Y ann Martel Zoeken naar zweempje lichaamswarmte 25 Beste George, je bent een marionet Helen Dunmore donderdag 24 april 2003 thriller Uitgemergeld pzc gft 33 ld „vWoolley: Vertrouw op mi !iie volwassen kinderen van kenClattie Palmer krijgen egrafenis van hun vader schokkende mededeling: had een buitenechtelijke 1 verwekt in het eerste jaar 'dn huwelijk. DezeTitus is laar van een groot pand m trendy buurt in Londen, lankelijk wil niemand iets .hern weten, maar Hugh, de Ite, hoopt heimelijk dat Ti- Lhemkan helpen zijn grootste (mom, een eigen restaurant, «artemaken. De hele familie gakt bij het proces betrokken, «niet altijd op even positieve itize Vertaling Eny van Gelder. Uitgeverij M„ 287 pag., €14,50. tobert Dessaix: Korfoe. Om de jcente gebeurtenissen uit zijn jjven te overpeinzen, betrekt jjn Australisch acteur voor en- jjle maanden een huis op jorfoe. Terwijl hij het eiland (erkent, raakt hij meer en meer iide ban van de bijzondere le- renswandel van degene van wie pet huis huurt. Zijn eigen er- raringen lijken steeds meer het 1 van de afwezige huisbaas J weerspiegelen. Vertaling iaak Commandeur. Uitgeverij ïeulenhoff, 327 pag., €22,95. Uartha McPhee: Verrukkelijke 'mgens. Als therapeut Anton furey op zijn sterfbed wordt imringd door zijn kinderen, lijkt de utopische levensstijl lanhetgezin uit de jaren zeven- ij achteraf bezien een grote arce, Pijn en beschuldigingen ionen naar boven over een ont dicht gezin. Maar het is ook jnontroerende en vermakelij ke afrekening met de idealen a weleer. De kinderen probe- Hiinhet reine te komen met el- aar en hun vader. Newsweek ichreef over McPhee's eerste- ing, Engelentijd: 'Ze schrijft lie schitterende zinnen dat je ie wilt uitknippen.' Vertaling ilarijke Voet. Uitgeverij Meu- enhoff, 332 pag., €22,50. iiikiKim:De Tolk. DeKoreaan- ïSuki Kim emigreerde als der- ienjarige naar de Verenigde itaten. Ze werkte onder andere Isrechtbanktolk in New York, sa ervaring die ze verwerkt in aar debuutroman over de, ja- rel, New Yorkse rechtbanktolk iuzy Park. Suzy heeft alle con- actmet haar bekrompen Kore- ianse familie verbroken. Wan- leer ze er achter komt dat de loord op haar ouders, vijf jaar erder, wellicht meer was dan oevalgaat ze op zoek naar haar poorloos verdwenen zus Grace ie speurtocht voert haar naar iet hart van de Aziatische im- ligrantenwijken waar ze ont- lekkingen doet over de afper- ingspraktijken, waaraan haar uders deel hadden. Vertaling lera Idema. Uitgeverij Con- act,254 pag, €19,90. Hichael Crichton: Prooi. Nano- echnologie, daar draait het om ndeze nieuwe onthutsende toe- lomstroman van Crichton. Na- iotechnologie is de poging van lemens om machines met mini- lale afmetingen te bouwen in lcorde van grootte van 100 na- Bmeter oftewel een honderd- hardste van een meter. Maar raar eindigt die technologie en ianhij zijn eigen evolutie stop- pi? Vertaling Marjolein van pizen. Uitgeverij Luitingh- Sjthoff, 351 pag, €17,95. Hichael Connelly: De jacht. Olid-president Bill Clinton ried innelly na zijn eerste thrillers t 'Ga vooral door met schrij - t' De jacht is daar nu het twste gevolg van, een ver- 1 over Henry Pierce, eige- Harvan een revolutionair com puterbedrijf, die in een nieuw •Ppartement zijn intrek neemt, Mnder zijn ex-vriendin Nicole, togaat de telefoon: iemand is <1> zoek naar ene Lilly en hij wijkt niet de enige. Vertaling «enée Milders Dowden. Uitge- verij De Boekerij286 pag. Yann Martel: „Literatuur is niet een spiegel, maar een schilderij." foto Harmen de Jong/GPD Pi zit tussen hemel en aarde e Canadese schrijver Yann Martel was vorig jaar met Het leven van Pi de verrassende winnaar van de Booker Prize, de belangrijkste literaire prijs in het Engelstalig gebied. Van het prijzengeld kocht hij schoenen en een jasje, zijn 'schrijverskleren'. „Ik beschouw mezelf eigenlijk nog steeds als een debutant." Yann Martel is niet het type schrijver dat rustig thuis zit te werken. De afgelopen maan den was hij gastdocent aan de universiteit in Berlijn. De komende weken