kranen die langs het
kanaal bezig zijn aan het nieu
we stadhuis zijn niet eens deto
nerend. Ze accentueren de be
drijvigheid van de stad en in je
achterhoofd zit toch ergens de
geruststellende wetenschap dat
ze binnenkort weer vertrekken.
Meer naar het noordwesten is de
horizon minder lieflijk. De wo
ningbouw in de Veerse Poort
kan model staan voor het begrip
witte schimmel aan de rand van
de bebouwing. Het is een en al
nieuwbouw en je kan alleen
maar hopen dat de aangeplante
groenstroken snel aanslaan. Al
zullen de fel oranje zonnescher
men van het Jacob Roggeveen
huis wel tot in lengte van dagen
dominant zichtbaar blijven.
Een lage plek achter de vroegere
vuilnisbelt staat vol met zout-
planten. De lichtgroene blade
ren van de zulte contrasteren
fraai met de donkergroene pol
len zilte rus en daartussen staan
nog andere zoutplanten als het
schorrezoutgras en de gerande
schijnspurrie. Op een akker iets
verderop doen twee kluten een
manhaftige poging om een kraai
te verjagen en uit de sloot die op
de kaart als Sprink staat aange
geven vliegt luid alarmerend
een paartje kuifeenden weg.
Tussen het riet ratelt het zenuw
achtige liedje van de rietzanger
en ook de blauwborst laat zich
volop horen. We hebben nu al
een paar keer de lepelaar in het
vizier gekregen. Waarschijnlijk
steeds hetzelfde exemplaar, die
in de slootjes op zoek is naar ste-
ject is alvast uniek voor ons
land. Vanaf half augustus tot
eind september - de vogeltrek is
dan volop aan de gang - brengen
we het ringwerk onder de aan
dacht van onze bezoekers. Jaar
lijks worden in Het Zwin dui
zenden vogels geringd. Vroeger
gebeurde dat meestal ergens
achter de schermen. Nu halen de
ringers de vogels op de vang-
plaats op en brengen ze naar een
soort veldstation in het vogel
park. Daar kunnen de bezoe
kers straks van heel dichtbij
kennis maken met een hele
reeks zangvogelsoorten en met
professioneel ringwerk."
René van Stee
keibaarzen en misschien ook
kleine garnaaltjes.
Voor ons liggen een paar door
meidoornhagen omringde wei
landjes en daarachter ver
schijnt massief en majestueus
de Grote Kerk van Veere. Maar
ook dat silhouet is alweer be
dorven. Een opdringerige zend
mast vormt een kras op het
netvlies en de idylle van het on
gerepte landschap wordt er
enorm door gestoord. Nieuws
gierig geworden zoeken we het
gevaarte op en het blijkt een bij
de dienst beheer en onderhoud
van de gemeente Veere onderge
brachte zendmast. 'Verboden
voor onbevoegden' meldt een
bordje met een telefoonnummer
dat bij 'incidenten' gebeld kan
worden. Verder helemaal niets.
Het blijft dus in het duister aan
welk belang de ongerepte hori
zon is opgeofferd en de eigenaar
van de zendmast blijft verscho
len achter een anoniem tele
foonnummer.
Beeldkwaliteit? Het mocht wat.
Veranderingen gaan langzaam.
Veel te langzaam vaak voor wie
het belang van natuur en land
schap aan het hart gaat. Maar
toch gloort er hoop. Er wordt in
ieder geval over de zaken ge
praat. Over die negen bouwla
gen die de skyline van Middel
burg zo aantasten. Over de
verschimmeling van de steden
en dorpen en over de verromme
ling van delen van het buitenge
bied.
Chiel Jacobusse
Chiel Jacobusse is Hoofd exter
ne betrekkingen van Het
Zeeuwse Landschap.
Opschietend groen en molens
zijn eikaars natuurlijke vij
anden. Molen De Hoop, fraai ge
legen op het zuidwestelijke bol
werk aan de Oudelandsepoort
in Tholen, is daar een duidelijk
voorbeeld van. Het gemaal stikt
bijna tussen het uitbundige ge
boomte. Dat is fnuikend voor de
windvang en bemoeilijkt zo
doende het draaien, laat staan
malen.
Vrij willig molenaar Oscar Huis
kamp (54) hoopt dat De Hoop op
afzienbare termijn meer lucht
krijgt. Vorig jaar sprak hij het
nieuwe Thoolse college van B en
W. Hij legde het probleem op ta
fel en kreeg een luisterend oor.