is hij nog op tournee. „En vanaf september woon ik in een plaatsje op het platteland van Canada, als wri ter in residence. Voor negen maanden. Pas daarna keer ik te rug naar mijn woonplaats, Montreal." Het gereis kreeg hij met de pap lepel ingegoten. Drie dagen na zijn geboorte, in 1963 in Spanje, vertrokken zijn ouders naar Portugal. Lang bleven ze daar niet. Na drie maanden kreeg zijn vader werk aan de universi teit van Alaska. En daarna gin gen ze naar British Columbia. Nadat zijn vader voor buiten landse zaken ging werken, groeide de lijst met verblijf plaatsen in een snel tempo: Ot tawa, Costa Rica, Frankrijk, Mexico. „Als kind heb ik dus heel wat gezien. Ook als jonge man. Ik heb een jaar geleefd in India, twee maanden in Iran. En ik ben verschillende keren in Turkije en Zuid-Amerika ge weest. Als rugzaktoerist. We le ven in een prachtige wereld, moet je weten. Ik reis nu alleen nog maar als ik een duidelijk doel heb. Meestal heeft dat te maken met het doen van re search voor een roman." De voorbereidingen voor het schrijven van Het leven van Pi namen in totaal twee jaar in be slag. „Ik heb eerst dierentuinen bezocht, kerken en moskeeën. En vervolgens ben ik gedurende anderhalf jaar in de boeken ge doken. Lezen over religie en biologie. En daarna volgde pas het schrijven." De roman laat zich gemakkelijk in een paar zinnen navertellen. De ouders van de zestienjarige Indiase jongen Pi hebben besloten naar Canada te emigreren. De vader is eigenaar van een dierentuin. Hij besluit alle dieren mee te ne men om aan de andere kant van de oceaan te kunnen verkopen. Maar het schip vergaat. De eni ge overlevenden zijn Pi en een tijger van 200 kilo. Samen met dit dier moet de jongen in een bootj e zien te overleven2 2 7 da gen lang. Het resultaat is een adembene mende roman over een overle vingstocht, waarin Martel allerlei aspecten de revue laat passeren. Het boek heeft een universele kracht; het is niet toevallig dat Het leven van Pi in 36 taalgebieden verschijnt. Hoe Martel op zijn idee voor de ro man is gekomen? Hij geeft aan dat hij aan het begin van de ja ren negentig een recensie las over een boek van Moacyr Scli- ar, een Braziliaanse schrijver van wie hij nog nooit had ge hoord. „Over een man die in een boot belandt, samen met een ja guar. Het gegeven is blijkbaar ergens in mijn hoofd blijven ste ken. Het kwam zeven jaar later weer naar boven toen ik op zoek was naar een verhaal voor een nieuwe roman. Ik kreeg een soort visioen, dat ongeveer tien minuten duurde. Daarna wist ik precies welke roman ik wilde schrijven en ben ik aan het werk gegaan." Zijn inspiratiebron stond overi gens aan de basis van een kleine rel. Nadat Martel de Booker Pri ze had gekregen, beschuldigde een Braziliaanse journalist hem van plagiaat. Terecht? Nonsens, reageert Martel onmiddellijk. „Ik heb dat boek immers niet eens gelezen. Het enige is dat ik me heb laten beïnvloeden door een verhaal dat ik in een recen sie tegen ben gekomen. Als je dat plagiaat noemt, kunnen we nog uren doorgaan. Ik had me ook kunnen laten beïnvloeden door de bijbel, of een film van Fellini. Shakespeare had zijn Romeo and Juliet volgens die journalist ook niet kunnen schrijven, want dat verhaal is afkomstig uit Decamerone van Boccaccio. Iedereen laat zich beïnvloeden. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat er sprake is van plagiaat. De kwes tie is nu gesust. Er zijn maar liefst vier aanbiedingen geweest van Braziliaanse uitgeverijen die zijn voor mij al snel te saai. Bij mij ontstaan de filosofieën door de gebeurtenissen en de ac tie. En ik geloof in de fantasie. Literatuur is niet een spiegel, maar een schilderij Was het ook een uitdaging om een verhaal van een paar zinnen uit te werken tot een roman? „Zeker", zegt Martel, „het was voor mij aantrekkelijk om te werken met beperkingen van tijd, plaats en karakters. Daar naast vond ik het prettig om te schrijven over religie, terwijl er in de roman bijna nergens naar wordt verwezen. De jongen ver liest nooit het geloof dat de ge beurtenissen uitmonden in een slecht einde.Martel beschouwt zichzelf dan ook als religieus. „Een agnostische houding is voor mij niet bevredigend. Dan zou ik tegen het einde van de dag niet kunnen zeggen dat ik heb om mijn boek op de markt te brengen." Het leven van Pi begint met een voorwoord, waarin gesugge reerd wordt dat de hoofdfiguur het verhaal aan de schrijver heeft verteld. En dat de gebeur tenissen dus daadwerkelijk plaats hebben gevonden. En leuke literaire truc? „Aan jou de keuze. Alle fictie is volgens mij waar. Maar ik ga nu niet het ant woord geven op je vraag, want ik ben alleen maar de schrijver van mijn roman geweest. Het is aan de lezers om uit te maken wat de betekenis is. Iedere schrijver heeft natuurlijk eigen ideeën over de perfecte roman. Voor mij is het erg belangrijk om een goed verhaal te hebben, voordat je aan het schrijven be gint. Er moet in een roman iets gebeuren. Ik hou niet van boe ken waarin alleen maar wordt nagedacht. Ook heb ik een hekel aan autobiografische verhalen, geleefd. Ik ben een religieus per soon, maar geen dogmaticus. Alhoewel ik katholiek ben op gevoed, hou ik er van om een hindoeïstische tempel of een moskee te bezoeken." Het leven van Pi leest op sommi ge momenten tussen de regels bijna als een statement: dat er meer is tussen hemel en aarde en de mens slechts een nietig wezen is. „Zeker, om tegen de ratio te ageren. Ik denk dat de ratio in het Westen te veel de overhand heeft gekregen. En ergens vind ik dat niet goed. De mensen van mijn leeftijd in Montreal leven er maar wat op los. Ze laten zich voornamelijk vermaken en doen eigenlijk weinig dingen die het leven een waarde geven. Volgens mij een resultaat van een te intellectueel en rationeel klimaat." Vandaar ook de naam van de hoofdfiguur? Een naam als het getal dat niet verklaarbaar is? „Ja, in de mathematicia is pi een irrationeel getal. Het was voor mij een uitdaging om een irra tioneel gegeven te gebruiken. Voor mijn gevoel heeft dat alles te maken met religie. Het irra tionele geeft op de een of andere manier betekenis aan de wereld Daarnaast is de volledige naam van de jongen Piscine, het Fran se woord voor zwembad. Een stuk water dat door mensen handen is aangelegd. En juist die jongen komt terecht in een oceaan waar mensen niets meer betekenen." Na de Booker Prize probeert Martel zo bescheiden mogelijk te blijven. „Ik beschouw mezelf eigenlijk nog steeds als een de butant. En ik vrees dat ik dat ge voel mijn hele leven zal blijven houden. Je moet nooit vergeten dat de wereld niet zit te wachten op een zoveelste nieuwe roman. Als je als schrijver geen succes hebt, zet je een groot deel van je leven op het spel. Wanneer Het leven van Pi niet goed was ont vangen, zou ik straks een veer tigjarige schrijver zijn met een belachelijke staat van dienst. Ik zou waarschijnlijk alleen nog maar aan de slag kunnen gaan als afwasser of als veiligheids man. Met het schrijven als hobby. Ik zou totaal geen per spectieven hebben. Ik ben dus ongelooflijk blij met de Booker Prize. Niet alleen vanwege de eer, maar ook vanwege het geld. Ik hoef me niet meer zo druk te maken over de vraag over ik morgen nog wel te eten heb." Hij leeft vanaf zijn 28ste van de pen. „Dat is mogelijk geweest omdat ik weinig nodig heb. Ik geef niet veel om materiële za ken. Met het geld van de Booker Prize heb ik nieuwe schoenen en een jasje gekocht. Die doe ik al- tij d aan als ik ergens moet signe ren of een interview geef." Mar tel staat even op: „Kijk, dit zijn mijn schrijverskleren." Jacob Moerman Yann Martel: Het leven van Pi - geverij Bert Bakker, 318 blz., €17,95. Uit- Aan het woord is Oscarwin naar Michael Moore: 'Je bent, om kort te gaan, een dron kelap, een dief, misschien een misdadiger, een niet veroor deelde deserteur, en een huile balk.' Het slachtoffer luistert naar de naam George W. Bush, een van de vele 'slachtoffers' met wie Moore genadeloos afre kent. Het boek Stupid white men verscheen deze maand in een Nederlandse vertaling. De populariteit van Michael Moore kent momenteel geen grenzen. Niet alleen was hij wereldnieuws tijdens de Oscar uitreiking (Moore kreeg de onderscheiding voor zijn docu mentaire 'Bowling for Colombi- ne' en kon zijn afkeer van de oorlog - 'Shame on you, mister Bush!