Het gevecht met het geboomte is
al heel oud, zo vertelt Huis
kamp. „Toen Tholen nog een
verdedigbare stad was werd de
vesting boomvrij gehouden.
Men had immers alle belang bij
een vrij zicht. Na het slechten
van de vesting werden de wallen
beplant, nota bene met een pro-
ductiebos!"
De molen was oorspronkelijk
een grondzeilen Ergens in de
tweede helft van de negentiende
eeuw, wanneer precies is tot nu
toe niet achterhaald, is besloten
tot verhoging, waardoor De
Hoop een stellingmolen werd.
De werking van de molen werd
toen al bemoeilijkt door het om
ringende loof. Door deze in
greep werden de hogere verdie
pingen bijzonder smal, zo smal
dat de bovenste drie decimeter
van de molen met rode baksteen
zijn uitgebouwd. Anders had de
kap er niet meer opgepast.
Oscar Huiskamp is in oktober
1980 gediplomeerd als vrijwil
lig molenaar. „De technische
belangstelling op dit gebied erf
de ik van mijn vader, de cultu-
reel-historische van mijn moe
der. De opleiding is zwaar, maar
dat vind ik een goede zaak. Ver
geet niet dat je wel een kostbaar
monument onder je hoede hebt,
dat meestal met behulp van veel
gemeenschapsgeld is gerestau
reerd."
Toen Huiskamp in 1980 op De
Hoop belandde verkeerde het
monument vooral van binnen in
een deplorabele staat. De zol
ders stonden op instorten en
werden op alle mogelijk manie-
ift
Oscar Huiskamp legt de zeilen op.
ren gestut. De mulder begon
slagvaardig aan acties tot her
stel. Voor 1.500 gulden kocht hij
de achterpagina van De Een-
drachtsbode. Vervolgens vulde
Huiskamp die ruimte met ad
vertenties van sponsors.
Opbrengst: 7.000 gulden. De
nettowinst van 5.500,- over
handigde de molenaar aan het
gemeentebestuur als startkapi
taal voor het herstelZes j aar la
ter had Tholen stad weer een
prima molen.
Oscar Huiskamp heeft zich heel
verdienstelijk gemaakt voor het
Gilde van Vrijwillige Mole
naars. Hij was vijftien jaar
voorzitter van de provinciale
afdeling. In die periode vocht hij
onder meer voor het behoud van
de Zeeuwse draaipremierege-
ling, toen die dreigde te verdwij
nen. Huiskamps pleidooi in de
Middelburgse Statenzaal droeg
vrucht. Om de oude maalwerk-
tuigen zoveel mogelijk in wer
king te houden stelt de provin
cie nog steeds een draaipremie
beschikbaar. Die bedraagt 50
eurocent per driehonderd om
wentelingen. Daarmee kan een
actieve molenaar maximaal
2.000 euro verdienen, want er is
helaas een bovengrens. Niette-
minis zo'n extraatje meestal een
welkome aanvulling voor het
broodnodige onderhoud.
De Hoop is in 1738 gebouwd als
opvolger van een houten stan
derdmolen. Hij verrees in op
dracht van het stadsbestuur.
Daaraan herinnert nog een ge
velsteen met de tekst Onder het
bestier der regerende burge
meesters Mr Maurits A. de Sa-
vornin Mr Joahan Bodel en oud
burgemeesters Mr Corn Y.
Cromstrien Mr Willem H. Nolt-
henius heeft de thesaurier Ho-
han Plevier den eersten steen
gelegt den XXVI Maert
MDCCXXVI. De Hoop ging in
1806 over in particuliere han
den. De laatste twee beroeps
molenaars waren leden van de
familie Dorst die de molen ex
ploiteerden van 1891 tot 1955.
In dat laatste jaar werd de mo
len opnieuw eigendom van de
stedelijke overheid. En zo was
de cirkel weer rond.
Willem Staat
foto Willem Mieras
Het Platte van Walcheren bij Middelburg. foto Chiel Jacobusse
Adrie Albrechtse, Albert
Ebbens en Laurens Kamp
werken op proefboerderij
De Rusthoeve in Colijns-
plaat. Op 85 hectare pol-
dergrond doen zij, in op
dracht van onder meer
Zeeuwse boeren, proeven
met akkerbouw- en soms
tuinbouw gewas sen. 'De
Rusthoeve' volgt weke
lijks de belevenissen van
de mannen van de proef
boerderij.