- niet voor zich houden), maar ook werd zijn boek in de Verenigde Staten vorig jaar een enorme hit. Stupid white men was daar het meest gelezen boek in de categorie non-fictie. De bizarre voorgeschiedenis heeft natuurlijk ook een succes volle rol gespeeld. Het boek werd geschreven na de verkie zingsoverwinning van Bush en rolde vlak voor 11 september 2001 van de persen. En toen ont stonden de problemen pas echt. Uitgeverij Harper Collins wilde de 50.000 gedrukte exemplaren vernietigen, stelde voor dat Moore twee hoofdstukken ging herschrijven en vroeg voor het herdrukken ook nog eens 100.000 dollar van de royalty's terug. Maanden sleepte de zaak zich voort, totdat Moore vanuit onverwachte hoek (een biblio thecaresse dreigde op internet een rel te veroorzaken) steun kreeg en het boek februari vorig jaar alsnog verscheen. In de eveneens zeer succesvolle En gelse editie (bekroond met de British Book Awards) beschrijft Moore in een toegevoegd voor woord, dat ook in de Nederland se vertaling is opgenomen, op hilarische wijze deze ontstaans geschiedenis van zijn eigen boek. Een van de twee omstreden hoofdstukken heeft als titel 'Beste George' en is geschreven als een 'open brief' aan de Ame rikaanse president. Bush wordt hierin aangesproken als een zie lig persoon, die eigenlijk alleen maar als marionet wordt ge bruikt door zijn vader en diens vrienden. 'Nujedaarzit, wordje omringd door dezelfde troep ouwe lullen die de wereld in hun greep hadden met Paps. Al die mannen die door het Witte Huis dwalen - Dick, Rummy, Colin - en er zit er niet eentje bij die een vriendje van je zelf is! Stupid white men is nu voor een deel achterhaald. Maar opval lender is dat Moore er ook in is geslaagd de actualiteit te ont stijgen. Net zoals in zijn docu mentaire 'Bowling for Colombi- ne' heeft hij geprobeerd de zwakke plekken van de Ameri kaanse samenleving bloot te leggen. Met maar al te vaak bril jante hoofdstukken als resul taat. Hilarisch zijn de passages waar in hij het opneemt voor de aard van de vrouw en hij de man te kijk zet als een treurig wezen dat alleen maar bezig is zijn ei gen ondergang tegemoet te ren nen. Verfrissend is het hoofd stuk waarin wordt afgerekend met het politiek correcte denken van de jaren negentig. Het enige probleem is dat Moore zo nu en dan te drammerig is. Hij probeert te vaak zieltjes te winnen voor de 'goede zaak'. Het verbaast dan ook niet als te gen het einde blijkt dat Moore zélf actief is geweest voor de verkiezingen, uit naam van de Groenen. Jacob Moerman Michael Moore: Stupid white men - Vertaling Willy Hemelrijk en Susan Ridder. Uitgeverij De Arbeiders pers, 285 blz., €16,95. Urt plan is de stad te omsingelen en door I-middel van artillerievuur van alle kali- Jffsen onafgebroken luchtbombardemen- ®met de grond gelijk te maken.Nee, dit is «Bagdad 2003, maar Leningrad in 1941, «uitse opmaat tot het beruchte beleg van «ussische miljoenenstad. Helen Dunmo- reef er een boeiende roman over. I' komt geen Duitser voor in de roman De 5,^1, VUUI ill UI gering. Een grote vijandige massa heeft cti ingegraven rondom de stad. Kinder- -ansporten de stad uit worden gebombar- t teru.ggestuurdvoedseltransporten i: ,s ac* 'n zijn even onmogelijk. 