A Y
De proeven van De Rusthoe
ve vinden lang niet alle
maal plaats op de Peelandse
grond. Zo trekt Adrie Albrecht
se op donderdag naar Sint-An-
naland, waar een proefveld voor
onkruidbestrij ding bij de
bloemzaadteelt wordt aange
legd. Negen mensen zijn daar de
hele dag mee bezig. De meeste
van hen komen van de Studie
club Tholen en werken mee op
vrijwillige basis. „Allemaal
mensen die bereid zijn een dag
uit hun bedrijf te stappen om dit
mogelijk te maken", zegt coör
dinator Wil Boogaard.
Op een stuk grond van ruim een
hectare gaan zo'n dertig soorten
bloemzaden de grond in. Op elk
zaad worden vervolgens ruim
twintig bestrijdingsmiddelen
getest. Niet zozeer om te bekij
ken of die middelen wel werken.
„Dat weten we wel", aldus
Boogaard. Maar om er achter te
komen of de bloemen er wel te
gen kunnen. Het gaat groten
deels om middelen die in andere
sectoren al gebruikt worden. De
proef moet uitwijzen of ze ook
geschikt zijn voor het kweken
van bloemen. „We brengen
vooral advies uit aan overheids
instanties", vertelt Boogaard.
„Die moeten uiteindelijk een
beslissing nemen." Het onder
zoek is nadrukkelijk niet be
doeld voor de kwekers zelf. Het
wordt dan ook niet openbaar
gemaakt. Volgens Boogaard
gaat het om een uniek project.
„Ik denk niet dat ergens anders
in Europa een dergelijk proef
veld te vinden is."
De aanleg van het veld bij Sint-
Annaland is niet weken van te
voren gepland. Eigenlijk is pas
een paar dagen geleden besloten
het vandaag te doen. „De ideale
situatie is dat we bij droog weer
kunnen zaaien, maar dat het en
kele dagen later wel gaat rege
nen.", legt Boorgaard uit. „We
houden de weerberichten daar
om goed in de gaten. Omdat ze
allemaal voorspellen dat we
over enkele dagen neerslag krij
gen, zaaien we vandaag." Het is
een absolute noodzaak dat die
regen ook daadwerkelijk komt,
want anders gaat een deel van
de proef verloren. Bij droog
weer zullen de planten zich wel
ontwikkelen, maar het bestrij
dingsmiddel zal niet dieper ko
men dan anderhalve centimeter.
Het onkruid kan zich in dat ge
val gewoon ontwikkelen. Boog
aard zegt er alle vertrouwen in
te hebben dat het snel gaat rege
nen. „Maar het blijft altijd een
gok", geeft hij toe. Het zelf bere
genen van het zaad heeft vol
gens hem geen zin.
De mannen van de studieclub
zijn om negen uur 's ochtends
begonnen met zaaien. Als alles
meezit, is dat aan het eind van
de middag voltooid. De zaadjes
worden verdeeld in honderden
kleine vakken van 2 bij 2,5 me
ter. Er wordt nauwkeurig opge
schreven welke bloem in welk
vak zit en met welk middel het is
bespoten. Die bestrijdingsmid
delen gaan er vanmiddag overi
gens meteen op. Als de plantjes
zich over twee of drie weken bo
ven de grond laten zien volgt
nog een zogeheten 'na-op
komstbehandeling'. Dat houdt
in dat de bloemen nog een keer
of drie worden bespoten. De re
sultaten worden aan het eind
van het jaar verwacht. Volgens
Boogaard is onkruidbestrijding
van wezenlijk belang voor de
bloemensector. De afgelopen
twintig jaar, want zolang zijn er
al proefvelden in Sint-Anna-
land, is al veel vooruitgang ge
boekt. Toch blij ft onderzoek no
dig. Zeker omdat er constant
middelen verdwijnen en er weer
nieuwe voor in de plaats komen.
Een middel dat al het onkruid
weghoudt, is volgens Boogaard
een utopie, al wordt daar na
tuurlijk wel naar gestreefd. „We
spreken van een goed middel als
het 80 procent van het onkruid
bestrijdt."
Rob Paardekam
strand ort zott,
slikko ert schorre
restaurant met|
educatieve speeltuin]
avontuurlijke
route
vogelkieukeh
ringstation
ecohuis met
waterzuiveringsinstallatie
rpcicisM.,,,„Wmsft-,..
bezoekerscentrum met
onthaal «ri tentoonstelling
li}t«rtiertJon.tl hint airport
insactarlum
hat lavanswab over
ecologische netwerken
j kljkhut