'Zoals een aam tegen beter weten in blijft geloven t een ,antoombeen, zo blijft de stad gelo- haar aanvoerlijnen lang nadat deze ^gesneden.' Jester focust op slechts één, nogal f woon Russisch gezinnetje in een klein Ppartement. Anna Michailova is 23, heeft kfj,z?ontje van 5, Kolja, dat in werkelijk- i> aar kleine broertje is - haar moeder a stierf in het kraambed. Vader Michail Helen Dunmore liet de opvoeding aan zijn dochter over. Het drietal krijgt in de onverwarmde, van water afgesloten tweekamerflat twee extra men sen te logeren: de oudere actrice Marina en de arts Andrei met zijn Siberische uitstra ling van ruimte en puurheid. Echte Lenin- graders 'kunnen niet leven zonder een kou in hun hoofd en een laars op hun nek', maar in Siberië zijn naar men zegt God en de Tsaar verder weg. Anna en Andrei vallen hevig voor elkaar, maar door honger en uit putting vindt hun liefde voorlopig slechts een uitweg in het trage zoeken naar een zweempje lichaamswarmte en het masseren van eikaars ijskoude, gevoelloze ledematen. Marina is een oude vriendin van vader Mi chail uit de vrijgevochten tijd toen hij nog toneelspeelde en gedichten schreef. En vreemd ging: in een van de eindeloze ijskou de nachten waarin Anna en Marina met tus sen zich in de kleine Kolja onder een pak dekens en kleren proberen de honger te ver geten, vertelt Marina aan Anna dat ze zelfs zwanger van Michail is geweest. Dat komt voor Anna niet echt als een verrassing, en het verhaal lost ook nog wat raadsels uit haar jeugd op. Gedurende de verschrikkelijke hongerwin ter van 1941, als zelfs boeken worden opge stookt om temperaturen van -30 graden Celcius en erger te kunnen doorstaanligt de dichter Michail weg te kwijnen met een schouderwond die in deze omstandigheden niet kan genezen. Hij speelt een rol op de achtergrond - 'Dus kom ik uit bed en ga twee uurtjes op de divan liggen. Een geweldige daad van verzet, nietwaar? Wat zouden de Duitsers 'm knijpen als ze wisten dat Micha il IIj its Levin nog lang niet dood is en in zich zelf poëzie reciteert'. Dit is het enige grapje in deze roman. Dunmore heeft zich goed in geleefd in de absurditeiten van de Sovjet planeconomie, maar de fragmenten daar over zijn eerder schrijnend dan vermake lijk. Alles draait in dit boek om honger en kou, voor liefde - oude of nieuwe - is geen plaats. Er worden leren schooltassen uitgekookt om bouillon van te maken, de uitgekookte repen leer kunnen daarna gebruikt worden om op te kauwen. Behangerslijm blijkt voe dingswaarde te bezitten. Geen rat of huis dier is er in de stad meer te vinden en geruchten doen de ronde dat er zelfs men senvlees gegeten wordt. Heel beklemmend zijn Dunmores beschrijvingen van de zoek tochten naar iets eet- of brandbaars die de verzwakte Anna iedere dag uitvoert. Ze wordt daarbij geconfronteerd met menson waardige toestanden en leert ook, in deze barre omstandigheden, haar eigen mogelij ke misdadigheid kennen; dat ze zou kunnen doden om zelf te blijven leven. Het jongetje Kolja met zijn speelgoedsol daat jesfort van papier-maché - dat uitein delijk ook opgegeten zal worden - is de contrasterende vertederende noot in De be legering. Ieder getroost zich offers om hem in leven te houden. Deze roman over het beleg van Leningrad telt vele, zeer vele schrijnende beelden. De jonge buurvrouw, die haar gestorven baby nog wekenlang in de vrieskou bij zich houdt. Het knappe jonge meisje dat om komt bij het zware graafwerk aan de verde digingslinies, waaraan alle burgers moes ten meewerken. De uitgemergelden, de ontelbare doden die in de bevroren grond niet meer begraven kunnen worden en dus overal liggen opgestapeld. 'Anna gaat niet graag meer langs het park .Daar zitten men sen op banken, helemaal ondergesneeuwd, en wachten als geplante bloembollen op de lente. Ze blijven daar zitten, dag na dag. Niemand komt ze weghalen. In sommige kamers liggen hele gezinnen op de lente te wachten.' Een belangrijk hulpmiddel voor de schrijf ster bij het aanduiden van situaties en ge voelens zijn geuren: slaapgeuren, mondgeu- ren, en 'het ruikt naar wol, worst en oksels' bij de chaotische kindertransporten. Als de vorst eenmaal goed heeft toegeslagen kan Dunmore geuren niet langer gebruiken, maar dat heeft haar er niet van weerhouden een zeer overtuigende, navoelbare Lenin- graadse hongerwinter neer te zetten. Margot Engelen Helen Dunmore: De belegering - Vertaling: Edith van Dijk. Uitgeverij De Geus, 350pag., €22,50.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2003 | | pagina 39